www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 1

Ondernemen in ChinaIs China de volgende markt die je wilt veroveren? Denk je de ‘Aziatische Tijger’ te kunnen

bedwingen? Het land biedt kansen genoeg. Dus waarom niet? Zo wordt over 2012 een groeicijfer

van ruim 7 procent verwacht. De particuliere consumptie is sinds 2008 verdubbeld en de import

met meer dan 40 procent gestegen. Bereid je wel grondig voor op je activiteiten in China. De tijger

is geen katje om zonder handschoenen aan te pakken.

Wat doen we met China?

De handel tussen Nederland en China is de afgelopen tien jaar fors gestegen. China staat nu op de vierde plaats van onze importlanden en op de elfde plaats voor onze export. Nederland importeert fabricaten, machines en kleding uit China. Ook de uitvoer naar China is geëxplodeerd. In 2010 werd 18 procent meer uitgevoerd. Hiermee steeg de exportwaarde naar 5,4 miljard euro, een toename van ruim 800 miljoen euro. Sinds 2011 is de uitvoer verdubbeld. Nederland exporteert vooral grondstoffen (papierstof en –afval, schroot, resten van non-ferrometalen), chemische producten (kunststof, organische chemische producten) en machines naar China. Samen zijn deze producten goed voor ruim driekwart van de uitvoer.

Kansrijke sectorenIn China liggen kansen voor Nederlandse ondernemers in de sectoren logistiek, infrastructuur, creatieve industrie, ICT-outsourcing, auto-industrie, duurzame energie en milieu, machines, gaming en scheepsbouw. Algemeen directeur Jan Kreijkes van de Ankersmid Groep is met zijn bedrijf actief in een van die kansrijke sectoren en noteert zelfs tijdens de huidige crisis mooie groeicijfers. “Onze omzet in China is met 20 procent gegroeid.” De Ankersmid Groep ontwikkelt, fabriceert en assembleert analyseapparatuur voor de laboratorium- en de procesindustrie.

Eerste kennismakingDeze whitepaper biedt een eerste kennismaking voor ondernemers die belangstelling hebben voor China. Volledig kan deze whitepaper niet zijn. Laat je daarom op alle mogelijke manieren voorlichten als je echt wilt starten in China. Bijvoorbeeld met het boekje China & Hong Kong Onbegrensde mogelijkheden van MKB-Nederland en ABN Amro. Of schakel via MKB Servicedesk de diensten in van een International Business Coach.

In deze whitepaper:

Wat doen we met China?

Trends en kansen

Arbeidsmarkt

Wet- en regelgeving

Import en export

Cultuur van het zakendoen

OndersteuningOverheidsorganisatie NL EVD Internationaal ondersteunt startende en doorgewinterde ondernemers die naar China willen. De ondersteuning bestaat onder andere uit informatie-verschaffing tot ondersteuning via startertrajecten, subsidies, kredieten en positionering op de Chinese markt.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 2

Trends en kansen

De ontwikkelingen in China gaan hard. Zowel op economisch als sociaal gebied is er een enorme dynamiek. Zo heeft de massale verstedelijking geleid tot een razendsnelle opkomst van winkelketens, zowel aan de randen als in de centra van de tientallen miljoenensteden die China rijk is. Ook komen er steeds meer webwinkels waar de drukbezette en hardwerkende stedeling zijn producten bestelt. Deze trends bieden kansen aan buitenlandse bedrijven die de Chinese consument willen bereiken. Dat merkt meubelontwerper Eddo Overman ook. “Twaalf jaar geleden verkocht ik mijn meubelzaak in Amsterdam met het idee om het rustiger aan te doen. Sindsdien heb ik echter meer werk dan ooit als meubelontwerper en verblijf ik minstens vijf maanden per jaar in China. Ik werk voornamelijk op commissiebasis voor Europese en Chinese meubelbedrijven. De laatste jaren laten wij in China niet alleen meubels produceren voor de Europese markt, maar ook voor de Chinese interne markt.” Volgens hem is de vraag naar hoogwaardig westers meubilair gestegen dankzij de groeiende Chinese middenklasse en “zou je als ondernemer gek zijn als je de Chinese markt van ruim 1 miljard inwoners, links laat liggen”. Hoewel de handel in meubels, net als in Nederland, vanwege de dalende huizenverkoop stagneert, verwacht Overman dat deze binnen niet al te lange tijd weer aantrekt. “Ik verwacht de komende jaren dan ook steeds vaker en langer in China te zijn om samen met fabrikanten en winkelketens de handel in meubilair fors uit te breiden.”

