Onderwijsvorm - OVSG · Web viewPedagogische begeleidingsdienst OVSG27 Ballet - tweede graad kso...

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Studierichting Ballet

Onderwijsvorm Kunstsecundair onderwijs

Graad Tweede graad

Leerjaar Eerste leerjaarTweede leerjaar

Leerplannummer O/2/2015/128Vervangt leerplan O/2/2013/128vanaf 1 september 2015 in beide leerjaren, behalve voor TV Toegepaste biologie: progressieve invoering vanaf 1 september 2015.

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Vakken

Dit leerplan wordt ingediend voor:

AV Muzikale opvoeding2013/890/3/V17

KV Hedendaagse dans2013/890/3/V17

KV Klassieke dans2013/890/3/V17

TV Toegepaste biologie2013/890/3/V17

Studierichting Ballet

Onderwijsvorm Kunstsecundair onderwijs

Graad Leerjaar

Tweede graadEerste leerjaarTweede leerjaar

Leerplannummer O/2/2015/128Vervangt leerplan O/2/2013/128vanaf 1 september 2015 in beide leerjaren, behalve voor TV Toegepaste biologie: progressieve invoering vanaf 1 september 2015.

Inhoudstafel

Woord vooraf.......................................................................................................................................... 4

1 Autonomie van de school................................................................................................................. 5

2 Lessentabel...................................................................................................................................... 7

3 Doelgroep........................................................................................................................................ 8

4 Opbouw van het leerplan................................................................................................................. 9

5 Leerplandoelstellingen en leerinhouden.........................................................................................155.1 AV Muzikale opvoeding…………………………………………………….................................17

5.1.1 Koorzang: beluisteren en uitvoeren..............................................................................175.1.2 Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Metrum en Ritme.........19

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Tempo.........................20Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Melodie........................20Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Samenklank..................21Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Dynamiek....................22Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Klankkleur....................22Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Vorm............................24Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Uitvoeringspraktijk.......24Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuur Muziek en dans...........25

5.2 KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans....………………………..................................265.2.1 Taalontwikkelend vakonderwijs...................................................................................265.2.2 Culturele en kunstzinnige ontwikkeling……………………………….............................285.2.3 Artistieke en muzikale vaardigheden…….………………………………........................305.2.4 Gezonde en veilige levensstijl………………………………………...............................325.2.5 Motorische competenties klassieke dans………….……………………….....................335.2.6 Motorische competenties hedendaagse dans……………………................................565.2.7 Motorische competenties Spaanse en karakterdans…………………..........................615.2.8 Ontwikkelen van het zelfconcept en het sociaal functioneren…..................................64

5.3 TV Toegepaste biologie……………………………………………………….............................665.3.1 Taalontwikkelend vakonderwijs...................................................................................665.3.2 Onderzoekend leren/leren onderzoeken.....................................................................705.3.3 Anatomie en de fysiologie bij de mens........................................................................73

6 De vakoverschrijdende eindtermen (VOET)...................................................................................87

7 Integratie ICT................................................................................................................................. 88

8 Taalontwikkelend vakonderwijs......................................................................................................89

9 Vakgroepwerking........................................................................................................................... 90

10 Evaluatie........................................................................................................................................ 91

11 Minimale materiële vereisten.........................................................................................................93

12 Vakspecifieke informatie................................................................................................................96

13 Bijlagen.......................................................................................................................................... 99

Colofon............................................................................................................................................... 100

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 3Ballet - tweede graad kso

Woord voorafAlle scholen zijn verplicht een goedgekeurd leerplan te gebruiken voor elk onderwezen vak van de basisvorming en het specifiek gedeelte. De inspectie van de Vlaamse gemeenschap beoordeelt het leerplan op basis van het ‘Besluit van de Vlaamse Regering in verband met leerplannen (10/11/2006)’ en op basis van omzendbrief SO 64. Zij adviseert vervolgens de minister van onderwijs over de goedkeuring. Na de goedkeuring verwerft een leerplan een officieel statuut. Men kan stellen dat een goedgekeurd leerplan een contract is tussen de inrichtende macht en/of de onderwijsorganisatie en de Vlaamse gemeenschap. De inspectie controleert in de school het gebruik ervan samen met de realisatie van de basisdoelstellingen.

Dit leerplan wordt ingevoerd bij de aanvang van het schooljaar 2015 - 2016. Het leerplan is ontwikkeld door het OVSG in samenwerking met de Koninklijke Balletschool Antwerpen. De leerplancommissie herwerkte het bestaande leerplan op basis van de schoolvisie, het advies van de onderwijsinspectie en de ‘Competentfiche L120101 - Artiest in de dans (m/v), validatiedatum: 6-2-14. Er wordt aangegeven welke ruimte gelaten wordt voor de inbreng van de school, de vakgroep en de leerkrachten.

Het leerplan houdt niet alleen voor de individuele leerkracht een verplichting tot realisatie in, maar is ook een ondersteunend instrument voor het pedagogisch beleid van de school dat zich maximaal richt op gelijke onderwijskansen. Het leerplan wordt gebruikt in de vakgroep, maar het besteedt ook aandacht aan de samenhang met de andere vakken van de studierichting.

Onderwijskwaliteit verhoogt door een schoolbeleid gericht op samenhang en op het uitwerken van een onderwijskundige visie in concrete leeractiviteiten. Daarom besteedt dit leerplan veel aandacht aan de integratie van de vakoverschrijdende eindtermen, aan leerling-actieve didactische werkvormen, aan brede evaluatie en aan het talenbeleid. Op deze manier biedt het leerplan de mogelijkheid het pedagogisch project te concretiseren.

OVSGOnderwijssecretariaat van deSteden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw

Ravensteingalerij 3 bus 71000 Brusseltel.: 02 506 41 50fax: 02 502 12 64e-mail: [email protected]: www.ovsg.be


http://www.ovsg.be/

mailto:[email protected]

1 Autonomie van de school

Deze rubriek geeft aan welke ruimte dit leerplan laat voor de inbreng van de inrichtende macht, de school, de vakgroep/studierichtinggroep en de individuele leerkracht.

Elke inrichtende macht is bevoegd voor het uitschrijven van haar eigen pedagogisch project. Dit pedagogisch project is een document dat de algemene doelen opsomt die de inrichtende macht in haar onderwijs wenst te realiseren. Deze doelen hebben betrekking op opvoeding en onderwijs en op de mens en de maatschappij in het algemeen. Het pedagogisch project kan aldus worden gezien als een beginselverklaring van een inrichtende macht die de essentiële kenmerken van haar identiteit bevat. Het officieel gesubsidieerd onderwijs wordt bijgevolg gekenmerkt door een interne verscheidenheid. Er is echter ook een gemeenschappelijkheid terug te vinden.

Vanuit de eigenheid van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs zijn in de lokaal tot stand gekomen pedagogische projecten een aantal gemeenschappelijke basisdoelen te herkennen die door alle besturen onderschreven werden (Raad van Bestuur van OVSG van 25 september 1996).

1 Openheid De school staat ten dienste van de gemeenschap en staat open voor alle leerplichtige jongeren, ongeacht hun filosofische of ideologische overtuiging, sociale of etnische afkomst, sekse of nationaliteit.

2 Verscheidenheid De school vertrekt vanuit een positieve erkenning van de verscheidenheid en wil waarden en overtuigingen die in de gemeenschap leven, onbevooroordeeld met elkaar confronteren. Zij ziet dit als een verrijking voor de gehele schoolbevolking.

3 Democratisch De school is het product van de fundamenteel democratische overtuiging dat verschillende opvattingen over mens en maatschappij in de gemeenschap naast elkaar kunnen bestaan.

4 Socialisatie De school leert jongeren leven met anderen en voedt hen op met het doel hen als volwaardige leden te laten deel hebben aan een democratische en pluralistische samenleving.

5 Emancipatie De school kiest voor emancipatorisch onderwijs door alle leerlingen gelijke ontwikkelingskansen te bieden, overeenkomstig hun mogelijkheden. Zij wakkert zelfredzaamheid aan door leerlingen mondig en weerbaar te maken.

6 Totale persoon De school erkent het belang van onderwijs en opvoeding. Zij streeft een harmonische persoonlijkheidsvorming na en hecht evenveel waarde aan kennisverwerving als aan attitudevorming.

7 Gelijke kansen De school treedt compenserend op voor kansarme leerlingen door bewust te proberen de gevolgen van een ongelijke sociale positie om te buigen.

8 Medemens De school voedt op tot respect voor de eigenheid van elke mens. Zij stelt dat de eigen vrijheid niet kan leiden tot de aantasting van de vrijheid van de medemens. Zij stelt dat een gezonde leefomgeving het onvervreemdbaar goed is van elkeen.

9 Europees De school brengt de leerlingen de gedachte bij van het Europees burgerschap en vraagt aandacht voor het mondiale gebeuren en het multiculturele gemeenschapsleven.

10 Mensenrechten De school draagt de beginselen uit die vervat zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en van het Kind, neemt er de verdediging van op. Zij wijst vooroordelen, discriminatie en indoctrinatie van de hand.

Verder bepaalt de inrichtende macht en/of de school het aantal ingerichte lesuren voor een vak, met dien verstande dat alle basisdoelstellingen van het leerplan gerealiseerd moeten kunnen worden met de leerlingen.De lessenroosters behoeven geen goedkeuring van de overheid; de overheid beperkt zich tot het opleggen van een minimumrooster, gedefinieerd als (verplichte vakken van de) basisvorming. Afhankelijk van de gevolgde graad/onderwijsvorm dient elke leerling zonder uitzondering de verplichte basisvorming volledig te volgen. De inrichtende machten bepalen dus autonoom hoe de wekelijkse lessenroosters worden samengesteld. Dit kan zowel betekenen dat bepaalde vakken/uren gemeenschappelijk zijn voor leerlingen van verschillende Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 5Ballet - tweede graad kso

structuuronderdelen als betekenen dat binnen eenzelfde structuuronderdeel vakken met een verschillend aantal uren worden ingericht in functie van het tempo van de leerplanrealisatie in hoofde van individuele leerlingen.

Vanuit de gemeenschappelijke basisdoelen, die o.m. gelijke onderwijskansen beogen voor elke leerling, worden eigen doelstellingen geformuleerd ter concretisering. Deze eigen doelstellingen hebben te maken met:

de eigen visie op ‘leren’ : ‘leren’ wordt hier opgevat als een door de leerling zelf vorm te geven actief proces, waarbij de ‘geconstrueerde’ kennis pas geïntegreerd wordt na reflectie en sociale situering (samenwerkend leren), toetsing en rijping. Een leerproces bevat dus ook een sociale component;

de eigen visie op gelijke kansen: integratie van doelstellingen in verband met (leer)attitudes, met ICT-vaardigheden, met taalontwikkeling;

de visie (algemene doelstellingen) op de studierichting of het vak.

Ook de didactische aanpak (waaronder evaluatie) behoort tot de vrijheid van de inrichtende macht. Dit impliceert dat de school, de vakgroep en haar leerkrachten deze vrijheid zinvol invullen en er verantwoordelijkheid voor opnemen door te werken vanuit een eigen schoolvisie. Methodes en handboeken worden vrij gekozen met dien verstande dat de realisatie van het leerplan verplicht is en niet bv. de realisatie van een handboek. Aangezien het leerplan opgesteld is als graadleerplan, bepaalt de vakgroep welke doelstellingen in het eerste leerjaar en welke in het tweede leerjaar moeten worden bereikt (cesuur). Het leerplan suggereert vanuit het pedagogisch project leerlingactieve didactische werkvormen, verschillende evaluatievormen en mogelijkheden om te werken aan gelijke onderwijskansen, maar de school/leerkrachten maakt (maken) de uiteindelijke keuze.

Het leerplan zelf is een minimumleerplan, d.w.z. het volume aan leerinhouden is beperkt gehouden. Enkel de basisdoelstellingen moeten met de leerlingen worden gerealiseerd. De leerkracht moet niet onder tijdsdruk werken, maar heeft ruimte om te differentiëren, voor variatie in leerlingactiverende didactische werkvormen en voor vakoverschrijdend werken. Er is ruimte voor de eigen inbreng en creativiteit van de leerkracht en de school om o.a. thema’s en projecten te ontwikkelen.Het leerplan is volgens een logische volgorde opgebouwd, maar het behoort aan de vakgroep om uit te maken welke doelstellingen tot de invulling van het eerste of het tweede leerjaar behoren en in welke volgorde ze voor welke leerlingen aangeboden worden.

De inspectie van de Vlaamse gemeenschap gaat na hoe de school met deze vrijheid omgaat.


2 Lessentabel

De lessentabel is indicatief. Zie ook hoofdstuk ‘Autonomie van de school’.Alle lessentabellen van OVSG zijn te vinden op de website www.ovsg.be.

2de graad kso

BalletBASISVORMING 18u

AV Godsdienst/Niet-confessionele Zedenleer 2AV Aardrijkskunde 1AV Engels 2AV Frans 3AV Geschiedenis 1AV Lichamelijke opvoeding 1AV Natuurwetenschappen 1AV Nederlands 4AV Wiskunde 3

SPECIFIEK GEDEELTE 18u

AV Muzikale opvoedingKV Hedendaagse dansKV Klassieke dansTV Toegepaste biologie

22

131

COMPLEMENTAIR GEDEELTE 0u


http://www.ovsg.be/

3 Doelgroep

Dit leerplan is bestemd voor de leerlingen van het eerste en het tweede leerjaar van de tweede graad KSO – studierichting Ballet - voor de vakken

AV Muzikale opvoedingKV Hedendaagse dans

KV Klassieke dansTV Toegepaste biologie

die in de lessentabel deel uitmaken van het specifiek gedeelte.

Toelatingsvoorwaarden: zie omzendbrief SO 64


http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=9418http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=9418

4 Opbouw van het leerplan

SchoolvisieDe Koninklijke Balletschool Antwerpen is een stedelijke school voor secundair onderwijs die leerlingen opleidt tot professionele balletdansers op hoog niveau, die kunnen tewerkgesteld worden bij nationale en internationale dansgezelschappen. De opleiding stelt hoge eisen, niet alleen op het vlak van artistieke en motorische (dans)vaardigheden en de bijbehorende levensstijl, maar ook op het vlak van culturele ontwikkeling, van persoonlijkheidsontwikkeling en op het vlak van algemene vorming.Naast de dansvakken worden immers de vereiste algemene vakken aangeboden in een ‘basisvorming’ die via de eerste graad A-stroom en de tweede en derde graad KSO leiden tot een diploma secundair onderwijs, zodat de school ook haar maatschappelijke opdracht waarmaakt. Dit diploma secundair onderwijs stelt de afgestudeerden eveneens in staat om verdere studies aan te vatten in het Hoger Onderwijs.De school maakt deze belangrijke taak waar door een intense samenwerking tussen de dansopleiding en de algemene vakken, zowel inhoudelijk als op het vlak van begeleiding van haar leerlingen.

GraadleerplanHet leerplan is voor de graad uitgeschreven. Voor de concrete invulling van het eerste en het tweede leerjaar van de graad ligt de bevoegdheid bij de school. De vakgroepen overleggen en bepalen wat tot de invulling van het eerste of het tweede leerjaar behoort.Enkel in het vak Klassieke dans wordt voor de dansoefeningen en –technieken een indeling in leerjaren gesuggereerd. De invulling van het specifiek gedeelte van de studierichting Ballet beoogt niet alleen de ontwikkeling van motorische competenties bij de leerlingen, maar ook de algemene culturele en artistieke ontwikkeling. Bovendien wordt de leerling aangezet tot een gezonde levensstijl die onontbeerlijk is om later het beroep van balletdanser uit te oefenen.

De didactische wenken kunnen een leerplandoelstelling of leerinhoud verduidelijken, ze reiken suggesties aan om de doelstellingen te concretiseren volgens de eigen visie op leren. Zij kunnen didactische werkvormen of hulpmiddelen aangeven die leerplandoelstellingen helpen realiseren, suggesties geven voor evaluatie, verbanden leggen met andere vakken, met vakoverschrijdende eindtermen, met informatie- en communicatietechnologie, met taalbeleid.

SystematiekDeze bundel bevat de leerplannen voor de volgende vakken:

5.1 AV Muzikale opvoeding5.2 KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans

5.2.1 Taalontwikkelend vakonderwijs5.2.2 Culturele en kunstzinnige ontwikkeling5.2.3 Artistieke en muzikale vaardigheden5.2.4 Gezonde en veilige levensstijl5.2.5 Motorische competenties klassieke dans5.2.6 Motorische competenties hedendaagse dans5.2.7 Motorische competenties Spaanse (folklore)- en karakterdans5.2.8 Ontwikkelen van het zelfconcept en sociaal functioneren.

5.3 TV Toegepaste biologie

Visie op de vakken

MUZIKALE OPVOEDINGDe grote verscheidenheid in muziek is een constante inspiratie voor de balletdanser, ook om een eigen creatie te maken. De leerling moet grondig kennismaken met een brede waaier van muzikale mogelijkheden. Voor de leerlingen die bewust voor een professionele dansopleiding hebben gekozen, is het noodzakelijk dat hun muzikaal gevoel aangewakkerd en geïntensifieerd wordt en dat de diverse aspecten van de muziektheorie en praktijk geënt worden op behoeften van de balletdanser. Muziek beluisteren is een belangrijk onderdeel en kan een stimulans zijn tot actief musiceren. Hierbij spelen de stem en de lichaamsinstrumenten een voorname rol. In combinatie met de beweging moet de stem in staat zijn de opgenomen melodie te reconstrueren en juist weer te geven (al dan niet innerlijk) teneinde de juiste bewegingsimpuls van het lichaam te kunnen volgen. Ook ritme en vormgeving mogen niet ontbreken. Zowel stem als lichaamsinstrumenten vormen hier de basis tot een juiste coördinatie van opnemen, registeren en weergeven. Tot slot draagt creatief musiceren, individueel en in Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 9Ballet - tweede graad kso

groepsverband, ertoe bij de melodische motieven en thema’s beter te assimileren en het dansend karakter van de muziekwerken te benadrukken of te ontleden.

Samenhang met de eerste graad Voor het vak Muzikale opvoeding beheersen de leerlingen vanuit de eerste graad het actief musiceren (stem, bespelen van klein slagwerk) en bepaalde ritmische en melodische patronen. Zij kennen de instrumenten van het symfonisch orkest en herkennen de vorm voor bepaalde stukken van het symfonisch orkest. De juiste attitude bij luistervaardigheid is reeds aanwezig.Leerlingen die instromen uit de basisoptie Ballet hebben een extra lesuur gevolgd en ze beheersen hierdoor de kennis en vaardigheden van de eerste graad beter. Leerlingen die instromen uit andere basisopties zien de noodzaak in om lacunes weg te werken in kennis en vaardigheden.

DE TWEEDE GRAADIn de studierichting Ballet heeft het vak Muzikale opvoeding een drieledige doelstelling:

het ontwikkelen van de muzikaliteit als steunfunctie voor de dansvakken, zoals het aanvoelen van muzikale zinnen, de frasering van de muziek:

het verloop van een muzikale gedachte volgen en dit koppelen aan dans/beweging op deze muziek;

verschillende muzikale ordeningsstructuren omzetten in dans/beweging; Hiervoor is het van cruciaal belang om samen te werken met de leerkrachten van de dansvakken.

het ontwikkelen van de muzikale praktijk van alleen of samen musiceren; via het beluisteren van muziek en een basis aan algemene muziekleer de muziek beter begrijpen en de

esthetische context ervan leren verwoorden.

In de tweede graad is de benadering voornamelijk parametrisch, met de nadruk op de muzikale bouwstenen.

