Processie scenes in Egyptische tempels

Patrick van Gils

Op de muren van veel Egyptische tempels zijn scenes aangebracht die een processie tonen.

De koning begeleidt een door priesters gedragen goddelijke bark met daarin een cultusbeeld

van de godheid. Dit in de processie meegevoerde cultusbeeld was niet het hoofd cultusbeeld

dat in het heiligdom van de tempel in een schrijn stond. Dit beeld was te heilig en mogelijk te

groot om in processie mee te nemen.

De Bark van Amon-Ra. Afbeelding op de Rode kapel van Hatsjepsoet.

In de Thebaanse tempels is het voornamelijk de bark van de god Amon-Ra die wordt afgebeeld. De

bark van deze godheid is te herkennen aan de ramskoppen op de voor- en achterplecht van de bark.

De ram was de dierlijke manifestatie van deze godheid. In het midden van de bark bevindt zich een

kajuit; hierin stond het cultusbeeld van de godheid. De god Amon-Ra, ook wel ‘de verborgene’

genoemd werd door middel van een doek dat om de kajuit heen geslagen was aan het oog

onttrokken.

Processies werden in Thebe zeer regelmatig uitgevoerd. Elke 10 dagen verliet het cultusbeeld van

Amon-Ra de tempel van Karnak om tijdens het Decade-festival naar Medinet Habu gebracht te

worden. Medinet Habu, gelegen op de westelijke rivieroever, werd door de oude Egyptenaren Djeme

genoemd. Deze heilige plaats was de plek waar de 8 oergoden uit de Thebaanse scheppingsmythe

resideerden. Tijdens dit bezoek hernieuwde Amon-Ra zijn krachten, waarna hij weer terugkeerde

naar de tempel van Karnak om zich terug te trekken in zijn heiligdom.

Om naar Medinet Habu te gaan moest de processie de rivier de Nijl oversteken. Voor dit doel werd

een speciale rivierbark voor Amon-Ra vervaardigd, de Oeserhat. De vroegste afbeeldingen van deze

bark zijn afkomstig uit de periode Hatsjepsoet/Thoetmoses III uit de 18de dynastie. Tijdens de

regering van Amenhotep III werd een grotere Oeserhat gebouwd.

“Gemaakt van nieuw cederhout welke Zijne majesteit geveld had in de buitenlanden van het

godsland. Het was gesleept vanuit Libanon over de bergen door prinsen van het buitenland. Het was

erg wijd en groot, versierd met goud, belegd met goud, de grote schrijn ervan van elektrum, zodat het

het land vult met zijn helderheid.”

De "nieuwe" Oeserhat, gebouwd tijdens de regering van Amenhotep III. Afgebeeld op de binnenzijde van de Derde pyloon in de tempel van Karnak.

Ramses II op de Oeserhat, afbeelding op de westelijke muur van de Hypostylehal.

De afstand tussen de westelijke rivieroever en Medinet Habu is enkele kilometers. Deze afstand werd

overbrugd door een kanaal dat vanaf de rivieroever in de richting van Medinet Habu liep.

De Bark van Amon-Ra, Moet (linksonder) en Khonsu (linksboven) worden in Medinet Habu opgewacht door de bark van Ramses II.

Niet alleen tijdens het Decade festival reisde de god Amon-Ra naar de westelijke rivieroever. Tijdens

het ‘Mooie Dal festival’ werd dit deel van de Thebaanse regio aangedaan. De vroegste verslagen van

dit festival dateren uit de regering van Mentuhotep II uit het Middenrijk. Dit festival was een dag

waarop de Egyptenaren hun overleden voorouders vereerden en werd gevoerd in de tweede maand

van het zomerseizoen. De naam van deze tweede maand ‘Paoni’ was een afgeleide van ‘Pa en Inet’

‘Hij die behoort in het dal/de vallei’ en verwijst naar dit festival. Het Mooie Dal festival begon

wanneer het volle maan was. Een processie bestaande uit de barken van de Thebaanse triade, de

goden Amon-Ra, Moet en Khonsu, verliet de tempel van Karnak om de westelijke rivieroever te

bezoeken. Tijdens de processie werd het keteldal van Deir el-Bahri, waar zich onder andere de

tempel van koningin Hatsjepsoet bevindt, bezocht. Tijdens de regeerperiode van Hatsjepsoet

overnachtte de triade in deze tempel. Later werd deze functie overgenomen door de naastgelegen

tempel van Thoetmoses III. Tijdens de 19de dynastie verbleef de triade in de cultus-tempel van de

regerende koning. Niet alleen de goden Amon-Ra, Moet en Khonsu namen deel aan de processie

tijdens het Mooie Dal festival. Ook beelden van overleden koningen werden meegevoerd, dit in het

kader van het vereren van de overleden voorouders. Het Mooie Dal festival was een religieus festival

dat ook door de gewone bevolking werd gevierd. Men trok tijdens deze dag met de hele familie naar

de necropool om bij het graven van overleden voorouders offerandes te brengen. Men begon met

het geven van een brandoffer, dit opende de weg voor de ziel van de overledene om uit diens graf te

komen en de stralen van de zon aan te raken om hier kracht uit te putten. Het brandoffer bestond

meestal uit gevogelte of kleine stukken vlees. Andere offerandes werden op matten uitgespreid en

werden door familieleden geconsumeerd tijdens een banket ter ere van de overledene.