FamilieVoor ondernemers die overwegen om de Chinese markt te bestormen, heeft Overman nog één tip. “Zoek een lokale en betrouwbare partner. Het gaat je anders echt niet lukken in dit land. In mijn business ontmoet ik mensen op internationale beurzen, groot voordeel is dat deze mensen ook Engels spreken. Daarna bezoek ik hun bedrijf in China, gaan we uit eten en bouwen we aan een langdurige relatie. Je moet bijna opgenomen worden in de familie voordat je goed zaken kunt doen. Aan de andere kant geeft het jou de mogelijkheid om door de façade heen te kijken en te zien hoe hun bedrijf echt in elkaar steekt. Het kost voor beide partijen heel veel tijd om het vertrouwen op te bouwen.”

Directeur Jan Kreijkes van de Ankersmid Groep:“Er wordt keihard onderhandeld, tot het uiterste. En als het klaar is nog een keer.”

De zuivelindustrie in China is booming. De Chinese zuivel-producenten liggen in eigen land echter zwaar onder vuur. Mede door het schandaal in 2008 toen zes baby’s stierven door met melamine vervuild melkpoeder. Meer dan 300.000 kinderen werden ziek. De vraag naar Europese zuivelproducten is dankzij de onrust onder con-sumenten fors gegroeid.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 3

Arbeidsmarkt

De inkomens in China stijgen jaarlijks. De productiekosten voor buitenlandse ondernemers stijgen hiermee ook. De vraag rijst of China hierdoor in de toekomst nog wel een aantrekkelijk land is om goederen te laten produceren? Volgens Eric Hoefmans van mytrader is dat zeker het geval. “China is een groot land met veel regio’s die economisch nog ver achter lopen op steden als Beijing, Shanghai en Guangzhou. Wat er nu gebeurt is dat veel productie zich aan het verplaatsen is naar de minder ontwikkelde regio’s. Daarmee is China dus nog steeds aantrekkelijk, maar moet je wel goed uitzoeken waar je je wilt vestigen of in welk gebied je zaken wilt doen.” Hoefmans woont en werkt al bijna vier jaar vanuit Shanghai. Hij is onder meer werkzaam als freelance kwaliteitscontroleur voor goederen van Europese bedrijven die in China worden geproduceerd.

FlexibiliteitAls eigenaar van Van Thiel & Co kent Ruud van Thiel de arbeidsmarkt als geen ander. Acht jaar geleden verhuisde hij met zijn bedrijf, de restauratie van antieke meubelen, van ’s Hertogenbosch naar China. Inmiddels heeft hij bijna 700 mensen in dienst en groeit dit jaar naar 1000 man personeel. Volgens Van Thiel stijgen de loonkosten en sociale lasten fors. En het einde is nog niet in zicht. Binnen nu en vijf jaar moeten salarissen verdubbelen, zo is bepaald vanuit de politiek. “Het vergt veel flexibiliteit van ondernemers. Een jaar geleden betaalden we geen pensioenen, nu moet dat plotseling wel, daarmee stijgen de loonkosten weer met 20 procent.” Overigens nemen volgens Van Thiel de kwaliteit van de arbeid en de productiviteit evenredig toe met de kosten. “Acht jaar geleden nam ik managers aan omdat ze Engels spraken. Nu kan ik selecteren op managementkwaliteiten omdat de Chinezen in rap tempo beter zijn opgeleid en allemaal Engels spreken.”