Tijdens het de verschillende activiteiten in de muziekles en de extramurale activiteiten die eraan gekoppeld zijn (zoals het bijwonen van concerten, dansvoorstellingen, opera, …), ontwikkelen de leerlingen volgende attitudes, die ook door de vakoverschrijdende eindtermen worden vermeld (STAM):

communicatief vermogen: brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk; (STM1)

creativiteit: kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren; (STM2) ondernemen zelf stappen om vernieuwingen te realiseren; (STM3)

doorzettingsvermogen blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven; (STM4)

empathie houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen; (STM5)

esthetische bekwaamheid kunnen schoonheid ervaren; (STM6) kunnen schoonheid creëren; (STM7)

exploreren benutten leerkansen in diverse situaties; (STM8)

flexibiliteit zijn bereid zich aan te passen aan wisselende eisen en omstandigheden; (STM9)

initiatief engageren zich spontaan; (STM10)

kritisch denken kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante

criteria; (STM11) zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken; (STM12) kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; (STM13)

mediawijsheid gaan alert om met media; (STM14)

open en constructieve houding houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld; (STM16) toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende

standpunten; (STM17)


respect gedragen zich respectvol; (STM18)

samenwerken dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen; (STM19)

verantwoordelijkheid nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen en in de samenleving;

(STM20)zelfbeeld

verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke punten; (STM21) ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen; (STM22)

zorgvuldigheid stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen; (STM25)

zorgzaamheid gaan om met verscheidenheid; (STM26) dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de ander. (STM27)

De leerlingen ontwikkelen volgende vakoverschrijdende vaardigheden en attitudes uit de contexten van de vakoverschrijdende eindtermen:context 1: lichamelijke gezondheid en veiligheid

leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen; (LGV2)context 2: mentale gezondheid

gaan gepast om met vreugde, verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw; (MGZ2) stellen zich weerbaar op; (MGZ6) gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken; (MGZ7) herkennen de impact van cultuur- en kunstbeleving op het eigen gevoelsleven en gedrag en dat van

anderen. (MGZ8)context 3: sociorelationele ontwikkeling

kunnen een relatie opbouwen, onderhouden en beëindigen; (SOC1) erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en

regels in relaties; (SOC2) accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie; (SOC3) doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; (SOC6) uiten onbevangen en constructief hun wensen en gevoelens binnen relaties en stellen en aanvaarden

hierin grenzen; (SOC8) zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten; (SOC9) beargumenteren, in dialoog met anderen, de dynamiek in hun voorkeur voor bepaalde cultuur- en

kunstuitingen; (SOC10) gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip op te brengen voor de leefwereld van anderen. (SOC11)

context 4: omgeving en duurzame ontwikkeling tonen interesse en uiten hun appreciatie voor het cultureel erfgoed; (ODO5)

context 7: socioculturele samenleving beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en

andere sociale en culturele groepen; (SCS1) gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen; (SCS2) illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit; (SCS3) gaan actief om met de cultuur en kunst die hen omringen. (SCS6)

KLASSIEKE en HEDENDAAGSE DANSDe leerplannen Dans van de eerste, tweede en derde graad zijn ontwikkeld op basis van zes fundamentele leerlijnen die de schoolvisie en de competentfiche L120101 voor ‘Artiest in de dans (m/v)’ (www.serv.be) omzetten in concrete leerplandoelstellingen. Deze leerlijnen verduidelijken tevens de aansluiting tussen de eerste, tweede en derde graad.

Hieronder een overzicht en een korte omschrijving van deze leerlijnen:

Leerlijn taalontwikkelingDe leerlijn beoogt het verdiepen van het vakjargon, het inzicht in criteria om over eigen prestaties en die van anderen te kunnen reflecteren en het ontwikkelen van de mondelinge presentatievaardigheden.


http://www.serv.be/

De leerlijn verloopt van eenvoudige tot complexe (leer)situaties, van Nederlands tot vreemde talen, van begeleid tot zelfstandig. De leerlingen leren de juiste terminologie in verband met de opleiding en danswoordenschat beheersen, leren hun appreciatie uitdrukken voor dansvoorstellingen en andere vormen van kunst en leren zichzelf en hun opleiding presenteren in verschillende talen, met het oog op interviews, audities en sollicitaties.Samenwerking met de vakken Nederlands, Frans, Engels.

Leerlijn culturele en kunstzinnige ontwikkelingDe leerlijn beoogt een algemene culturele ‘achtergrond’ om met een open blik op het actuele kunstgebeuren, verschillende dansproducties te kunnen begrijpen zodat men de eigen visie, accenten en interpretatie van de voorstelling kan motiveren.De leerlingen leren hun aandacht richten naar de dans als cultuurvorm door het observeren en appreciëren van de dansproducties, ze verbreden hun (kunsthistorische) kennis over verschillende stromingen in de dans en de muziek, ze leren dans en muziek plaatsen in (kunst)historische contexten.Samenwerking met de vakken Muzikale opvoeding, Nederlands.

Leerlijn artistieke en muzikale vaardighedenDe leerlijn beoogt het ontwikkelen van de muzikaliteit: het besef van tempo, ritme, accentuatie, duur, het verbinden van de dansbeweging en uitdrukking met de muziek, het coördineren van bewegingen op het ritme van de muziek.De expressieve vaardigheden en het vermogen tot ‘performance’, podium-présence worden ontwikkeld. De danser leert de eigen persoonlijkheid uiten via de dans o.a. door tijdens de opleiding aan kleine optredens en later aan producties deel te nemen en deze na te bespreken. Samenwerking met het vak Muzikale opvoeding.

Leerlijn gezonde en veilige levensstijlDe leerlijn beoogt het inzicht dat een sterke algemene conditie en gezondheid noodzakelijk zijn voor deze zware opleiding en het zware beroep dat erop aansluit. De leerling bouwt zijn fysieke conditie op en ontwikkelt lenigheid, weerstand, kracht, uithoudingsvermogen en snelheid. Tijdens de opleiding verwerft de leerling, eerst onder begeleiding, en naarmate de studies vorderen meer en meer zelfstandig, de attitude om groot belang te hechten aan de eigen gezondheid. De leerling leert verantwoordelijkheid opnemen voor de eigen conditie-, kracht- en lenigheidstraining. Essentieel is tevens het voorkomen van blessures, tijdens de danslessen, maar ook daarbuiten. Ondersteunend bij deze attitude van preventie zijn de kennis van ademhalingstechnieken, de kennis van menselijke anatomie en de kennis van bewegingsanalyse. De leerlingen leren het lichaam op te warmen vóór de lessen en het te laten tot rust komen erna. Ze leren omgaan met kleinere blessures, zowel tijdens de lessen als daarbuiten. Ze krijgen hierbij de ondersteuning van een kinesist.Samenwerking met de vakken Lichamelijke opvoeding en Toegepaste biologie.

Leerlijn motorische en danstechnische competentiesDe leerlingen leren de klassieke danstechnieken beheersen en perfectioneren met het oog op uitvoering van grotere balletwerken. Ze repeteren danspassen, bewegingen en de opeenvolging van de choreografie op muziek. Ze volgen hierbij de aanwijzingen van de leerkracht of de choreograaf over de interpretatie en technische uitvoering op. Ze ontwikkelen een stevige basis om het specifieke dansvocabularium later toe te passen en te kunnen voldoen aan de eisen van professionele choreografen.Ze leren spieren, pezen en gewrichten functioneel ontwikkelen. Lichaams- , houding- en bewegingsbesef wordt opgebouwd en het besef van spiertonus (spannen, ontspannen) wordt ontwikkeld. Gevoel voor ruimte (richting, gebruik van ruimte) en geheugen voor bewegingscombinaties ontplooit zich tijdens het vertolken van een choreografie, een voorstelling, een ballet of een wedstrijd (alleen of met anderen). Naast de klassieke danstechnieken komen ook Spaanse (folklore)dans en moderne dans aan bod. Een goede basis van moderne en hedendaagse danstechnieken ontwikkelt bij de klassieke dansers een beter bewustzijn van ‘alignment’, lengte, ademhaling en ruimte.Samenwerking met het vak Lichamelijke opvoeding.

Leerlijn ontwikkeling van het zelfconcept en het sociaal functionerenDe leerlingen ontwikkelen leerattitudes:

- actieve en bewuste deelname aan het leerproces- concentratie - doorzettingsvermogen- gemotiveerd en gedreven zijn- het inzetten van zelfreflectie- kritische ingesteldheid t.o.v. de eigen beweging, de eigen fysionomie


- besef van de eigen bewegingscapaciteiten- het ontplooien van zelfstandigheid, zelfverantwoordelijkheid en zelfdiscipline- respect voor het eigen lichaam en dat van anderen

De leerlingen ontwikkelen sociale competenties:- inpassen van de individuele expressie in een groter geheel- aandacht richten op integratie in de groep: het als individu deel uitmaken van een groep tijdens het

dansen- het beheersen van stress en plakkenkoorts- verwerven van inzicht in beroepsperspectieven- integratie in een groep, samenwerking- aanvaarding van correctie en kritiek- ervaring van de eigen waarde binnen het geheel - verantwoordelijkheidszin

Samenwerking met het vak Lichamelijke opvoeding.

Samenhang met de eerste graadIn de eerste graad verwerven de leerlingen het vooropgestelde technisch niveau voor klassieke dans, ze oefenden enkele technieken van de hedendaagse dans en van de Spaanse folkloredans. Ze namen deel aantoonmomenten in (school)voorstellingen. De leerlingen maakten zich de specifieke danswoordenschat eigen.De leerlingen ontwikkelden reeds belangrijke attitudes om de tweede graad met succes te doorlopen: doorzettingsvermogen, zin voor volledigheid en afwerking, zin voor netheid en ordelijkheid, zowel wat het eigen lichaam betreft (hygiëne, uitzicht) als het werk dat ze ermee leveren.Hun zelfstandigheid en onafhankelijkheid werden bevorderd, zowel wat het dagelijks oefenen betreft als het ‘tonen’ aan anderen. Ze ontwikkelden verantwoordelijkheidszin t.o.v. het publiek en hun creativiteit werd gestimuleerd.

Alle doelstellingen en leerinhouden (oefeningen, bewegingen, technieken …) uit het leerplan van de eerste graad zijn verworven. Immers, wanneer de leerlingen deze basis niet beheersen, kunnen zij het curriculum van de tweede graad niet aan.

DE TWEEDE GRAADDe studierichting Ballet in de tweede graad kso biedt de leerlingen een sterke onderbouw klassieke dans zodat op het einde van de tweede graad de leerlingen de technieken van het klassiek ballet zo goed als volledig beheersen. De oefeningen van de eerste graad (bewegingen, technieken, …) worden steeds opnieuw ingeoefend en geperfectioneerd. De combinaties ervan worden steeds ingewikkelder en het tempo, waarop deze bewegingen worden uitgevoerd, verhoogt. Dit wil zeggen dat het niveauverschil tussen de opeenvolgende leerjaren slechts tot uiting komt in de moeilijkheidsgraad van het repertoire.Verder krijgen de leerlingen een verdieping in de hedendaagse dans en in de Spaanse (folklore)- en karakterdans. De uiteindelijke bedoeling is na de derde graad klassieke balletdansers op topniveau af te leveren, die een breed spectrum aan mogelijkheden hebben.

De leerlingen krijgen de kans om deel te nemen aan enkele balletvoorstellingen waarvoor ze oefenen tijdens de lessen ‘repertoire’. De leerlingen maken zich de specifieke danswoordenschat grondig eigen. De leerlingen zetten belangrijke attitudes in om de opleiding met succes te doorlopen:

doorzettingsvermogen zin voor volledigheid en afwerking zin voor netheid en ordelijkheid, zowel wat het eigen lichaam betreft (hygiëne, uitzicht) als het werk dat

ze ermee leveren verantwoordelijkheidszin t.o.v. het publiek creativiteit.


TOEGEPASTE BIOLOGIEHet vak Natuurwetenschappen uit de basisvorming, dat bij de leerlingen de algemene wetenschappelijke geletterdheid verder ontwikkelt, wordt in de tweede graad versterkt door het vak Toegepaste biologie, dat volledig inspeelt op de noden van de opleiding. Het vak Toegepaste biologie geeft de leerlingen voldoende kennis om zorgzaam om te gaan met hun lichaam tijdens de balletopleiding en bereidt hen voor om ook later, tijdens het zware beroepsleven van de balletdanser, continu oog te hebben voor de eigen gezondheid en om de signalen van hun lichaam te (h)erkennen.

De leerlingen ontwikkelen verder hun kennis over het menselijk lichaam en onderzoeken voor welke uitdagingen en risico’s de balletdanser staat en hoe men hier proactief en toekomstgericht mee kan omgaan, m.a.w. ze passen de natuurwetenschappelijke kennis toe in de eigen ervaringswereld. Deze toepassingen kunnen ze op een eenvoudige wijze uitleggen door hun (basis)kennis van een aantal wetenschappelijke inzichten.

Deze algemene doelstellingen moeten het ervaringsgericht en toepassingsgericht leren in herkenbare en motiverende contexten voldoende kansen geven, zodat een attitude kan groeien om ook later open te blijven staan voor ontwikkelingen en nieuwe inzichten die van toepassing zijn in de danssector. De leerlingen ontwikkelen een gezonde, kritische doch realistische houding t.a.v. het schoonheidsideaal dat geldt in de balletwereld en leren zich kritisch opstellen t.a.v. het commerciële aanbod dat hierop inspeelt.

Het vak Toegepaste biologie biedt volgende vakoverschrijdende eindtermen aan:

uit context 1: lichamelijke gezondheid en veiligheid1 verzorgen en gedragen zich hygiënisch;2 leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen;3 vinden evenwicht tussen werk, ontspanning, rust en beweging;4 nemen een ergonomische en gevarieerde sta-, zit-, werken tilhouding aan;5 maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding;6 hanteren richtlijnen voor het hygiënisch omgaan met voeding;8 schatten de risico’s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren

assertief in aanbodsituaties;9 nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact;10 participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid op school;11 passen veiligheidsvoorschriften toe en nemen voorzorgen voor een veilige leef- en werkomgeving;uit context 2: mentale gezondheid4 aanvaarden en verwerken hun seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit;

De leerkracht Toegepaste biologie werkt hiervoor nauw samen met de leerkracht Natuurwetenschappen uit de basisvorming, met de leerkrachten Lichamelijke opvoeding en Dans en met de kinesist en de geneeskundige diensten die bij de school betrokken zijn, om te kunnen inspelen op de behoeften van de opleiding.

Samenhang met de eerste graadIn de eerste graad A-stroom hebben alle leerlingen het vak Natuurwetenschappen in de basisvorming gevolgd. Ze realiseerden er volgende leerplandoelstellingen (o.a. eindtermen) die de basis vormen waarop het vak Toegepaste biologie kan verder bouwen:

Bij de mens de bouw, de werking en de onderlinge samenhang van het spijsverteringsstelsel, het ademhalingsstelsel, het bloed, de bloedsomloop, het uitscheidingsstelsel kunnen beschrijven.

Het belang van stofwisseling kunnen beschrijven voor de instandhouding van het menselijk lichaam.

Het verloop van de voortplanting bij de mens kunnen beschrijven.

De volgende doelstelling is echter een uitbreidingsdoelstelling in de eerste graad. De leerkracht Toegepaste biologie kan er dus niet van uitgaan dat deze werd aangeboden:

De bouw, de werking en de onderlinge samenhang van het bewegingsstelsel kunnen beschrijven.


5 Leerplandoelstellingen en leerinhouden

Leeswijzer

Het leerplan wordt schematisch voorgesteld in 6 kolommen. Deze zijn van links naar rechts te lezen.

Kolom 1: Numerieke volgorde (Nr.)De doelstellingen zijn numeriek geordend van begin tot einde leerplan. Deze nummering heeft geen implicaties voor de chronologie in de realisatie van de doelstellingen. Er wordt geen volgorde vooropgesteld, het betreft een graadleerplan waarbij de vakgroep dient uit te maken welke doelstellingen tot de invulling van het eerste of het tweede leerjaar behoren.

Kolom 2: Leerplandoelstellingen en leerinhouden

Leerplandoelstellingen (in vetgedrukte kader)Deze geven de eigen doelstellingen weer voor het vak. Een leerplandoelstelling kan ook een vakoverschrijdende eindterm zijn of inhouden.

Leerinhouden (in wit vak)Dit is leerstof die bedoeld is om de bijhorende leerplandoelstellingen te realiseren.

Kolom 3: Code

Codering van de leerplandoelstellingen:

EDV Eigen doelstelling voor het vakLER ‘Leren leren’ met decretaal nummerSTM Stam VOET met decretaal nummer

Kolom 4: Basis of uitbreiding (B/U)Er wordt een onderscheid gemaakt tussen basis- en uitbreidingsdoelstellingen.Basisdoelstellingen (B) vormen de criteria voor het slagen, moeten door nagenoeg alle leerlingen bereikt worden.Uitbreidingsdoelstellingen (U) zijn bedoeld voor uitbreiding en differentiatie. Het realiseren ervan is afhankelijk van de beschikbare tijd en van de mogelijkheden binnen de leerlingengroep, ze kunnen niet verplicht worden voor alle leerlingen.

Kolom 5: Didactische wenken en hulpmiddelenDidactische wenken zijn bedoeld als ondersteuning van de leerkracht, de vakgroep en het schoolteam.

Zij kunnen:- een leerplandoelstelling of leerinhoud verduidelijken;- didactische werkvormen of hulpmiddelen aangeven die leerplandoelstellingen helpen realiseren;- het verband aangeven met een context van vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen;- richtlijnen geven voor evaluatie;- verwijzen naar bibliografie, nuttige adressen;- verbanden leggen met andere vakken, met informatie- en communicatietechnologie, met intercultureel

onderwijs, met taalbeleid.

Kolom 6: LinkDeze kolom is bedoeld om het schoolteam te ondersteunen. De in kolom 5 omschreven verwijzingen worden hier gecodeerd weergegeven en vestigen de aandacht van de lezer op mogelijke vakoverstijgende afspraken en op vakoverschrijdende eindtermen.


Codering:

MUZ Muzikale opvoedingNED NederlandsENG EngelsFRA FransTA.BE TaalbeleidICT Informatie- en communicatietechnologieVakoverschrijdende eindtermen (VOET)LER Leren lerenLGV Lichamelijke gezondheid en veiligheidMGZ Mentale gezondheidSOC Sociorelationele ontwikkelingODO Omgeving en duurzame ontwikkelingPJS Politiek-juridische samenlevingSES Socio-economische samenlevingSCS Socioculturele samenleving


Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Code B/U Didactische wenken en hulpmiddelen Link

5.1 AV Muzikale opvoeding Afspreken met de leerkrachten KV Klassieke dans en Hedendaagse dans over de te behandelen muziekfragmenten.

5.2.1 5.1.1 Koorzang: beluisteren en uitvoeren De koorzang heeft als algemene doelstelling het ontwikkelen van gevoel voor muzikale zinnen, voor groepsgevoel.Hier dient zich ook de mogelijkheid aan om een schoolkoor te vormen.

1 In groep bij een eenstemmige melodie, de stemtechniek kunnen toepassen.

EDV B

Gehoorontwikkeling: de correcte intonatie en het correcte gevoel van ritme en metrum.Stemtechniek:

- tekstuitspraak en articulatie- ademsteun- frasering: legato, staccato en portamento zingen- ontwikkelen van borststem- ontwikkelen van kopstem

Individuele inbreng in groep en streven naar een homogeen resultaat.

Oefeningen om de stem op te warmen vóór de koorzang.

