OBSERVATIE

JAARGANG 382011 NR 4

CONTACTORGAAN

LANDSCHAPSVERENIGING “DE KRINGLOOP”

�

1

OBSERVATIE

tweemaandelijks contactorgaan van

Jaargang 38 (2011) nr. 4

In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:

Langs de Herkenbosserlaandoor Leo Koster .................................................................................... .2

14 augustus Middagexcursie naar Isabellegrienddoor John Hannen ................................................................................6

11 september excursie naar de Breidberg en Driestruikdoor Jan Hermans ..............................................................................11

Limburgse en Franse Nachtegalendoor Tom Storcken ..............................................................................13

20 jaar vogelcursusdoor Lei Hulsbosch .............................................................................17

2

DE GEBIEDJES BREIDBERG EN DRIESTRUIK

door Leo Koster

Het programma van de Land-schapsvereniging “De Kringloop”vermeldt voor zondag 11 septem-ber 2011 een ochtendexcursienaar de Breidberg en Driestruik.In 2011 heb ik beide gebiedjesbezocht, een impressie. Zondag13 februari 2011 fiets ik naar deBreidberg waar ik op 24 maart2009 de klapekster prachtig hebkunnen bewonderen. Ik hoop datik hem/haar weer kan observeren.Dit gebiedje ligt tegen de KeulseBaan en parallel aan de nieuweweg (Oosttangent) van de KeulseBaan richting Melick (N293 Zuid).Het is een compensatie-gebiedjevoor de industrie aan de Keulse-baan Zuid van Roermond. Waar ikenkele jaren geleden de klap-ekster zag, ontbreekt ze nu. Hetgebiedje van ongeveer 20 ha is ineigendom van de gemeenteRoermond. Via een klaphekbetreed ik het gebied. Studentenvan de opleidingen Bos- enNatuurbeheer en Waterbeheervan het Citaverde College teRoermond beheren dit natuur-gebiedje sinds 2008. Van eenbetonnen infoplateau met het

opschrift “Natuurleerpad” valtniets te leren, de aangebrachteinformatie is verdwenen.Vandalen hebben in 2009 diverseinfoplateaus met bruut en zinloosgeweld vernield. Het natuurleer-pad bestond bij de opening uit 10betonnen infoplateaus, nu zijn ernog 4 intact, waarvan er twee alflink bewerkt zijn met een hardvoorwerp.

Vanuit een boom vliegen 5 appel-vinken, over het algemeen zijnhet schuwe vogels met een zeergrote, konische en blauwzwartgekleurde snavel. Bij het weg-vliegen vallen de witte vleugel-strepen en de witte eindband vande korte staart erg op tenopzichte van het overwegendroestbruine lichaam. Rechts staan

3

vrij jonge boompjes die allenvoorzien zijn van plastic stam-beschermers, door vraat zijndiverse boompjes afgestorven ende daarbij behorende stam-beschermers liggen nu als oudvuil in de vegetatie. Tegen diversebomen hangen vogelkastjes inallerlei vorm en grootte, de onder-zijde van de ronde opening vande bosuilenkast is lichtjesbeschadigd, ik denk daarom datze bewoond is. Het gebied isvoorzien van dek- en stuifzand-ruggen waarop de Canadeseguldenroede, het duinriet en debrem het uitstekend doen. Er zijnook poeltjes aangelegd waarop ikgeen enkele watervogel hebgezien, de poeltjes zijn n.m.m. teklein, maar kikkers, padden ensalamanders weten ze gegaran-deerd te vinden. Op de koepelvan een mierennest is het alzwart van de mieren. Ik komlangs een nog intact informatie-plateau met informatie over hetvliegend hert, één van degrootste Europese kevers, dit“hert”, zowel man als vrouw ende larve staan er op afgebeeldalsmede een stukje berk waaropde schitterende vermiljoenzwamzich heeft genesteld. Er achterzijn voornamelijk stukken oud enverrot eikenhout ingegraven om

te dienen als voedsel voor delarven. Ik kom bij een dode boomwaarin ontzettend veel gaten zijngeboord, de metselbijen zullen erongetwijfeld van profiteren. Voordeze boom (insectenhotel) staatook nog een beschadigd info-plateau met kleurrijke afbeel-dingen van onder meer hetmannetje van de zandhagedis enkuiltjes van mierenleeuwen enduidelijke informatie over metsel-bijen.Aan de infoplateaus is te zien datkosten noch moeite gespaard zijnom de bezoeker van duidelijkeinformatie te voorzien. In de buurtvan een groepje bomen ontdek ikeen vrij natuurlijk uitziende poel,als ik even stil blijf staan hoor ikwat gekraak, drie reeën gaan ervandoor. Het zijn twee bokken enéén geit. Beide bokken hebbeneen rechtopstaand bastgewei. Detwee prinsen en één prinses vanhet woud zijn roodbruin van kleur.Tussen oktober en januari wordthet gewei afgeworpen. Na dezeafwerping groeit vanuit de tweerozenstokken direct een nieuwgewei, in de groei bezit dit geweieen fluwelen huid, een dergelijkgewei wordt bastgeweigenoemd. Rondom de aars-opening hebben de beesten eenwitte plek haar, de zogenaamde