BelastingvoordeelDe Chinese overheid voert onder de naam ‘Go-West’ een actief beleid om Centraal- en West-China te ontwikkelen. De overheid wil zo de kloof tussen het oosten en het westen van het land dichten. Buitenlandse investeerders krijgen binnen-kort zelfs belastingvoordelen in de snelst groeiende stad in het westen, Chongqing. Het stedelijk gebied van Chongqing telt zo’n 32 miljoen inwoners. In 2011 groeide de economie er met ruim 16 procent. De Neder-landse overheid onderzoekt of er binnenkort een consulaat-generaal kan worden geopend. TNT Express vliegt nu al recht-streeks met vrachtvliegtuigen op Chongqing.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 4

Wet- en regelgeving

De Chinese wet staat een aantal ondernemingsvormen toe voor buitenlandse bedrijven die zich in het land willen vestigen. De meest voorkomende zijn:

1. De representatieve office (RO)Dit is de meest laagdrempelige en goedkope manier om je in China te vestigen. De RO fungeert als een vertegenwoordiger of liaisonkantoor. Activiteiten die een RO kan ondernemen zijn het uitvoeren van marktonderzoek, het leggen van contacten, toezicht op het productieproces, keuren van producten, monitoren van inkoop, en administratie. Wat niet is toegestaan, is dat de RO zich direct bezighoudt met winstgevende zaken en of transacties, zoals rechtstreeks factureren voor diensten of verkoop in China. Dat moet het buitenlands bedrijf zelf doen.

2. De joint-venture (JV)Samenwerken met een Chinese partner in een JV biedt de mogelijkheid te profiteren van de bestaande expertise en infrastructuur. Binnen een JV gaan de deelnemers samen een contractuele relatie aan of richten een nieuw bedrijf of. De bedrijfskosten worden onderling verdeeld. Nederlandse bedrijven profiteren in een JV van lage loon- en productiekosten en een potentieel groot Chinees marktaandeel.

3. De wholly foreign owned enterprise (WFOE)De WFOE is een volle Chinese dochter van het buitenlandse moederbedrijf. Kenmerken zijn dat de WFOE volledig met buitenlands kapitaal is opgericht, onder buitenlandse controle valt en geen Chinees eigendom kent. Anders dan bij een JV is er geen bemoeienis van Chinese partners. Merken en intellectueel eigendom vallen onder het internationaal recht. Tot slot wordt de WFOE belast volgens de lokale wetgeving. Dit maakt het tot een populaire ondernemingsvorm voor veel buitenlandse ondernemers die in China willen produceren en vervolgens exporteren.

Om te bepalen welke ondernemingsvorm voor jouw plannen om te ondernemen in China de juiste is en hoe je deze registreert, kun je contact opnemen met de economische afdeling van de Nederlandse ambassade in Peking en de Benelux Chamber of Commerce (BenCham).

Kloof China en Hong KongHong Kong biedt als vestigings-plaats de volgende voordelen boven mainland China: geen deviezencontrole, geen mini-mumkapitaal vereist en belas-ting wordt alleen geheven over inkomsten die in Hong Kong zelf zijn ontstaan. Lees op pagina 23 van het boekje China & Hong Kong welke extra belasting-voordelen er voor een aantal ondernemingsvormen gelden.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 5

HandelspartnerHet vinden van een professionele en betrouwbare Chinese partner voor productie en distributie is niet eenvoudig. Steek hier veel tijd en energie in om zakelijke en persoonlijke teleurstellingen zoveel mogelijk te voorkomen. Op de onderstaande B2B-websites vind je de bedrijfsinformatie van (tien)duizenden Chinese bedrijven. Een goed startpunt om de eerste contacten te leggen.