Het belangrijkste Thebaanse religieuze festival en processie was het Opet festival. Dit festival begon

op de vijftiende dag van de tweede maand van het overstromingsseizoen. In eerste instantie duurde

het festival 11 dagen, maar werd uiteindelijk verlengd tot 27 dagen. Tijdens het Opet festival reisde

de god Amon-Ra vergezeld door Moet en Khonsu vanuit de tempel van Karnak naar de Luxor tempel.

Deze tempel stond bekend als het ‘zuidelijke Opet’ of de zuidelijke harem. Tijdens het festival werd

de koninklijke Ka-ziel hernieuwd en ook de goddelijke macht van Amon-Ra werd hernieuwd.

Volgens de Egyptische mythologie was de kracht van Amon-Ra aan het einde van het jaar zo

afgenomen dat hij op sterven na dood was. De mysterieuze rituelen die in het diepste deel van de

Luxor tempel werden uitgevoerd hernieuwden deze krachten.

Net als bij het Mooie Dal festival haalde de farao het cultusbeeld van Amon-Ra op vanuit de tempel

van Karnak. Vervolgens begaf de processie zich via de zuidelijke uitgang van de tempel van Karnak

naar de Luxor tempel. De route naar de Luxor tempel werd over land via een processieweg

uitgevoerd. De route terug werd via de rivier de Nijl uitgevoerd. Vanaf de regering van Amenhotep III

werd zowel de heen- als terugreis over de Nijl uitgevoerd.

Bij de aankomst in de Luxor tempel werde de barken van Moet en Khonsu de tempel ingedragen en

in hun eigen kapellen geplaatst. De barken van Amon-Ra en de farao gingen dieper de tempel in. De

koninklijke bark werd in de kapel voor de ‘Kamer van de Goddelijke Koning’ geplaatst. Hier werd de

farao, nadat hij ritueel was gereinigd, opnieuw gekroond. Een priester die de rol van Amon-Ra op zich

nam, zette één voor één de verschillende kronen op het hoofd van de farao. Tijdens iedere kroning

knielde de farao voor Amon-Ra, met zijn rug naar de god toe, en Amon-Ra plaatste dan zijn handen

op het hoofd of op de kroon van de farao. Dit ritueel verjongde de farao.

Toetanchamon (geüsurpeerd door Horemheb) brengt offerandes aan de bark van Amon-Ra. Detail van de Opet-scenes in de Luxor tempel.

Na dit ritueel werd het beeld van de koning uit zijn bark genomen. Begeleidt door de farao en de

belangrijkste priesters werd het samen met het cultusbeeld van Amon-Ra naar het eindpunt van de

route van het Opet-festival gebracht: het heiligdom van de tempel. Terwijl priesters heilige teksten

voordroegen, bracht de farao belangrijke offers aan de god en opende de schrijn van Amon-Ra.

Onmiddellijk weerkaatste de glorie van de god op de farao waardoor hij een herboren godheid werd.

Hierna knielde de farao nog eenmaal voor de god, deze keer met zijn gezicht naar hem toe. Dat was

het moment waarop Amon-Ra de farao definitief zou kronen.

Aan het einde van het Opet-festival keren de goddelijke barken weer terug naar de tempel van Karnak. Detail van de Opet-scenes in de Luxor tempel.

Nadat al deze rituelen waren uitgevoerd werden de “herboren” farao en godheid (verborgen in zijn

schrijn) aan het aanwezige publiek getoond. Na uitzinnige festiviteiten ging men in processie terug

naar de tempel van Karnak, waar de godheid zich weer terugtrok in zijn schrijn in het heiligdom.

Wilt u meer te weten komen over Egyptische tempels en de rituelen die hier werden uitgevoerd?

Tijdens de cursus de tempels van Egypte besteed Patrick van Gils uitgebreid aandacht aan de

rituelen in Egyptische tempels en de scenes die deze rituelen weergeven. Meer informatie over

deze cursus leest u op onze website.

Regelmatig worden nieuwe, interessante, artikelen op onze website geplaatst. Wilt u op de hoogte

blijven van deze nieuwe artikelen? Meldt u dan nu aan voor de Thoth Egypte cursussen

nieuwsbrief. U kunt zich hier aanmelden. U ontvangt dan direct €5,00 korting op een van onze

cursussen of seminars.

Thoth Egypte cursussen biedt u aantrekkelijke, toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige cursussen en seminars over

het oude Egypte.

Volg ons ook op facebook.