4

spiegel. Even kan ik de spiegelvolgen, de dieren verdwijnendaarna tussen de uitgebloeideCanadese guldenroede. Ik durfniet verder omdat ik bang ben datze de Keulse Baan oprennen. Allenestkasten zijn groen engenummerd, onder een eik ligteen torenvalkenkast voorzien vanhet nummer 110.Op meerdere plekken heb iknestkastjes (nummers 38 en 76)op de grond zien liggen c.q.hangen ze wat losjes aan deboom. Ik krijg de indruk dat decontrole op de nestkasten niet dehoogste prioriteit heeft. Vlak voorde Keulse Baan is een buffer-bassin gecreëerd voor de opvangen infiltratie van hemelwater. Eengrote van tralies voorziene duikeris daarvoor onder de Keulse Baangelegd. Een goede zaak dat vrijschoon hemelwater niet meergeloosd wordt in de riolering. Indit deel van het gebied veelsporen van het ree. Op eenandere plek zie ik duidelijk bij-hoefjes, dat wil zeggen dat ookhet wilde zwijn dit gebied weleens met een bezoekje vereerd.Op een klein deel groeit nogstruikheide, ik denk zelfs dat hierde zandhagedis nog voor zoukunnen komen. Diverse konijnen-keutels gezien, doch het beest

zelf niet aangetroffen. Ik hoorgetik, het is het vrouwtje van degrote bonte specht die, in eenuitsparing in een berk, eendennenkegel aan het bewerkenis. De stront van de Gallowayswordt door zwarte kraaien onder-zocht op de aanwezigheid vankevers waardoor de vaste hoopnu enigszins verdeeld is in kleinestukjes. Ik verstoor een haas, ikheb nog gezocht naar zijn leger,maar helaas niet gevonden. Danzie ik de grote grazers; het zijn 7Gallowayrunderen.Langs de rand van een poel zie ikgele bloempjes van het kleinhoefblad, eerst de bloem dan hetblad. Hier nog een intact info-plateau “Poelen en Libellen” metduidelijke informatie en diverseafbeeldingen; van een libel; eenlarve die uit zijn huidje kruipt; debloedrode heidelibel; het parings-wiel en de waterjuffer. Tussen devegetatie een vrij groot hol, opeen hoop vers uit-gegraven grondontdek ik sporen van de vos,althans ik zie de kenmerkendelange nagelafdrukken van de dasniet. Als ik het gebiedje met eenfijn gevoel verlaat speur ik nogeven naar de klapekster, maarhelaas. Doch de waarnemingenvan al het andere maakt hetgemis van deze prachtige vogel

5

ruimschoots goed.Op 22 februari 2011 heb ik ditgebied nog eens bezocht. Nu isde schuwe en zeldzameklapekster wel aanwezig. Duiktgeregeld naar de grond en vindtdaar wat eetbaars en met eengolvende vlucht verplaatst hij/zijzich naar het topje van eenboompje. Via de Herkenbos-serlaan fiets ik verder naar deDriestruik. Parallel aan deze laanliggen enkele vijvers voorzien vaneen dun laagje ijs en aan deandere kant ligt een poel. In éénvan de vijvers dobberen enkelemeerkoeten. Via een klaphekwandel ik de Driestruik in, een

gevarieerd en golvend terrein vanStaatsbosbeheer. Niet iedereen iswelkom geen toegang met los-lopende honden, met paarden,voor gemotoriseerd verkeer. Metbetrekking tot de aanwezigegrote grazers nog de volgendemededeling; de dieren kunnenonvoorspelbaar reageren opbezoekers, houdt 25 meterafstand, kuddes niet doorkruisen,laat de dieren met rust en voer enaai de dieren niet.In de Driestruik is een werkgroepactief die 12 zondagen per jaarvan 09.00-13.00 uur de handenuit de mouwen steekt om poelenop te knappen, om Amerikaanse

6

vogelkers te verwijderen en meteen lier de wortels van dezebospest in zijn geheel te ver-wijderen, om (bestaande) heide-terreintjes open te maken c.q. tehouden, om zandplekken tecreëren voor de zandhagedis. Deman die zich voor dit gebiedenorm inzet is Wouter Jansen.Rond 1960 vond hier beplantingplaats met onder meer dennenen Amerikaanse eik om de stuif-duinen vast te leggen. Aan eenrand van het gebied ontdek ikdiverse ingangen, de ingangenzijn niet intensief belopen doch ikdenk in dit geval toch aan eendassenburcht. Aan het prikkel-draad erboven ontdek ik haren,het uiteinde is wit dan een stukjedonker en dan weer wit. Ik denkecht dat dit dassenharen zijn endat dit misschien een bijburcht is.

Tegen een voet van een eik groeitde eikvaren. Diverse Amerikaanseeiken zijn geringd. De groenespecht laat zijn “lach” horen.Tussen de plat gewaaide vege-tatie het bolvormige onderkomenvan de tijgerspin. Een vlinder-struik staat te pronken middentussen de uitgebloeide Canadeseguldenroede. In dit gebied heb ikal eens prachtig de levendbaren-de hagedis mogen bewonderen,hij/zij liep over dode takken,verdween dan voor enkele ogen-blikken om dan ergens andersweer tevoorschijn te komen. Ookheb ik tijdens werkzaamhedenhier de kleine bonte spechtgehoord. Een goede keus van deredactie van de “Kringloop” ombeide gebiedjes op te nemen inhet jaarprogramma.