� BenCham, The Benelux Chamber of Commerce in China

� Alibaba, adressen per sector

� AsiaNet, ingedeeld naar sectoren

� Made-in-China.com, ingedeeld naar sectoren en producenten

ContractenDe drie bekendste contractvormen in China zijn het koopcontract, de distributieovereenkomst en de agentuurovereenkomst. Een contract vermeldt minimaal: gegevens over de contractanten, onderwerp, kwantiteit, kwaliteit, prijs of vergoeding, tijd, plaats en methode van prestatie, aansprakelijkheid contractbreuk en geschillenbeslechting. Een mondelinge overeenkomst is rechtsgeldig, maar probeer altijd een schriftelijke ondertekende bevestiging te krijgen. Dit vanwege de bewijslast, maar ook omdat bepaalde voorwaarden alleen schriftelijk kunnen worden overeengekomen.

Ruud van Thiel, al acht jaar actief in China als eigenaar van Van Thiel & Co, restaureert antieke meubelen en produceert kwalitatief hoogwaardige nieuwe meubelen. “Contracten betekenen niets in China. Een Chinees komt na een nachtje slapen makkelijk terug op gemaakte afspraken. Daar doe je als ondernemer niet zo veel aan. Een gang naar de rechter is niet aan te raden. Denk alleen al aan de problemen op het gebied van de taal, afgezien van het gebrek aan kennis van het Chinese systeem. Afspraken maak je doorgaans in goed onderling vertrouwen. Wat vooral belangrijk is: neem de tijd voor het aangaan van overeenkomsten. Denk niet dat je de zaak even aftikt net voordat je weer in het vliegtuig naar huis gaat. Dat gaat niet werken.”

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 6

Online ondernemen“Online ondernemen in China is uitdagend, maar niet onmogelijk. Daarnaast is het zeer de moeite waard. Een derde van de bevolking is digitaal bereikbaar. Reken dus maar uit hoe groot deze markt is!” Aan het woord is Jacco Bouw, oprichter en eigenaar van Web Power. Hij neemt ondernemers bij de hand die digitaal actief willen worden in China. En dat is nodig. “Dat zeg ik echt niet alleen omdat ik geloof in onze eigen kennis en kunde, maar ook vanwege de wet- en regelgeving in China. Zo kun je zonder de juiste licentie geen website online zetten. Daarnaast wordt alle content bekeken. Is er iets dat de overheid niet bevalt. Jammer, maar dan gaat je site op zwart.” Taobao, de Chinese Marktplaats, is een ongekend platform om producten te slijten. “Vooral in het segment van de luxeproducten is er business voor iedereen. De kopers van deze producten laten zich namelijk niet afschrikken door de invoerbelasting die kan oplopen tot 35 procent.”

tip licentieZonder een ICP-licentie (Internet Content Provider) is het onmogelijk om een website in China in de lucht te krijgen. De licentie moet worden aangevraagd bij het ministerie van Industrie en Informatietechnologie. Omdat het lastig kan zijn een ICP-licentie te krijgen, sluiten veel bedrijven een samen-werkingsovereenkomst met een Chinees internetbedrijf dat deze licentie bezit.

7

Hong Kong dollarHet openen van een rekening in Hong Kong is eenvoudig. Hiervoor kun je terecht bij een bank in Hong Kong. Het openen van een rekening in Hong Kong dollar (HKD) kun je regelen bij een Nederlandse bank. De munt is vrij verhandelbaar op internationale valutamarkten en gekoppeld aan de koers van de US dollar.

