oecbul 2 07 · (foto's pag 1,2 en 3: Utrechts archief, Berry Geerligs) oecumenisch bulletin, ......

��

� ��

De inkt van het regeerakkoord was nog niet droog of het regende opmerkingen over het al ofniet christelijke karakter ervan. Niet geheel onbegrijpelijk, want tenslotte hadden twee christe-lijke partijen er hun aandeel aan geleverd. Dus moest het stuk langs de christelijke meetlat.Opmerkelijk is wat je dan hoort. Op die meetlat is kennelijk uitsluitend plaats voor de bekendehete hangijzers van Urk, Staphorst en de paus van Rome. Kijk, ze doen een stapje terug ophet gebied van abortus en euthanasie. Wetten worden wel gehandhaafd, maar in de uitvoe-ring wordt het net een beetje ingewikkelder. En er moet naar alternatieven worden gezocht…En ze gaan onderzoek doen wat abortus met vrouwen ‘doet’…Al deze maatnemers met de christelijke meetlat weten kennelijk niet dat vele christenen zichgoed kunnen vinden in de huidige praktijk van abortus en euthanasie. Dat er ook onderchristenen begrip voor bestaat dat er zich in mensenlevens omstandigheden kunnen voor-doen, waardoor de keuze voor beëindiging van nog ongeboren leven of van leven dat dreigtniet meer menswaardig te zijn, gerechtvaardigd is. Dat er ook onder christenen velen zijn, diemenen dat mensen over die keuze uiteindelijk zelf mogen beslissen en die ervan overtuigdzijn dat die keuze veelal na veel wikken en wegen niet lichtvaardig wordt gemaakt. Daaromzullen sommige christenen het regeerakkoord zelfs met enige argwaan bekijken. Blijft hetzelfbeschikkingsrecht van mensen in voldoende mate gehandhaafd?Het is treurig dat de mate, waarin iemand christen is, nog steeds vooral geassocieerd wordtmet opvattingen over wat er gebeurt rond de uiteinden van het leven en in bed. Christenendie die opvattingen niet delen, zouden geen kans voorbij moeten laten gaan om duidelijk temaken wat voor hen op de christelijke meetlat staat. Dan kom je eerder terecht bij de inzetvoor een menswaardig bestaan voor allen die op aarde leven, voor werken aan gerechtigheiden vrede tussen geboorte en dood dan bij al die zorgen rond de uiteinden van het leven.Het is hoog tijd dat er een meer genuanceerd beeld ontstaat van wat christen zijn betekent.Christenen die merken dat zij langs een meetlat worden gelegd waarin zij zich niet herken-nen, zouden van zich moeten laten horen. Helaas, zij zijn meestal niet de eersten die hunmond roeren. En laatsten worden gewoonlijk nauwelijks meer gehoord. Het Koninkrijk vanGod, waar laatsten eersten zullen zijn, is tenslotte nog niet aangebroken.

MB

��

oecumenisch bulletin, nr. 2, maart 2007

� � � ��

� � ��

In aanwezigheid van koningin Beatrix heb-ben vertegenwoordigers van de zes grootstereligies en levensbeschouwingen in ons landop 23 januari 2007 een gezamenlijke verkla-ring ondertekend waarin ze uitspreken invrijheid en vrede met elkaar te willen sa-menleven. De bijeenkomst heette dan ook 'Invrijheid verbonden - Samen leven in weder-zijds respect'. Alle Nederlanders worden op-geroepen de verklaring mee te ondertekenenvia de website www.invrijheidverbonden.nl.

SmeltkroesDe gemeenschappelijke verklaring bena-drukt het multiculturele en multireligieuze ka-rakter dat ons land al eeuwen kenmerkt. "DeNederlandse samenleving is de eeuwendoor een smeltkroes geweest van volkerenen culturen. Mensen met verschillende reli-gieuze overtuigingen en levensbeschouwin-gen hebben er, soms met vallen en opstaan,in wederzijds respect leren samenleven", zovalt in de verklaring te lezen.Ook citeert de verklaring art. 18 van de Uni-

versele Verklaring van de Rechten van deMens over godsdienstvrijheid: "Een iederheeft recht op vrijheid van gedachte, gewe-ten en godsdienst; dit recht omvat tevens devrijheid om van godsdienst of overtuiging teveranderen, alsmede de vrijheid hetzij al-leen, hetzij met anderen zowel in het open-baar als in zijn particuliere leven zijn gods-dienst of overtuiging te belijden door het on-derwijzen ervan, door de praktische toepas-sing, door eredienst en de inachtneming vangeboden en voorschriften."

De vertegenwoordigers om de tafel met de symbolen


Betekenisvol le datumMeer dan 200 mensen afkomstig uit uiteen-lopende religieuze en levensbeschouwelijketradities, hebben elkaar op 23 januari indeaula van de Universiteit van Utrecht ‘in vrij-heid verbonden’ ontmoet. Met deze tweedeontmoeting (de eerste was op 15 december2005 ter afsluiting van het zilveren rege-ringsjubileum van koningin Beatrix) is uit-drukking gegeven aan de wens en het ver-mogen om samen te leven in wederzijdsrespect. De datum 23 januari is in dit opzichteen betekenisvolle dag omdat in 1579 opdiezelfde datum en locatie “een eeuwig ver-bond van eenheid” in de Nederlanden werdgesloten: de Unie van Utrecht. Hierin is voorhet eerst officieel verklaard “dat alle burgersvrij zijn om hun eigen geloof te belijden endat de overheid niemand voor dat geloof terverantwoording mag roepen of vervolgen.”Hiermee is de basis voor vreedzaam sa-menleven in ons land gelegd.

vlnr: pandit Shriemissier en imam O. Pakoz

Koning Beatrix met Ineke Bakker en mevrouw Z. Al-Touraihi


Gemeenschappeli jke verklaringAls vertegenwoordigers van religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen in Neder-land verklaren wij gezamenlijk1. dat wij dit grondrecht van de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst onderschrijven

en willen uitdragen;2. dat wij ervan overtuigd zijn dat geen enkele religie of levensbeschouwing mag aanzetten

tot, dreigen met of toepassen van geweld of discriminatie jegens andersdenkenden;3. dat niemand tot het belijden van geloofs- of levensovertuigingen mag worden gedwongen;4. dat wij vanuit respect voor elkaar het doelbewust kwetsen en kleineren van andersden-

kenden afwijzen.