EXCURSIE NAAR DE ISABELLAGRIEND

door John Hannen

Zondagmiddag 14 augustus om14.00 uur verzamelen we ons ophet eind van de doodlopendeweg langs de Sint Joseph-hoeve.Deze is gemakkelijk te bereikendoor op de Rijksweg afslagMerum te nemen waar vroeger

de chemische fabriek de Solvayheeft gelegen. Waar de overgaatin de Hoofdstraat, bij de grotewitte boerderij als je Merumbinnenkomt, moet je uiterst linksafslaan. Hier staat ook met eenbord het gebied al aangegeven.

7

Bij deze excursie zal de nadrukliggen op planten en hunbezoekers zoals bijen, hommels,wespen, vliegen en anderebeestjes die hier rechtstreeks danwel op enig andere wijze vanafhankelijk zijn. Het betreft danook een soortenrijk gebied waarin totaliteit bijna 400 soortenplanten zijn gevonden. Hetgebied heeft een grootte van 40ha waarvan 8 ha in beslag wordtgenomen door water. Het gebiedwordt beheerd door een groepkoeien (Galloways) en paarden(Koniks) van “Het LimburgsLandschap”.

De Isabellagreend is een natuur-ontwikkelingsgebied welke eenschiereiland vormt in de rivier deMaas, en via het dorp Merumgoed bereikbaar. Het uitzicht overde meanders van de Maas,meren en kerktorens is prachtigen samen met de Oolderplasvormt het een schitterend natuur-gebied. Het is een landschapwaarin ruigtes, bosjes, struikenen niveauverschillen goed her-kenbaar zijn waardoor hier veelsoorten zijn te vinden op eenrelatief kleine oppervlakte. DeIsabellagreend maakt deel uit vande PES (Provinciale Ecologische

8

Structuur).In het gebied grazen Koniks enGalloways. Zij zorgen voor variatieen structuur in de vegetatie enverhogen daarmee de natuur-waarde. Voor de dieren zijn ervoldoende hoogwatervlucht-plekken waar zij naartoe kunnenbij hoogwaters. De oevers zijnzeer kruidenrijk. Bijzonder is dehoge kleiige bult die vanaf deMaas prominent opvalt. Hierkomt nog de oliekever voor maarook vele soorten graafwespen enzandbijtjes in de steile wanden.In tegenstelling tot honingbijenen enkele soorten hommels dieer een sociale levenswijze opnahouden doen de solitaire bijalles alleen: nestmaken, voedsel-zoeken, eileggen. Wel liggensoms de nesten dicht bij elkaaren vormen kolonies maar dathoeft niet. Soms wordt dezelfdehoofdingang van het nestgebruikt dit hangt van de soort af.

Ze leven vaak maar een paarweken, de nakomelingen over-winteren soms als larve, soms alspop en soms als imago. Dezewilde bijen hebben vaak een helespeciale relatie met hun om-geving; ze zijn voor hun voedsel(nectar en stuifmeel) vaak geheelafhankelijk van één soort plant,die juist in Isabellagiend voor-komt. Dit wordt monofaaggenoemd, en een voorbeeld is deslobkousbij die alleen op de grotewederik, hier langs de dijken tevinden, leeft. De actieradius, hetgebied waarbinnen een bijvoedsel zoekt, is niet erg groot en

9

mede afhankelijk van de groottevan de bij. Honingbijen enhommels vliegen op meerderesoorten planten, polyfaaggenoemd, en zijn dus minderafhankelijk van het biotoop. Eenhoningbij kan wel 3 kilometer vanhaar kolonie een voedselplant(drachtplant) vinden. Wilde bijenvliegen vaak op planten waarhoningbijen ‘hun neus voor op-halen’. Het vervoer van het stuif-meel, eiwitrijk voedsel voor delarven, gebeurt ook per soortverschillend. Enkele soortenhebben zogenaamde korfjes aanhun achterpoten, anderen zoalsmetselbijen hebben lange harenaan hun buik, buikschuiergenoemd, waartussen de stuif-meelpollen goed blijven zitten.Sommige soorten wilde bijenverzamelen het in hun speciaaldaarvoor ontworpen krop, eenverbreding van het spijsverte-ringskanaal. Bij goede omstandig-heden zijn er misschien ook nogKoekoeksbijen te vinden welkezeer specifiek zijn hier. Er zijnenkele geslachten die wat betreftde voortplanting parasiteren opandere solitaire bijen (broedpara-sitisme). Zij leggen een ei in hetnest van een andere solitaire bij.We noemen ze koekoeksbijen ofkoekoekshommels. Enkele

