16-6-2018

1

Laat ze niet vallen!

On one’s own feetFalls, risk factors and falls prevention in persons with mild to moderate intellectual disabilities

Dr. Lotte EnkelaarBewegingswetenschapper, fysiotherapeut

2 | Laat ze niet vallen

Vallen bij ouderen

• Waardoor vallen meer doden?

• Verkeer of Valincidenten

• 2x, 6x of 10 keer zo veel

• Mensen met VB vallen t.o.v. ouderen uit de algemene populatie

• Minder, evenveel of meer

• Mensen met VB vallen onder

• dezelfde of andere omstandigheden dan ouderen uit de algemene populatie

Vragen over valproblematiek

Dode a.g.v val

De afgelopen 5 jaar is het aantal dode a.g.v. een val met 60% toegenomen1

3 | Laat ze niet vallen1CBS 4 | Laat ze niet vallen

Vallen bij ouderen

• 1 op de 3 ouderen valt1

• 10% van vallen letsel, ziekenhuisopname of overlijden2

• In 2016 overleden 3.884 a.g.v. valincident3

• Totale medische kosten 830 miljoen euro per jaar4

1Close 2005, 2Rubenstein 2006, 3CBS, 4Draisma 2017

Vallen bij ouderen

Risicofactoren voor vallen bij ouderen in algemene populatie

Mobiliteitsstoornissen

Visus stoornissen

Cognitieve stoornissen

Valhistorie

Comorbiditeit (o.a. Parkinson)

Gebruik psychofarmaca

GedragsproblemenIntrinsieke factoren

Extrinsieke factoren; Drempels, Tapijtjes, Gladde vloeren, Schoenen

5 | Laat ze niet vallen

Evenwicht en lopen

Leeftijd

Leren lopen

Eerdere achteruitgang

Verstandelijke Beperking

Controle

Enkelaar 20126 | Laat ze niet vallen

16-6-2018

2

Promotieonderzoek

7 | Laat ze niet vallen

Vallen bij ouderen met verstandelijke beperkingen

Vallen bij mensen met verstandelijke beperkingen

Ouderen met verstandelijke beperkingen (VB) hebben een grotere kans op vallen en val gerelateerde verwondingen dan ouderen uit de algemene populatie

• Meeste bezoek aan EHBO is vanwege een valpartij• Mensen met IQ < 70: 2x zoveel ziekenhuisopnames: merendeel

door vallen• Risico neemt toe met de leeftijd, ouder wordende groep

Tot dan toe nog geen prospectieve studies uitgevoerd naar risicofactoren voor vallen bij mensen met verstandelijkebeperkingen

Day 1987, Hsieh 2001, Sherrard 2001, Wang 20028 | Laat ze niet vallen

Risicofactoren voor vallen bij VB

• Uit retrospectief onderzoek:– Hogere Leeftijd

– Verminderde mobiliteit

– Epilepsie

– Medicijnen

– Gedragsproblemen

Willgoss 20109 | Laat ze niet vallen

Deelnemers aan studie

• 50 jaar en ouder

• Milde en matige verstandelijke beperking (IQ 35-70)

• Zelfstandig konden lopen

• Opdrachten kunnen begrijpen

• Geen epilepsie

10 | Laat ze niet vallen

Opzet studie

Baseline

Motoriek

Cognitie

Gedrag

Gezondheid

1 jaar Valregistratie

Niet-vallers

Vallers

N=82

11 | Laat ze niet vallen

Baseline metingen; Interview, motorisch en cognitief functioneren,

Vragenlijsten over gedrag en dossiers over gezondheid

Cognitie

Dossier over gezondheid

Interview

Vragenlijsten overgedrag en sensorische informatieverwerking

Motoriek

12 | Laat ze niet vallen

16-6-2018

3

Motorisch functioneren

Berg Balans Schaal

Op een been staan

Reiken

Opstaan uit stoel en lopen

Lopen

13 | Laat ze niet vallen

Eigenschappen van deelnemersN (%) Mean ± SD

Geslacht

Man 48 (58%)

Vrouw 34 (42%)

Leeftijd 63 ± 8

Diagnose

Erfelijk 11 (13%)

Hersenletsel 18 (22%)

Onbekend 50 (61%)

Missing 3 (4%)

Mate van VB

Mild 35 (43%)

Matig 44 (54%)

Missing 3 (4%)