Wij delen met elkaar, vanuit de bronnen van ons geloof en vanuit de idealen van de humani-teit, de overtuiging van de unieke waardigheid van de menselijke persoon, de integriteit, deonschendbaarheid en de beschermwaardigheid van alle mensen, het belang van de bevorde-ring van gelijke bestaansmogelijkheden en de gelijkwaardigheid van alle mensen.Wij voelen ons, als burgers en bewoners van Nederland, in vrijheid met elkaar verbonden.Wij zetten ons in om in verbondenheid met elkaar in gesprek te blijven met respect voor devrijheid van ieders geloofs- of levensovertuiging en culturele traditie.Wij bieden onze rijkdom in overtuigingen en tradities aan ter verdieping en versterking van desolidariteit in de Nederlandse samenleving.Wij roepen allen die in Nederland woonachtig zijn op om zich bij deze verklaring aan te slui-ten.

Ondertekening van de verklaring door de boeddhist rev. Thich Thong Tri, op de achtergrond vlnr:Lodewijk de Waal (namens Humanistische Alliantie), imam A. Zanzen, en kardinaal Simonis

(foto's pag 1,2 en 3: Utrechts archief, Berry Geerligs)


� ��

De eerste plenaire Raadsvergadering van 2007 volgde meteen de nieuwe werkwij-ze zoals die werd vastgelegd in het beleidsplan 2007-2011. Dat betekende dat erniet meer in de vertrouwde Bergkerk in Amersfoort werd vergaderd, maar in hethuis van een van de lidkerken. Tot de zomer zullen de vergaderingen plaatsvindenin het Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht. Ook de agenda is an-ders opgezet. Er is meer ruimte voor vieren en er is een scherper onderscheid tus-sen het bespreken van inhoudelijke stukken en de besluitvorming over meer zake-lijke documenten. Voorzitter Ton van Eijk leidde de korte viering in de kapel vanhet Dienstencentrum en volgde daarbij de traditie van zijn kerk met een psalmge-bed. Algemeen secretaris Ineke Bakker geeft een impressie van de vergadering.

‘Over een andere boeg’De beraadgroep Missionaire presentie pre-senteerde zijn eindrapport in de vorm van deconcepttekst van een brochure met de titelOver een andere boeg. Handreiking voormissionair kerk zijn in een tijd van kentering.Ter vergadering waren vier leden van de be-raadgroep aanwezig. Voorzitter Dineke Speegaf een korte toelichting op de werkwijze. Zijwees op de brede samenstelling van degroep met mensen uit verschillende stromin-gen en bewegingen in de lidkerken en zelfsdaarbuiten. Men had ervoor gekozen om niette komen met een uitvoerige analyse van dehuidige situatie in de kerken, maar omslechts de snelle verschuivingen op maat-schappelijk en cultureel terrein te signaleren.Vervolgens waren de leden op zoek gegaannaar ‘vindplaatsen van hoop’, plaatsen waarop de een of andere manier iets oplicht vanGods Geest en die in al hun verscheidenheidiets laten zien van de veerkracht van hetgeloof en de vindingrijkheid waarmee men-sen aan de basis zoeken naar missionairevormen van gemeente zijn. Dat leverde vijf-tien prachtige impressies op: van een door-startende kloostergemeenschap tot eenprotestantse jongerenkerk, van een Afri-kaanse migrantenkerk tot een oecumenischopgezet centrum voor vorming, viering enactie. De beraadgroepleden hadden zich af-gevraagd welke factoren op die vijftien plaat-

sen van belang waren voor het opkomen vannieuwe initiatieven. Ze toetsten hun eigenconclusies aan de ervaringen van externedeskundigen en vroegen deze om com-mentaar. Het hele proces leidde uiteindelijktot acht aanbevelingen aan de kerken. Me-vrouw Spee lichtte er twee nog eens uit:“Onderken de kentering der tijden die wemeemaken” en “Geef ruimte aan inzichtenen initiatieven van anderen”. Die laatsteaanbeveling was ook binnen de beraadgroepzelf van belang gebleken, omdat de ledenonderling niet tot consensus konden komenover wat nu wel en niet missionaire presentieis.

Aan Raadslid Henk Koning van het Kerkge-nootschap der Zevende-dags Adventistenwas gevraagd een voorzet voor het gesprekte geven. Hij prees de heldere stijl en dehoopvolle inhoud van het stuk en vond hetfeit dat men niet tot consensus had kunnenkomen eerder de kracht dan de zwakte vande tekst. Omgaan met diversiteit achtte hijeen goede oefening voor binnenkerkelijkeoecumene. Aan het slot van zijn reactie for-muleerde hij drie vragen: 1. waarom heeft deberaadgroep geen aandacht besteed aanhet stichten van nieuwe gemeenten en paro-chies, maar alleen aan het revitaliseren vanbestaande; 2. hoe kunnen wij het ontwaken-de besef van nieuwe mogelijkheden voor de


kerken bevorderen en uitdragen; 3. hoegaan wij als kerkleiders om met de paradoxvan de regie willen houden en leiding willengeven, en tegelijkertijd zelf opening biedenaan en geleid willen worden door de Geest.

De discussie die volgde was rijk en concen-treerde zich onder meer op de vraag naardiversiteit. Mevrouw Van Veen-De Graeffvan de Remonstrantse Broederschap for-muleerde het als volgt: hoeveel diversiteitkunnen wij verdragen in de kerken? Als ge-meente hoef je niet alles zelf te doen, zoekjuist een anders gesitueerde partner, washaar suggestie. Leo Koffeman, als voorzittervan de beraadgroep Geloven en kerkelijkegemeenschap aanwezig, vond het stuk ookgeschikt als input voor de bezinning over watoecumene is. Is de aanbeveling over hetruimte geven aan inzichten en initiatievenvan anderen niet een mooie formulering vanwat complementariteit is? Een ander heeftiets wat jezelf mist en ook zelf niet zo kuntkrijgen. Dat erkennen is een andere vormvan oecumene dan de consensus-oecumene, maar niettemin een mooi oecu-menisch besef.