voorbeelden van die geslachten:bloedbijen, kegelbijen, viltbijen enwespbijen. Dit laatste geslachtkent een paar soorten die veel opwespen lijken om zo aan roof-dieren te ontsnappen, ook welmimicry genoemd. Deze “Wildebijtjes” hebben maar een kleineangel die niet door de huid heenkomt. Sinds enkele jaren vindenwe hier ook de Blauwvleugel-sprinkhaan die zijn naam danktaan de blauwe achtervleugels diealleen te zien zijn in de vlucht.Als een “Rode draad”loopt doorde gehele gebied een dijk dezedijk staat ook bekend bij devlinderaars; behalve honderdenBruine zandoogjes vind je hiervele Koninginnepages, Icarus-blauwtjes en Gele luzerne-vlinders. Bij warm weer vrees ikdat we de kop van dit schier-eiland niet eens bereiken: ik kanme een insectencursus van onzevereniging nog herinneren toenwe een hele morgen hier rond-keken dat we nog geen derdedeel van dit gebied hebbengehaald.Bijna tien jaar geleden heb ik hiervoor Sovon nog broedvogel-onderzoek gedaan en bijna 50soorten broedend aangetroffen.Het was toen nog een paradijsvoor Graspieper, Veldleeuwerik en

10

Patrijs met respectievelijk 35, 18en 10 territoria. Ik ben bang datdeze aantallen niet meer gehaaldworden maar inmiddels hebbenzich wel weer andere interes-sante soorten als Braamsluiper,Spotvogel en Nachtegaal zich hiergevestigd. Ook een overstekendeegel of grazende konijntjeskunnen we hier tegen het lijflopen, een bever waarnemen zalniet zo snel gebeuren maar zijnknaagactiviteiten zijn in hetgebied wel te zien, zie de fotogenomen onder aan de kleibult.Dus mensen noteer deze middag

in jullie agenda en zorg dat u tijdigaanwezig bent, het belooft eeninteressante middag te worden.De excursie staat onder leidingvan Jan Hermans en JohnHannen. Als de weersomstandig-heden geschikt zijn zullen we hiervele soorten planten en insectentegenkomen. Dus zorg dat jullieeen goede veldgids bij julliehebben een loup en fotocamera.Zorg dat jullie deze excursie nietmissen en denk aan eenverrekijker.

11

EXCURSIE NAAR DE DRIESTRUIK EN BREIDBERGOP ZONDAGOCHTEND 11 SEPTEMBER

door het bestuur

Zondagochtend 11 septemberorganiseert Landschapsvereni-ging De Kringloop naar eenrelatief onbekend gebied:De Driestruik en de Breidberg.....Het gebied ligt nabij Melickingeklemd tussen de gevangenisen industrieterreinen.We vertrekken om 9.30 uur aanhet einde van deSmeelenbergweg in Melick.....Deze weg loopt in feite doodtegen de Herkenbosscherbaan.Vanaf dit startpunt wandelen weonder leiding van de herenHannen en Hermans naar deDriestruik en Breidberg. Deexcursie duurt tot 12.00 uur.

De Driestruik ligt ten noorden vanhet dorp Melick. Het is een reliëf-rijk heideterrein dat vroeger deeluitmaakte van de uitgestrekteMelickerheide. Thans is de Drie-struik (inclusief Breidberg) eengeïsoleerd stukje heideterrein,ingeklemd tussen de gevangenis,intensief gebruikte akkers en hetindustrieterrein Heide.In 1990 was de Driestruik bijna

helemaal dicht gegroeid metstruikgewas. In augustus 1992werd een herstelplan Driestruikgeschreven. Deelnemers aan eenlandgoedkamp van de ANWB enhulp van het I.K.L. zorgden ervoordat een groot gedeelte van deheide weer vrij werd gesteld vanbomen en struiken. Om de heidemet zijn karakteristieke flora enfauna te behouden is een blijvendactief en continu beheernoodzakelijk.

Landschappelijk bestaat de Drie-struik uit vier te onderscheideneenheden. Allereerst is er eenstruweelrijke heide met vooralStruikhei, maar ook met opslagvan Grove den, Zomereik enAmerikaanse vogelkers.Verder zijn er dichtgegroeideheidestukken met in de onder-groei op de lagere delenvoornamelijk pijpenstrootje. Hetderde type bestaat uit eiken-berkenbos met in de ondergroeiAdelaarsvaren, Vuilboom enKamperfoelie. Het gemengde bosbestaat uit vele oude Grove

12

dennen met aan de randenovergangen naar eikenberkenbos.

Alhoewel gedetailleerde infor-matie over de broedvogelsontbreekt, broedden hier in hetverleden Nachtzwaluw en Rood-borsttapuit. Thans is het gebiedvooral van belang voor dereptielen. De belangrijkste soortis de Zandhagedis, die hier in eenvrij kleine en kwetsbare populatievoorkomt. Algemener dan deZandhagedis is de Levend-barende hagedis, die ook aan deopen bosranden voorkomt.Van de dagvlinders zijn vanbelang de Eikenpage en het Bontzandoogje. Ook sprinkhanenvoelen zich in het heide-bosland-

schap thuis. Totde meest voor-komende soortenbehoren hetKnopsprietje, deSnortikker en deHeidesabelsprink-haan.Opmerkelijk in ditgebied is ook deaanwezigheid vanrelatief veelnesten van debosmieren. Integenstelling totde Meinweg, is

de dichtheid aan nesten in ditkleine gebied veel groter.

