Is Nederland klaar voor het Finse onderwij ssysteem?

4

Op YouTube geeft de documentaire The Finland Phenomenon een goed beeld van het Finse onderwij s.

UITGELICHT 5

hIs Nederland klaar voor het Finse onderwij ssysteem?

Het Finse onderwij s trekt al decennia veel belangstel-ling. Hordes onderzoekers, docenten en journalisten uit andere landen mogen achterin de klas zitten om te begrij pen waar de prachtige resultaten vandaan ko-men. Wat ze aantre� en is op het eerste gezicht weinig opzienbarend: kleine scholen met vrij kleine klassen, waar in een ontspannen sfeer wordt lesgegeven. De leerlingen gaan van hun zevende tot hun zestiende naar een basisschool, de peruskoulou. Daar zitten kinderen van alle niveaus door elkaar en werkt ieder in zij n eigen tempo. Ze krij gen weinig les: zo’n 750 uur per jaar. Maar de tij d die leerlingen op school door-brengen, besteden ze e� ectief; ze hebben nauwelij ks huiswerk. De gemiddelde leraar staat 600 uur per jaar voor de klas. De leerlingen worden weinig getest met gestandaardiseerde toetsen en minder onder druk gezet om te presteren. De docenten wij zen hen er vooral op dat ze er voor zichzelf zitten en niet voor iemand anders.En daar begint het cruciale verschil met veel andere landen. De meeste landen werken volgens een Angel-saksisch onderwij smodel, wat neerkomt op het con-stant toetsen en vergelij ken van testresultaten. Niet alleen de prestaties van leerlingen worden voortdu-rend gemeten, maar ook die van leraren en scholen. Dat lij kt heel wetenschappelij k, maar eigenlij k is het een vorm van georganiseerd wantrouwen. De Finnen moeten daar niets van hebben. Zoals de leraren de leerlingen vertrouwen, zo vertrouwen de Finse ouders de leraren en zo vertrouwt ook de overheid de school.

Geen land ter wereld heeft zulke

hoge scores als Finland. En dat al

jarenlang. Toch gaan de Finnen

pas op hun zevende naar school,

krijgen ze minder uren les en

geeft de overheid minder geld

aan onderwijs uit dan veel andere

Westerse landen. Wat is het geheim

van het Finse succes?

tekst mirjam janssen | beeld istockphoto

‘Geen ophokuren’‘Nederlandse scholieren geven aan dat docenten hen niet weten te inspireren en te motiveren’, zegt Lotte Savelberg, voorzitter van het Landelij k Actie Komitee Scholieren. ‘De Finnen hebben dat beter opgelost. Daar worden de beste en meest gemotiveerde studenten leraar. Ik denk dat ze hun enthousiasme beter op leerlingen weten over te bren-gen. Dat doen ze bovendien in minder tij d, want leerlingen gaan daar maar 700 uur per jaar naar school. Hier is dat 1040 uur in de onderbouw en 1000 uur in de bovenbouw. Ze hebben daar geen ophokuren, maar vullen de beperkte lessen nuttig in. We kunnen een voorbeeld nemen aan de onderwij stij d en de docentkwaliteit van de Finnen.’

foto

ar

jan

br

onk

hor

stLAKS: We kunnen een voorbeeld nemen aan de onderwijstijd en de docentkwaliteit van de Finnen

6

Er bestaat geen onderwij sinspectie: opbrengsten worden vooral gemeten door de leraren, scholen en lokale overheden zelf. Leerlingen krij gen rustig de tij d zich te ontwikkelen. De Finnen huldigen de opvatting dat mensen beter werken als ze worden vertrouwd.

KenniseconomieZe bedachten dit onderwij ssysteem nadat ze hun economische situatie grondig hadden geanalyseerd. Het land heeft geen natuurlij ke hulpbronnen of gro-te culturele verworvenheden waaraan het veel kan verdienen. Het besloot daarom vol in te zetten op de ontwikkeling van een kenniseconomie. Daarvoor is heel goed onderwij s nodig dat breed toegankelij k is en iedereen eenzelfde start biedt in het leven. Dat leidde tot een systeem van kleine scholen, verspreid over het hele land die onderwij s van een-zelfde, hoog niveau bieden. Ou-

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe-ken zij n gratis, net als schoolmaaltij den. De docenten zij n allemaal universitair geschoold en alleen de beste studenten mogen leraar worden. Ieder jaar melden zich duizenden belangstellenden aan, gemiddeld wordt maar tien procent toegelaten tot de lerarenop-leiding. Leraren hebben daardoor status, al verdienen ze zelfs iets minder dan in Nederland. De leraren in opleiding kunnen zich specialiseren als klassen-docent – een soort pedagogisch werker – of vak-docent. Tij dens hun opleiding observeren deze studenten veel lessen van docenten en praten ze over wat ze zien. Als ze eenmaal zelf voor de klas mo-gen staan, werken ze vanuit een strikt lesplan. Hun lessen worden geobserveerd door andere stagiaires en docenten die uitgebreid feedback geven.