2 Een canon kunnen uitvoeren. EDV B

Gehoorontwikkeling in functie van:- harmonisch gevoel- ritmisch gevoel- metrisch gevoel.

3 Eenvoudige meerstemmige stukken met begeleiding kunnen uitvoeren.

EDV B

Gehoorontwikkeling in functie van:- harmonisch gevoel- ritmisch gevoel- metrisch gevoel

Hou steeds rekening met de mogelijkheden van de groep.

4 Kunnen reageren op de impulsen die uitgaan van de dirigent en de medezangers.

EDV B

Auditief reactievermogen bij detoneren.Visuele focus bij tempoverlies.

Concentratie en naar dirigent kijken.

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 17Ballet - tweede graad kso – AV Muzikale opvoeding Koorzang: beluisteren en uitvoeren


5 Zich bewust zijn van de eigen stemsoort in het geheel. EDV B

De verschillende stemsoorten:- kindersopraan, kinderalt: tessituur en timbre- vrouwenstemmen: sopraan, mezzosopraan, alt, contra-alt: tessituur en timbre- mannenstemmen: contratenor, tenor, bariton, bas: tessituur en timbre

De leerlingen hebben reeds voorkennis uit de eerste graad. Hierop kan verder gebouwd worden.

De jongens met stemverandering aanmoedigen om te blijven verder zingen.Zie ook: Luisteren.

6 Stemgroeperingen kunnen herkennen en benoemen. EDV B

Naar omvang:- solozang- vocaal duet, trio, kwartet- koren: kinder-, mannen-, vrouwen- en gemengd koor; samenstelling en stemsoorten;

kamer- en symfonisch koor; dubbelkoor.Al dan niet begeleid:- a capella- colla parte- onafhankelijke begeleiding.

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 18Ballet - tweede graad kso – AV Muzikale opvoeding Koorzang: beluisteren en uitvoeren


5.1.2 Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurMETRUM en RITME

7 De functie van de elementen ‘maat’ en ‘ritme’ inzien. EDV B

Notenwaardes: hele noot, halve noot, vierde noot, achtste noot, zestiende noot, tweeëndertigste noot.Rusten: hele rust, halve rust, vierde rust, achtste rust, zestiende rust, tweeëndertigste rust.Verlenging van notenwaardes met een punt of een bindboog.Maattekens: 2 3 4 6 9 12

4 4 4 8 8 8

De begrippen ‘metrum’ en ‘ritme’ door leerlingen laten gebruiken bij bespreking van oefeningen.

De leerlingen moeten de maattekens begrijpen.

TA.BE

8 Ritmes kunnen lezen, interpreteren en zelfstandig uitvoeren in enkelvoudige en samengestelde maatsoorten.

EDV B

Combinaties met volgende notenwaardes en rustteken in 2 3 44 4 4

Combinaties met volgende notenwaardes en rustteken in 6 9 128 8 8

Naar aanleiding van een luisterfragment of om zelf te kunnen spelen.

De begrippen ‘enkelvoudige maatsoort’ en ‘samengestelde maatsoort’ door de leerlingen laten gebruiken bij het bespreken van oefeningen.

De leerlingen maken zelf oefeningen met ritmekaarten en controleren de uitvoering met softwaretoepassingen.

Ritmes kunnen ook uitgevoerd worden met eenvoudige slaginstrumenten.

Maken van ritmische canons.

TA.BE

ICT

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 19Ballet - tweede graad kso – AV Muzikale opvoeding Muziek beluisteren – algemene muziekleer - muziekcultuur


Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurTEMPO

9 Diverse uitvoeringstekens kunnen benoemen en kunnen toepassen.

EDV B

Metronoomcijfer.BPM.Tempoaanduidingen: andante, allegro … (in functie van de metronoom).Tempowijzigingen: accelerando, rallentando …

Uitvoeringstekens in functie van luistermateriaal.

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurMELODIE

10 De notaties voor toonhoogten kunnen benoemen. EDV B

Sleutels: sol-sleutel, fa-sleutel, do-sleutel.Notennamen.Letternamen.Wijzigingstekens: kruis, mol, herstellingsteken.Voortekening.Ligging van de noten op een klavier.

De basis hiervoor is reeds gelegd in de eerste graad. Via geregeld oefenen wordt er nu gewerkt aan automatismen.

11 Toonafstanden of intervallen kunnen inschatten. EDV B

Toonafstanden inschatten met hele en halve tonen.Toonafstanden benoemen: prime, secunde, terts, kwart, kwint, sext, septiem, octaaf.Karakter van toonafstanden: grote secunde, kleine secunde, kleine terts, grote terts.Op het gehoor herkennen van grote secunde, kleine secunde, grote terts, kleine terts.

12 Toonaarden kennen en herkennen op een partituur. EDV B

Alle grote tertstoonaarden en alle kleine tertstoonaarden.De toonaard van een compositie kunnen bepalen.Mineur natuurlijk, mineur harmonisch en mineur melodisch.Het begrip ‘voortekening’ (zie ook eerste graad).Toontrapnamen: tonica, mediant, subdominant, leidnoot, ondertonica.Modulatie en moduleren: zie verder ‘sonatevorm’.



13 Majeur en mineur op het gehoor herkennen. EDV B

De afstand tonica-mediant op het gehoor herkennen. Definities majeur en mineur aanbrengen door middel van de afstand tussen tonica en mediant.

14 Toonladders kunnen noteren. EDV B

Alle grote tertstoonladders en alle natuurlijke kleine tertstoonladders.De ligging van hele en halve tonen binnen de toonladder.

15 Noten kunnen lezen. EDV B

Noten lezen in solsleutel.Solmiseren in do groot, la klein, sol groot, mi klein, fa groot, re klein, re groot, si klein, si mol groot, sol klein.

16 De opbouw van een melodie kunnen herkennen. EDV B

Motief.Muzikale volzin, thema, voor- en nazin.Periodische zinsbouw.Herhaling, ostinato, sequens, variatie.Contrast.Riff.Voortspinning.

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurSAMENKLANK

17 Een drieklank herkennen en kunnen opbouwen. EDV B

Gronddrieklanken.



18 Verschillende vormen van stemvoering kennen en herkennen. EDV B

Monofonie.Homofonie.Basso continuo.Polyfonie.Fugato.Imitatie.Canon.

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurDYNAMIEK

19 Diverse uitvoeringstekens kennen en in de muzikale praktijk kunnen toepassen.

EDV B

Dynamische tekens: pp, p, mp, mf, f, ff.Dynamische wijzigingen: crescendo, decrescendo of diminuendo.Dynamische accenten: sf, fp.

Dynamische tekens kunnen worden aangebracht via luisterfragmenten en solmiseren.

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurKLANKKLEUR

20 Individuele klankkleuren herkennen en kunnen benoemen. EDV B

Luisteroefeningen op het herkennen van:- instrumenten van het symfonisch orkest- instrumentengroepen: houtblazers, koperblazers, slagwerk, strijkinstrumenten,

tokkelinstrumenten- Stemsoorten: sopraan, alt, tenor, bas.



21 De klankkleur van groepen van instrumenten herkennen en kunnen benoemen.

EDV B

Luisteroefeningen op het herkennen van instrumentengroep van:- het (symfonisch en kamer)orkest- kleinere ensembles: duo, trio, kwartet, basso continuo (bv. strijkkwartet, blaaskwintet

…)- pop- of rockband- jazz-band- drumband- fanfare- harmonie- combo- ensemble.

22 Vocale genres herkennen en kunnen benoemen. EDV B

Opera.Operette.Musical.Cantate.Oratorium.

23 Bij luisteroefeningen de klankkleur van orkesten historisch kunnen situeren.

B

Het orkest in de Renaissance.Het orkest in de Barok.Het orkest in het Classicisme.Het orkest in de Romantiek.Het orkest in de twintigste eeuw.De functie van de dirigent.De functie van de concertmeester.Enkele bekende (hedendaagse) dirigenten.

TA.BE



Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurVORM

24 Bij luisteropdrachten enkele liedvormen kunnen herkennen en benoemen.

EDV B

Muzikale volzin: voor- en nazin.Eendelige liedvorm.Tweedelige liedvorm.Driedelige liedvorm.Samengestelde liedvormen.

25 De structuur van de sonatevorm kennen en herkennen bij luisteropdrachten.

EDV B

Mannelijk thema.Vrouwelijk thema.Brug.Expositie.Doorwerking.Re-expositie.Toepassing in symfonie, strijkkwartet en concerto.

Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurUITVOERINGSPRAKTIJK

26 Verschillende uitvoeringstekens herkennen en de functie ervan kunnen benoemen.

EDV B

Afhankelijk van de luisterfragmenten kunnen aan bod komen: legato, staccato, portato, herhalingstekens, versieringstekens, tremolo, glissando, fermate, arco en pizzicato, con sordino …



Muziek beluisteren – algemene muziekleer – muziekcultuurMUZIEK EN DANS

27 Oude dansvormen in hun historisch en geografisch kader kunnen plaatsen.

EDV B

Middeleeuwen: saltarello, springdans, stapdans.Renaissance: pavane, gaillarde.Barok: allemande, courante, sarabande, gigue, Franse suite, bourré, gavotte, loure, passepied, rigaudon, menuet, polonaise, hornpipe, forlane, rondeau, orkestsuite.Rococo en Classicisme: divertimento, serenade, cassation, notturno, Tafelmusik.

Er wordt steeds uitgegaan van luisterfragmenten.

28 De componist van de beluisterde werken in de tijd kunnen situeren.

EDV B

Componistenportret.Cultuur-historisch kader.Werkenlijst.Balletcomponisten.

29 Absolute muziek van programmamuziek kunnen onderscheiden. EDV B

Absolute of abstracte muziek: definitie.Programmamuziek: definitie.

30 Muzikale genres en stijlen herkennen en kunnen benoemen. EDV B

Tijdens de balletlessen.Tijdens het bijwonen van een concert.

De leerstof wordt geïntegreerd in de dansvakken. Afspreken met de leerkrachten dans.

31 Bij concert, een opera, een dans- of balletproductie kunnen bijwonen.

EDV B

De leerlingen deze voorstelling leren bespreken aan de hand van de aangeleerde begrippen en parameters.Integratie in het portfolio (zie leerplannen Dans).



5.2 KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans

5.2.1 5.2.1 Taalontwikkelend vakonderwijs

32 De nieuwe vakbegrippen kunnen gebruiken, mondeling en/of schriftelijk kunnen omschrijven.

EDVSTM 1LER 4

B

Help de leerlingen zich de nieuwe danswoordenschat eigen te maken. Laat de leerlingen de nieuwe ballettermen met eigen woorden omschrijven, mondeling of schriftelijk. Bied de nieuwe begrippen aan in een overzicht dat in de lessen Frans/Engels kan worden opgenomen. Werk samen met de leerkracht Frans/Engels zodat de leerlingen beschikken over een adequaat begrippenkader.

Door vraagstelling het begrip zo duidelijk mogelijk laten omschrijven. Laat leerlingen vakbegrippen aan elkaar uitleggen. Laat leerlingen een nieuw vakbegrip met eigen woorden omschrijven, mondeling of schriftelijk.

Bij elke nieuwe techniek een lijst met nieuwe vakbegrippen meegeven.

ENGFRA

TA.BE

33 Bij het begrijpend lezen van vakgerichte teksten gebruik kunnen maken van de titels, tussenkopjes, indeling in paragrafen, afbeeldingen, lay-out.

EDVLER 4

B

Maak gebruik van artikels over kunst in het algemeen en meer in het bijzonder over ballet en dans. De leerlingen bespreken deze volgens de opgaven van het CKV-portfolio (zie hoofdstuk Culturele en kunstzinnige ontwikkeling).

34 Vakgerichte teksten begrijpend kunnen lezen en er gericht informatie kunnen uithalen.

EDVLER 3LER 4

B

O.a.:

- artikels- biografieën- handboeken- recensies

In het vak Nederlands leren de leerlingen de tekstsoort en het tekstdoel herkennen, hun leesstrategie hieraan aanpassen. Belangrijk is dat hier dezelfde aanpak voor lezen gebruikt wordt.

NEDTA.BE

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 26Ballet - tweede graad kso – KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Taalontwikkelend vakkenonderwijs


35 Vakgerichte teksten kunnen schrijven. EDVLER 4LER 5

B

Vakgerichte teksten:- verwerken van gegevens of leerstof- gegeven informatie onder begeleiding samenvatten- een aangereikt schema aanvullen.

Leer aandacht besteden aan spelling en zinsbouw (eventueel aan de hand van instructiekaartjes en schrijfkaders). Maak samen met de andere leerkrachten afspraken over de evaluatie. Werk hiervoor samen met de leerkracht Nederlands in het kader van het CKV-portfolio. Leer de leerlingen de kijkwijzers gebruiken (zie hoofdstuk 5.2.2).

NEDTA.BE

36 Schriftelijk en/of mondeling verslag kunnen uitbrengen van deelname aan kunstzinnige activiteiten.

EDVLER 4LER 5

B

Zie verder bij het hoofdstuk ‘Culturele en kunstzinnige ontwikkeling – verslaggeving’. Gebruik het stappenplan ‘schrijven’ dat de leerlingen kennen van het vak Nederlands.

Peerevaluatie: leerlingen observeren medeleerlingen en geven mondeling of schriftelijk feedback aan elkaar.

37 Op een sociaalvaardige manier kunnen deelnemen aan een onderwijsleergesprek of een groepsgesprek.

EDVSTM 1

B

Geef zoveel mogelijk leerlingen het woord. Laat leerlingen niet naast elkaar spreken, maar actief naar elkaar luisteren. Dit kan door de leerling eerst te laten herhalen wat de vorige leerling zegde en dan pas het eigen standpunt te laten weergeven.

38 De communicatie kunnen aanpassen aan diverse doelgroepen. EDVSTM 1STM 5

B

Aangepaste communicatie:- choreograaf- (artistiek) directeur- (muzikale) begeleiders- crew- collega’s- medeleerlingen

Samenwerking met AV Nederlands is aangewezen.Via rollenspelen kunnen in nagebootste reële situaties deze communicatieve vaardigheden aangeleerd en ingeoefend worden.

NEDTA.BE

Pedagogische begeleidingsdienst OVSG 27Ballet - tweede graad kso – KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Taalontwikkelend vakkenonderwijs


5.2.2 Culturele en kunstzinnige ontwikkeling

39 Op basis van achtergrondkennis leren kijken naar beeldende kunst, leren luisteren naar muziek en leren kijken én luisteren naar theater-, dans- of filmvoorstellingen.

EDV B

Voor ‘repertoire’:- achtergrondkennis over:

. de componist (biografie)

. de oorspronkelijke choreograaf (biografie en andere choreografieën)

. andere choreografen van hetzelfde ballet

. korte omschrijving van de literaire bronnen van het libretto- korte beschrijving van de persoonlijke ervaring voor en tijdens de productie: lichamelijk,

intellectueel en emotioneel.Voor deelname als toeschouwer aan kunstzinnige activiteiten:bezoeken van tentoonstellingen, bijwonen van een balletvoorstelling (reëel of film): bespreking aan de hand van kijkwijzer.

Zet de leerlingen aan tot kijken naar beeldende kunst, luisteren naar muziek en kijken en luisteren naar theater-, dansen filmvoorstellingen, ook buiten de schoolcontext.Laat hen kennismaken met de kunstzinnige en culturele uitingen van medeleerlingen.Laat hen kennismaken met de kunstzinnige en culturele uitingen van professionele kunstenaars.Zoek met hen passende en uitdagende (horizonverruimende) cultuuruitingen via adequate websites, ook in andere talen.Leer hen een cultuuruiting kiezen uit het aanbod in de omgeving van de school en hiervoor diverse culturele informatiebronnen te raadplegen.Leer hen zich open te stellen voor (ondergaan, beleven van) de cultuuruiting.Werk samen met Muzikale opvoeding.

NEDTABE

FRAENGICT

MO

40 Met behulp van visuele of auditieve middelen een gestructureerd verslag kunnen opstellen van de deelname aan kunstzinnige activiteiten.

EDV B

Aanleggen van een kunstportfolio. Geef duidelijke criteria voor de samenstelling van het persoonlijke kunstportfolio.Werk samen met de leerkracht Nederlands om leerlingen verslag te leren uitbrengen van deelname aan kunstzinnige activiteit.De beschrijving van een cultuuruiting gebeurt met behulp van vakspecifieke begrippen en aan de hand van duidelijke criteria.Leer de leerlingen het gebruik van ‘kijkwijzers’ aan om de kunstzinnige activiteit te interpreteren (kunstbeschouwingsschema). Zorg voor een opbouw in moeilijkheidsgraad t.a.v. de eerste graad.De leerlingen houden een kunstportfolio bij.

NEDTA.BE

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 28Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Culturele en kunstzinnige ontwikkeling


41 Reflecteren op het eigen werk en dat van anderen waaronder kunstenaars.

EDV B

Relevante vaardigheden en voorkeuren selecteren en deze presenteren en toelichten aan de hand van het kunstportfolio.

Kritische bedenkingen ten opzichte van de eigen creatieve prestaties leren verwoorden en deze van anderen leren aanvaarden en positief verwerken.Leer hen cultuuruitingen interpreteren met behulp van vakspecifieke basisbegrippen die opgenomen werden in de kijkwijzers..Leer hen verwoorden dat hun visuele of auditieve beleving beïnvloed wordt door stemming, emotie, voorkeur, vooroordeel.Leer hen discussiëren over de betekenis van een cultuuruiting.Leer hen een onderscheid maken tussen de boodschap van de maker en de eigen reactie.Laat de leerlingen hun reacties of emoties met die van anderen vergelijken.

TA.BE

42 Een persoonlijke mening kunnen geven over diverse beeldende creaties uit verschillende culturen en belangstelling opbrengen voor beeldende creaties, zowel traditionele als nieuwe, met inbegrip van deze buiten de eigen culturele leefwereld.

EDV B

Persoonlijke mening houdt o.a. in:- beïnvloeding door stemming, voorkeur of vooroordeel verwoorden- confronteren met andere informatie- de doelgerichtheid en eventuele consumptiegerichtheid verwoorden.

Geef de leerlingen hiervoor criteria mee voor de samenstelling van hun portfolio.

43 Bij het groepswerk solidariteit tonen om de eigen inbreng af te stemmen op de kwaliteit van het geheel.

EDV B

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 29Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Culturele en kunstzinnige ontwikkeling


5.2.3 Artistieke en muzikale vaardigheden

44 De gewenste muzikaliteit om te dansen ontwikkelen. LO 16 B

Ontwikkeling van het tijdsbesef:- ervaring en besef van tempo, ritme, accentuatie en duur- in de maat blijven- het karakter van de muziek aanvoelen- muzikaliteit gebruiken om de dynamiek en het karakter van de beweging te

ondersteunen.

Werk samen met Muzikale opvoeding. MO

45 De nodige coördinatie ontwikkelen om de bewegingen met zin voor afwerking uit te voeren.

LO 16 B

Ontwikkeling van het houdings- en bewegingsbesef:- bewuste ademhaling- concentratie- besef van spanning en ontspanning in de spieren (spiertonus)- verschillende lichaamsdelen coördineren- verschillende lichaamsdelen coördineren samen met een richtingsverandering- verschillende lichaamsdelen coördineren samen met een richtingsverandering, en dit

met de nodige muzikaliteit- de gegeven correctie(s) uitvoeren.Ontwikkeling van het ruimtebesef: richting, oriëntatie en plaatsing.

46 De nodige expressie ontwikkelen om bewegingen om te zetten tot een kunstvorm, waarbij men podiumprésence ontwikkelt en zich leert uitdrukken voor een publiek.