Met al deze fraaie vertegen-woordigers kunt U bij geschikteweersomstandigheden zelfkennis maken. Deze excursie isook toegankelijk voor niet-ledenvan de Kringloop. Graag laten weU kennis maken met dit natuur-kleinood te midden van eeninmiddels uitgekleed landschap.

13

LIMBURGSE EN FRANSE NACHTEGALEN EN NOGHET EEN EN ANDER

door Tom Storcken

Het is half april en al een hele tijdbuitengewoon mooi weer. Het isdan nog wel geen zomer, maar deBoerenzwaluw vliegt al rond ende Veldleeuwerik kwinkeleert opveel plaatsen in het veld. Maartoch mis ik nog iets.En dan op 17/4 denk ik de Nach-tegaal te horen. De zang is nogaarzelend. Maar dan de eerst-volgende dinsdagmorgen, bijschitterend weer, ga ik naar hetIVN in Born. In plaats van recht-streeks ernaar toe te fietsen ga iklangs het spoor richting ’t Hout inSusteren.En jawel hoor, net voorbij denieuwe brug over de Vloedgraafhoor ik aan mijn linkerhand, langshet spoor, een jubelend geluidmet een prachtige aanzet. Zelfzou ik wel kunnen juichen.Alle voortekenen van de zomerzijn er al, maar met de Nachtegaalerbij kan de zomer pas echtbeginnen.Even blijven luisteren, maar zijnzang duurt niet lang, ik besluitdan nog even verder te fietsenrichting Geleenbeek. Vorig jaar

heb ik de Nachtegaal namelijkook regelmatig gehoord in eenklein bosje met struikgewas

14

tegenover het woonwagen-kampje. Mijn moeite wordtbeloond want van veraf is zijnkrachtige zang al te horen. Ookdaar weer even wachten enluisteren.Dan toch maar naar het IVN, daarheeft nog niemand de Nachtegaalgehoord maar dat zal vanmiddagwel anders zijn.De plaatsen waar de Nachtegaalhet liefste nestelt is in dichtstruikgewas/loofbos met liefstveel Grote Brandnetel (Urticadioica). De Grote Brandnetel iseen zich sterk vertakkende plantdie gewoonlijk in grote groepenvoorkomt. De Grote Brandnetel,oorspronkelijk van Eurosiberischeoorsprong, is een cultuurvolgeren heeft zich gekruist metinheemse brandnetelsoortenwaardoor er soms moeilijkonderscheidbare vormen zijnontstaan. Dat de Nachtegaal zichin dit soort struikgewas ophoudtis een van de redenen dat je hembijna niet te zien krijgt.Op Paasmaandag vertrek ik meteen groepje wandelaars, waar-onder mijn dochter, naar deMorvan in Frankrijk. Onderstaandeen kleine impressie met natuur-lijk ook de Nachtegaal, al hebbenwe daar toch enkele dagen opmoeten wachten.

De tocht begint in het zuiden vande Morvan in La Grande Verriereen eindigt in Vezelay. Voor eendeel volgen we hier en daar deloop van het riviertje de Cure.We beginnen de eerste dag meteen lange klim omhoog, menigjasje, trui etc. verdwijnt al snel inde rugzak. Ik, als laatste lopermet als taak de groep een beetjebij elkaar te houden, hoor hetgemurmel van de gesprekkenvoor me, maar hoe langer de klimduurt hoe stiller het wordt. Ademwordt gespaard.Onderweg zie ik o.a. Orchidee,veel Arondskelken en heel veelKoekoeksbloemen. Het is so-wieso een feest in de bermen,allerlei gewone mooie bloemenbloeien dat het een lieve lust is.Hier wordt beslist niet gespotenmet gif en maaien is volgens mijook een zeldaamheid.Tijdens een deel van de dag is heteen stiltewandeling, zodat ieder-een kan genieten van de vogel-geluiden, zijn gedachten op eenrijtje kan zetten en dan zomaargenieten van o.a. Winterkoninkje,Zanglijster, Tjif Tjaf en Vink.De dag erna horen we ook deKoekoek, Zwartkop, Zanglijster,Merel en uiteraard de Winter-koning die je hier overal hoort.Aan planten vallen ondermeer op

15

Bosanemoon, Sleutelbloem,Salomonszegel en Dotterbloemop vochtige plaatsen.We lopen veel door gemengd bosmaar ook grote stukken met oudeaanplant van dennen/sparren.Vroeger werd hier veel van ge-bruikt voor o.a. mijnbouw: washier een belangrijke bron vaninkomsten.Op de derde loopdag laten zichook Goudhaantje en Koekoekhoren.De vierde wandeldag begint metregen en eindigt met zonne-schijn.Bij Marigny L’Église horen we deeerste prachtig fluitende Nachte-gaal als we bijna het dorpjeinlopen. Hij zit in een groepjebomen met lage struiken eromheen. Iedereen is gefasci-neerd en we blijven hier tochmaar even staan om te genietenvan zijn melodieuze en gevarieer-de zang.Later op de dag zien we ookdiverse Buizerds, de Reiger enZwarte Wouw. De Wouw is directte herkennen aan zijn lichtgevorkte staart met zijn donkerverenkleed. De witte vlekken opde onderkant van de vleugels,goed te zien bij de Rode Wouw,zijn veel minder aanwezig bij deZwarte Wouw.