AanzienOok als docenten eenmaal een aanstelling hebben, blijven collega’s achterin de klas aanschuiven om adviezen te geven. Het is in Finland heel gebruikelijk

om de les van een collega bij te wonen en achteraf te evalueren. Zo blijven docenten leren en ontwik-kelen teams gezamenlijke opvattingen over de beste manier van lesgeven. Goede lessen betekenen er overigens niet dat docenten de hele les aan het woord zijn: als het goed is, werken de leerlingen zeker de helft van de tijd voor zichzelf en worden ze begeleid door docenten. Na de peruskoulou kunnen de leerlingen kiezen voor een algemeen vormende

‘Verhoog het niveau van de lerarenopleiding’‘Het is een interessant model, maar je moet altijd uitkijken met internationale vergelij-kingen’, zegt Patrick Banis, voormalig vicevoorzitter van CNV Onderwij s. ‘De situatie is nergens hetzelfde. Elementen uit het Finse systeem zouden het Nederlandse onderwij s een boost kunnen geven. Het spreekt me aan dat ze topstu-denten willen in het onderwij s. Het zou goed zij n ook in ons land het niveau van de leraren-opleiding te verhogen. En we zouden zeker geen onbevoeg-den voor de klas moeten zetten.’Ook de nadruk die de Finnen

op vertrouwen leggen, vindt Banis waardevol. ‘Er is nu in Nederland heel weinig professionele ruimte. Alles moet worden verantwoord. Het ma-nagement moet leren loslaten. Bij andere hoog-opgeleiden zie je juist dat ze steeds meer eigen verantwoordelij kheid krij gen. Die houding zou in het onderwij s ook meer het geval moeten zij n.’ Banis is enthousiast over de specialisatie van Finse leerkrachten. ‘Hier moeten leerkrachten alles kunnen. Dat is vaak niet haalbaar. Je kunt ook zeggen: de een maakt extra werk van de rekenlessen en de ander organiseert de Sinter-klaasviering. Waarom zou iedereen een schaap met vij f poten moeten zij n?’ In het Finse onder-wij s wordt veel van ouders verwacht. ‘Ze zij n geen klanten van het onderwij s, maar partici-panten en worden geacht hun kinderen te helpen bij het leren. Het zou het onderwij s hier ten goe-de komen als iedereen ervan doordrongen zou raken dat kinderen ook buiten schooltij d leren.’

Patrick Banis: Elementen uit het

Finse systeem zouden het Nederlandse

onderwijs een boost kunnen geven

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe-

onderwijs een boost

hele land die onderwij s van een-zelfde, hoog niveau bieden. Ou-

Elementen uit het

ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe- op vertrouwen leggen, vindt Banis waardevol.

‘Geef scholen meer zelfsturing’‘De Nederlandse mindset is tegengesteld aan die in Finland’, zegt Walter Dresscher, voorzitter van de AOb. ‘Als wij iets ongewenst vinden – bij voorbeeld pesten, roken of lage Citoscores – dan gaan we meer controle uitoefenen en meer toezicht organiseren. Het kan juist beter werken als je een probleem op een niet-directieve manier aanpakt en de beroepsgroep het zelf laat afhandelen. In Finland vertrouwen ze op de professionaliteit van de leraar, dat werkt motiverend. Leraren durven elkaar daar aan te spreken op de kwaliteit van hun lessen – die verantwoordelij kheid laten wij over aan de Onderwij sinspectie.Het systeem daar werkt zonder dat iedereen tot in de puntjes wordt gecontroleerd.’ Dresscher erkent wel dat het Finse systeem andere wortels heeft dan het Nederlandse. ‘In Finland heb je geen bij zonder onderwij s, alle scholen zij n openbaar. In Nederland hebben we vrij heid van onderwij s: iedereen mag een school oprichten en de overheid mag zich daar beperkt mee bemoeien. Daardoor heb je meer behoefte aan een kwaliteitssysteem en controle door een onderwij sinspectie.’

De regering zou scholen wat Dresscher betreft toch meer zelfsturing moeten geven. ‘Nu zie je vaak een soort gelatenheid als het over de kwaliteit van het onderwij s gaat. Daarover voeren de onderwij skundigen en de inspectie het hoogste woord, maar de leraren staan aan de zij lij n. Het zou beter zij n als zij daar zelf invloed op kunnen uitoefenen.’

vervolgopleiding of een beroepsopleiding. Ongeveer 45 procent van de leerlingen kiest voor een beroeps-opleiding, die vaak direct aansluit op een (techni-sche) functie. In Finland hebben ook dit soort beroe-pen aanzien. Leerlingen die liever met hun handen werken hebben daardoor niet het gevoel dat ze een negatieve keuze maken. En mochten ze na hun praktische opleiding toch liever verder studeren, dan kan dat alsnog.