EDV B

Coördinatie tussen beweging en uitdrukking:- de emoties van de bewegingen voelen- de emoties uitdrukken en overbrengen naar het publiek- volledig onder controle blijven, ook bij stress

47 Een grotere choreografie kunnen interpreteren waarbij men de dansstijl van de variatie aanvoelt en zich eraan aanpast.

EDV B

Langere fragmenten uit het klassieke repertoire en het hedendaagse repertoire.Interpretatie:

- zelfstandig opzoekwerk i.v.m.de gekozen variatie (waarvan maakt ze deel uit? Bv:

Leerlingen maken aan de hand van (langere fragmenten uit) het klassieke repertoire kennis met de belangrijkste klassieke balletten en de stijl die hiermee gepaard gaat. Voorbeelden hiervan zijn: Sleeping Beauty, de Notenkraker, het Zwanenmeer,

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 30Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Artistieke en muzikale vaardigheden

Bluebird, Sleeping Beauty)- begrip van het verhaal en de context- zich inleven in het vertolkte personage- dansstijl bij de uitvoering van de variatie aanvoelen en zich eraan aanpassen- inzetten op techniek, muzikaliteit en dynamiek- bij hedendaagse choreografieën: inzetten op techniek, muzikaliteit, dynamiek,

artisticiteit en het ontwikkelen van de persoonlijkheid.

Giselle, La fille mal gardée, Coppelia, La Bayadère, enz...De keuze van de choreografieën wordt door de leerkracht gemaakt afhankelijk van de noden van de doelgroep en de noden die hij/zij vaststelt:

- wat is het technisch niveau van de klas? - zijn de leerlingen snelle bewegers (allegro) of trage bewegers (adagio) ?

De leerkracht krijgt tevens de vrijheid om de choreografie aan te passen.

Anderzijds wordt ook gewerkt aan hedendaagse choreografieën. Deze kunnen door de leerkracht zelf of door gastchoreografen worden gemaakt. Met deze choreografieën, die meer hedendaags zijn, maar die steeds de klassieke techniek centraal houden, komen de leerlingen in contact met meerdere stijlen.Voor de keuze ervan zijn de leerplandoelen bepalend. Om de opleiding zo levensecht mogelijk te maken wordt in de loop van een schooljaar een aantal voorstellingen geprogrammeerd. Bij het interpreteren van het klassieke repertoire neemt de leerkracht een coachende rol aan om de leerling te helpen het personage of de context beter te begrijpen. Bij de interpretatie van hedendaagse choreografieën coacht de leerkracht de leerlingen om naar best vermogen de juiste bewegingstaal uit te voeren.

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 31Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Artistieke en muzikale vaardigheden


5.2.4 Gezonde en veilige levensstijl

48 Het belang kunnen aangeven van het regelmatig leveren van fysieke inspanningen met het oog op gezondheid, fitheid en lenigheid.

EDV B

Het belang van een verantwoorde, zelfstandige fit- en lenigheidstraining. Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LO

49 Voor zichzelf wijzigingen in fitheid kunnen aangeven. EDV B

Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LO

50 Onveilige bewegingssituaties herkennen en er gepast op reageren.

EDV B

Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LO

51 Welbepaalde hygiënische basisregels spontaan toepassen. EDV B

Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LGV

52 Een juiste levensstijl ontwikkelen voor een professionele danscarrière.

EDV B

53 Welbepaalde basisregels van houdings- en rugscholing spontaan toepassen.

EDV B

Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LOLGV

54 Zich inzetten met het oog op fysieke fitheid en lenigheid. EDV B

Werk samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding. LOLGV

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 32Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Gezonde en veilige levensstijl


5.2.5 Motorische competenties klassieke dans

55 Zelfstandig bepalen hoe men in welbepaalde bewegingssituaties eenvoudige leertaken individueel of in groep aanpakt en oplost.

EDV B

56 Bij zichzelf kunnen nagaan of men vorderingen maakt in welbepaalde bewegingssituaties.

EDV B

Zelfreflectie en –evaluatie met het oog op zelfstandig werkpunten formuleren.

57 Op basis van een aantal afgesproken criteria bij zichzelf en anderen kunnen aangeven waarom een bewegingsopdracht wel of niet lukt.

EDV B

58 Eerder geleerde vaardigheden kunnen combineren en toepassen.

EDVLER

B

59 Geleerde vaardigheden kunnen uitvoeren met anderen. EDV B

60 In verschillende situaties evenwicht kunnen zoeken, behouden en herstellen.

EDV B

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 33Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Motorische competenties klassieke dans


Oefeningen aan de barre

61 De oefeningen aan de barre kunnen uitvoeren:- bij wijze van opwarming;- om de juiste plaatsing van het lichaam in te oefenen;in verschillende combinaties, op verschillende maatsoorten en tempi.

EDV B

Eerste leerjaarFouetté en-dehors en en-dedans:- 45° flat, daarna op demi-pointes en met plié-relevé- 90° flat

Flic-flac en tournant en-dehors en en-dedans eindigend in 45°, in alle richtingen.Rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans met relevé en plié-relevé.Voorbereiding voor pirouette en pirouette de temps relevé in 45°. Battement double frappé en tournant (1/4 et 1/2) en face en in de poses.Battement battu op le cou-de-pied en avant en en arrière (petit battement serré), Epaulement effacé en croisé.

Grand rond de jambe jeté (4/4 2/4 1/4 ) en-dehors en en-dedans.

Battement relevé lent en battement développé:- met plié-relevé (en face en in de poses)- met plié-relevé en demi rond de jambe (en face en in de poses)

Battement fondu op 90° en face en in de poses.1/2 tour en-dehors en en-dedans met jambe tendu en avant of en arrière op 90°.Demi-tour en-dehors en en-dedans venant de en face et de poses en pose à travers passé (in 45° op demi-pointes en met plié-relevé).Battements développés ballottés (van une jambe en avant, het andere en arrière (2 tijden van 4/4).Relevé op demi-pointes met jambe levée op 90°.Soutenus en tournant en-dehors et en-dedans (1/2 tour en 1 tour) vanuit alle poses van 90°.Pirouette en-dehors en en-dedans venue à la seconde in 45°.Tour tire-bouchon en-dehors en en-dedans in 5de positie.Battement développé tombé en face en in poses finissant pointe op le pointé en in 90°+.


Tweede leerjaarBattement développé met balance.Grand battement jeté passé in 90°.Grands battements jetés met relevé en op demi-pointes.Port de bras met jambe in 90° op pied plat.

Flic-Flac en tournant en-dehors en en-dedans de pose en pose op 45° met 1/2 tour en-dehors en en-dedans de pose en pose à travers passé op 90°:- op demi-pointes en met plié-relevé.Flic-Flac en tournant eindigend in 90°.Double rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans:- op pied plat, en demi-pointes en eindigend in demi-plié.Grand temps relevé en-dehors et en-dedans.Tour fouetté en-dehors en en-dedans op 90° :- op demi-pointes en met plié-relevé- de pose en pose.Pirouette en-dehors en en-dedans vanuit positie:- jambe en avant ou en arrière op 45°- jambe à la seconde.2 pirouettes en-dehors en en-dedans vanuit temps relevé.Tours fouettés op 45° en-dehors en en-dedans (1-2).Pirouette en-dehors en en-dedans eindigend in poses in 45° et 90° (1-2).Pirouette en-dehors en en-dedans met het been op coup-de pied (1-2)Pirouette tire-bouchon en-dehors en en-dedans vanuit posities:- jambe à la seconde in 45 °- jambe en avant of en arrière- de grande pose en grande pose.Battements développés met demi rond vite (d’ici de là):- en-dehors en en-dedans of dedans-dehors.Port de bras op demi-pointes met jambe monté op 90°.Grands battements jetés avec tour-fouetté en-dehors en en-dedans (1/2 tour).Grand battement jeté balançoire en avant en en arrière met cambré.

Op pied plat, op demi-pointes eindigend in demi-plié.



62 Technieken beheersen om de oefeningen correct uit te voeren, met zin voor afwerking en volledigheid.

EDV B

63 In een verhoogd tempo langere oefeningen kunnen uitvoeren. EDV B



Oefeningen in het midden van de zaal (adagio)

64 De combinaties van de bewegingen op verschillende maatsoorten correct kunnen uitvoeren, met zin voor afwerking en volledigheid en met aandacht voor de uitdrukkingskracht van de poses bij oefeningen in het midden van de zaal (adagio).

EDV B

Eerste leerjaarRond de jambe par terre en tournant en-dehors en en-dedans (1/4 tour et 1/2 tour).Rond de jambe met jambe tendu en 45° :- op demi-pointes- in demi-plié en met plie-relevé.Battements tendus en battements tendus jetés en tournant (1/4 tour + 1/2 tour).Battement fondu op demi-pointes in 90° en face en in alle posities.Battement fondu en tournant en-dehors en en-dedans (1/4 tour) op demi-pointe.Battement fondu vanuit plié relevé en rond de jambe op 45° en face en van pose tot pose op demi-pointe.Battement soutenu in 90° in alle richtingen en face en in grandes poses (2/4 temps).Battement simple et double frappé en tournant (1/4 en ½ tour) met plié-relevé op demi-pointes.Battements battus (battements serrés) op cou-de-pied en avant en en arrière épaulement :- op pied plat- op demi-pointes.Petit battement en tournant plat (1/8, 1/4, 1/2 , 1/1)Battements relevés lents et battements développés en face en in grandes poses. Op demi-pointes en met plié-relevé.Battements développés tombés eindigend in pose met pointé (par terre).Grand battement jeté développé op pied plat en met demi-pointes.

Piqué en tournant (1/2 tour):- en-dehors en en-dedans- de côté en in diagonaalRond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans finissant in demi plié.Pas tombé de pose op pose in 45° en in 90°Flic-flac en face eindigend in 45°.Fouetté en-dehors en en-dedans venant de jambe en avant en en arrière in 45° op pied plat en met plié-relevé.Demi rond de jambe développé en face et en pose:- op demi-pointes- op demi-plié en met plié-relevé.


Grand rond de jambe développé op demi-pointes en face.Temps lié par terre met 1 pirouette + temps lié in 90° op demi-pointes.Tour lent à la seconde et en grandes poses en-dehors en en-dedans (1/2 tour, 1 tour).

Voorbereiding van de ‘tours’:- à la seconde en-dehors en en-dedans de 2ème positie- en toutes les grandes poses de 2ème et 4ème positie.6ème port de bras eindigend in 4ème positie als voorbereiding voor de ‘grands tours’.

2 pirouettes en-dehors en en-dedans in 2ème en 4ème positie eindigend in 5ème en 4ème positie.Pirouette tire-bouchon en-dedans en en-dehors in 5ème en 4ème positie.Pirouette (1-2) en-dehors en en-dedans in 5ème, 2ème, 4ème positie eindigend in pointé Voorbereiding voor pirouette en-dehors en en-dedans vanuit grand plié in 1ère et 5ème positie.Pas de bourrée dessus-dessous en tournant.Pas de bourrée en tournant.Soutenu en tournant (1/2 tour en 1 tour) vanuit alle poses in 45° en in 90°.Pas glissade en tournant en diagonale.Tour piqué en-dehors (lame duck) à côté en in diagonale (4-8).Tour piqué en-dedans en posé en diagonale ( 4-8)Tours fouettés op 45° (4 - 8).Tours chaines (4-8)Tour de 5ème positie suivi (4 -8).Pas couru.Pirouette in retiré en suivi (4 – 8).

Het aantal ‘tours’ geleidelijk doen toenemen.



Tweede leerjaarTemps lié par terre vanuit double tours en-dehors en en-dedans.Temps lié op 90° met pirouette tire-bouchon.Temps lié op 90° met tour à la seconde en-dedansBattements relevés lents en battements développés in poses:- 4ème arabesque en écartée- op demi-pointes en met plié-relevé.

Tour lent (promenade) in grandes poses écartées en 4ème arabesque en-dehors en en-dedans.Tour lent (promenade) in grandes poses op demi-plié .Tour lent (promenade) met port de bras van de ene grande pose naar de andere (bv. van croisée en avant naar attitude en en-dedans).Tour lent (promenade) van de ene pose naar de andere à travers passée en 90°Battement développé tombé in alle posities in 90°.Battement développé ballotté (één been naar voren, andere naar achter).Demi rond de jambe développé en face en van pose naar pose op demi-pointes.Grand rond de jambe développé en-dehors en en-dedans en face et van pose naar pose op demi-pointes.

Battement frappé en battement double frappé en tournant (1/2 + 1/1) jambe plat en op demi-pointes.Petits battements op coup-de pied en tournant en-dehors en en-dedans op demi-pointes.Flic-Flac en tournant en-dehors en en-dedans eindigend in 45° à la seconde et van pose naar pose.Rond de jambe en l’air en tournant en-dehors en en-dedans (1/8 + 1/4).Double rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans op demi-pointes en eindigend in demi-plié.Rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans op 45° op demi-pointes en eindigend in poses.Grand temps relevé en-dehors en en-dedans op pied plat en met demi-pointes.Grand temps relevé en tournant en-dehors en en-dedans (1/4 en 1/2 tour).Grande fouetté en effacée en avant en en arrière.Grand fouetté en tournant à la seconde vanuit:- en-dedans in 3ème arabesque en en-dehors in croisé en avantGrand fouetté de posé eindigend in attitude effacée:

- in pose effacée en avant- in 1ère en 2me arabesque

Battement divisé in quatre en-dehors en en-dedans.


Penché in 1ère en 3ème arabesque.Grand battement jeté:- met relevé op demi-pointes- met passé 90°- balancé à la seconde (van 1ère en 5ère positie).



Pirouettes:Tire-bouchon en-dehors en en-dedans in 4ème en 5ème positie:- en-dehors en en-dedans venant vanuit temps-relevé- en-dehors en en-dedans vanuit pas échappé (2ème en 4ème positie), van sauté naar

5ème.

Op retiré vanuit grand plié:- 1ste, 2de, 5de posities en dehors en en-dedans (1-2)- tire-bouchon (1-2).Vanuit pas tombé in 45° en-dehors en en-dedans:- met jambe in retiré en avant (4-6, zonder het been te plaatsen in 5ème)- en-dehors en en-dedans van 1ste, 4de, 5de positie en temps relevé in poses 45° en

90°- en-dehors en en-dedans vanuit poses in 45° en 90° eindigend in 4de en 5de.Chainés (8-16).Fouettés (8-16).

Tours in grandes poses: 1 en 2 tours.A la seconde van 2de positie en-dehors en en-dedans.Attitude croisé en effacé.

Croisé en avant en effacée en avant (en-dehors en en-dedans).1ste, 2de arabesque en-dedans en 3de arabesque en-dehors.In alle poses en-dehors en en-dedans met :- pas tombé, posé- de pas échappé op 2de positie (VOOR DE JONGENS).

Plié-relevé suivi (2-4 maal) en-dehors en en-dedans.Grande pirouette à la seconde en-dehors (4-8 maal) (VOOR DE JONGENS). Voorbereiding voor de pirouettes vanuit grand plié (1ste, 2de, 5de positie) en-dehors en en-dedans en tour lent (alle poses behalve 4de arabesque en écartée).Renversé op croisé en-dehors en en-dedans (UITBREIDINGSLEERSTOF).Pirouettes en-dehors vanuit 5de positie suivi (2 – 4).Tours (fouettés) italiens (2 – 4).

Pirouette:



Oefeningen in het midden van de zaal (allegro)

65 De combinaties van de bewegingen op verschillende maatsoorten correct kunnen uitvoeren, met zin voor afwerking en volledigheid en met aandacht voor de uitdrukkingskracht van de poses bij oefeningen in het midden van de zaal (allegro).

EDV B

Eerste leerjaarPas échappé battu.Pas échappé battu eindigend op één been.Pas échappé battu double vanuit 5de en 2de positie.Pas assemblé battu.Pas assemblé suivi.Pas assemblé double battu.Pas assemblé porté bij zijwaartse verplaatsing (als oefening voor grand assemblé):- pas coupé en pas de glissade.Pas assemblé en tournant (1/4)Double assemblé.Pas chassé in alle directions (en tournant)Temps levé met het been op 45° in alle posities.

Entrechat-cinq.Pas brisé en avant en en arrière.Pas jeté fermé in 45° in alle richtingen.Petit pas jeté battu.

Grande sissonne ouverte à la seconde en in de grote poses en vanuit développé (ter plaatse en bij verplaatsing).Sissonne simple en tournant (1/2 VOOR DE MEISJES et 1 tour VOOR DE JONGENS).

Petit pas emboité op place en bij zijwaartse verplaatsing, in diagonaal en al draaiend met assemblé.Grand pas emboité bij verplaatsing in diagonaal.Temps glissé (bij verplaatsing naar voren en naar achteren) in 1ste, 2de, 3de arabesque.Rond de jambe en l’air sauté op 45° en-dehors en en-dedans (vanuit sissonne ouverte en vanuit 5de positie.Grand assemblé à la seconde van posé naar glissade.Pas échappé al draaiend op 2de en 4de positie (1/2 tour VOOR DE MEISJES - 1 tour


VOOR DE JONGENS).2 tours en l’air (VOOR DE JONGENS).Pas failli en avant et en arrière;Pas balloné in alle richtingen en poses;Grande sissonne tombée in alle richtingen, in alle posities.Grande sissonne tombée à la seconde met pas de bourrée, met zijwaartse verplaatsing en verplaatsing in diagonaal. Temps lié sauté en tournant en-dehors en en-dedans



Tweede leerjaarEntrechat-quatre en divisant en avant en en arrière.Petit pas assemblé en tournant (1/4 tour).Double assemblé battu.Pas brisé dessus-dessous.Pas échappé avec entrechat six (vanuit 2de positie).Petit pas jeté battu.Petit pas jeté zijdelings draaien en in diagonaal. Pas jeté fondu.Pas ballotté met pointe op de vloer en op 45°.

Simple en double rond de jambe en l’air sauté en-dehors en en-dedans:- vanuit sissonne ouverte en vanuit 5de positie.Pas gargouillade (de double rond de jambe. (VOOR DE MEISJES).Pas soubresaut.Pas failli en avant en en arrière.Sissonne simple en tournant en-dehors en en-dedans.Sissonne ouverte en tournant en-dehors en en-dedans zijwaarts eindigend op 45°.Grande sissonne ouverte en tournant (1/2 tour) met verplaatsing:- in alle poses. En-dehors en en-dedans.Sissonne ouverte par développé en tournant in alle poses op 45° en-dehors en en-dedans.Pas ballonné de pose met 1/2 tour.Pas ballonné battu à côté:- met en zonder verplaatsing.Pas jeté fondu.Grande sissonne tombée in alle richtingen en poses.Grande sissonne tombée à la seconde met pas de bourré, met zijwaartse en diagonale verplaatsing.Sissonne tombée en tournant en-dehors en en-dedans in alle richtingen.Grand temps lié sauté en avant en en arrière.Temps lié sauté en tournant en-dehors en en-dedans.

Grand pas de chat.Grand jeté pas de chat en diagonale.Grand pas assemblé à côté de pose, pas de glissade, sissonne tombée, développé tombé en avant.Grand pas assemblé en avant vanuit posé, pas couru.Grand pas assemblé battu.Grand pas assemblé en tournant: (beginnend bij 1/2 tour):- met zijwaartse verplaatsing, de posé, de pas chassé.- met verplaatsing in diagonaal en avant en en arrière de posé, de pas chassé.Temps levé dans les grandes poses.


Grand pas jeté en avant dans les poses te beginnen bij:- attitude croisée, attitude effacée, 1ste, 2de, 3de arabesque vanuit pose- attitude effacée, 1ste, 2de arabesque vanuit pas de glissade.- in alle poses; vanuit alle posesPas jeté passé op 45° et op 90° en avant en en arrière vanuit:- posé, pas couru, sissonne tombée.