Aan het slot van de bespreking concludeer-de voorzitter Ton van Eijk dat de vergaderingwel heil ziet in complementariteit, in wat hij‘gedifferentieerde consensus’ noemde. Pie-ter Kohnen van de Rooms-Katholieke Kerkstelde voor niet te stoppen bij publicatie vande brochure: lokale raden van kerken zou-den opgeroepen kunnen worden om dezebeweging zelf voort te zetten.

Meer perspect ief in de vreemde-lingenbewaringDaar het asielbeleid binnen de Raad eenbelangrijke prioriteit is, is afstemming methet werk van justitiepastores van groot be-lang. Zij zijn een unieke bron van informatievoor de Raad, in het bijzonder voor de pro-

jectgroep Vluchtelingen, terwijl de justitie-pastores steun en betrokkenheid van deRaad bij hun moeilijke werk op prijs stellen.De onlangs door de justitiepastores uitge-brachte notitie Meer perspectief in devreemdelingenbewaring was een mooieaanleiding om hoofdaalmoezenier Fred vanIersel en hoofdpredikant Jan Eerbeek uit tenodigen. Door ziekte kon de heer Van Ierselhelaas niet aanwezig zijn. Ds. Eerbeek ver-telde hoe de justitiepastores zich over de uit-voering van het vreemdelingenbeleid, en metname van de vreemdelingendetentie, somsin een spagaat voelen. Dat besef had bij hengeleid tot het schrijven van deze gezamenlij-ke notitie. Naar aanleiding van de notitie is erbinnen de Dienst Justitiële Inrichtingen in-middels overleg gestart over vier probleem-velden: 1. terugkeer: er wordt veel te weiniggedaan aan terugkeer; de overheid zoumeer gebruik kunnen maken van de kerkelij-ke netwerken; 2. kwaliteit van huisvesting:de instellingen waren bedoeld als noodvoor-ziening, maar worden woonvoorzieningen,terwijl ze daar niet voor ingericht zijn; 3.vreemdelingendetentie: er zouden alterna-tieven voor vreemdelingendetentie moetenkomen en 4. onuitzetbaren: er moet iets ge-daan worden aan het probleem van de on-uitzetbaren, mensen die nu ‘geklinkerd’ wor-den, op straat gezet worden zonder enigperspectief. Vanuit de Raad klonk veelwaardering voor het werk van de justitie-pastores. Christoph Reichel van de Evange-lische Broedergemeente wees erop dat aan-dacht vaak verdwijnt zodra een probleem uithet nieuws is. Dan kunnen de kerken initia-tieven nemen. Ds. Eerbeek noemde nog eenvoorstel van zijn collega Van Iersel om tekomen tot een oecumenische brief als maat-schappelijke positiebepaling over detentie.Voorzitter Ton van Eijk was daar positiefover en beloofde erop terug te komen.Na nog enkele zakelijke agendapunten sloothij de vergadering.


� ��

Uitwissel ing raden van kerken grote stedenOp 13 september 2006 vond in Utrecht eenbijeenkomst plaats van vertegenwoordigersvan de lokale raden van kerken van Utrecht,Rotterdam, Amsterdam en Den Haag. Hetwas een informatieve bijeenkomst. Overal ismen bezig met de dialoog met andere reli-gies en worden hiervoor raden (zoals deHaagse Raad voor Levensbeschouwingenen Religies) opgericht.

De overeenkomsten tussen de raden van desteden waren verrassend groot, al blijken zeniet allemaal dezelfde naam te hebben enniet op eenzelfde manier samengesteld tezijn. Alle plaatselijke raden van kerken zienzich geplaatst voor de vraag hoe migranten-kerken en evangelische stromingen meer bijde oecumene betrokken kunnen worden. Denoodzaak daarvan wordt onderkend. Nietalleen op grond van het besef dat zij ookdeel uitmaken van de wereldwijde ecclesia,maar ook voor het vitaliseren van de radenvan kerken zelf.

Tegelijkertijd werd op de bijeenkomst vast-gesteld dat dit op missionair terrein nog nietzo eenvoudig is. Veel kerken hebben nietzo’n drang om andere gelovigen te bekeren.Raden van kerken zijn meestal de plekkenwaar spirituele verdieping en de zichtbareoecumene vorm krijgt. Dit geldt in minderemate voor het Convent van Kerken in Rot-terdam. Dit beraad is gericht op bestuurlijke

en administratieve samenwerking en om tefungeren als overlegorgaan met de ge-meentelijke overheid. Het inhoudelijk debatvindt daar juist plaats in de Raad voor Reli-gies en Levensbeschouwingen.

Als blijkt dat één samenwerkingsverband ineen stad een brug te ver is, is samenwerkingop deelniveau denkbaar. Zo bestaat er inDen Haag een Raad voor Afrikaanse Kerkenen zijn er in Utrecht verschillende platformswaarin evangelisatiegemeenten elkaar ont-moeten. Het zou goed zijn als ook moslims,hindoes, joodse gemeenschappen en ande-re religies elkaar in eigen kring opzoeken.

Al deze stromingen – inclusief de raden vankerken – kunnen dan op een gelijkwaardigebasis samenkomen in een Raad voor Reli-gies en Levensbeschouwingen. Dergelijkesamenwerkingsverbanden zijn vrijwel on-misbaar om een bijdrage te kunnen leverenaan het maatschappelijk debat en de onder-linge dialoog. Een aantal steden heeft al zo’nraad. Voor de overheden zou een Raad voorReligies en Levensbeschouwingen ook hetmeest voor de hand liggende aanspreekpuntkunnen zijn. Geconstateerd werd dat dit nunog niet in alle gevallen haalbaar is, maar deontwikkeling gaat in die richting. Voor de ra-den van kerken blijft er daarnaast nog ge-noeg te doen.

