2

Op weg naar duurzaamheid

Daadkrachtige financiering van duurzaamheidsinvesteringen

Gemeenten investeren flink in duurzaamheid. Hoe ze dat doen, werd beschreven in de serie artikelen die het afgelopen jaar in B&G is verschenen. Ook woningcorporaties hebben zichzelf een flinke taak opgelegd om hun woningbezit te verduurzamen. Caspar Boendermaker en Pieter Oppermann vertellen hoe BNG Bank haar klanten daarbij ondersteunt.

Door Christine van Eerd zelfstandig tekstschrijver

Caspar Boendermaker (links) en Pieter Opperman van BNG Bank: ‘Duurzaamheid speelt bij al onze klanten’.

in de zomer van 2013 sloten diverse partijen onder leiding van de sER het Energieakkoord duurzame groei. Hoewel dit akkoord voor gemeenten en corporaties nog niet direct heeft geleid tot concrete resultaten is het volgens Caspar

Boendermaker van BNG Advies wel een belangrijke stap. ‘Je ziet dat duurzaamheid bij al onze klanten speelt. Zij zien steun in het energieakkoord, het staat op de agenda, het krijgt politieke prioriteit. Het betekent nog geen financiële onder­

steuning voor onze klanten, maar dat hoeft eigenlijk ook niet. Zeker als het gaat om zonnepanelen of warmte­en­koude­opslag (WKO). Dat zijn vaak zaken die zich goed kunnen terugverdienen, dus die rendabel te investeren zijn.’

Duurzame financieringen BNG Bank

B & G J u l i / A u G u s t u s 2 0 1 4 3

Pieter Oppermann (BNG Bank) hoopt dat de aandacht voor duurzaamheid vanuit de overheid leidt tot een ‘steady beleid’. ‘Over saldering en btw­verrekening bij eigen energieopwekking zijn nog steeds veel vraagtekens bij bedrijven en particulieren die willen investeren in verduurzaming. Bij langdurige investeringen past een lang durig beleid. Je kunt zonnepanelen in tien tot vijftien jaar terugverdienen. Maar dan is voor die periode wel duidelijkheid gewenst over de regelgeving rondom dat salderen. Het is een utopie te verwachten dat er op die relatief lange termijn niets verandert. Het is in ieder geval belangrijk dat er tijdig zicht is op eventuele verande­ringen, zodat we daarmee rekening kunnen houden bij de financiering.’

GemeentenHet afgelopen jaar is in B&G het duurzaam­heidsbeleid in vijf gemeenten beschreven. Wethouders van Haarlemmermeer, Zwolle, Dordrecht, landgraaf en leeuwarden gaven toelichting op hun beleid en op de concrete uitvoering daarvan. Boendermaker: ‘Het is duidelijk dat vrijwel alle gemeenten hiermee al lang bezig waren voordat het Energie­akkoord werd gesloten. De vijf artikelen laten zien dat gemeenten daarin hun eigen keuzes maken. Zij leggen hun eigen zwaar­tepunten, passend bij de economische omstandigheden in hun regio en de politieke keuzes van het bestuur.’ Volgens Oppermann zouden gemeenten wel wat meer samen kunnen optrekken. ‘iedere gemeente zet zijn eigen plan op, maar ze zouden meer van elkaar kunnen leren. Dan kun je ook schaalgrootte creëren waardoor een project makkelijker te finan­

cieren is. Bijvoorbeeld voor openbare verlichting. Je zou over de grenzen van de gemeente de verduurzaming daarvan in één aanbesteding in de markt kunnen zetten.’

CorporatiesOok woningcorporaties hebben een steeds krachtiger duurzaamheidsbeleid. Zij hebben de ambitie vastgelegd om in 2020 de woningvoorraad gemiddeld op energie­label B te krijgen. Een belangrijk argument daarbij is de beperking van de energiekos­ten voor huurders, zodat de woonlasten binnen de perken blijven. Voor het verduur­zamen van de voorraad (2,4 miljoen woningen) is naar schatting 7 miljard euro nodig. Minister Blok heeft een revolverend

fonds ingesteld van 400 miljoen euro, zoals is vastgelegd in het Woonakkoord met corporatiekoepel Aedes. De rest zal uit reguliere balansfinanciering (liefst met borging vanuit het Waarborgfonds sociale Woningbouw) of uit projectfinanciering moeten komen. BNG Bank is een belang­rijke financier voor de corporatiesector. De bank verstrekt meer dan de helft van de langlopende kredietvraag van corporaties. Het overgrote deel daarvan gaat tot nu toe via leningen met een WsW­borging.

‘Geld vrijmaken voor duurzaamheids­investeringen is voor corporaties niet altijd even makkelijk’, legt Boendermaker uit. ‘Corporaties bevinden zich in turbulent vaarwater. Door de verhuurdersheffing,

De belangrijkste klantengroepen van BNG Bank droegen via hun branche­organisaties bij aan het Energieakkoord duurzame groei dat in 2013 werd ondertekend. Maar gemeenten, woning­corporaties en zorginstellingen zijn met behulp van BNG Bank al veel langer bezig met duurzame investeringen.