Import en export

Als je gaat exporteren of importeren, krijg je te maken met de nodige wetten en regels. Stel daarom altijd een import- en exportplan op. Dit plan moet in ieder geval altijd antwoord geven op de vier w’s: Wat ga je exporteren of importeren? Wie is je klant? Naar welk land en wat is het einddoel van je product? De vier w’s en nog veel meer informatie staan ook in het boek Eerste Hulp bij Internationaal ondernemen. Voor meer informatie over het importeren en exporteren van goederen uit en naar China, kun je terecht op de website van de General Administration of Customs of China. In Nederland bel je met de douanetelefoon (0800 0143) of kijk je op www.douane.nl.

GeldzakenEen buitenlands bedrijf kan in China een RMB-rekening (in de Chinese munt, renminbi) openen als het een Chinees juridische entiteit heeft opgericht. Die entiteit kan volledig in eigendom zijn van een buitenlands bedrijf (WFOE). Als je exporteert naar China is het gebruikelijk om te factureren in US dollars of euro’s. De lokale munt renminbi (RMB) is beperkt inwisselbaar. In 2011 is een programma gestart dat er toe moet leiden dat over vijf jaar de RMB wel volledig inwisselbaar is op de kapitaalmarkt.Overigens is geld overmaken nogal complex: het moet goedgekeurd worden door de overheid. Op de Chinese munt wordt volop gespeculeerd en de Chinese overheid wil dit tegengaan. Ondernemer Ruud van Thiel waarschuwt voor cashflowproblemen. “Als jij je personeel moet uitbetalen moet je wel ruim van tevoren je euro’s storten. Het kan weken duren voordat de overheid goedkeuring geeft voor omwisseling in RMB’s.” Om problemen te omzeilen heb je Hong Kong nodig.

Resident of Offshorerekening Er zijn verschillende rekeningtypes om met Chinese bedrijven zaken te doen:

� RMB Non-resident Account (NRA) Met dit account kan een bedrijf RMB betalen en

ontvangen van zakenpartners in China. Ieder buitenlands bedrijf kan in China een RMB NRA openen bij een Domestic Settlement Bank. Vereist zijn onder andere registratie c.q. vestigingsdocumenten voor goedkeuring van de People’s Bank of China.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 8

� Offshore RMB Account Ieder bedrijf kan een Offshore RMB account openen bij

een participating bank in Hong Kong (o.a. ABN AMRO Hong Kong). Het is niet verplicht lokaal een vestiging te hebben. Er zijn twee types Offshore RMB Accounts, een RMB-bankrekening voor betalingsverkeer binnen Hong Kong en een RMB-Cross Border Trade Settlement bankrekening voor handel met China.

Merkenbescherming en Intellectueel eigendomsrecht (IPR)China is aangesloten bij belangrijke internationale verdragen op het gebied van merkenbescherming en intellectueel eigendomsrecht (IPR). Desondanks komen schendingen van deze verdragen vaak voor. “Chinezen kopiëren al duizenden jaren. Ook zichzelf”, zegt Jan Kreijkes van de Ankersmid Groep. “Er zijn vervalsingen van 1200 jaar oud, en daar ook weer kopieën van.” Ankersmid heeft uit voorzorg alle logo’s gedeponeerd. “Waar je je kunt indekken, moet je het doen. Realiseer je wel dat de regels wisselen per stad, per provincie of zelfs per ambtenaar.” Het is dan ook niet te garanderen dat je nooit te maken zult krijgen met schendingen van het merken- en intellectueel eigendomsrecht.

Wat kun je in ieder geval doen om je merk en intellectueel eigendom zo goed mogelijk te beschermen?

� Bezoek de website van de IPR-helpdesk van de Europese Unie voor meer informatie en advies.

� Registreer je handelsmerken, logo’s en domeinnamen bij het Trademark Office. Neem hiervoor een professioneel adviesbureau, zoals Novagraaf, in de arm. Laat dit niet over aan je Chinese partner of belangrijke klant.

� Dien voor de bescherming van octrooirechten een octrooiaanvraag in bij het SIPO in Peking. Registratie in de EU of bij het WIPO (World Intellectual Property Office) is niet voldoende.