De Haagse Raad voor Levensbeschouwingen en Religies: sporennaar een zinvol le toekomstMarc Struycken, afgevaardigde van deHaagse Gemeenschap van Kerken in deHaagse Raad voor Levensbeschouwingenen Religies (HRLR), heeft een discussienoti-tie opgesteld over het toekomstig functione-

ren van de HRLR. Speciale aandachtschenkt hij aan de wijze waarop de inhoude-lijke gesprekken in de HRLR moeten wordengevoerd. De twee sporen die de HRLR moetbewandelen om op en zinvolle wijze aan de


toekomst gestalte te geven, zijn volgens denotitie:

1. Het praktische spoor.Dit spoor bestaat uit het organiseren van ac-tiviteiten, het regelen en onderhouden vancontacten met bestaande en nieuwe levens-beschouwelijke groeperingen en met deoverheid, het ontplooien van initiatieven,enz. Dit is wat de HRLR tot op heden vooralgedaan heeft en wat jaarlijks een hoogtepuntvindt in de Prinsjesdagviering.

Op dit moment is de HRLR bezig een nieu-we website te bouwen. Daarnaast probeertde HRLR de onderlinge contacten van deaangesloten leden te versterken, en ontplooithij voorzichtige initiatieven in de richting vanpotentiële leden.

Dit eerste spoor is van groot belang, omdathet de HRLR de kans geeft om bekendheidop te bouwen in de Haagse samenleving ende politiek, maar vooral omdat de HRLR eenbelangrijke taak heeft in het stimuleren vangemeenschap tussen de verschillende et-nisch-religieuze groepen en gemeenschap-pen en om als initiator of medeontwikkelaarvan gemeenschapstichtende activiteiten opte treden.

2. Het spoor van het inhoudelijk gesprek.Dit spoor zou moeten beginnen met het voe-ren van een interreligieuze dialoog. Een der-gelijk gesprek is in de eerste plaats een uit-wisseling van kennis, ervaringen en achter-gronden om elkaar, de wederzijdse traditiesen de positie van de diverse achterbannenbeter te leren verstaan. Hoewel dit gesprekzich in wezen nog aan de ‘buitenkant’ af-speelt, is de betekenis ervan niet te onder-schatten. De HRLR kan eigenlijk pas vol-gende stappen met vrucht zetten, wanneerdeze eerste stap serieus is gezet. Wat deleden van de HRLR als vervolgstap kunnendoen, is bijvoorbeeld het delen van de eigenervaringen uit de HRLR met mensen uit deachterban, en de achterbannen langs diver-se wegen meer met elkaar in contact tebrengen.

Een belangrijke stap in vervolg op een suc-cesvolle interreligieuze dialoog is die van dezogeheten intra-religieuze dialoog. Hierbijgaat het om de bewuste en oprechte pogingom werkelijk wederzijds begrip te kweken enom tot een hogere vorm van verdraagzaam-heid te komen. Je doet daadwerkelijk je bestom eens naar de wereld te kijken door hetvenster van de ander, in plaats van steedsmaar weer door het eigen raam.

Het spoor van het inhoudelijk gesprek is nietde meest eenvoudig te bewandelen weg,maar door deze weg te kiezen zou de HRLReen belangrijke rol kunnen spelen in de po-gingen om de verschillende groepen in deHaagse samenleving op een dieper vlak bijelkaar te brengen.

Floris Visser


� � ��

De Europese Unie: samen met de oecumene het belangrijkste verzoeningsprojectvan de 20ste eeuw.

Het is te danken aan twee visionaire Fran-sen dat we in West-Europa al zo lang vredeen welvaart kennen. Na drie Frans-Duitseoorlogen tussen 1870 en 1945, waarvan delaatste twee ook wereldoorlogen waren,kwamen Jean Monnet en Robert Schumanmet een plan om de verhouding tussenFrankrijk en Duitsland op geheel nieuweleest te schoeien. Na de Eerste Wereldoor-log waren de verliezers gestraft in vernede-rende vredesverdragen. Het Verdrag vanVersailles werd de voedingsbodem voor deopkomst van Hitler. Na de Tweede Oorlog,waarbij de schuld van Duitsland veel duide-lijker was, werd besloten tot een geheel an-dere aanpak: de verliezers niet straffen maarzo snel mogelijk weer opnemen in de ge-meenschap van Europese volkeren.

Kolen en staal zijn nodig voor oorlog, en – zoredeneerden Monnet en Schuman (de laat-ste was de Franse minister van BuitenlandseZaken) – dus zijn ze ook nodig voor vrede. In1951 werd besloten de kolenmijnen en destaalindustrie van Frankrijk en Duitsland on-der een bovennationale ‘Hoge Autoriteit’ teplaatsen. Monnet werd voorzitter. Ook Italiëen de Benelux deden mee. Het was de eer-ste daad van echte soevereiniteitsoverdrachtin de geschiedenis van Europa. “Een buiten-gewone ervaring, we waren bezig structurenop te bouwen die volstrekt nieuw waren”, zoblikte de Nederlander Max Kohnstamm, des-tijds naaste medewerker van Monnet, eenpaar jaar geleden terug in een interview metGeert Mak.

Op 25 maart 1957 werden door dezelfde zeslanden de Verdragen van Rome onderte-kend: Euratom (voor de samenwerking op

het gebied van atoomenergie), en de Euro-pese Economische Gemeenschap, de EEG.‘Rome’ geldt als de geboorteakte van wat nude Europese Unie (EU) is, met intussen 27lidstaten. Oorlog tussen Frankrijk en Duits-land is niet meer denkbaar, en ook niet tus-sen andere lidstaten. De EU is, samen metde oecumenische beweging, die immers ookis gebouwd op de puinhopen van twee we-reldoorlogen, het meest succesvolle verzoe-ningsproject van de 20ste eeuw.

Dat is de EU te meer, omdat de oostelijkehelft van Europa na de val van de Muur in1989 nu ook grotendeels in de EU is opge-nomen. Het heeft weliswaar bijna 15 jaargeduurd, en Roemenië en Bulgarije zijn paslid sinds 1 januari 2007, maar nu is de EUook werkelijk Europees. Politici die zeggendat het te snel is gegaan, tonen weinig besefvan het leven onder het communisme en vande offers die in deze landen ook na 1989 zijngebracht. De kerken hebben dankzij hun ei-gen contacten meteen na 1989 voor huntoetreding gepleit. Het was opnieuw eenFransman met een vooruitziende blik, Jac-ques Delors, die als voorzitter van de Euro-pese Commissie in de eerste officiële ont-moeting met de kerken in 1990 dit pleidooisteunde. Maar de lidstaten waren nog nietzover.