Enkele voorbeelden:•   Windenergie: Gemini, het grootste 

Nederlandse windpark op zee (BNG

Bank is één van de twaalf commerciële kredietverstrekkers), aangekondigd in mei 2014.

•   Duurzame renovatie sociale huur­woningen: 40 appartementen met energielabel A door Woningstichting Woonwaard in Heerhugowaard.

•   Verduurzamen zorgvastgoed:  nieuwbouw van het isala­ziekenhuis in Zwolle (financiering door een consortium van banken waaronder BNG Bank).

•   Verduurzamen maatschappelijk vast­goed: nieuwbouw gemeentehuis Hardenberg en energieneutrale school in Heerhugowaard.

•   Duurzame energiecentrales:  Biowarmtecentrale in Purmerend en afvalenergiecentrale in Dordrecht (50 procent gefinancierd door BNG Bank).

Zie voor meer informatie over deze projecten www.bngbank.nl/kennisbank/nieuws

De Noord-Hollandse woningstichting Woonwaard heeft 50 appartementen met energielabel F/G op duurzame wijze verbouwd tot 40 appartementen met energielabel A.

4

Op weg naar duurzaamheid

de solidariteitsheffing en de vastgelopen woningmarkt is het voor veel corporaties moeilijk om een goede langetermijnplan­ning te maken. Maar ze hebben zich wel gecommitteerd aan de doelstellingen om hun woningen te verduurzamen. Daarom komen corporaties bij ons met de vraag of een deel van die financiering ook op een andere manier mogelijk is.’

Benader duurzaamheid zakelijkBNG Bank is een van de grootste financiers van duurzame projecten voor maatschap­pelijke instellingen. Hier zijn gemeenten en corporaties dus aan het juiste adres met hun financieringsbehoefte. Oppermann: ‘We proberen onze klanten te faciliteren in het bereiken van hun eigen doelstellingen. En dat is momenteel het verduurzamen

van hun vastgoed. We zoeken de beste oplossing voor de financiering daarvan.’ Daarbij zal BNG Bank altijd een gedegen afweging maken van risico’s en resultaten. ‘Benader duurzaamheid zakelijk’, is het advies van Boendermaker. ‘investeer alleen als het een verantwoorde investering is. Verantwoord hoeft overigens niet per se rendabel te zijn. is het niet rendabel, dan kun je het nog steeds doen, maar maak dan expliciet wat voor risico’s je neemt en wat voor extra bijdrage daarvoor nodig is.’

Financiële prikkelEén van de oplossingen die BNG Bank adviseert voor gemeenten en corporaties die aan de slag willen met duurzaamheid is een Energy service Company (EsCo). Via deze constructie is het mogelijk duurzaam­heidsinvesteringen uit te besteden aan een professionele partij, die de risico’s geheel op zich neemt. Deze externe partij

(de EsCo) is niet alleen verantwoordelijk voor de installatie van bijvoorbeeld zonne­panelen, maar ook voor het beheer en onderhoud. De financiële prikkel die zo’n meerjarige verbinding met zich meebrengt, zal leiden tot de keus voor kwaliteitsmate­riaal, een goede wijze van installeren en gedegen onderhoud door de EsCo.

uitbesteden via zo’n EsCo heeft veel voordelen

De eerste EsCo waarbij BNG Bank betrok­ken is, draait inmiddels twee jaar tot tevredenheid. Gemeente Rotterdam sloot voor tien jaar een Energie Prestatie Contract (EPC) voor het verduurzamen van negen zwembaden. De private partij (de EsCo) financiert de hiervoor benodigde investeringen van circa 3 miljoen en garandeert jaarlijkse besparingen op de energiekosten. Voor de gemeente is dit budgetneutraal, BNG Bank verschaft het vreemd vermogen.1

uitbesteden via zo’n EsCo heeft veel voordelen, vinden Boendermaker en Oppermann. De techniek is toevertrouwd aan een partij die daarin is gespecialiseerd en die wordt gestimuleerd om gedurende de looptijd verdere verfijning van de duur­zaamheidstechnieken door te voeren; het financiële voordeel is immers voor de private partij. Oppermann: ‘De essentie van een EsCo is het prestatiegedreven contract. Een bonus­malus­systeem waar­door de opdrachtnemer scherp blijft en blijft presteren.’ De EsCo in Rotterdam heeft marktpartijen laten meedenken over innovatieve oplossingen voor energie­besparing. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot extra investeringen in een afdekzeil voor

Financierings oplossingen voor duurzame ambitiesBNG Bank onderscheidt twee financieringsmodellen voor duurzame investeringen door corporaties:•  Financiering via de balans, vrijwel altijd onder borging van het WSW. Dit model 

heeft de corporaties ook de afgelopen jaren toegang gegeven tot lange krediet­verlening en levert gemiddeld een besparing op de rentekosten van 30 euro per woning per maand. Hiermee kunnen corporaties bijvoorbeeld betere isolatie van sociale huurwoningen financieren.