Grande fouetté-sauté met verplaatsing in diagonaal in 1ste, 4de arabesque.Pas emboité en tournant met zijwaartse verplaatsing en in diagonaal (suivi)Pas cabriole in 45° en avant en en arrière vanuit posé, pas de glissade, sissonne ouverte, sissonne tombée (VOOR DE JONGENS: begin schooljaar en VOOR DE MEISJES: einde schooljaar).Pas jeté entrelacé, vanuit posé, vanuit pas chassé.

VOOR DE JONGENSSissonne ouverte battu.Sissonne fermé battuEntrechat sixGrand pas jeté en tournant de croisé en croisé vanuit tombé-coupé d’arrière petit pas jeté battu en tournant (1/2 tour) met zijwaartse verplaatsing.Tour en l’air simple suivi (uitbreidingsleerstof).Doubles tours en l’air.Tours en l’air met het been en passé derrière fini in 4de positie en face en en croisée.Sissonne simple en tournant en-dehors et en-dedans (1, 2 tours).Grande pirouette (4-6).



Oefeningen op de pointes

66 De technieken beheersen om de oefeningen op de pointes correct uit te voeren, met zin voor afwerking en volledigheid.

EDV B

Eerste leerjaarPas échappé op 2de en 4de positie en tournant - 1/2 tour.Pas de bourré en tournant:- simple- dessus-dessous.Pas glissade draaiend in diagonaal (4-8 maal).Pas sissonne ouverte ter plaatse in alle posities.Pas jeté dans les grandes poses zachtjes dalend in demi-plié.Relevé ter plaatse in alle poses (op 45° -2-8 maal, op 90° -2-4 maal).Relevé en tournant avec la jambe op le cou-de-pied (1/4 tour).Pas ballonné met verplaatsing en avant en en arrière.Petit pas jeté en tournant met zijwaartse verplaatsing (1/2 tour) en in diagonaal.Sissonne ouverte en tournant op 45°, en-dehors en en-dedans (1/4 en 1/2 tours).Rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans.Relevé avec la jambe op alle poses in 45°.Fouetté op 90° in 1ste en 2de arabesque à la seconde (1/4 tour).Grande fouetté de posé:- en attitude effacée- in 1ste en in 2de arabesque.Pas emboité, piqué met zijwaartse verplaatsing en in diagonaal (2-4 maal).Tour en-dehors en en-dedans de 4ème positie (1-2).Tour en-dehors suivi de 5ème positie (4-8 maal suivi).Pas de bourré suivi en manège.

Tweede leerjaarDouble rond de jambe en l’air en-dehors en en-dedans.Rond de jambe en l’air op 90° en-dehors en en-dedans.Pas tombe de pose en pose op 90°.Relevés op één been in 90° en se déplaçant en avant (4-6 maal).- in alle directions - en tournant en-dehors et en-dedans (1/4 et 1/2 tour).Soutenu en tournant en-dehors en en-dedans vanuit grandes poses (1/2 tours et 1 tour).Grande sissonne ouverte in alle richtingen en in alle poses met verplaatsing (4de arabesque en écartée op place).Grands battements jetés in alle poses en alle richtingen.



Grand fouetté de effacée en effacée en-dehors en en-dedans.Grand fouetté met diagonale verplaatsing in 1ste, 3de en 4de arabesquePas glissade en tournant (8-12).

Pirouettes op de pointes:Vanuit pas tombé in 45° en-dehors en en-dedans.Doubles pirouettes en-dehors en en-dedans van 5de en 4de positie en-dehors Pirouette suivi en-dehors (4-8): - met diagonale verplaatsing (Don Quichotte).En-dehors met het been op le cou-de-pied et retiré (4-8 suivi).En-dehors dans la pose attitude en avant op 45° (suivi 4-8).En-dedans dans les grandes poses à la seconde, attitude, arabesque, tire-bouchon vanuit posé, pas tombé 4de positie.En-dehors vanuit dégagé en in diagonaal (12-16).Double en-dehors vanuit dégagé.En-dedans vanuit posé (tours piqués, 12-16).Double piqués.Chainés (8-16).Double op le cou-de-pied vanuit tombé.Tour fouetté op 45° (8-16).



Sprongen op de pointes

67 De technieken beheersen om de sprongen op de pointes correct uit te voeren, met zin voor afwerking en volledigheid.

EDV B

Eerste leerjaarTemps sauté in 5de positie met verplaatsing en avant en en arrière.Changement de pied met verplaatsing en avant, en arrière en en tournant.Sissonne simple en tournant (1/4 en ½ tour).

Tweede leerjaarPas emboîté sauté zonder en met verplaatsing in diagonaal (een been op le cou-de-pied en avant, het andere op le cou-de-pied en arrière).Temps sauté dans les poses.Attitude effacée en attitude croisée op 45°, sur place.

Zie als voorbeeld de 2de meisjesvariatie uit ‘pas de trois’, Zwanenmeer, 1ste akt.

68 De aangeleerde technieken kunnen combineren in een zelfgemaakte oefening met een duidelijke muzikaliteit.

EDV B

Deze zelfgemaakte oefeningen aan elkaar laten uitleggen met gebruik van de juiste terminologie.

TA.BE

69 Een grotere choreografie kunnen aanleren en onthouden. EDV B

Deze choreografie leren personaliseren. Leren om de eigen interpretatie erin te verwerken met behulp van positieve impulsen van de dansleerkracht en verschillende emoties die bij de choreografie passen.

70 Zich kunnen aanpassen aan verschillende dansstijlen. EDV B



Pas de deux Het leerplanonderdeel ‘pas de deux’ start in het tweede leerjaar van de tweede graad en wordt verder opgebouwd in de derde graad. Er wordt aanbevolen er 2 maal per week 2 lesuren aan te besteden.De aangegeven oefeningen en/of pas de deux zijn niet allemaal verplicht uit te voeren of aan te leren. De leerkracht bepaalt zelf de oefeningen, stelt ze samen en beslist welke lifts er worden aangeboden of welke aanpassingen in bestaande pas de deux nodig zijn voor de leerlingengroep.De oefenreeks moet jaarlijks herbekeken worden afhankelijk van de fysieke mogelijkheden van de leerlingen. Er moet immers nadrukkelijk rekening worden gehouden met de individuele kenmerken van elke klas, zoals:- de verhouding leeftijd en gewicht van jongens en meisjes- de fysieke en professionele bekwaamheden van de jongens/meisjes- de kracht en het niveau van de meisjes ‘op pointes’.Tijdens de inleiding van het programma, moeten de volgende aspecten benadrukt worden:- het belang van pas de deux in het balletspectrum- het creatieve contact en het gevoel van wederzijds tempo van de leerlingen tijdens de verschillende partnerposities (coördinatie)- technieken en vormen van dansen zoals: pas de trois, pas de quatre, pas de cinq, enz.- elkaar vertrouwen en respect tonen naar elkaar toe.Afhankelijk van welke pas de deux of scène wordt aangeleerd is het een vereiste dat de meisjes de aangepaste kledij dragen: korte/lange tutu, rokje, tuniek,… De kostumering veroorzaakt een zekere houding en gevoel, maar het kan ook de partnering iets moeilijker maken.Speciale aandacht moet uitgaan naar de muzikale begeleiding. Van bij aanvang moeten alle bewegingen/oefeningen volledig in overeenstemming zijn met de muziek waarop wordt gedanst. Met elke les worden de oefeningen complexer, langer en het tempo kan worden opgedreven. Met elke les worden de oefeningen complexer, langer en het tempo kan worden opgedreven. Ook het acteren is belangrijk. De muzikale begeleider en de leerkracht moeten hierin meegaan wat betreft de keuze van muziek.Eenvoudigste elementen van à terre en en l’air partnering en ook acteervaardigheden (ballettaal) worden in het tweede leerjaar van de tweede graad aangeleerd. Op het einde van het jaar moeten de leerlingen, in overeenstemming met het bestudeerde materiaal, sketches uitvoeren, inclusief acteeropdrachten en elementen van klassieke solo variaties.



71 Partnering ‘à terre’- technieken leren beheersen met aandacht voor een correcte coördinatie.

EDV B

Positie van de jongen - correct achter het meisje staan- correct zij aan zij naast het meisje staan- correct tegenover het meisje staan- correct op één knie knielen.Soorten partnering - pas de deux: à terre partnering- partnering van het meisje met twee handen aan de taille- partnering van het meisje met twee handen aan haar handen:

. palm tegen palm

. aan de polsen- ondersteuning van het meisje met één hand:

. de taille omsluiten

. met één hand / aan hand of pols

. met hand aan de taille- een combinatie van de hierboven vermelde methodes van partnering.

Bv. met één hand aan de taille, met een andere aan de hand of met één hand aan de twee handen van het meisje.

Het aanleren van een correcte partnering à terre, is van enorm groot belang omdat dit de partnering, het beheersen van de lifts en het juist uit voeren ervan zal versnellen.

72 Bij partnering à terre verschillende elementen kunnen combineren en de verplaatsingen kunnen uitvoeren. Het zwaartepunt van het meisje leren voelen en leren ondersteunen door 2 handen aan de taille.

EDV B

Partnering van het meisje met twee handen aan de taille- relevé vanuit de 5de positie op twee voeten en respectievelijk één voet- développé op 45 graden en 90 graden naar alle grote posities van klassiek ballet- développé, développé passé, grand rond de jambe op hetzelfde standbeen van pose

veranderen- diverse variaties van grand port de bras

verplaatsingen van en naar kleine en grote poses: combinatie met temps lié op 90 graden

- 1/4 of 1/2 tours terwijl het meisje haar positie verandert- tours van battement soutenu, grand fouetté en face- tours lents: 1-2 tours in al de grote poses- tours van de 5de en de 4de positie en-dehors en en-dedans, twee tours tegen het einde

van het jaar- ondersteuning van het meisje tijdens vallende poses, terugkeren naar de

uitgangspositie en een andere houding aannemen

De jongen moet leren hoe hij het zwaartepunt van het meisje moet verplaatsen van de ene pose naar de andere pose en terwijl het meisje van pointes naar demi-plié overgaat.


- ondersteuning bij de vallende arabesque:. een arm rond de taille, de andere aan de pols. aan beide handen of polsen.

Partnering van het meisje met twee handen aan beide handenaan de handen of polsen:- in alle kleine en grote poses, tijdens développé, grand rond de jambe en tijdens de

overgang van de ene pose naar een andere- draai van 360 graden met de jongen achter het meisje, zonder van positie te

veranderen terwijl zijn armen beurtelings drie posities doorlopen- tours lents in de attitudehouding gedurende de welke:

. het meisje zich met twee handen aan de arm van de jongen vasthoudt, op de hand en schouder

. de jongen het meisje ondersteunt aan de handen of aan de polsen van beide handen.

Partnering met één armaan de hand, pols of taillein alle grote poses.



73 Bij partnering in de lucht (en l’air) verschillende kleine sprongen kunnen combineren en de verplaatsingen kunnen uitvoeren. Het zwaartepunt van het meisje leren voelen en leren ondersteunen door 2 handen aan de taille.

EDV B

Partnering van het meisje met twee handen aan de tailleAlle kleine sprongen uit het leerplan van 2de graad (2de leerjaar) uitgevoerd met partnering van het meisje met twee handen aan de taille, eerst op dezelfde plaats, dan voorwaarts bewegend, opzij, achterwaarts.1. Grand assemblée, waarbij het meisje wordt ondersteund met een hand aan haar hand, met de andere langs haar zij geplaatst.2. Kleine lift in de eerste arabesque: één arm omsluit de taille waarbij het lichaam van het meisje overhelt, de andere hand aan de dij van het been in arabesque. Op het einde van het leerjaar moet de jongen het meisje kunnen dragen, rond zijn as draaien en het meisje op zijn heup zetten in de poisson-houding.

De belangrijkste elementen van partnering in de lucht zijn voor 3 leerjaren:- kleine sprongen en kleine lifts van het meisje naar de borst en schouders van de

jongen- grote sprongen en lifts van het meisje waarbij de pose wordt gefixeerd op de

borst en de schouder van de jongen- lifts, grote sprongen van het meisje waarbij ze in de lucht wordt gegooid en

waarbij de pose wordt gefixeerd op twee handen of één hand van de jongen met of zonder draai in de lucht.

Evaluatie van ‘pas de deux’De leerkracht bepaalt volledig de combinaties in overeenstemming met het programma van een bepaald jaar. Combinaties van technische elementen moeten een logische volgorde en opbouw hebben en zonder overhaasting worden uitgevoerd, zodat elk element duidelijk kan worden bekeken.Réverance, het binnenkomen en het verlaten na het uitvoeren van de oefeningen. Alle combinaties worden uitgevoerd vanuit beide voeten, dus vertrekkend vanuit de rechter- en de linkervoet:- combinatie in adagio, 16 maten, met ondersteuning van het meisje met twee

handen aan de taille- combinatie in adagio, 16 maten, met ondersteuning van het meisje met twee

handen aan haar twee handen, palm tegen palm of aan de polsen- combinatie in adagio, 16 maten, met ondersteuning van het meisje in

verschillende combinaties, d.w.z. met een arm rond de taille terwijl de andere haar bij de arm houdt; of wanneer het meisje met haar twee handen de hand van de jongen vasthoudt. Daarnaast moeten kleine lifts en ondersteuningen in de vallende posities worden opgenomen in de combinatie

- combinatie in andante, inclusief diverse tours van het meisje waarbij ze ondersteund wordt met twee handen aan de taille. Let op dat tours niet worden uitgesloten uit de eerste drie combinaties

- combinatie in allegro, gebaseerd op diverse kleine sprongen uit klassiek ballet waarbij het meisje wordt ondersteund door twee handen aan de taille

- combinatie in allegro, inclusief diverse middelgrote sprongen uit het klassiek ballet waarbij het meisje wordt ondersteund door twee handen aan de taille, aan haar twee handen of een combinatie ervan


- combinatie in allegro, inclusief grote sprongen uit klassiek ballet waarbij het meisje wordt ondersteund door twee handen aan de taille, door haar twee handen of door een combinatie ervan.



74 Extra-muzikale informatie kunnen gebruiken om inhoud te geven aan een personage.

EDV B

Bij het aanleren van Pas de deux uit het klassieke, neoklassieke of hedendaagse repertoire, geeft de leerkracht ook de achtergrondinformatie mee over de muziek en de choreografie zoals: periode, stijl, beschrijving van het karakter van het personage dat men aanleert, muziek, diverse uitvoeringen/choreografen.Werk samen met de leerkracht Muzikale opvoeding.

MUZ

75 Vertrouwen kunnen bieden aan de danspartner. EDV B

76 Bij partnering en ‘pas de deux’ blessures kunnen voorkomen. EDV B

Zie ook hoofdstuk ‘Gezonde en veilige levensstijl’.De duur van de dansoefeningen mag niet langer zijn dan 16 maten.Om overbelasting te vermijden, moeten de meisjes van voet wisselen en om de jongens niet te overbelasten moet partnering in de lucht worden afgewisseld met het partnering op de grond.



5.2.6 Motorische competenties hedendaagse dans: Graham-techniek

77 De opwarmingsoefeningen kunnen uitvoeren. EDV B

Warming-up.Nauwkeurige analyse van het ademhalingsysteem en de toepassing ervan in de Graham-techniek (contraction and release):- ademhalingsoefeningen;- contraction & release in parallel (eenvoudige contractie);- oefeningen met de romp (curves-decentrations-spirals);- stretching van de romp en van de benen;- concentratieoefeningen met betrekking tot evenwicht (swift of weight);- contractions met spirals in parallel en turned-out positions.

De grondoefeningen opbouwen als basis voor de verplaatsingen in de ruimte.

De leerlingen worden zich bewust van het centrum van de romp en het lichaam.Ze ontdekken de richtingen waarin ze vanuit dat centrum kunnen bewegen.Werk samen met de andere dansleerkrachten en de leerkracht Lichamelijke opvoeding om de leerlingen het belang van opwarming te doen inzien zodat het een attitude wordt om zich steeds op de les voor te bereiden via opwarming.

DANSLO

78 De basistechnieken kunnen toepassen met vooral aandacht voor de sterke dynamiek die eigen is aan elke Graham-beweging.

EDV B

Floor.Posities op de grond.

Bounces:- contraction en release (rounds over en strechtes out);- streches met eenvoudige spirals;- breathings;- in 1ste, 2de en parallel;- met armbewegingen;- hipspirals in 5de positie.

Training van de voeten:- flex en point in parallel, turned-out en 1ste positie;- flex en point in 2de positie;- met bounces van de romp in a flexed position;- tilts;- in 1ste en 2de positie met spirals en armen;- in 2de positie met side streches;- in 1ste positie met contraction en rombewegingen.

De leerlingen worden zich bewust van de ruggengraat. Ze leren zich concenteren op het in- en uitademen.

Vanuit het bekken naar boven toe werken.

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 56Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Motorische competenties hedendaagse dans: Graham-techniek

Deep contractions:- ruglig (centre en side);- in zit (1ste en 2de centre);- in zit.

Rollen over de rug:- voorbereiding op de knieën;- side fall.

Torsions:- in 4de positie;- eenvoudige hipspirals met de armen;- in combinatie met strechting, hipspirals en contractions.

Strechting:- in zit, 1ste en/of 3de positie met rompbewegingen, voorwaarts en zijwaarts.

De leerlingen ontdekken de kracht en energie van een contractie.

Toegeven aan de zwaartekracht bij de ‘side falls’.

‘Spirals’ in opwaartse beweging uitvoeren.



79 De basistechnieken kunnen toepassen met vooral aandacht voor de sterke dynamiek die eigen is aan elke Graham-beweging.

EDV B

Centre:Pliés:- 1ste, 2de, 5de positie;- met contraction & release voorwaarts;- nu ook in 4de positie met spirals, contraction & release;- voorwaarts en in combinatie met richtingsveranderingen.

Battements tendus en jetés:- parallel en turned-out;- small shift of weight;- in combinatie met ronds de jambe à terre;- swifts of weight;- tilts en curves.

Prances:- met jumps, coupé en 1/2 draai.

Ronds de jambe à terre:- met contraction en 1/4 draai beweging;- in parallel met turned-out;- met trage richtingsveranderingen.

Side falls.

Grands battements:- à la seconde met tilts;- balancés;- combinatie van de twee vorige bewegingen;- met richtingsveranderingen;- in combinatie met passés-développés en balancés;- met contractions.

Small jumps:- eenvoudige temps sautés in 1ste en 2de positie;- met 1/4 draai;- heen en weer.

‘Contractions’ toepassen in staande positie.

‘Shifts’: bewust vanuit het centrum van de romp verplaatsen.

Kracht ontwikkelen in het voetwerk bij de afdruk van de grond.

Werken aan ‘fall’ (toegeven) en ‘recovery’ (herstellen).


Strechting:- voet in de hand on the floor in 1ste en 2de positie;- in combinatie met adagio.



80 Eenvoudige combinatie kunnen uitvoeren in verschillende richtingen en tempi.

EDV B

Diagonal:- eenvoudige triplets voorwaarts;- triplets met turn;- triplets voorwaarts met spiral;- walks;- prances met verplaatsing;- side prances;- temps levés;- chassés (parallel en turned-out);- chassés met grand jeté;- eenvoudige combinaties van vorige bewegingen;- triplets met accentveranderingen en turns;- zijwaartse triplets;- in combinatie met sprongen;- chassé met side falls;- sissonnes parallel en turned-out;- grand jeté suivi (modern jeté).

Werken vanuit het zwaartepunt: bewegen vanuit het bekken is het hoofddoel van alle verplaatsingen op de diagonaal.Dit gebeurt in combinatie met ‘contractions’ en ‘spirals’.