Tabel 1: eigenschappen van deelnemers, N= 82

Resultaten evenwicht en lopen

• Testen zijn goed af te nemen

• Verstandelijk beperkten lager dan leeftijdsgenoten

Verstandelijke Beperking

Controle ControleVerstandelijke Beperking

ControleControle Verstandelijke Beperking

Verstandelijke Beperking

Enkelaar 2012

Valkalender

Juni 2011 MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30Stuur kalender en dagboek van deze maand op

Week sticker

22

23

24

25

26

Naam cliënt:Geboortedatum:

Valkalender

Een val is een onbedoelde verandering van de lichaamspositie,die resulteert in het neerkomen op de grond of op een anderlager niveau1

1Lamb et al 200517 | Laat ze niet vallen

Vallen

• Bijna de helft viel (45%)– 37 van de 82 deelnemers vielen

– 77 valincidenten in een jaar

– 1- 6 valincidenten per persoon

– 1.00 valincidenten per persoon per jaar

Meer valincidenten bij mensen met VB dan in algemene populatie (Tinetti et al 1988, Rubenstein 2006)

18 | Laat ze niet vallen

16-6-2018

4

Vallen

• Valomstandigheden– Overdag (73%), bekende omgeving (89%)– Tijdens lopen (62%), voorover (44%)– Struikelen (25%), uitglijden (15%) en verlies van evenwicht

(13%)

• Blessures– 72 % letsel– 12 % ernstig verwond

Val omstandigheden en gevolgen vergelijkbaarmet algemene oudere populatie (Berg 1997)

19 | Laat ze niet vallen 20 | Laat ze niet vallen

Vallen bij ouderen

• Waar of niet-waar en ja of nee?

• De belangrijkste risicofactor voor vallen bij mensen met lichte tot matige verstandelijke beperkingen is een verminderd motorisch functioneren.

• Voor valpreventie is bij mensen met verstandelijke beperkingen een speciaal ontwikkelt programma nodig.

Vragen over valproblematiek

Risicofactoren voor vallen bij VB

Vallers:

• Minder ernstige verstandelijke beperkingen

• Fysiek actiever

• Goede oog-handcoördinatie

• Goede aandacht

• Hyperactief en impulsief?

Meer blootstelling21 | Laat ze niet vallen

Valpreventie

Valspreekuur (N=26)

• Onderzoek fysiotherapeut en arts

• Volgens vast handboek

• Goed toepasbaar en nuttig

• Wens om checklijst• Effectiviteit?

22 | Laat ze niet vallen

Checklijst voor verdere screening

23 | Laat ze niet vallen

Valpreventie Bartiméus

Richtlijn valpreventie

16-6-2018

5

Valpreventie

• Hindernisbaan “Vallen Verleden Tijd”

25 | Laat ze niet vallen

Valpreventie

26 | Laat ze niet vallen

Valpreventie

Hindernisbaan (N=39)

• Leer omgaan met valgevaarlijke situaties

• Beter evenwicht en lopen

• Minder vallen in 1 jaar

27 | Laat ze niet vallen

Valpreventie

Wat doen jullie?

• Multifactoriële screeningen en individuele interventiestrategieën

• Hindernisbaan

• Oefenprogramma’s

• Wandelprogramma’s

• Iets anders

28 | Laat ze niet vallen

Conclusie

Mensen met verstandelijke beperkingen

• Minder goed evenwicht en lopen

• Vallen vaker

• Persoonlijke en omgevingsfactoren beïnvloeden risico voor vallen

• Valpreventie is mogelijk

29 | Laat ze niet vallen

Bedankt voor jullie aandacht!

Tips:

• NPI cursus Valpreventie en valtraining

• Proefschrift te vinden via Radboud Universiteitrepository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/125602/125602.pdf?sequence=1

Vragen?

lenkelaar@bartimeus.nl

16-6-2018

6

• Special Olympics Nationale Spelen 2018

• 8, 9, 10 juni

• Achterhoek (Special Olympics Dorp in Groenlo)

• Healthy Athletes, FunFitness screening

• Lichaamssamenstelling, Kracht, Balans (statisch+dynamisch) en uithoudingsvermogen

Vrijwilligers voor FunFitnessVeroudering bij mensen met verstandelijke beperkingen

• Mensen met VB worden steeds ouder

• Verouderingsproces afhankelijk van• Aard en ernst beperking

• Leefstijl

• Indeling:• Down- syndroom & (zeer) ernstige verstandelijke

beperking: 40 jaar;

• Matige verstandelijke beperking: 50 jaar;

• Licht verstandelijke beperking: 65 jaar.

32 | Laat ze niet vallen

Valpreventie Bartimeus

Richtlijn valpreventie

Valpreventie Bartimeus

Richtlijn valpreventie