We zien ook heel veel velden metKoolzaad. Door zijn gele kleurgeeft dat een mooi beeld met deoverige groene akkers en wei-landen. Iemand noemt dit deolievelden van Frankrijk.We zien vandaag ook een behoor-lijk grote slang die opgerold in hetgras ligt. Als er te veel aandachtaan hem/haar geschonken wordt

16

schiet ze plotseling weg, haartotale lengte zal toch zeker ¾meter zijn.In de middag, bij een aantalmooie weilanden en akkers,omzoomd door heggen van o.a.meidoorn, laat de Veldleeuwerikzich horen. Trouwens, heel veelweilanden zien geel van depaarde- en of boterbloem, eengeweldig gezicht. Dat is hier welkenmerkend: je ziet bijna geenpalen met prikkeldraad alsafrastering, maar hoofdzakelijkheggen. Als je dan in een dal oftegen een helling opkijkt zie jeoveral die slingerende heggenromdom de percelen. Dat zal laterin het jaar wel een heel werkgeven, om die allemaal in hetgareel te houden. Maar het zietprachtig uit in dit golvendeheuvelland waar de hoogste bergca 800 meter hoog is. We lopeneen half uurtje dwars door hetbos, met mooi fris groen blad. Dezon schijnt er nog doorheen enlaat ons genieten van lichtspelvan schaduwen en lichtstralen.In de namiddag komen we langshele grote stukken waar hetDaslook uitbundig bloeit. Zeker ¾uur lopen we langs hellingenlangs de Cure, die tussen het bosdoor, wit zien van het Daslook.Een ongelooflijk gezicht.

Tijdens de laatste loopdag zienwe weer heel veel Daslook enlangs de waterkant af en toe eenWitte Kwikstaart. Bij een pauze-plaats, waar het riviertje eengroot deel van het land in bezitheeft genomen, met hier en daareen klein eilandje, is het genieten.Hier zitten en vliegen diverseWitte Kwikstaarten. Ook Lijster,Winterkoning en Koolmees zijnaanwezig.Terwijl ik mijn boterham opeetaan de waterkant, zit een Kwik-staart op een steen ca 3 metervan me af. Hij kijkt rond, vliegt opvoor het vangen van insecten engaat weer terug naar de stenen.Dit wordt tich maal herhaald,totdat er een tweede Kwikstaartbijkomt.Iets verder, op een klein eilandjevan ca 4 meter doorsnee,begroeid met een boom en grasgaan steeds enkele Kwikstaartenzitten om dan weer rond tevliegen, eten te vangen en danweer te gaan zitten. Van diversekanten hoor je de Winterkoningen Vink, het is hier een echtvogelparadijs.Het geluid van kabbelend watergeeft een heerlijke rust. Eigenlijkveel te jammer dat we weerverder moeten, maar ons eind-punt Vezelay, roept ons. Als we

17

een paar honderd meter gelopenhebben, horen we achter debruggetjes weer een Nachtegaal.Mooi vol geluid. De rest van dedag horen we hem nog een paarmaal. Ze zijn in deze streek goedvertegenwoordigd. Vandaag ooknog Buizerd en Zwarte Wouwgezien.We hebben nog veel meer gezienen gehoord, we hebben enormgenoten van het prachtige land-schap en alles wat er groeit,bloeit en rondvliegt maar je kuntgewoon niet alles beschrijven,soms moet je iets zelf “voelen/ervaren”, maar ik hoop met ditverhaaltje iets van het mooie van

de Morvan met jullie als lezer tehebben kunnen delen.Terug van Frankrijk fiets ik op wegnaar Susteren even een ommetjedoor het IJzeren Bos.In de buurt van recreatieparkHommelheide hoor ik deWielewaal aan de rand van hetbos, met zijn melodieuze fluittoon“Duudeljo”: dit geluid kun jegewoon niet verwarren met eenandere vogel. Dus niet alleen deNachtegaal maar nog eenbelangrijke zomergast die ik ditvoorjaar heb mogen begroeten.

20 JAAR IN VOGELVLUCHT

door Lei Hulsbosch

Dit jaar was het dan zover. Devogelcursus werd voor de 20ste

keer op rij, zonder onderbreking,gehouden. Allang van tevorenwerd in het bestuur afgesprokenom dit vogeljaar niet zonder meervoorbij te laten vliegen. Ookenkele leden spraken al over eenfeestavond of iets dergelijks.Zoals jullie misschien wel wetenwordt de Vogelcursus de laatste

jaren afgesloten met een kopjekoffie en even napraten in eencafé op de laatste buitenexcursie.Deze keer wilden wij voor detrouwe ‘vogelaars’ iets extradoen. Besloten werd om deafgelopen 20 jaar nog eens derevue te laten passeren doormiddel van een presentatie envoor de deelnemers een ontbijt teserveren. Bij de diverse lezingen

18

en activiteiten voorafgaande aande vogelcursus van 2011 kon devoorzitter niet nalaten al eenbeetje van de sluier op te lichten.Mede hierdoor hadden wij dit jaardan ook 74 deelnemers (bijna eenrecord).