Hernemen van ‘fall’ en ‘recovery’.

81 Combinaties kunnen uitvoeren van twee of - indien eenvoudig - meer bewegingspatronen.

EDV B

Combinaties. Met meer gebruik van de vloer als danselement.


r. Leerplandoelstelling en leerinhoud Code B/U Didactische wenken en hulpmiddelen

5.2.7 Motorische competenties Spaanse en karakterdans

82 Zelfstandig bepalen hoe men in welbepaalde bewegingssituaties eenvoudige leertaken individueel of in groep aanpakt en oplost.

EDV B

83 Bij zichzelf kunnen nagaan of men vorderingen maakt in welbepaalde bewegingssituaties.

EDV B

Zelfreflectie en –evaluatie met het oog op zelfstandig werkpunten formuleren.

84 Op basis van een aantal afgesproken criteria bij zichzelf en anderen kunnen aangeven waarom een bewegingsopdracht wel of niet lukt.

EDV B

85 In verschillende situaties evenwicht kunnen zoeken, behouden en herstellen.

EDV B

86 Geleerde vaardigheden kunnen uitvoeren met anderen. EDV B

87 Eerder geleerde vaardigheden kunnen combineren en toepassen in nieuwe variaties uit het Spaanse klassieke repertoire.

EDV B

Opdrijven van de moeilijkheidsgraad t.a.v. de eerste graad door:- meer ingewikkelde combinaties met voeten, handen, armen- hogere snelheid- hogere eisen aan de kwaliteit van de beweging.

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 61Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Motorische competenties Spaanse (folklore)- en karakterdans

Nr. Leerplandoelstelling en leerinhoud Code B/U Didactische wenken en hulpmiddelen

88 De verschillende karakteristieken van de klassieke Spaanse muziekstijlen kunnen weergeven en interpreteren door de beweging van het lichaam en door het ritmisch voetenwerk.

EDV B

Oefeningen:Cambre oefeningenDesplanteJerezanaSease contra seasePaso de PanaderoZapateadosRedoblesMarcajePaseo de malageñaChassés met vuelta giradaRetortille met vuelta quebradaVuelta de pechoVuelta sostenidaVuelta con destaqueEncaje op de coup de piedHet perfectioneren van de EstilizacionRodazan en tournantMatalaraña

Coördinatie van de beweging en de juiste techniek.Ademhaling als startpunt van de beweging.Met ritme lopen en stappen, de schouders bewegen bij het stappen.Hoofd, armen, romp en voeten leren gebruiken om het karakteristieke van de Spaanse dansstijl weer te geven.



89 Het repertoire aan Spaanse dansen uitbreiden en het onderscheid kunnen maken tussen de dansen van de verschillende Spaanse provinciën.

EDV B

Jota Aragonesa:Cierre (double en simple)Entrada met cierre en tourMarcaje simple en estribilloOefeningen voor sprongen en armenVueltas de MolinoLa copaPaso del relojPaso simple de jotaPaso del tuboPaso de aguilaCunasFlamenco:Oefeningen op ritme en ademhaling, met nuances, stiltes en tegenslagen.Oefeningen om met Zapateado te werken: plank, hak, afwisselend met elke voet, redobles van de hakken, redobles met de hele voet, combinaties van handpalmen, voeten en armen.Oefeningen om de expressiviteit van de armen te verbeteren en om de lichaamsdelen te differentiëren.Improvisatieoefeningen om het ritme van de ‘Alegrίas’ te begrijpen.

Introduceer de leerlingen in de wereld van de flamenco en laat hen kennis maken met de verschillende ritmische families. Leer hen de accentuaties in de melodische zinnen te onderscheiden (compàs).Leer hen dat de combinatie van de juiste houding en de juiste techniek de verschillende groepen van ‘stappen’ uitmaken. Leer hen hun ‘voetenwerk’ verbeteren. Leer hen letten op het verbeteren van het geluid dat ze met de voeten maken.

Het ritme van de ‘Alegrίas’: twaalf slagen met niet-equivalente accenten (3-6-8-10-12).

90 Eigen Spaanse dansvariaties steeds sneller, nauwkeuriger en met meer combinaties kunnen uitvoeren.

EDV B



5.2.8 Ontwikkelen van het zelfconcept en het sociaal functioneren

91 In staat zijn op een sociaal aanvaarde wijze verschillende rollen te vervullen in welbepaalde bewegingssituaties.

EDV B

92 Kunnen overleggen, afspraken maken, samenwerken of samenspelen in groepsverband.

EDV B

93 Bewegingsvreugde ervaren in verschillende bewegingssituaties. EDV B

Een positieve ingesteldheid ontwikkelen.

94 De eigen mogelijkheden aanvaarden. EDV B

Inschatten of de eigen fysiek voldoet aan de criteria van een klassieke danser.Inschatten of de spieren voldoen aan de gevraagde lenigheid voor de klassieke danstechniek.Inschatten of de gewrichten voldoende soepelheid hebben voor de klassieke danstechniek:- uitdraaien van het been (en-dehors)- enkelgewricht (cou de pied)- kniegewricht (strekken van het been).Inschatten of de spieren de nodige kracht hebben om de klassieke danstechniek uit te voeren.

95 Waardering opbrengen voor elkaars mogelijkheden en rekening houden met individuele verschillen.

EDV B

Ontwikkelen van inlevingsvermogen.

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 64Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Ontwikkelen van het zelfconcept en het sociaal functioneren


96 Respect hebben voor en aangepast kunnen omgaan met omgeving en materiaal.

EDV B

97 De juiste werkhouding en mentaliteit ontwikkelen voor een professionele danscarrière.

EDV B

Respect voor het eigen lichaam en dat van anderen.Zin voor verantwoordelijkheid voor zichzelf en anderen tijdens bewegingssituaties.Discipline om regels en (veiligheids)afspraken na te leven.Collegialiteit: aandacht richten op integratie in de groep, als individu deel uitmaken van een groep tijdens het dansen (helpen en ondersteunen).Flexibiliteit.Zelfreflectie en –evaluatie ontwikkelen: inzicht in eigen zwakke en sterke punten om zelfstandig verder te leren.

98 Inzicht in eigen voorkeuren verwerven. EDV B

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 65Ballet - tweede graad kso - KV Klassieke dans en KV Hedendaagse dans Ontwikkelen van het zelfconcept en het sociaal functioneren


5.3 TV Toegepaste biologie In de basisvorming wordt het vak Natuurwetenschappen aangeboden. Het spreekt vanzelf dat de leerkracht Toegepaste biologie enerzijds er zal over waken om geen ‘overlappende’ leerstof aan te bieden, maar anderzijds ook gebruik zal maken van elke gelegenheid om verbanden te leggen met het vak uit de basisvorming.Het leerplan Natuurwetenschappen bevat als uitbreidingsleerstof een hoofdstuk over het zenuwstelsel, dat hier wél als verplichte leerstof opgenomen is.

5.3.1 Taalontwikkelend vakonderwijs

99 De nieuwe vakbegrippen kunnen gebruiken, mondeling en/of schriftelijk kunnen omschrijven.

EDVSTM 1LER 4

B

Laat leerlingen een nieuw vakbegrip met eigen woorden omschrijven, mondeling of schriftelijk (bv. verschillende soorten gereedschappen, materialen, technieken…).

Door vraagstelling het begrip zo duidelijk mogelijk laten omschrijven. Laat leerlingen vakbegrippen aan elkaar laten uitleggen. Indien schriftelijk: gebruik leren maken van een schrijfkader.Bij elk hoofdstuk een lijst met nieuwe vakbegrippen meegeven.

TA.BE

100101 Bij het begrijpend lezen van vakgerichte teksten gebruik kunnen maken van de titels, tussenkopjes, indeling in paragrafen, afbeeldingen, lay-out.

EDVLER 3LER 4STM 1

B

Maak gebruik van vaktijdschriften, specifieke websites i.v.m. gezondheid, voeding, sporten, …

TA.BE

102103 Vakgerichte teksten begrijpend kunnen lezen en er gericht informatie kunnen uithalen.

EDVLER 3LER 4STM 1

B

Bijvoorbeeld:- cursus- opgaven- artikels- onderhoudsvoorschriften, opbergvoorschriften - instructiesIn het vak Nederlands leren de leerlingen de tekstsoort en het tekstdoel herkennen,

TA.BE

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 66Ballet - tweede graad kso –TV Toegepaste biologie Taalontwikkelend vakonderwijs

hun leesstrategie hieraan aanpassen. Belangrijk is dat hier dezelfde aanpak voor lezen gebruikt wordt. Opgepast! Luidop lezen is geen indicatie voor tekstbegrip.Laat de leerlingen in stilte lezen met een opdracht (vraagjes, taak). Zie ‘stappenplan lezen’.



104105 Vakgerichte tekstjes kunnen schrijven. EDVLER 4LER 5STM 1

B

Vakgerichte tekstjes:- verwerken van gegevens of leerstof- gegeven informatie onder begeleiding samenvatten- antwoorden op toetsvragen- onderschriften bij afbeeldingen- een aangereikt schema aanvullen

Leer aandacht besteden aan spelling en zinsbouw (eventueel aan de hand van instructiekaartjes en schrijfkaders). Maak samen met de andere leerkrachten afspraken over de evaluatie.

TA.BE

106107 Een schriftelijke en/of mondelinge opdracht bij een luister- of waarnemingsoefening kunnen vervullen.

EDVLER 4LER 5STM 1

B

Luister- of waarnemingsproef waarbij leerlingen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten.

Gebruik het stappenplan ‘luisteren’ dat de leerlingen kennen van het vak Nederlands.

Tijdens een excursie, een veldonderzoek, vakgebonden beeldmateriaal…

Peerevaluatie: leerlingen observeren medeleerlingen en geven mondeling of schriftelijk feedback aan elkaar.

TA.BE

108109 Logische verbanden van het vak kunnen herkennen en verwoorden, mondeling en/of schriftelijk.

EDVLER 4LER 5STM 1

B

Ga na welke logische verbanden er het meest voorkomen in het vak.

Voor andere logische verbanden kan ook gebruikt gemaakt worden van de voorbeeldenlijst en de schrijfkaders uit de bundel ‘Taalbeleid’.Leerlingen hebben veel moeite met de woordschat die deze logische verbanden aangeeft. Geef hen hulp om dit te begrijpen. Zie ook bundel ‘taalbeleid’ (‘soorten vragen’ en ‘schrijfkaders’) op het extranet van OVSG.

TA.BE



110111 Op een sociaalvaardige manier kunnen deelnemen aan een onderwijsleergesprek of een groepsgesprek.

EDVSTM 1

STM 19

B

Geef zoveel mogelijk leerlingen het woord. Laat leerlingen niet naast elkaar spreken, maar actief naar elkaar luisteren. Dit kan door de leerling eerst te laten herhalen wat de vorige leerling zegde en dan pas het eigen standpunt te laten weergeven.

TA.BE



5.3.2 Onderzoekend leren/leren onderzoeken

112113 Relevante parameters of gegevens kunnen aangeven en hierover doelgericht informatie kunnen opzoeken.

EDV LER 3

B

Parameters. Kleine opdrachten voorzien zodat de leerlingen op verschillende plaatsen (in de klas, in de mediatheek, bibliotheek, …) en in verschillende bronnen (boek, brochure, affiche, wandplaat, diskette, cd- rom, internet, …) moeten zoeken op basis van een duidelijk omschreven opdracht.

LERTA.BE

ICT

114115 Onder begeleiding een hypothese (bewering, verwachting) kunnen formuleren en kunnen aangeven waarop deze steunt.

EDV LER 4,5

B

Formuleren van een hypothese. De leerlingen worden geconfronteerd met een concreet wetenschappelijk probleem (tijdens een observatie, tijdens een practicum, …) of een toegepast wetenschappelijk probleem bv. n.a.v. de actualiteit: geneeskunde, voeding, …Eenvoudige vragen stellen: ‘Wat verwacht je als …?’, ‘Waarmee heeft … te maken?, ‘Hoe zou je dat verklaren?’, ‘Hoe zou je zoiets onderzoeken in het laboratorium?’

LERTA.BE

116117 Factoren die een waargenomen effect kunnen beïnvloeden, kunnen inschatten.

EDV B

Waargenomen effect. De leerlingen noteren de omstandigheden of beïnvloedende factoren waarvan ze menen dat deze een rol spelen.

LERTA.BE

118119 Resultaten van experimenten kunnen afwegen tegenover de verwachte resultaten, rekening houdend met de factoren die de resultaten kunnen beïnvloeden.

EDV LER 4

B

Resultaten van experimenten. De leerlingen vergelijken de resultaten van hun observatie of practicum ten eerste met de verwachte resultaten, ten tweede met de resultaten van anderen. Daaruit besluiten zij of hun resultaten kunnen worden aanvaard.

LER

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 70Ballet - tweede graad kso –TV Toegepaste biologie Onderzoeken leren/leren onderzoeken


120121 Experimenten of waarnemingen in klassituaties met situaties uit de eigen leefwereld kunnen verbinden.

EDV LER 4

B

Klassituaties. Leerlingen voorbeelden laten zoeken en aangeven uit de realiteit. LER

122123 Doelgericht, vanuit een hypothese of verwachting kunnen waarnemen.

EDV LER 4

B

Doelgericht waarnemen.

124125 Alleen of in groep waarnemings- en andere gegevens mondeling of schriftelijk kunnen verwoorden.

EDV STM 1

B

Waarnemingen en gegevens mondeling en schriftelijk verwoorden. Laat de verschillende mogelijkheden om de (waarnemings)gegevens te noteren of te verwoorden, toepassen: mondeling, schriftelijk met een presentatiepakket.

LERTA.BE

126127 Alleen of in groep een opdracht of een experiment kunnen uitvoeren en er een verslag over kunnen opstellen.

EDV LER 4,5

B

Opdracht of experiment. Om de doelen ‘onderzoekend leren/leren onderzoeken’ te realiseren worden de practica in de mate van het mogelijke voor de theoretische lessen georganiseerd zodat men de theorie kan afleiden uit de experimenten.Zie ook bundel taalontwikkelend vakonderwijs.Aandacht besteden aan de veiligheidsvoorschriften in het labo.Groepjes van 2 à 3 leerlingen.Deze leerlingenpractica zijn belangrijke oefenmomenten voor de doelstellingen van onderzoekend leren/leren onderzoeken. Deze lestijden worden echter niet als losstaande momenten aangeboden: het is de bedoeling in ook nog zoveel mogelijk andere lessen aan de doelstellingen van ‘onderzoekend leren/leren onderzoeken’ te werken.Bij elk onderwerp worden leerlingenpractica in de kolom ‘didactische wenken’ voorgesteld.

LERTA.BELGV

128129 Bereid zijn om samen te werken. EDV STM 19

B

Samenwerken. Het betreft een belangrijke attitude voor deze opleiding.Aandacht hebben voor de wisselende samenstelling van de groepjes.

SOCSTM



130131 Aandacht hebben voor de eigen gezondheid en die van anderen. EDV STM 27

B

Eigen gezondheid en die van anderen. Zie ook andere doelstellingen i.v.m. gezondheid. LGV

132133 Een biologisch verschijnsel of proces met behulp van schema’s kunnen voorstellen en uitleggen.

EDV LER 4

B

Biologisch verschijnsel of proces. Bv. enzymen en hun werking, transportprocessen.



5.3.3 Anatomie en de fysiologie bij de mens Werk op een zinvolle manier samen met de leerkracht Lichamelijke opvoeding en de kinesist en diëtist verbonden aan de school.

134 Anatomie en fysiologie kunnen plaatsen binnen de biologie. EDV B

Plaats van de anatomie en fysiologie in de biologie.Begrippen anatomie en fysiologie.Het begrip: inspanningsfysiologie.

O.a. via systematische anatomie komen tot de indelingen van het menselijk lichaam in stelsels en een overzicht geven van de verschillende stelsels. O.a. via topografische anatomie komen tot het belang te beschikken over termen om ligging van organen en bewegingsverrichtingen te kunnen weergeven.Laat de leerlingen aangeven welke stelsels

TA.BELER

135 Kunnen aangeven dat eenzelfde verschijnsel kan bestudeerd worden op verschillende niveaus.

EDV B

Niveaus: organismen, stelsels, organen, weefsels, cel, moleculen. ‘Stelsels’ worden ook in de eerste graad behandeld.

136 Indeling, ligging en functie van de verschillende weefsels bij de mens kunnen benoemen.

EDV B

Bespreking van indeling, ligging, functie van de vier weefseltypes bij de mens:- epitheelweefsel- bindweefsel- zenuwweefsel- spierweefsel.

Maak gebruik van tekeningen, fotomateriaal, transparanten, microscopische preparaten.Het onderscheid tussen deze types is niet altijd even strak en er bestaan dan ook enkele uitzonderingen op deze indeling, zoals o.a. stamcellen.

TA.BELER

Transportprocessen

137 De mechanismen en voorwaarden van de verschillende transportprocessen kunnen toelichten.

EDV U

Diffusie en dialyse.Osmose.Actief transport.

Bij voorkeur aanbrengen bij aanvang van het tweede leerjaar, ter voorbereiding van de onderwerpen ‘spijsvertering’ en ‘bloedsomloop’.Demonstratieproeven in het laboratorium. De processen toelichten aan de hand van tekeningen, schema’s en transparanten.

TA.BELER

Pedagogische Begeleidingsdienst OVSG 73Ballet - tweede graad kso – TV Toegepaste biologie Anatomie en de fysiologie bij de mens


Het voortbewegingsstelsel

138 De belangrijkste functies van het beenderstelsel kunnen weergeven.

EDV B

Het beenderstelsel:- functies

139 De verschillende soorten beenderen kunnen herkennen. EDV LER 4

B

Soorten beenderen:- pijpbeenderen- platte beenderen- onregelmatige beenderen.

Maak gebruik van beenderen of modellen (skelet of gerepareerde beenderen).

140 Verschillende soorten beenweefsels kunnen herkennen en kunnen situeren in de verschillende soorten beenderen.

EDV LER 4

U

Soorten beenweefsel, functie, ligging.Sponsachtig beenweefsel en compact beenweefsel.

Maak gebruik van gerepareerde beenderen en/of doorsneden van beenderen.

141 Kunnen verwoorden welke delen van een pijpbeen instaan voor lengte- en diktegroei.

EDV U Bekijken met kinesist

Groei van een pijpbeen:- lengte- en diktegroei

Aanschouwelijk voorstellen met tekeningen en transparanten. TA.BELER



142 De verschillende beenverbindingen kunnen herkennen en er voorbeelden van kunnen geven.

EDV LER 4

B

Beenverbindingen:- onbeweeglijke- weinig beweeglijke- echte gewrichten.

Maak gebruik van een skelet. LER

143 De verschillende soorten gewrichten met hun functies kunnen benoemen en met voorbeelden kunnen illustreren.

EDV LER 4

B

Soorten gewrichten.

144 De voornaamste beenderen kunnen benoemen en kunnen situeren in het menselijk lichaam.

EDV LER 4

B

Overzicht van de belangrijkste beenderen in het menselijk lichaam:- de schedel: hersenschedel, aangezichtsschedel, schedel van een pasgeborene - de wervelkolom:

. vorm en delen

. algemene bouw van een wervel

. soorten wervels

. bouw ligging en functie van de verschillende soorten wervels

- de ribben- het borstbeen- de schoudergordel - de bovenste ledematen.

Maak gebruik van een skelet, röntgenfoto’s, tekeningen en transparanten, waar mogelijk ict.

ICTLER

TA.BE

145 Vanuit de bouw de functies van de beenderen kunnen afleiden. EDV LER 4

B

Bouw van de beenderen.