Intussen wordt van kerkelijke zijde bepleitom ook de landen van voormalig Joegosla-vië op te nemen (Slovenië is al lid). Het is deenige manier om aan de spanningen daareen eind te maken. Over Turkije is meerverdeeldheid. Enerzijds is er de uitdaging omeen overwegend islamitisch land op te ne-men in de bovennationale rechtsstaat die de


Voorlopig programma 25 maart 2007De Raad van Kerken in Nederland en het In-terkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO)organiseren in samenwerking met de Vereni-ging Kerk en Vrede op zondag 25 maart a.s.een middagbijeenkomst om stil te staan bij hetfeit dat het Verdrag van Rome 50 jaar geledengesloten werd. Medewerking wordt verleenddoor de Deutsche Evangelische Gemeinde imHaag en de Vertegenwoordiging van de Euro-pese Commissie in Nederland.

De bijeenkomst wordt gehouden in de DuitseKerk van Den Haag (Deutsche EvangelischeGemeinde im Haag) aan de Bleijenburg 3b teDen Haag.

Het voorlopig programma is als volgt:14.30 uur: ontvangst met koffie, thee15.00 - 16.00 uur: inhoudelijke bijeenkomstover 50 jaar Verdrag van Rome16.00 uur: pauze met koffie en thee16.30 - 17.15 uur: oecumenische vesper17.15 uur - + 18.00 uur: gelegenheid tot na-praten

De tekst van de liturgie en in het bijzonder vande voorbeden zal vooraf gepubliceerd wordenop de website van de Raad van Kerken inNederland en van zijn lidkerken, zodat lokalegemeenten en parochies desgewenst op zon-dag 25 maart eveneens aandacht kunnenschenken aan het jubileum van het Ver-drag.

EU nu is. Anderzijds is het land erg groot ende vraag is of het op afzienbare termijn aande eisen kan voldoen.

Juist vanwege het succes van de EU zijn nuveranderingen nodig, in de bestuursstruc-tuur, in de relatie met de burgers, en in deslagvaardigheid bij grensoverschrijdendeproblemen. De door Frankrijk en Nederlandin referenda verworpen ‘Grondwet’ (eenslecht gekozen term!) was daarvoor bedoeld.De Raad van Kerken heeft destijds de‘voors’ en ‘tegens’ afgewogen in een uitvoe-rig commentaar, dat positief uitviel. Neder-land kan als medeoprichter van de EU nau-welijks de komende verjaardag vieren zon-der zelf oplossingen aan te dragen.

Omdat Duitsland de eerste helft van 2007EU-voorzitter is, wordt ’50 jaar Rome’ op 25maart groots gevierd in Berlijn. Er komt eenVerklaring van Berlijn, o.a. over de EU alswaardengemeenschap. Via hun Europeseorganisaties hebben de kerken in Europabijdragen geleverd voor deze verklaring, ziewww.comece.org (tekst van 24 november)en www.cec-kek.org (tekst van 12/13 de-cember). Het gaat nog steeds om vrede enverzoening, maar natuurlijk ook om solidari-teit en dus om het sociale gezicht van deEU, zowel vanwege de ongelijkheid binnende eigen grenzen als daarbuiten.

De Raad van Kerken en het CIO (Interkerke-lijk Contact in Overheidszaken) gedenken insamenwerking met Kerk en Vrede deze 50ste

verjaardag met een viering in Den Haag inde middag van zondag 25 maart. Zie het ka-der hiernaast. Op de website van de Raad(www.raadvankerken.nl) volgt op een latertijdstip het exacte programma.

Tenslotte, wat betekent het voor de gebrui-kelijke voorbede voor de overheid dat deoverheid zo is veranderd? Veel nationale

soevereiniteit is naar de EU overgedragen,en tegelijk is onze overheid medeverant-woordelijk voor het geheel. In de voorbedehoort Brussel eigenlijk allang thuis.

Laurens Hogebrink


� � ��

Project ' Intercity bestemming Pasen 2007'Centraal staat het boekje Intercity be-stemming Pasen; een reisgids voor deGoede Week, waarin het lijdensverhaalop authentieke, hedendaagse en kunst-zinnige manier wordt verteld. De bedoe-ling is dat gemeenteleden/parochianenmensen die al lang niet meer in de kerkzijn geweest of misschien nog nooit eenkerk van binnen hebben gezien, uitnodi-gen voor de diensten in de Stille Weeken kennis laten nemen van het verhaaldat de kerk te vertellen heeft: leven, lij-den door en opstanding van JezusChristus.

Op de website www.intercitypasen.nl ismateriaal te vinden dat lokale raden vankerken, gemeenten/parochies helpt bij devoorbereiding en de evaluatie, zowel met alszonder gasten. Ook is er catechesemateriaalvoor jongeren. Verder is er naast het boekjeook veel ander materiaal beschikbaar: folder,posters, boekenlegger, serie posters met de11 kruiswegstaties (zie de afbeelding rechts-boven), ansichtkaarten, dvd, en natuurlijkede treinkaartjes waarmee men op symboli-sche wijze van station naar station, van

Palmzondag naar Paaszondag, door deGoede Week kan reizen. Het project wordtgedragen door de Raad van Kerken in Ne-derland en een aantal van zijn lidkerken.

Bestellen kan o.a. bij het Nederlands Bijbel-genootschap, tel. 023 5146146, [email protected] voor meer informatie ook de website:www.intercitypasen.nl


Ethieklez ing, 11 mei 2007, 14.30 - 17.00 uur, Janskerk te Utrecht

Prof. dr. F. de Lange over Des menschen open nedergangh, valt d'ene soet en d'anderbangh, over de zegeningen en moeiten van de moderne levensloop.

De Raad van Kerken organiseert op 11 meia.s., om 14.30 uur in de Janskerk in Utrechteen Ethieklezing. Het is de eerste Ethiekle-zing in, naar de Raad hoopt, een lange rij.De lezing wordt georganiseerd in samen-werking met de Oecumenische Studenten-gemeente Utrecht (EUG).

Het thema van deze eerste Ethieklezing isLevensloop: uitdagingen voor leven in de21e eeuw. Dit is een thema dat veel mensenbezighoudt en waarvan de Raad van Kerkenmeent dat het goed is het gesprek hieroveraan te gaan.