Op zondagmorgen 15 mei, delaatste buitenexcursie van 2011,was het een drukte van jewelsterondom de basisschool deTriangel. De vogelaars met degidsen vetrokken voor een ver-korte excursie en moesten van devoorzitter stipt om 8.30 uur terugzijn.

De niet gidsende bestuursleden,

met hun wederhelften Toos, Kittyen Peter, kwamen in actie. Na devoorafgaande avond al de nodigevoorbereidingen getroffen tehebben, werden de ontbijttafelsin gereedheid gebracht. Het zager schitterend uit.

De deelnemers, ja ook Geert,waren volgens afspraak op tijdterug. Onze voorzitter leidde zeallemaal tegelijk de schoolbinnen. Ze keken vol verwonde-ring naar de mooi gedekte ontbijt-tafels. Maar ze mochten nog nietbeginnen, want er volgde eerstnog een terugblik op de afge-lopen 20 jaren.

19

Hier volgt een korte samen-vatting, die natuurlijk op papierniet zo mooi beschreven kanworden als de presentatie metprachtige foto’s (van en door dedeelnemers gemaakt), mooiegrafieken en natuurlijk op deachtergrond muziek en vogel-geluiden.

Beste vogelaars, in de komende20 minuten laten wij de 20 jaarVogelcursus nog eens aan jullievoorbijvliegen. Daarbij is gebruikgemaakt van diverse papieren endigitale bestanden, die sommigemensen bewaard hebben. Als degenoemde aantallen, foto’s,gidsen of personen niet juist zijnlaat het ons dan weten. Zoalsonze Oosterburen zeggen is dezepresentatie: ohne gewähr!!

“20 Jaar in vogelvlucht”Het begon allemaal in 1992 toende beide vogelliefhebbers JanHermans en Tjeu Vossen hetinitiatief namen om een vogel-cursus te organiseren.

Bij de start in 1992 deden 28vogelaars mee, waaronder 2 pro-minente deelnemers mee, teweten: Eerw. Pastoor Deckers enburgemeester L. Douven. Erwerden 74 soorten gespot, waar-

onder de Appelvink en de Zwarteruiter. In 1993 haakte burge-meester L. Douven af. Er werden86 soorten gespot, waaronder deWielewaal en de Blauwborst. In1994 haakte ook Eerw. PastoorDeckers af. Er werden 96 soortengespot, waaronder de Slechtvalken de Goudfazant. In 1995 werdde eerste vogelgids gemaakt enin 1996 werden de eerste soortenwerden beschreven. In 1997werden de deelnemers gesplitstin groepen voor beginners engevorderden. Het eerste themadat beschreven werd ging overRoofvogels. In 1998 was hetthema “Determinatie van Neder-landse Meeuwen” en in 1999“Eenden in Nederland”. Vanaf2000 werden zelfs 2 vogelgidsengemaakt: een voor de beginnersen een voor de gevorderden metals thema “Het voorkomen van‘moeilijke’ zangers”. Het boekvoor de beginners werd de daar-op volgende jaren steeds aan-gevuld met de beschrijving vannieuwe soorten. In 2001 kwamvoor de 2e keer de “Roofvogels”aan bod en in 2002 en 2003werden in 2 delen de “Vogels enhun biotoop” beschreven. In 2004volgde de “Mezen”, in 2005 de“Leeuweriken, Piepers en Kwik-staarten”, in 2006 de “Lijsters”, in

20

2007 de “Vinken en Gorzen” en in2008 de “Spechten”. In 2008werden, mede door een sponsorde vogelgidsen voor de beginnersen gevorderden in kleur uit-gebracht. Voor de vogelgids vande beginners werden nog gauwde ontbrekende soortenbeschreven, waardoor dezevogelgids voor de komende jarenniet meer hoeft te worden aan-gepast. Voor de gevorderdenwordt nu een andere insteekgekozen en wel de zogenaamdeecologische vogelgroepen,groepen van vogels die overeen-komstige eisen aan hun broed-gebied stellen. In 2009 werdende “Vogelgroepen van openwater” beschreven, in 2010 de“Vogelgroepen van struiken,struwelen en heggen” en in 2011de “Vogelgroepen van openbossen”.

De vogelcursussen werden perjaar op een dia gepresenteerdmet daarop: het thema van datjaar en de daarbij behorende fotovan een vogel, het aantal deel-nemers beginners en gevorder-den, de bezochte gebieden, degidsen en een afbeelding van devoorpagina van de vogelgids(en).