•  Projectfinanciering via een Energie Service Company (ESCo) voor zonnepanelen. Zonnepanelen worden aangeschaft, geïnstalleerd en geëxploiteerd door een gespecialiseerd bedrijf terwijl de financiering buiten de balans om plaatsvindt. uiteraard verbindt BNG Bank daaraan specifieke voorwaarden (sluitende business case met marge en buffer, zeggenschap bij corporatie). Een variant hierop is een gemeentelijke EsCo, waarbij niet een private partij maar de gemeente aandeelhou­der is, zoals bijvoorbeeld in de gemeente Haarlemmermeer.2 Op den duur zal ook een EsCo worden ontwikkeld voor de financiering van warmte­en­koude­installaties.

Het vernieuwde windpark Kreekraksluis in Zeeland levert duurzame energie aan 55.000 huishoudens.

B & G J u l i / A u G u s t u s 2 0 1 4 5

de zwembaden. simpel maar doeltreffend. ‘Eigenlijk bizar dat niet alle zwembaden zo’n zeil hebben’, zegt Boendermaker, ‘maar kennelijk was die extra financiële prikkel nodig om hiertoe over te gaan.’

Standaardisering‘De EsCo­formule zoals bij de Rotterdamse zwembaden is toegepast, kan natuurlijk ook heel goed worden opgezet voor andere duurzaamheidsprojecten’, vervolgt Boendermaker. ‘We zijn nu op meerdere plekken in Nederland bezig met Energy service Companies die voor corporaties de installatie én de exploitatie van zonne­panelen gaan regelen. De panelen worden verhuurd aan de huurders. De huur is lager dan de huidige stroomrekening. De huurder is dus voordelig uit en de corporatie loopt geen risico. Een corporatie kiest met een EsCo voor ontzorging door een partij die er verstand van heeft en die ook de moni­toring doet. Daarin zien wij veel voordelen. Corporaties kunnen zich dan concentreren op hun core business.’

Een corporatie kiest met een EsCo voor ontzorging

Ook bij projectfinanciering via een EsCo moeten de kosten voor de voorbereidingen uiteindelijk terugkomen in de totale financiering. Om dit zo efficiënt mogelijk te regelen, ontwikkelde BNG Bank voor

Bij de bouw van het Isala-ziekenhuis in Zwolle stonden duurzaamheid en kwaliteit voorop.

stroomversnellingWoningcorporaties hebben zich ten doel gesteld in 2020 al hun woningen te verduurzamen zodat gemiddeld energielabel B wordt bereikt. Met De stroomversnelling gaat een aantal corporaties nog een stap verder. Zij werken samen aan het realiseren van 111.000 energieneutrale woningen; woningen met nul­op­de­energie meter. Zes corporaties en vier bouwers zijn in 2013 begonnen met uitwerking van de plannen voor de eerste 11.000 wonin­gen. Minister Blok heeft toegezegd de regelgeving aan te passen, zodat corporaties energiekosten bij huur­ders kunnen innen. De huurder betaalt dan woonkosten: een combi­natie van huur en energieservice. Corporaties kunnen zo de extra investeringen in een energieneutrale woning ‘terugverdienen’ uit huur­ en energieservicebetalingen, zonder dat de huurder meer betaalt.

De stroomversnelling is een van de projecten in het kader van innovatie­programma Energiesprong die Platform31 uitvoert in opdracht van het ministerie van BZK. BNG Bank is hierbij als adviseur betrokken.

Zie verder: www.stroomversnelling.net en www.energiesprong.nl

woningcorporaties die zonnepanelen willen laten plaatsen een gestandaardiseerd EsCo­contract. Oppermann: ‘De voor­waarden zijn eenvoudig en duidelijk. De corporatie levert input die wij verwerken in een model. De technische aspecten worden gecontroleerd door een externe specialist en wij kijken naar de financiële risico’s. Met dit standaardproduct kunnen wij snel aangeven of, en onder welke voorwaarden, het project financierbaar is. Bovendien is het mogelijk om het krediet­proces kort en efficiënt te houden. Een gestandaardiseerde EsCo biedt ook mogelijkheden voor opschaling, waarbij meerdere corporaties een contract sluiten met een regionale partij.’

BetrouwbaarDe voorbereiding voor vier EsCo’s voor zonnepanelen op corporatiewoningen zijn in een vergevorderd stadium. BNG Bank denkt hiermee op den duur meer project­financieringen te kunnen realiseren. Maar ook als corporaties ervoor kiezen de verduurzaming van hun woningen via de WsW­geborgde balansfinanciering te regelen, kunnen ze als vanouds bij BNG Bank terecht. ‘Wij denken mee met onze klanten om hun behoefte van verduurza­ming te faciliteren’, besluit Oppermann. ‘Gemeenten en corporaties stellen het op prijs dat ze met een betrouwbare partij kunnen sparren over de uitdagingen waaraan ze de komende jaren invulling moeten geven.’

Noten1 Zie op www.bngbank.nl/tijdschrift B&G/

archief het artikel van Agnes Koerts over groene zwembaden in B&G november/december 2011.

2 Zie op www.bngbank.nl/tijdschrift B&G/archief het artikel van Christine van Eerd, Gemeenten op weg naar duurzaamheid: Haarlemmermeer in B&G september/oktober 2013.