BetalingsgedragHet beoordelen van kredietri-sico’s van Chinese bedrijven is niet makkelijk. De gegevens die hiervoor nodig zijn, zijn niet zo transparant als in Nederland. Je moet daarom altijd voorzichtig en alert zijn. Ook hier geldt dat een vertrouwensrelatie met je zakenpartner essentieel is om er zeker van te zijn dat je je geld krijgt. Als je geen lokale partner hebt die je voor 100 procent ver-trouwt, is de kans levensgroot dat je wordt opgelicht.

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 9

ZakenrelatieDirecteur Frank Liem van Ffishh International exporteert jaarlijks tussen de 20 en 25 containers met chocolade en zoetwaren naar Hong Kong en China. De bittere chocoladereep is veruit het favoriete snoepgoed van Chinezen. Bonbons worden steeds populairder nu de middenklasse meer te besteden heeft. “China biedt mij als ondernemer een ongekende groeimarkt. Veel provincies in het zuiden en westen zijn zich economisch pas net aan het ontsluiten. Hierdoor neemt het aantal potentiële klanten de komende jaren met tientallen miljoenen toe. Ik heb succes in China omdat ik al 20 jaar samenwerk met een zakenrelatie in Hong Kong. Hij spreekt de taal, kent de wetten en regels, weet wat Chinezen lekker vinden en hoe je producten moet distribueren. Voor mij als relatief kleine ondernemer, is deze relatie goud waard. Ik zou anders niet weten waar ik de tijd en het geld vandaan moest halen om in China marktonderzoek te doen, de juiste papieren te regelen, relaties met klanten op te bouwen en ervoor zorgen dat mijn leveringen betaald worden.”

tip kwaliteitscontroleControleer de kwaliteit van de bestelde goederen tijdens de productie, vóór verzen-ding en tijdens het laden van de container. Zo word je niet onaangenaam verrast als de bestelling in Nederland aankomt. Als je deze kwali-teitscontroles niet zelf kunt, of wilt uitvoeren, is het mogelijk hiervoor een onafhankelijk bureau in de arm te nemen.

Ruud van Thiel, restaurateur en fabrikant van meubelen:“Bij de in- en verkoop binnen China maak je gebruik van lokale agenten voor de kwali-teitscontrole. Dat moet je niet zelf willen doen. Deze agenten kennen de markt, de taal en het jargon. Dit voorkomt dat je met nare verrassingen wordt opgescheept. De kosten zijn het zeker waard.”

www.mkbservicedesk.nl/ondernemeninchina 10

Cultuur van het zakendoen

Zakendoen in China vraagt om een compleet andere aanpak dan je in Nederland gewend bent. Even snel spijkers met koppen slaan, werkt absoluut niet. Succesvol ondernemen in China betekent dat je veel tijd en energie zult moeten steken in het opbouwen en onderhouden van een goede, vriendschappelijke verstandhouding met de zakenrelatie. Verdiep je dus vooraf goed in het land en de cultuur, taal en manieren. Toon respect, neem de tijd en wees geduldig.

Eten, drinken en karaokeDe drie eigenaren en oprichters van FashionFlair, Milko Frischalowski, Teng Janssens en Ronald Dubbelman, weten wat ervoor nodig is om een vertrouwensrelatie met Chinese zakenpartners op te bouwen. Frischalowski is zo’n vijf keer per jaar in China en zoekt dan zoveel mogelijk leveranciers op. Dat betekent veel etentjes. “Ik ben tijdens mijn reizen geen enkele avond alleen. En eet wat ze me voorschotelen.” Collega Dubbelman vult aan: “Zelfs als je doodmoe uit het vliegtuig komt doe je dat.” Janssens: “Niet doen is onbeleefd. Ze willen je entertainen, het bezoek de moeite waard maken.” De heren van FashionFlair nemen op hun beurt de Chinese relaties ook mee uit als zij in Nederland komen. “Na 2,5 uur tafelen komt dan eindelijk dat ene tere puntje op tafel.”