AantallenDaarna volgde een opsommingvan enkele aantallen, waarvoormet name voor de iets grotereaantallen de aankondiging “ohnegewähr””””” van toepassing kan zijn.Hier komen de aantallen vanweinig naar veel: 6 quizzen, 12gidsen, 15 gevorderden cursus-sen, 19 gebieden, 20 beginnerscursussen, 23 informatieavonden,26 vogelgidsen, 28 deelnemers in1992 (de start), 74 deelnemers in2011, 78 deelnemers in 1998(topjaar), 82 buitenexcursies, 103gidsen in 20 jaar, 106 soorten perjaar (gemiddeld), 186 soortenbeschreven, 213 soorten waar-genomen in 20 jaar, 382 ver-schillende vogelaars, 468 gevor-derden, 673 beginners, 1141deelnemers, 1245 geluiden ver-zameld, 1350 vogelgidsengemaakt, 2488 uren samen op deinformatieavond, 11.196 uren inhet veld met zijn allen, 13.692kmgelopen met zijn allen, 28.525kmgereden (met auto), 50.522 A4vellen papier, 83.831 A4 kopieën/prints, 912.811 vogels gezien metzijn allen, 1.369.234 vogelsgehoord met zijn allen.

DeelnemersZonder deelnemers geen cursuswordt wel eens gezegd. En de

21

Kringloop heeft de afgelopenjaren volop deelnemers gehad.Bij de start in 1992 waren dat er28 en dit aantal liep geleidelijk opnaar het topjaar 1998 met 78deelnemers En 2011 werd ookeen succesjaar met 74 deel-nemers (zie grafiek 1141 deel-nemers).

Top 10Het aantal keren dat de ver-schillende vogelaars deelnamenvarieerde van 1 keer tot 15 ofmeer keren. De absolute record-houder met 19 deelnames isHermans Verhees, die vanaf heteerste moment in 1992 erbij was.In 2004 liet hij verstek gaan. Of hij

dit geweten heeft weet ik niet,maar na de laatste buitenexcursieis, was hij spoorslags verdwenen.Bij afwezigheid werd hij toch inhet zonnetje gezet en de kleineattentie werd hem thuisbezorgd(zie de grafiek met de top 10).

Nog enkele toppersOok onder de gidsen bevindenzich enkele volhouders. Sommigezijn begonnen als deelnemer aande beginners cursus, vervolgensnaar de gevorderden en uiteinde-lijk gids geworden. Anderen zijngelijk gestart als gids. Jo van Polen John Hannen waren bij destart in 1992 er al bij, maarhebben ieder 1 jaar voorbij laten

22

vliegen en komen daardoor intotaal op 19 deelnames, hetzij alsdeelnemer of als gids. De abso-lute topper is echter hier onzevoorzitter Jan Hermans, die vanafde start er bij was en geen enkelekeer heeft overgeslagen (ziegrafiek van Gidsen+).

De gidsen werden bedankt voorhun deskundige manier waaropzij ook dit jaar dit weer mooievogelseizoen hebben verzorgd.

6 QuizzenVanaf 2006, het begin van depowerpoint-presentaties metgeluid, werd ook de beruchtequiz geïntroduceerd. Wat hebben

Jan, Nicky en Lei al voorpretgehad bij het samenstellen vandeze quizzen. Er zaten altijd welmoeilijke jongens bij en ook weleen buitengewone vogel. Tijdensde buitencursus hoorde ik degidsen en (gevorderde) deel-nemers wel eens mopperen overhet feit dat de quiz het toch welmoeilijk was voor de “beginners”.

82 Buitenexcursiein 19 gebieden

Alle buitenexcursies van de 20jaar “vogelen” liggen in Midden-Limburg. De volgende gebieden,met tussen haakjes het aantalmalen, werden bezocht: DeBeegderheide (1), De Brandt (1),

23

De Koningssteen (1), De Maas bijLeeuwen (1), De Musschenberg(1), Het Blankwater (1), HetIJzerenbos (1), Het Kempen-Broek (1), De Groote Peel (2), DeIsabellegreend (2), De Luzenkamp(2), Het Landgoed Hoosden (3),Het Groenewoud (5), HetLandgoed Rozendaal (5), HetLeudal (7), De Doort (9), HetMunnichsbos (11), Het Meinweg-gebied (13) en De Linnerweerd(15). Zie voor de ligging van degebieden de plattegrond vanMidden-Limburg, waar in depresentatie de verschillendevogels kwamen binnenvliegen.

“Ken uw gebied”Tijdens de buitenexcursies geenvogelquiz, maar toch een kleinquizje. Van de excursiegebiedenwerden 9 foto’s gemaakt en aande deelnemers uitgereikt.Zij moesten raden waar dezefoto’s gemaakt waren. Om hetniet te moeilijk te maken, werdende foto’s gemaakt van degebieden van dit jaar. Dit wiste dedeel-nemers niet en dat was ookaan de ingeleverde formulieren temerken.Uiteindelijk werd onze gids engebiedenkenner met 6 goedeantwoorden Leo Koster de

24

winnaar en ontving een kleineattentie.

OntbijtNa nog een dankwoord van devoorzitter was het dan eindelijktijd voor het ontbijt en Janwenste namens het bestuur degidsen en deelnemers smakelijketen.Ik citeer enkele reacties van dedeelnemers: het was compleetaf, met zelf ontworpen place-mats, eigen gemaakte veldboe-

ketten, kaarsjes, broodjes metbeleg, gekookte eieren, koffie,thee, jus d’orange, vlaai en ga zomaar door. Enkele deelnemersopperde al om de vogelcursusieder jaar op deze manier af tesluiten.

Al met al een prachtige afsluitingvan het 20ste vogeljaar. Op naarhet volgende jubileum jaar: de25ste keer.