De lezing zal worden gehouden door prof.dr. F. de Lange, hoogleraar ethiek aan deProtestantse Theologische Universiteit in

Kampen. De titel van zijn lezing luidt: Desmenschen open nedergangh, valt d'enesoet en d'ander bangh; over de zegeningenen moeiten van de moderne levensloop.

Na de hoofdlezing zullen twee mensen rea-geren, iemand vanuit de vakbeweging eneen jongere. Zij zullen een voorzet gevenvoor de discussie met het aanwezige pu-bliek.

De lezing wordt om ongeveer 17.00 uur af-gesloten waarna er gelegenheid is tot ont-moeten en napraten met een drankje en eenhapje. Iedereen is van harte welkom.

Opgeven: secretariaat Raad van Kerken, tel.033 4633844; e-mail [email protected];toegang � 5,-- (studenten gratis).

Vijfde Oecumenische Vrouwensynode 'Zi j gelooft , z i j anders' op 10en 11 maart 2007, conferentieoord Mennorode, ElspeetEr is wat te vieren in maart. Twintig jaar ge-leden riep een groep vrouwen in vergaderingzichzelf tot synode uit. Een geuzennaamwaarmee ze zeiden dat de zaken waar zijmee bezig waren, minstens zo belangrijk wa-ren als de zaken waarmee de officiële kerke-lijke synodes hun agenda's vulden. Zomaakten deze vrouwen een eigen geloofs-vergadering tegenover de institutionele kerk-vergaderingen.

Het eerste lustrum, de vijfde OecumenischeVrouwensynode, is een feit en dat vraagt omeen feest, zo meent de organisatie. De ko-mende synode heeft dan ook het karakter

van een festival, waarbij het gaat om hetgoede leven, over vrede en recht, over be-vrijding en het doorbreken van machtsstruc-turen. De vrouwen (ook mannen zijn vanharte welkom) komen bij elkaar om te net-werken, om elkaar te ontmoeten en elkaar teinspireren. Naast een centraal podiumpro-gramma zijn er workshops, korte lezingen,meditatieve momenten, kortom voor elk watwils.

Meer informatie via www.aksa.nl/ovs.html ofBets Evers, tel. 0570 551565, [email protected].


� � ��

��

In het januarinummer 2007 van ‘Ondersteboven’ wordt het thema duurzaamheidverkend en wordt geprobeerd de vraag te beantwoorden op welke wijze kerken eenbijdrage kunnen leveren. Het nummer bevat het werkmateriaal dat arbeids-pastoraat DISK elk jaar maakt bij gelegenheid van de bid- en dankdag voor gewasen arbeid en de zondag van de arbeid. Een bijdrage van Trinus Hoekstra

Het begrip ‘duurzaamheid’ hangt in de lucht.In de samenleving heerst een breed besefdat de huidige wijze van produceren en con-sumeren ten koste gaat van de aarde, hetmilieu, andere mensen (hier en elders) enonszelf. Hier in het rijkere deel van de wereldstelt de welvaart een groot deel van de be-volking in staat zich te omringen met tal vanmateriële middelen voor hun behoeftebevre-diging. Of die overvloed aan materiële mid-delen werkelijk kwaliteit van leven biedt endus gelukkig maakt is echter de vraag. Watlijkt te ontbreken, is aandacht voor welzijn.Daarbij gaat het meer om de niet-materiëleaspecten van het goede leven als vrijheid,gerechtigheid, aandacht en zorg voor elkaar,rust en oog voor het geheim van de werke-lijkheid.

Ook in kerken leeft het besef dat de huidigewijze van produceren en consumeren op delangere termijn niet houdbaar is. Aan pro-testantse kant heeft met name de zoge-naamde Accra-verklaring dit besef gevoed.In de nazomer van 2004 heeft de WARC(World Alliance of Reformed Churches), bij-een in Accra (Ghana), een verklaring aange-nomen waarin zij haar zorgen uitspreekt overde neoliberale richting waarin de huidige we-reldeconomie zich ontwikkelt. Deze ontwik-keling gaat gepaard met grote armoede enaantasting van het milieu. Aan rooms-katholieke zijde hebben vooral de millenni-umdoelen het besef gevoed dat verminde-ring van de overbelasting van het milieu en

vermindering van armoede (wereldwijd) eenverandering eisen van de wijze waarop wegoederen en diensten produceren en con-sumeren. In kerken lijkt sprake van een bre-de bereidheid om zich te bezinnen op duur-zaamheid.

Mini-duurzaamheidscanContinu maken we keuzes. In de winkel alswe kiezen voor biologische melk, via onzeenergierekening wanneer we betalen voor


groene stroom, of als we kiezen voor fiets oftrein in plaats van de auto. Een plaatselijkekerk maakt ook dergelijke keuzes. In voorbe-reiding op of rond de biddag voor gewas enarbeid (14 maart) kunt u in uw gemeenteeens een gesprek organiseren rond het wer-ken aan duurzaamheid in uw eigen kerkelijkegemeente. Wordt er duurzame koffie en theegeschonken? Wordt er natuurstroom ofgroene stroom gebruikt? Spaart en belegt dekerk op een duurzame wijze? Het lijken mis-schien lastige vragen, maar het kan ook leukzijn om eens te kijken hoe we in de kerk zelfop het spoor kunnen komen van meer duur-zame keuzes. Met het oog op dit gesprekheeft Landelijk Bureau DISK een brochuregemaakt met daarin een duurzaamheidscanen preek- en liturgiesuggesties.In de mini-duurzaamheidscan onderscheidenwe bij duurzaamheid drie dimensies: eeneconomische, een sociale en een ecologi-sche. De kerkelijke organisatie kan nagelo-pen worden op (meer) duurzame keuzes inde samenhang van die drie dimensies. In deminiscan moeten we ons beperken tot eenaantal onderwerpen: duurzaam inkopen,duurzaam samenleven, werkgeverschap,attenties, energie, sparen en beleggen,grondbeheer en catering.