Andere boegHet is dus niet verwonderlij k dat de onderwij skundige wereld inspiratie zoekt in Finland. Frank Cuppers, se-nior adviseur bij Onderwij s Maak Je Samen, is betrok-ken bij de Nederlandse bewerking van het boek Finnish Lessons van Pasi Sahlberg, een Finse onderwij sspeci-alist. Volgens Cuppers is Nederland klaar om lessen te trekken uit het Finse systeem: ‘De komende tien jaar gaat 35 à 40 procent van alle leraren en leidinggeven-den in het onderwij s met pensioen. Er komt een nieuwe onderwij sgeneratie aan. Nu kun je een aantal onder-wij szaken vernieuwen en veranderen. We hoeven het Finse systeem niet te kopiëren, maar we kunnen er wel veel van leren. Het Nederlandse onderwij s is beslist niet slecht: nergens zij n kinderen gelukkiger dan hier.

UITGELICHT 7

Onderwijs Maak Je Samen:Er komt een nieuwe onderwijsgeneratie aan

Meer informatie Finnish lessons van de Finse onderwij sdeskundige Pasi Sahlberg is vanaf half januari

te koop in een Nederlandse bewerking. Meer informatie over het

boek en over workshops die hij in Nederland gaat houden, is te vinden

via: www.fi nnishlessons.nl.

‘Samen een oplossing vinden’Ton Duif, voorzitter van AVS, vindt dat Nederland zich ten onrechte focust op het halen van hoge PISA-scores. ‘In Finland kij ken ze breder en richten ze zich op talentontwik-keling van alle leerlingen. Ze laten kinderen tot 16 jaar bij elkaar zit-ten. Hier beginnen we leerlingen aan het eind van groep 7 al te se-lecteren en zij n we steeds aan het testen. In Finland toetsen ze indi-viduele leerlingen alleen om na te gaan of ze iets beheersen. Ze zij n niet voortdurend aan het vergelij -ken. De ontwikkeling van kinderen wordt niet in cij fers uitgedrukt, maar beschreven en met de kin-deren besproken. Als het niet goed gaat, proberen leerkracht en leer-ling samen een oplossing te vinden. Ik ben twee keer in Finland geweest en wat me opviel tij dens de gesprekken met leerkrachten was hun profes-sionele houding. Ze zij n hoog opgeleid en hebben bewust voor het onderwij s gekozen. In Nederland is het vaker een negatieve beroepskeuze.’ Duif wil niet horen dat het Finse onderwij s aan het Nieuwe Leren doet denken. ‘Dat is maar een label. Het is hier alweer afgezworen. Waar het om gaat is dat het onderwij s zich aanpast aan de behoeften van de leerlingen en inspeelt op een veranderende sa-menleving. En daarin lopen de Finnen op ons voor.’

AVS: De leerkrachten hebben bewust voor het onderwijs gekozenhebben bewust voor

Het pedagogisch klimaat op de Nederlandse scholen is goed. Tegelij k is het zo dat leerlingen tegenwoordig andere leerbehoeftes hebben dan vroeger. Ze willen niet meer in rij tjes zitten en stampen. De Finnen laten zien hoe het anders kan.’ Jan Heij mans, voorzitter van het College van Bestuur van de Katholieke Pabo in Zwolle en bewerker van het boek van Sahlberg, vindt dat Pabostudenten ervan kunnen leren. ‘Het is goed om te zien hoe leraren in Finland samen elkaars lessen bespreken. Hier in Nederland heeft dat nog een hoog praatje-met-een-maatje-gehalte, daar is het geprofessionaliseerd. Het is ook goed om te zien dat het leraarschap daar in hoog aanzien staat. Nederlandse leraren zouden trotser op zichzelf mogen zij n. De overheid zou hen meer ruimte

moeten geven. Nu krij gen ze voortdurend nieuwe plan-nen op zich afgevuurd. Ze kunnen zelf geen richting geven aan het onderwij s en dat zou wel moeten.’Critici zeggen dat de Finnen het makkelij k hebben om-dat ze een vrij homogene cultuur hebben: het overgrote deel van de bevolking is van Finse origine. Die kritiek is niet helemaal terecht, vindt Cuppers: ‘Ook Finland heeft te maken met immigratie. De grote steden tellen veel allochtone leerlingen en die draaien met vrij wel dezelfde resultaten gewoon mee in dit systeem.’

Praat mee! Wat vind jij van het Finse onderwij s? Praat mee via Twitter #primaonderwij s of stuur een mail naar redactie@primaonderwij s.nl

UITGELICHT 9