146 De verschillen tussen het vrouwelijk en mannelijk bekken kunnen benoemen en het belang ervan kunnen aangeven.

EDV B

Mannelijk en vrouwelijk bekken.

147 Het belang van een correcte lichaamshouding kunnen aangeven. EDV B

Correcte lichaamshouding en invloed op de gezondheid. O.a. tilhouding bij lifts in de dansvakken. LGV

148 De invloed van het dagelijks voedingspatroon op de ontwikkeling van het beenderstelsel kunnen aangeven en de gevolgen ervan voor de voeding van de balletdanser.

EDV B

Voeding die de ontwikkeling van het bot bevordertRisicofactoren bij onevenwichtige voeding.Botontkalking en osteoporose.

O. a. vitamines, maar bespreek ook kort de invloed van zonlicht. LGV

149 De bouw, functie en werking van skeletspieren kunnen omschrijven.

EDV B

Bouw, functie en werking van de skeletspieren.

150 De microscopische bouw van dwarsgestreepte spiervezels kunnen herkennen.

EDV B

Microscopische bouw van dwarsgestreepte spiervezels. Maak gebruik van microscopische preparaten en/of foto’s van microscopische preparaten, transparanten en tekeningen.

TA.BELER



151 De belangrijkste skeletspieren kunnen benoemen, situeren in het menselijk lichaam en hun functie kunnen omschrijven.

EDV LER 4

B

Indeling van de skeletspieren naar hun vorm (één- of meerbuikig, één- of meerkoppig).Overzicht van de belangrijkste spieren:- spieren van het hoofd (mimische spieren, kauwspieren)- spieren van de hals- spieren van nek en rug- spieren van de romp- spieren van de buik- spieren van de bekkengordel en van de onderste ledematen- spieren van de schoudergordel en van de bovenste ledematen.

Maak gebruik van foto’s, tekeningen, filmpjes. TA.BELER

152 Het belang van blessurepreventie voor de balletdanser inzien en blessurepreventie kunnen toepassen.

EDV B

Het begrip ‘blessurepreventie’:- werken aan een goede basisconditie- stretchen, warm-up en cool-down als basis van het trainingsprogrammaOorzaken van blessures: belasting en belastbaarheid, ondergrond, schoeisel, verkeerde techniek, psychische factorenVeel voorkomende blessures bij de balletdanserBelang van medisch onderzoek

Blessures kunnen te maken hebben met:- de wervelkolom, de heupen, de knieën, de enkels, de achillespees, de voeten

Bespreek soorten opwarming. Werk intens samen met de dansleerkrachten en de kinesist. Indien de leerlingen beschikken over opwarmingsschema’s kunnen deze vanuit een ‘biologische’ hoek bekeken worden.Bespreek het medisch onderzoek.Zie ook:Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (website)De Vlaamse trainerschoolGezond sporten, website gezond sporten van de Vlaamse overheid

LGVLO

KLAHED

153 Gepast kunnen reageren bij blessures. EDV B

Meteen ná de blessure: afkoelen, oedeem vermijden, consulteren.In een latere fase: omgaan met pijn, medicatie, hernemen van de training.

LGVLO

KLAHED



Het ademhalingsstelsel – de ademhaling

154 De functie van het ademhalingsstelsel kunnen omschrijven. EDV B

Functie van het ademhalingsstelsel. TA.BELER

155 Bouw en functie van de ademhalingsorganen kunnen omschrijven.

EDV B

Bouw en functie van de ademhalingsorganen. Modellen en foto’s, tekeningen en/of transparanten stellen dit aanschouwelijk voor. TA.BELER

156 De beide ademhalingsbewegingen kunnen benoemen en bewust kunnen uitvoeren.

EDV LER 4

B

De adembewegingen:- middenrif- of buikademhaling- ribben- of borstademhaling

Demonstratie en zelf laten uitvoeren. TA.BELER

157 Het belang van een goede ademhaling voor het functioneren van het lichaam van de balletdanser kunnen aangeven.

EDV B

Ademhaling en gezondheid.De verschillende soorten lichamelijke inspanning.Aërobe en anaërobe uithouding.Soorten ‘training’ voor de balletdanserEen ‘trainingsplan’ opstellen.

Werk samen met de dansleerkrachten.Aandacht hebben voor persoonlijke leefgewoonten in verband met ademhaling, meer bijzonder in verband met roken.Publicaties over gezondheid en ademhaling laten opzoeken o.a. op het internet.

ICTTA.BELERLO

DANS



Het spijsverteringsstelsel – de spijsvertering

158 De organen van de spijsvertering kunnen benoemen en situeren en hun functie kunnen toelichten.

EDV B

Bouw, ligging en functie van de spijsverteringsorganen. Voldoende aandacht besteden aan het resorptieproces en de mechanische aspecten zoals kauwen, slikken, peristatistiek, regulatie van openen en sluiten van de maag.Maak gebruik van modellen, foto’s, tekeningen, transparanten, wandplaten.

TA.BELER

159 Het belang van voeding en spijsvertering voor de gezondheid, de conditie en de prestaties van de balletdanser kunnen aantonen.

EDV B

Lichaamsgewicht en voedingspatronen.Dieetleer voor de balletdanser.Gevaren bij verkeerde diëten.

Uitsluitend in samenspraak met de diëtist, sportarts betrokken bij de opleiding. ICTTA.BELER



Het bloedvatenstelsel – het bloed

160 De functie van het bloedvatenstelsel kunnen omschrijven. EDV B

Functies van de bloedsomloop. Herhaling en uitdieping van leerstof uit de eerste graad.

161 Het verband tussen bouw en functie van het hart kunnen aangeven.

EDV LER 4

B

Bouw en functie van het hart. Maak gebruik van een model, tekeningen, foto’s, transparanten. Eventueel een demonstratie van een dissectie (varkenshart). Hierbij de regelgeving i.v.m. ‘het gebruik van dierlijke bijproducten’ in acht nemen.

TA.BELER

162 Bouw en functie van de bloedvaten kunnen omschrijven. EDV B

Bouw en functie van de bloedvaten. TA.BELER

163 De functie en samenstelling van het bloed kunnen omschrijven. EDV B

Functie en samenstelling van het bloed. TA.BELER



164 Het belang van een gezonde voeding en leefstijl op het bloedvatenstelsel kunnen aangeven.

EDV B

Invloed van de voeding en leefstijl op het bloedvatenstelsel. Informatie laten opzoeken bij verschillende organisaties (zie hoofdstuk ‘Bijkomende informatie’), ook via het internet.

ICTTA.BELER



Het zenuwstelsel

165166 Het begrip ‘prikkel’ kunnen bespreken. EDVLER 4

B

Prikkel: definitie.Soorten prikkels.Drempelwaarde.

Men omschrijft een prikkel als een verandering in de omgeving van een organisme die tot een reactie kan leiden. Met een tabel kan men de soorten prikkels opgeven met de zintuigen die ze waarnemen. Het begrip ‘drempelwaarde’ kan geïllustreerd worden met eenvoudige proeven.Zie ook leerlingenpractica.

167168 De anatomische en fysiologische indelingen van het zenuwstelsel kunnen beschrijven.

B3LER 4

B

Centraal zenuwstelsel – Perifeer zenuwstelsel.Fysiologische: somatisch of bewust zenuwstelsel - autonoom of vegetatief zenuwstelsel.

Men zorgt voor aangepast didactisch materiaal: modellen, cd-rom, film.

169170 De grote delen van de hersenen en hun functie kunnen opnoemen.

B3LER 4

B

Hersenletsels en dwarslaesies bij verkeersongelukken.

171172 Het onderscheid tussen motorische en sensorische zenuwcellen kunnen uitleggen.

B3LER 4

B

Soorten zenuwcellen. Sensorische zenuwcellen geleiden de zintuiglijke prikkel, motorische zenuwcellen activeren spieren en klieren.Deze doelstelling is bijzonder geschikt om coöperatief leren in groepjes te gebruiken; opzoeken o.a. met ICT en resultaten laten voorstellen. ICT



173174 De prikkeloverdracht in de zenuwvezel ter hoogte van de synaps kunnen uitleggen.

EDVLER 4

U

Prikkeloverdracht in de zenuwcel.Neurotransmitters: prikkeloverdracht tussen 2 verschillende zenuwcellen.

Deze doelstelling is bijzonder geschikt om coöperatief leren in groepjes te gebruiken; opzoeken o.a. met ICT en resultaten laten voorstellen.

ICTTA.BE

ICO

175176 De structuur van het ruggenmerg kunnen beschrijven. EDVLER 4

U

Dit onderwerp kan gecombineerd worden met de reflexboog.

177178 De gevolgde weg van een zenuwimpuls via de hersenen en via de reflexboog kunnen beschrijven.

B3LER 4

B

Spierbewegingen:- bewuste handeling- -reflexboog

Schema van een reflexboog opstellen: van sensorisch neuron naar schakelneuron naar motorisch neuron.Proef: pijnreflexen vergelijken met bewuste handeling.Zie ook leerlingenpractica.

179180 Met voorbeelden kunnen verduidelijken dat spierbewegingen en kliersecreties reacties zijn op prikkels.

B3LER 5

B

Pavlov-reflex; speekselsecretie bij geur, angstzweet, ademhalingreflex, oogreflex…

181182 Soorten prikkels kunnen relateren aan de zintuigen. B3LER 5

B

Zie ook leerlingenpractica.



183184 Met voorbeelden kunnen illustreren dat chemische stoffen de hersenwerking en het gedrag kunnen beïnvloeden.

EDVLER 5

U

Invloed van doping en drugs. Tranquillizers, pepmiddelen, serotonine,…



185186 De bouw, de werking en de onderlinge samenhang van het bewegingsstelsel kunnen beschrijven.

B3LER 5

B

Het bewegingsstelsel:- skelet, gewrichten en spieren:

. bouw;

. werking; skelet, spieren en zenuwstelsel staan samen in voor de beweging

. functie;

. hygiëne.

Deze doelstelling is als uitbreidingsdoelstelling vermeld in het leerplan Natuurwetenschappen van de eerste graad. Nagaan wat hiervan reeds behandeld werd.Samenhang: spijsvertering: energie voor spieren; ademhaling: O2 voor spieren (krampen).

Dagelijks leven: sport, boekentas, zithouding (hoogte werkblad).Voorbeelden geven van juiste en foutieve lichaamshoudingen (overleg met Lichamelijke opvoeding).Ergonomie: bij de pc, bij het slapen, bij de keuze van schoenen (hoge hakken , sportschoenen).Gezondheid: de rol van calcium, van vitamine D.

LOICT

187188 De hormonale klieren kunnen situeren en de functie van hun hormonen beschrijven.

B3LER 4 B

Verschil endocriene en exocriene klieren.Hypothalamus - hypofyse.Schildklier.Pancreas.Bijnieren.Testes en ovaria.

Dit onderwerp leent zich goed om de leerlingen met ICT-gegevens te laten werken.Door de historische proeven (Berthold – castratie van hanen en/of de ontdekking van insuline) kan de historische ontwikkeling getoond worden.Zie ook leerlingenpractica.



189190 Met een voorbeeld kunnen illustreren dat het zenuwstelsel en hormonaal stelsel samen instaan voor de coördinatie van reacties op prikkels.

B3LER 5

B

Zenuwstelsel: snelle geleiding prikkels, elektrische verschijnselen langs vezels.Hormonaal: langzaam, chemisch, humoraal.

Voorbeelden:- stress: prikkels via het zenuwstelsel → hypofyse → bijnier → adrenaline- vullen maag: prikkels via het zenuwstelsel → gastrine → spijsverteringssappen- invloed emoties op menstruatie en omgekeerd.


6 De vakoverschrijdende eindtermen (VOET)

De vakoverschrijdende eindtermen zijn geordend in:- de gemeenschappelijke stam en zeven contexten (niet graadgebonden);- leren leren (per graad).

In elk vak wordt aan de vakoverschrijdende eindtermen gewerkt. In dit leerplan zijn de VOET als volgt opgenomen:

Eindtermen van de gemeenschappelijke stam komen voor als doelstellingen van het vak, aangeduid in de kolom ‘code’. De afkorting STM komt ook voor in de kolom 'link' bij de didactische wenken, rechts in het schema.

In de kolom 'link' wordt verwezen naar een context indien er een duidelijk en evident verband is tussen een eindterm van die context en de doelstelling, de leerinhoud of de didactische suggesties.

Leren leren is onlosmakelijk met het vak verbonden. De eindtermen leren leren kunnen voorkomen als doelstellingen van het leerplan. In voorkomend geval zijn ze herkenbaar aan de code 'LER' die naast de doelstelling staat.

De vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs zijn te vinden op de website van het departement onderwijs:http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/index.htm

Pedagogische begeleidingsdienst OVSGBallet - tweede graad kso

http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/index.htm

7 Integratie ICT

Instructie, differentiatie en remediëring met behulp van ICT

ICT ondersteunt het lesgeven en biedt de mogelijkheid om bepaalde leerinhouden op verschillende manieren voor te stellen en aan te brengen, o.a. via tekst, grafieken, schema’s, geluid, stilstaand en bewegend beeld. In de klas kan dit gebeuren door het gebruik van computers en digitale borden.

Het gebruik van een elektronische leeromgeving biedt leerlingen kansen om zelfstandig leerinhouden te verwerken en opdrachten op eigen tempo uit te voeren. Sommige softwareprogramma’s/leerpaden zijn interactief zodat een meer geïndividualiseerd leerproces kan worden doorlopen. De leerling kan op eigen tempo werken en eventueel een eigen parcours kiezen. Een aantal programma’s oefenen vaardigheden en oplossingsstrategieën of zijn geschikt om individueel of in groep te differentiëren en te remediëren.

Via tests kan worden nagegaan in hoeverre kennis en vaardigheden verworven zijn. Dit heeft zeker voordelen als het programma een goede feedback aan de leerling geeft en kansen biedt om op verschillende niveaus te werken.

Informatie verwerven en verwerken met ICT

Er bestaan heel wat bronnen die allerlei informatie interactief aanbieden. Via de talrijke ‘links’ bouwt de leerling een individueel leerparcours op. Er zijn dus andere ‘leesstrategieën nodig dan bij een lineaire tekst. Om leerlingen hierbij te ondersteunen zijn gerichte zoekopdrachten en verwerkingstaken noodzakelijk (informatie ordenen, schema’s aanvullen, informatie vergelijken, verbanden leggen, woordbetekenissen afleiden…).

Het internet is een onuitputtelijke bron van informatie. Om zich een weg te banen door het grote aanbod is een kritische ingesteldheid noodzakelijk. Deze houding moet worden aangeleerd. Als leerlingen binnen of buiten de klas informatie op het web zoeken, moeten ze over een aantal beoordelingscriteria voor ‘tekstmateriaal’ beschikken.

Sommige opdrachten kunnen de leerlingen van ‘huiswerksites’ plukken. Opgaven zullen met deze nieuwe realiteit rekening moeten houden, willen ze zinvol blijven: bronvermelding eisen, meer vergelijkende opdrachten, meer persoonlijke en kritische verwerking. Aan groepsopdrachten en -eindproducten kunnen kwalitatief hogere eisen worden gesteld qua vormgeving en presentatie. Aan bepaalde opdrachten kan een mondelinge presentatie gekoppeld worden, een presentatiepakket kan hier ondersteunend werken. Samenwerken met andere leerkrachten is noodzakelijk om de vakoverschrijdende eindtermen ICT van de eerste graad na te streven. Om de continuïteit van het gebruik van ICT in alle vakken te verzekeren kan een ICT-leerlijn voor de tweede en derde graad ontwikkeld worden op basis van het OVSG-model.

Communiceren met ICT

ICT geeft de mogelijkheid om te communiceren via o.a. e-mail, sociale netwerken, een elektronische leeromgeving. Deze communicatie kan gebeuren binnen een klas of school, maar ook met leerlingen van andere scholen in binnen- en buitenland. Een gezamenlijk interscolair project opzetten behoort tot de mogelijkheden.

Communicatie tussen leerkracht en leerling(en) is ook mogelijk: de leerkracht kan cursusmateriaal elektronisch beschikbaar stellen, voorbeelden van toetsen examenvragen, jaarplanning, … Leerlingen kunnen verslagen, huistaken, digitaal portfolio e.d. elektronisch naar de leerkracht sturen.

OVSG ontwikkelde een model van een ICT-beleidsplan, ICT-leerlijnen en ICT-instructiekaart. U kunt deze documenten raadplegen via het extranet van OVSG: http://extranet.ovsg.be/ (rubriek ‘Publicaties’).


http://extranet.ovsg.be/

8 Taalontwikkelend vakonderwijs

Leren op school kan niet zonder taal: taal, leren en denken zijn onlosmakelijk verbonden. In alle vakken worden de vakinhouden overgebracht via taal, voornamelijk het Nederlands. Daarom moeten vakdoelen en taalontwikkeling in elk vak samen worden aangepakt. Elke leerkracht weet immers dat een te lage taalvaardigheid van de leerlingen het bereiken van vakdoelen in gevaar brengt. De didactiek die leerstofdoelen en taaldoelen bewust aan elkaar koppelt in alle vakken en voor alle leerlingen met de bedoeling leerwinst te boeken, noemt men ‘taalontwikkelend vakonderwijs’.

Nederlands of PAV speelt een cruciale rol in het taalbeleid dat gericht is op taalontwikkelend vakonderwijs, het is als het ware het aanleverend vak voor het taalbeleid. De lees-, luister-, spreek-, schrijf- en kijkstrategieën worden hier aangeleerd met de OVUR-structuur (vaste opeenvolging van oriënteren, voorbereiden, uitvoeren en reflecteren bij het aanpakken van een taak). Deze leerstrategieën en de OVUR-structuur zijn echter ook vereist bij de opdrachten in andere vakken.

Taalontwikkelend vakonderwijs is contextrijk onderwijs vol interactie en met taalsteun.

1 Een rijk en overvloedig taalaanbod plaatst nieuwe leerstof in bekende en bredere contexten. De context geeft aanknopingspunten om de nieuwe stof te koppelen aan de aanwezige kennis en aan een concrete (levensechte) leersituatie. Meer context is nodig om leerlingen de nodige aanknopingspunten te geven om nieuwe informatie (leerstof) aan op te hangen.

2 Het scheppen van interactiemogelijkheden heeft de bedoeling natuurlijke, echte gesprekken met veel school- en vaktaal te doen plaatsvinden. De interactie in de klas gebeurt tussen leerkracht en leerlingen en tussen leerlingen onderling en is van enorm belang om leerlingen actief met de leerstof te laten bezig zijn. Deze interactie verplicht de leerlingen via schrijven en/of spreken de nieuwe informatie ook effectief te gebruiken en zo van het verwerven van informatie naar het verwerken ervan te gaan. Het nut van deze interactiemomenten in de les is dat alle leerlingen zelfstandig denken leeractiviteiten uitvoeren en de daarbij behorende taalvaardigheid verwerven en oefenen. Een taal leren doe je door die veel te gebruiken, dat geldt ook voor vaktaal.

3 Taalontwikkelend vakonderwijs voegt aan deze twee leerbevorderende principes een derde toe, namelijk het geven van taalsteun. Taalsteun wordt gegeven om de leerstof en opdrachten toegankelijker te maken voor de leerlingen. Het betekent niet de taal vereenvoudigen, maar wel leerlingen hulp bieden bij het omgaan met de voor hen soms moeilijke school- en vaktaal. Taalsteun geven begint met heldere doelen en structuren in de lessen aan te brengen, door leerlingen hulpmiddelen te laten gebruiken (instructiekaarten, stappenplannen, woordenlijsten…), door de OVUR-structuur toe te passen in de les, door tijd uit te trekken voor reflectie op het eindresultaat en het leerproces. Het geeft de leerlingen de mogelijkheid om te leren hoe ze iets moeten noteren, hoe ze iets moeten vertellen, hoe ze een tekst kunnen lezen, enzovoort.