De brochure ‘Driemaal duurzaam – Econo-mie, mens en natuur in balans’ is voor � 2,50te bestellen bij Landelijk Bureau Disk, Luij-benstraat 17, 5211 BR ’s-Hertogenbosch, e-mail [email protected]; tel. 073-6128201 (bij bestellingen per email alleadresgegevens vermelden).

Gebed voor op de biddag

Goede God,

voor deze aarde, uw akker,

wildernis van vandaag

maar hopelijk ooit een tuin,

een korenveld van overvloed,

voor al uw mensen

die daar wonen en werken,

levens vol goede vruchten,

levens vol onkruid,

voor ons hier tezamen

in wier harten

uw goede woorden worden gezaaid,

bidden wij U om ontferming:

zend uit uw Geest

van godsvrucht en mensenliefde

en eerbied voor al wat geschapen is.

Uit: W.R. van der Zee, Zondagswoorden,teksten en gebeden voor alle zeven dagen


� ��

Sinds het Conciliair Proces uit de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de oecu-menische beweging aandacht voor de milieuvraagstukken. Drs. Tini Brugge is bi-ologe en al vele jaren actief in de oecumenische samenwerking op het terrein vanKerk en milieu. Op 2 februari 2007 hield zij in ’s-Hertogenbosch de eerste Sibiu-lezing onder de titel ‘Licht in de wereld, schaduw op Gods schepping…?' Een ver-slag van Geert van Dartel, secretaris van de Katholieke Vereniging voor Oecume-ne. De reeks bestaat uit zes lezingen, elk over een van de deelthema’s die in Sibiuter sprake zullen komen (zie kader).

Tini Brugge presenteerde haar lezing als eeninspiratiepad. De kerkelijke betrokkenheid bijde milieuvraagstukken gaat uit van een bij-bels-theologische visie op de scheppingsor-de en sluit aan bij de kerkelijke tradities.Gemeenschappelijk is het geloof dat het lichtdoor God geschapen is (Genesis 1) en totheil van de volkeren in de wereld gezondenis (Lukas 2). De kerken hebben eigen moge-lijkheden om in het kerkelijk jaar aan deschepping aandacht te besteden. Zo kent deorthodoxie op 1 september een dag van deschepping; in de protestantse traditie be-staan bid- en dankdagen en in de katholieketraditie is de feestdag van de H. Franciscuseen aanknopingspunt. Brugge waarschuwdetegen een eenzijdig op de mens gerichte oe-cumene. Het motto van Sibiu Het licht vanChristus schijnt over allen lijdt aan die een-zijdigheid. Het ‘allen’ heeft betrekking opmensen en niet op de hele schepping. Van-daar de kritisch vragende titel van haar le-zing: Licht in de wereld, schaduw op Godsschepping…?

Behoeden van de scheppingHet kerkelijk bewustzijn van de milieupro-blematiek kreeg een impuls met het rapportvan de club van Rome uit 1970. In zijn briefOctogesima Adveniens uit 1971 constateer-de paus Paulus VI ‘dat de mens opeensmerkte dat hij de natuur door zijn onbezon-nen roofbouw dreigt te vernietigen en op zijnbeurt het slachtoffer dreigt te worden van de

milieuverontreiniging.’ Dat besef ontwaaktein die tijd in alle kerken en staat aan de basisvan de oecumenische samenwerking op ditterrein. Op de Eerste Oecumenische Euro-pese Assemblee in Bazel (1989) werd doorde kerken het belang van duurzame ontwik-keling onderstreept. Dit pleidooi is in hetslotdocument van Bazel terug te vinden. Inseptember 1989 riep de oecumenisch patri-arch Dimitrios de kerken op om gezamenlijkeen Dag van de Schepping in de kerkelijkekalender op te nemen. Dit appèl heeft totdusver weinig navolging gekregen. Het werdin de Raad van Kerken in Nederland positief


Verdere lezingen uit de Sibiu-reeks

23 februari: Gerechtigheid en vrede, wer-

ken aan een geloofwaardige economie -

Hielke Wolters

30 maart: Leven met Christus - een weg

(om) te gaan - Hanneke Arts

20 april: Moet het christendom zijn eerst-

geboorterecht in Europa afstaan? - HenkVroom

25 mei: Getuigen van het licht. Over de

missionaire roeping - Wout van Laar29 juni: Over het verlangen naar de zicht-

bare eenheid van de Kerk - Kees van Vliet

ontvangen, maar de aarzelingen over hetinstellen van een dag of een periode voor deschepping bleken groot. Op de kerkelijkekalender staan al veel themazondagen.

De oecumenische aandacht voor de schep-ping werd bevestigd op de Tweede Oecu-menische Assemblee in Graz (1997) en inde Charta Oecumenica (2001), die er uitvoortvloeide. In dit handvest voor oecumeni-sche samenwerking in Europa zeggen dekerken toe zich te zullen inzetten voor eenmanier van leven die, tegen economischedruk en consumptiedwang in, uitgaat vanverantwoordelijkheid en duurzaamheid. Ooknamen de kerken de verplichting op zich omde kerkelijke milieuorganisaties en oecume-nische netwerken bij hun verantwoordelijk-heid voor het behoeden van de schepping teondersteunen.

Het goede gevoelDe oecumenische samenwerking op het ni-veau van Europa wordt behartigd door hetEuropean Christian Environmental Network(ECEN). Ter voorbereiding op de derde Eu-ropese Oecumenische Assemblee in Sibiu,Roemenië, van 4 - 8 september 2007, heeftECEN onlangs de brochure Time for God’sCreation uitgegeven. Het uitgangspunt vandeze brochure vormt het appèl aan de ker-ken om de periode vanaf 1 september tot detweede zondag van oktober te gebruiken alseen gelegenheid om samen te reflecteren opGod als Schepper en op het gave-karaktervan het leven. Naast theologische reflectiesvan Lukas Visscher en Philip Harnoncourtbevat de brochure een overzicht van dedoorwerking van het appèl in Europa en ge-beden en liederen in relatie tot het themavan Sibiu. De teksten zijn te vinden op dewebsite www.cec.kek.org. Een Nederlandseuitgave van deze brochure wordt overwogen.