Praktische tipsNaarmate China meer contacten heeft met andere landen en culturen, worden de omgangsvormen losser. Toch kan het geen kwaad om kennis te nemen van de Chinese etiquette.

tip Lege glazen en bordenDe kans is groot dat je door zakenpartners wordt uit-genodigd voor een lunch, diner of avondje karaoke. Chinezen houden namelijk van een meer informele sfeer tijdens zakelijke on-derhandelingen. Om ervoor te zorgen dat je tijdens het uitgaan met zakenpartners niet stomdronken wordt of veel te veel eet, moet je nooit je glas helemaal leeg drinken of je bord leegeten. Men denkt dan namelijk dat je niet genoeg hebt gehad waarna meer drank en eten wordt aangerukt.

VisitekaartjesHet uitwisselen van visitekaart-jes is een belangrijk onderdeel van het zakendoen. Zorg ervoor dat je kaartje zowel in het Engels als in het Mandarijn is opgesteld. Ontvang en geef visitekaartjes altijd met twee handen. Dit is een teken van respect. Stop het kaartje van je zakenpartner niet meteen in je broekzak, maar bestudeer het grondig. Ook hiermee toon je respect.

11

Tips van experts en ondernemers over ondernemen in China

Ruud van Thiel, eigenaar van Van Thiel & Co:“De tijd van ‘cheap labour’ in China is wel voorbij. Als het alleen daarom gaat kan je beter naar een land als Bangladesh. Maar de kwaliteit en productiviteit van de Chinese werknemers nemen evenredig toe met de stijging van de lonen. Het aantal hoogopgeleiden is in een paar jaar tijd explosief gestegen en steeds meer Chinezen spreken Engels. Als je klassieke auto’s wilt restaureren loont het voorlopig nog wel om ze naar China te sturen.”

Eddo Overman, meubelontwerper:“Zoek een lokale en betrouwbare partner. Het gaat je anders echt niet lukken in dit land. In mijn business ontmoet ik mensen op internationale beurzen, groot voordeel is dat deze mensen ook Engels spreken. Daarna bezoek ik hun bedrijf in China, gaan we uit eten en bouwen we aan een langdurige relatie. Je moet bijna opgenomen worden in de familie voordat je goed zaken kunt doen. Aan de andere kant geeft het jou de mogelijkheid om door de façade heen te kijken en te zien hoe hun bedrijf echt in elkaar steekt. Het kost voor beide partijen heel veel tijd om het vertrouwen op te bouwen.”

Frank Liem, directeur van Ffishh International:“Ik heb succes in China omdat ik al 20 jaar samenwerk met een zakenrelatie in Hong Kong. Hij spreekt de taal, kent de wetten en regels, weet wat Chinezen lekker vinden en hoe je producten moet distribueren. Voor mij als relatief kleine ondernemer, is deze relatie goud waard. Ik zou anders niet weten waar ik de tijd en het geld vandaan moest halen om in China marktonderzoek te doen, de juiste papieren te regelen, relaties met klanten op te bouwen en ervoor zorgen dat mijn leveringen betaald worden.”

Over MKB Servicedesk.Als gebruikersportaal van MKB-Nederland is de MKB Servicedesk de vraagbaak voor ondernemend Nederland. Op www.mkbservicedesk.nl vind je betrouwbare, concrete en betaalbare antwoorden op alle ondernemersvragen in het midden- en kleinbedrijf. Maandelijks bezoeken meer dan 200.000 ondernemers mkbservicedesk.nl. Het is niet toegestaan om beeldmateriaal en informatie afkomstig uit dit document zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van MKB Servicedesk te kopiëren in welke vorm dan ook. Copyright @MKB Servicedesk

Powered by

Ruud van Thiel

Eddo Overman

Frank Liem