Om dit te realiseren hou je rekening met de doelstellingen taal die in dit leerplan zijn opgenomen. Meer informatie vind je in ‘Een schoolbeleid voor taalontwikkelend vakonderwijs’, op het extranet van OVSG http://extranet.ovsg.be/ (rubriek ‘Publicaties’).



9 Vakgroepwerking

Elke leerkracht maakt deel uit van een vakgroep. Die vakgroepen zijn een formele samenwerkingsvorm die het uitbouwen van een pedagogische werking mogelijk maakt. De samenwerking kan verschillende formele en informele vormen aannemen en dient o.a. om ervaringen uit te wisselen, elkaar te helpen, ideeën, materiaal en werk te delen, enz…1 Samenwerken betekent leren van elkaar: uit discussies en uitwisseling van ervaringen bouwt een groep kennis op die ze toepast bij het realiseren van diverse onderwijsverbeteringen. Een goede vakgroepwerking bevordert de kwaliteit van de klaspraktijk en de leerlingenresultaten en is een belangrijk element van professionalisering van een team. De leerkracht blijft zich bewust van de impact die hij/zij heeft op het leren van de leerling. Een goede vakgroepwerking heeft zichtbare effecten in de klas.

Lesgeven in een klas betekent leerplanrealisatie, leerlingenevaluatie, leerlingenbegeleiding en voortdurend de kwaliteit van het onderwijsproces in het oog houden. Deze thema’s vormen bij uitstek het uitgangspunt van discussie, bespreking en afstemming binnen de vakgroep.

Het leerplan bevat voor de leerkracht essentiële gegevens voor de concrete onderwijspraktijk. In het leerplan vindt de leerkracht de algemene en de specifieke doelstellingen met aansluitend de leerinhouden voor een bepaald vak, bepaalde vakken of vakgebieden. De verdeling van de vakdoelstellingen binnen een graad is een item dat in de vakgroep aan bod dient te komen. Een goede afstemming van de leerlijnen, zowel verticaal als horizontaal, en van alle vakoverschrijdende initiatieven vormt een belangrijk onderwerp binnen de vakgroepvergaderingen. De wenken voor de didactische aanpak en de bijkomende informatie kunnen nuttig zijn voor de realisatie van het leerplan. Ook het nastreven van de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen binnen de verschillende contexten is een belangrijk itemvoor de vakgroepvergaderingen. Leerplanstudie en leerplanrealisatie vormen dus bij uitstek het onderwerp van een vakgroepvergadering.

Leerlingenevaluatie is in de eerste plaats afgestemd op de leerplandoelen. Zowel het leerproces als de eindresultaten zijn voorwerp van evaluatie. Helder en transparant geformuleerde evaluatiecriteria vormen de basis voor een evaluatie, afgestemd op het leerlingenprofiel. Ook in de vakgroep kan je afspraken maken omtrent evaluatie, bespreek je toetsen examenvragen en stem je op elkaar af.

Leerlingenbegeleiding begint in de klas in elk vak. Een gerichte leer- en studiebegeleiding in het vak biedt leerlingen een houvast bij het verwerken van de leerinhouden. Het gebruik van activerende werkvormen en aandacht voor verschillen bij leerlingen zorgen voor een grotere betrokkenheid en een stijging van de motivatie. Voor leerlingen met gedrags- en/of leerproblemen moeten de afspraken gemaakt met de leerlingbegeleider in de klas voor elk vak opgevolgd worden. De vakgroep bespreekt de manier van (gezamenlijke) aanpak van leerlingen met eventuele leerproblemen.

Kwaliteitsvol werken in de klas wordt bevorderd door (zelf)reflectie en evaluatie op basis van zowel interne als externe gegevens over de vorige drie thema’s (leerplanrealisatie, leerlingenevaluatie, leerlingenbegeleiding). De resultaten van de leerlingen (ook als klas) geven hier een belangrijke indicatie. Hieruit worden conclusies getrokken en acties ondernomen die op hun beurt opgenomen worden in de cirkel van kwaliteitszorg. Op die manier bewaakt de vakgroep constant de eigen werking en stuurt ze bij waar nodig. Deze kwaliteitsverbetering wordt vanuit een sterk en breed draagvlak gemotiveerd, wat de kans op effectiviteit verhoogt. Zo kan een kwaliteitsvolle vakgroepwerking echt renderen en heeft dit effect op de leerresultaten van de leerlingen.

Meer informatie vindt u in de Leidraad kwaliteitsvolle vakgroepwerking, op het extranet van OVSG, http://extranet.ovsg.be/ (rubriek ‘Publicaties’).

1 Beleidsvoerend Vermogen – Platformtekst, Overkoepelend overlegplatform Inspectie-pedagogische begeleiding VlOR, p.7-8.



10 Evaluatie

Waarom evalueren?

Evaluatie kan zeer verschillende functies hebben:- formatief;- summatief.

Formatieve (of tussentijdse) evaluatie is een middel om het leren bij leerlingen te verbeteren. Ze moet opgevat worden als een leerkans voor leerlingen en niet louter als een beoordelingsmoment. Deze evaluatie signaleert en diagnosticeert individuele leerproblemen met de bedoeling te remediëren. Cruciaal is de feedback aan de leerlingen: de leerlingen krijgen informatie over de bereikte en niet-bereikte leerdoelen en over de effectiviteit en de efficiëntie van hun leerproces. Leerlingen kunnen ook zelf bewijsmateriaal verzamelen om aan te tonen dat ze bijleren, dat ze zichzelf bijsturen. Zo worden ze verplicht om na te denken over hun eigen werkmethodes, aanpak, manier van leren. Deze formatieve manier van evalueren geeft niet alleen de leerling de kans om bij te sturen. De leerkracht ziet meteen waar het fout loopt en kan tijdens het leerproces ingrijpen om grotere schade te voorkomen door het leerproces en het lesgeven bij te sturen.Summatieve (of eind-) evaluatie heeft als doel resultaatbepaling, kwaliteitsbeoordeling van de leerling, een eindoordeel uitspreken over de leerprestaties van de leerling en dit om de leerling te oriënteren en te selecteren.

Wat evalueren?

Uitgangspunt voor de evaluatie blijven uiteraard de leerplandoelstellingen, die als inzichten, vaardigheden en attitudes geformuleerd zijn. Belangrijk is dat de leerkracht de leerdoelen duidelijk zichtbaar maakt voor de leerlingen zodat ze weten wat ze moeten leren en vooral waarop ze zullen beoordeeld worden. Deze criteria moeten duidelijk met hen besproken worden. Eventueel kunnen een aantal samen met hen worden opgesteld.

ProcesevaluatieVia procesevaluatie verzamelt men gegevens over het verloop van het leerproces: de aanpak van de leerling om doelstellingen na te streven staat centraal. Deze evaluatie stelt in staat om de vooruitgang van de leerling te bepalen en om sterke en zwakke kanten in kaart te brengen. Hierdoor kan het leerproces continu bijgestuurd worden.

ProductevaluatieVia productevaluatie verzamelt en beoordeelt men gegevens om na te gaan of de leerling de gestelde doelstellingen heeft bereikt. Hiervoor bekijkt men het resultaat.

Wie evalueert?

In een 'testcultuur' is alleen de leerkracht verantwoordelijk voor de evaluatie. In een 'evaluatiecultuur' werken leerkracht en leerlingen samen aan de evaluatie. De participatie van leerlingen aan het evaluatieproces vergroot hun betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij de leerstof en helpt hen dit beter te verwerken.

Bij zelfevaluatie zal een leerling zichzelf moeten beoordelen. Bij peerevaluatie en co-evaluatie kunnen ook medeleerlingen evalueren volgens vooraf opgestelde en besproken criteria. De leerkracht begeleidt dit leerproces en blijft verantwoordelijk voor de eindbeoordeling. Bij deze twee vormen van evaluatie is de reflectie door de leerling en het formuleren van nieuwe werkpunten cruciaal om tot een beter leerproces te komen.

In sommige gevallen zullen derden de leerlingen mee evalueren. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een leerling tijdens een stage door de stagementor geëvalueerd wordt.


Hoe evalueren?

Kwaliteitsvol evalueren heeft te maken met verschillende facetten zoals de vooropgestelde criteria, de gebruikte evaluatievorm en de kwaliteit van toetsen examenvragen.

Meer informatie vindt u in Kwaliteitsvolle toetsen examenvragen, op het extranet van OVSG, http://extranet.ovsg.be/ (rubriek ‘Publicaties’).



11 Minimale materiële vereisten

Het betreft de materiële vereisten die minimum noodzakelijk zijn voor een goede uitvoering van het leerplan.

VaklokaalHet vaklokaal is conform de eisen gesteld in

de Welzijnswet (betreft het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk); de Codex (omvat de uitvoeringsbesluiten van de Welzijnswet, zal op termijn het ARAB

vervangen); het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB); het Algemeen Reglement op Elektrische Installaties (AREI); het controledocument dat door de onderwijsinspectie wordt gebruikt bij de doorlichting

van de bewoonbaarheid, veiligheid en hygiëne

en houdt rekening met het Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning ( VLAREM) en het Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming (VLAREA).

Muzikale opvoedingEen eigen, akoestisch geschikt lokaal is noodzakelijk.Begeleidingsinstrument: piano.Aangepaste wandversiering.Basis muziekmediatheek en bibliotheek.Ritmische instrumenten en melodische instrumenten.Volledig aangepaste audio- en videoapparatuurPartiturenRitme-instrumenten (conga’s) die met de handen worden bespeeldGrote papierflappen voor ritmenotaties

Klassieke dans, hedendaagse dans, Spaanse dansDe accommodatievoorwaarden die de school te bieden heeft zijn zeer belangrijk voor deze studierichting.

Om de lessen op een verantwoorde wijze te kunnen organiseren dient aan de volgende voorwaarden voldaan te worden:

- een minimumoppervlakte vereist van 10m op 8m en minimale hoogte van 3,5m.- kleedruimte met douche- spiegelwand en barren- een zwevende vloer met dansvloerbekleding (niet rechtstreeks op beton)- heldere en goed verspreide verlichting, minstens 250 lux- ventilatie en verwarming aangepast aan de ruimte. De ruimte is tochtvrij en kan

verlucht worden.- een minimumtemperatuur van 18°C bij aanvang van de les- kleedruimtes voor meisjes en jongens. Deze zijn tochtvrij en kunnen verlucht

worden- een vaste geluidsinstallatie - een kostuumatelier- video- en audio-apparatuur, camera, i-pads- piano- materiaal ter ondersteuning van de ontwikkeling van kracht, lenigheid en

blessurepreventie o.a. gewichten voor de jongens, dynabands.

Pianobegeleiding is onmisbaar om een les ballet op een behoorlijk niveau te laten verlopen.

Nuttige didactische hulpmiddelen


Een pc (bij voorkeur een laptop) met cd-rom.

Toegepaste biologieHet vak Toegepaste biologie wordt in hetzelfde vaklokaal gegeven als het vak Natuurwetenschappen uit de basisvorming. Hieronder zijn de Minimale materiële vereisten opgenomen die ook gelden in het leerplan Natuurwetenschappen. Deze maken het ook voor het vak Toegepaste biologie mogelijk om de leerplandoelstellingen aan te bieden.

Veiligheid en welzijn op school

Raadpleeg hiervoor www.ond.vlaanderen.be waar men de controle op ‘Veiligheid en welzijn’ kan nagaan aan de hand van het document ‘Dynamisch welzijnsbeleid van instellingen’. De variabelen zijn:

de organisatie van het welzijnsbeleid de veiligheid van de werken leeromgeving (bv. de veiligheid van toestellen, de

aanwezigheid van beschermingsmiddelen, …) gezondheid en hygiëne milieu (bv. omgaan met gevaarlijke producten)

Voor deze laatste variabele gelden een aantal basisvereisten: ontvlambare producten zijn reglementair opgeslagen. radioactieve producten, indien aanwezig, zijn veilig opgeslagen. er is een geactualiseerde inventaris van de producten met gevaarlijke eigenschappen. de risicoanalyse van elke gevaarlijke stof of preparaat bevat minimaal de veiligheids- en

gezondheidskaart (MSDS-fiche). producten met gevaarlijke eigenschappen zijn voorzien van een genormeerd etiket met de

voorgeschreven informatie. de instelling beschikt over een milieumelding (klasse 3) of milieuvergunning (klasse 1 of 2). gevaarlijke producten worden reglementair opgeslagen (opgeborgen in geschikte kasten).

De wetenschapsklas/het labo

Dit lokaal wordt mogelijk gebruikt voor de drie wetenschappen.

Het vaklokaal is conform de eisen gesteld in de Welzijnswet (betreft het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk); de Codex (omvat de uitvoeringsbesluiten van de Welzijnswet, zal op termijn het ARAB

vervangen); het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB); het Algemeen Reglement op Elektrische Installaties (AREI);

en houdt rekening met het Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning ( VLAREM) en het Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming (VLAREA).

Het vaklokaal heeft een leraarstafel, geschikt voor demonstraties en er zijn tafels waar de leerlingen experimenten kunnen uitvoeren. Er zijn aansluitingen voor water, gas en elektriciteit. Projectieapparatuur (multimedia, dvd, tv, internet, mogelijkheden tot real-timemetingen) is aanwezig. Gepaste verlichting en verduistering is voorzien.

Veiligheidsmateriaal voor de wetenschapsklas/het labo

- blustoestel- emmer met zand- branddeken- veiligheidskast voor gevaarlijke producten - metalen vuilnisbak


- veiligheidsbrillen- handschoenen- EHBO-set met oogdouche of oogwasfles

Didactisch materiaal en materiaal voor (demonstratie)proeven

Materiaal per leerlingengroep- driepikkel, tang, bunsenbrander of verwarmingselement;- dynamometer;- statief met noten en klemmen;- glaswerk en stoppen;- thermometers;- filterpapier;- testmateriaal (afhankelijk van de demoproeven);- digitale balans (0,1 g).- chemicaliën (afhankelijk van de uitgevoerde leerlingenproeven).

Nuttige didactische hulpmiddelen

Petrischalen; Chronometer; Een flexcam. Naslagwerken om gegevens over stoffen, formules, eenheden, veiligheid e.d. te kunnen

opzoeken. Biologische modellen : skelet, torso mens, hoofd. Een periodiek systeem dat bij voorkeur permanent wordt opgehangen. Een aankleding van het lokaal die de aandacht trekt op wetenschappelijke thema’s en actualiteit. Modellen, wandplaten en toestellen om de onderzochte thema’s te kunnen illustreren. Glaswerk en producten om leerlingenexperimenten te kunnen uitvoeren i.v.m. scheiding van

mengsels, o.m. destillatie. Een toestel om de elektrolyse van water te demonstreren. Apparatuur om druk te meten. Destillatieopstelling.


12 Vakspecifieke informatie

Voor de studierichting Ballet

Muzikale opvoeding

Elseviers groot operaboekEncyclopedie van de muziekinstrumenten, Atrium, Helmondi.Sesam, Atlas van de muziek: 5 delen, Westland, Schoten, 1995Encyclopedia of music and musicians – the Groves, Mc. Millan and SadieThe Larousse Encyclopedia of Music, Larousse

ARDEN, J.,De jonge blokfluiter, deel 2+3Eenvoudige duetten.XYZ, Naarden.

ANDRIES, M.,Orff-Schulwerk: Nederlandstalige bewerking“Muziek voor kinderen”Schott, Mainz.

ANDRIESSEN, P.,Muziek zien. Deel I, II, IIIArtis Historia, Brussel 1985

BOEREBOOM, M.,Handboek van de muziekgeschiedenisKok Agora

BROUWERS, F., EN MARIEN, H.,Prima la musica: 10 grote componisten, Averbode

DEFOORT, A., e.a.Zing, speel en luisterDe Garve, Brugge

DEFOORT, A., e.a.Sangejo

HAMBURG, O.,Muziekgeschiedenis in voorbeeldenAulareeks 355, Spectrum, Utrecht – Antwerpen 1968

HOWELER, C.,XYZ der muziekUnieboek b.v., postbus 27, 3990 DB, Houten, 1971-1991

HUNT, E.,De blokfluit en zijn muziekZomer en Keunig, Wageningen

KRAUS, E., EN DIRKEN, H.,Het spel op de sopraanblokfluit


Halewijnstichting, Antwerpen

LAMBRECHTS, FR.,Muzikale Opvoeding en klassikaal blokfluitspelDe Sikkel, Malle

LEENAERTS, H., EN LOVROVIC, L.,Algemene muziekcultuur, deel 1,2,3Van In, Lier, 1993

LINKELS, A.,Projecten rond populaire muziekServire, Katwijk

MALFAIT, DEFOORT, e.a.Musicorama 1+2 (video en cassette)De Garve, Brugge, 1995

NELISSEN, L., EN VAN ROSSUM J.,Muziek makenNoordhoff, Groningen

STORMS, G.,Muzikaal spelenboekServire, Katwijk.

VAN DESSEL, L.,Andante CantabileLannoo, Tielt/Bussum

VAN HAUWE, P.,Muziek voor de jeugdNew sound, Amsterdam

WHITE, M., EN HENDERSON, E.,Opera en operetteZuidnederlandse uitgeverij, n. v. Aartselaar

WOLTERS, C.,Liedjes voor de blokfluitgroepHarmonia, Hilversum

Zing je ding, Jeugd en MuziekDe Haske, 1996

Hedendaagse dans

ANDERSON, J.,Ballet & modern dance, a concise historyPrinceton, 1986


BARBIER, R.,ABC van het balletAntwerpen/Amsterdam, 1979

BLAND, A.,A history of ballet and danceLonden, 1976

CLARKE, M., e.a.The Ballet Goer’s GuideNew York, 1981

CLARKE, M., e.a.The encyclopedia of dance & balletLonden, 1977

RAFFE, W.G.,Dictionary of the danceLonden/New York, 1964

UTRECHT, L.,Van hofballet tot postmoderne dansZutphen, 1988

Klassieke dans

BRUHN, E., MOORE, L.,Bournonville and Ballet TechniqueAd. Ch. Black Ltd. Soho Square, London W1, 1961

KOSTROVITSKAYA, V., PISAREV, A.,School of Classical DanceMoscow, 1978

KOSTROVITSKAYA, V.,100 lessons in Classical BalletDoubleday & Company Inc., Garden City - New York, 1981

SEREBRENNIKOV, N.N. Support in duet danceLeningrad, Iskusstvo, 1985.

VAGANOVA, A.,The basics of classical dance. L M, Iskusstvo, 1980

VAGANOVA, A. Classical dance. School of male performance. M. Iskusstvo, 1980.

Programma Balletschool Moskou, 1987

Henschelverlag: Methodik des Klassischen TanzesKunst & Gesellschaft, Berlin, 1975


13 Bijlagen

De vakoverschrijdende eindtermen vindt u op de website van het departement Onderwijs




http://www.ond.vlaanderen.be/DVO/Secundair/index.htm

ColofonDit leerplan werd ontwikkeld door de leerplancommissie Ballet van OVSG met de medewerking van vertegenwoordigers van de inrichtende macht Antwerpen.


Onderwijsvorm - OVSG · Web viewPedagogische begeleidingsdienst OVSG27 Ballet - tweede graad kso...

Documents

Transcript of Onderwijsvorm - OVSG · Web viewPedagogische begeleidingsdienst OVSG27 Ballet - tweede graad kso...