In Nederland zijn er vanaf de jaren tachtigvanuit de Raad van Kerken in Nederland, deFranciscaanse Samenwerking en de Pro-testantse Kerk diverse initiatieven gelan-ceerd. In 2006 is met hulp van Kerkinactieeen interkerkelijk milieunetwerk opgericht.Brugge constateert dat er sinds de campag-nes voor een nieuwe levensstijl van de jarenzeventig en de algemene oproepen tot so-berheid, in de benadering van het publiekveel veranderd is. De hedendaagse strate-gieën van bewustmaking spelen in op devraag naar de kwaliteit van leven, de ge-zondheid en het goede gevoel. Het oecume-nische aanbod aan praktische mogelijkhe-den om aan de zorg voor de schepping vormte geven, sluit daar goed bij aan. Vanuit dedrieslag leren-vieren-dienen presenteerdeBrugge talrijke praktische mogelijkheden va-riërend van pelgrimages tot eetgroepen, vanbloemschikken tot de actie groene stroom.De zorg voor de schepping doet vooral eenappèl op onze creativiteit en openheid. Wantde mogelijkheden om er vorm aan te gevenzijn er volop.


� ��

Onlangs verscheen in de reeks Oecumenische Bezinning een nieuwe brochureonder de titel ‘Het licht van Christus schijnt over allen. Hoop op eenheid en ver-nieuwing in Europa’. De brochure verscheen ter voorbereiding op de derde Euro-pese Oecumenische Assemblee, die van 4-8 september 2007 zal plaatsvinden inSibiu, Roemenie, en bevat negen bijbelstudies over ‘Licht’.

'Licht' is in de bijbel een zeer belangrijkwoord. Het voert mensen door de bijbelheen, van het boek Genesis tot aan het boekOpenbaring. In het kader van de voorberei-ding op de derde Europese OecumenischeAssemblee te Sibiu heeft de Raad van Ker-ken in samenwerking met de KatholiekeVereniging voor Oecumene en de Neder-landse Zendingsraad een brochure met bij-belstudies uitgegeven rond dit thema 'Licht'.

In de brochure belichten negen auteurs vanuiteenlopende achtergrond verschillende bij-belpassages.. De bijbelteksten die behan-deld worden zijn: Genesis 1:3-5; Psalm36:10; Jesaja 42:6-7; Matteüs 5:14; Johan-nes 8:12; 2 Korintiërs 4:6; Galaten 3:29; 1Johannes 1:5-10 en Openbaring 21:23. Destudies zijn niet wetenschappelijk van opzet.Eerder wil de brochure een handreiking ge-ven voor de individuele en de gezamenlijkebijbelstudie in parochies, gemeenten en oe-cumenische groepen. Hiertoe zijn de bijdra-gen opgebouwd rond een vast stramien: deuitleg van de bijbeltekst die gevolgd wordtdoor een toespitsing op de situatie van dekerk in Nederland en/of Europa. Iedere tekstmondt uit in een gebed en een of meer ge-spreksvragen.

Vanuit een veelkleurigheid van gezichts-punten wordt in de diversiteit van bijdragenverhelderd hoe God in Christus de bron vanlicht en leven is. In deze studies is een hun-kering voelbaar naar een nieuwe en vitaleverkondiging van het evangelie in onze ge-seculariseerde cultuur en samenleving.

De brochure is bestemd voor ieder die, indi-vidueel of in een groep, aan bijbelstudie wildoen over thema’s van de derde EuropeseOecumenische Assemblee, ongeacht of menzelf naar Sibiu gaat of niet.

‘Het licht van Christus schijnt over allen’ kost� 4,50 per exemplaar, excl. portokosten, enis te bestellen bij het secretariaat van deRaad van Kerken: [email protected],tel. 033 4633844.


� � � � �

Wij horen bij elkaar. Kerken, geloof en integratie, 2006, nr. 31De overheid moet religie serieus nemen ende maatschappelijke betekenis van religi-euze instellingen erkennen. Dat is een vande aanbevelingen in de publicatie Wij ho-ren bij elkaar, over de rol die kerken en re-ligie kunnen spelen bij integratievraagstuk-ken in de Nederlandse samenleving. Wijhoren bij elkaar is het resultaat van studie,onderzoek in de praktijk en intensieve ge-sprekken, waaraan ook moslims deelna-men, van de Raad van Kerken in Neder-land en SKIN, de Vereniging van migran-tenkerken in ons land.

Sinds een aantal jaren wordt in Nederlandeen intensief en soms verbeten debat ge-voerd over integratie en de multiculturelesamenleving. Meer dan vaak wordt ge-dacht, spelen religie en geloof bij integratieeen invloedrijke rol. Met name omdat reli-gie bij veel immigranten een belangrijk on-derdeel is van hun identiteit. Veel autoch-tone Nederlanders zijn echter niet religieusen weten zich met het geloof van migranten vaak geen raad, en al helemaal niet met voorhen nieuwe religies als de islam. In het maatschappelijk debat over integratie moet religiedaarom een grotere rol gaan spelen, zo schrijven de Raad van Kerken in Nederland en SKINin de brochure Wij horen bij elkaar. Ook autochtone kerken en migrantenkerken zelf moetendringend met elkaar het gesprek aangaan op voet van gelijkheid over integratie en religie, zovalt in de brochure te lezen. Daarnaast zouden kerken duidelijker zichtbaar moeten makenwat kerken praktisch bijdragen aan het oplossen van de integratieproblematiek en zich meermoeten laten horen in het maatschappelijk debat, onder meer door de rol van geloof en reli-gie in te brengen.

Wij horen bij elkaar is in eerste instantie bedoeld voor plaatselijke raden van kerken, ge-meenten en parochies die het gesprek over religie en integratie willen aangaan. Als handrei-king geeft de brochure praktijkvoorbeelden van geslaagde projecten op dat gebied. Daar-naast bevat Wij horen bij elkaar een groot aantal suggesties voor werkvormen en aanvullen-de literatuur.

Bestellen: secretariaat Raad van Kerken, e-mail: [email protected]; tel. 0334633844. Prijs: � 4,50 (excl. portokosten).

oecbul 2 07 · (foto's pag 1,2 en 3: Utrechts archief, Berry Geerligs) oecumenisch bulletin, ......

Documents

Transcript of oecbul 2 07 · (foto's pag 1,2 en 3: Utrechts archief, Berry Geerligs) oecumenisch bulletin, ......