32 | CROWetcetera nr. 6 | september 2008

www.crow.nl/bouwprocesmanagementBouwprocesmanagement

Systems engineering is een uit de Verenigde Staten overgewaaide methode van werken; heel gestruc­tureerd, van idee tot product en onderhoud, beheer en sloop. “Het biedt structuur en zorgt voor trans­parantie. SE is met name waarde­vol bij multidisciplinaire werken waar mensen kennis inbrengen vanuit verschillende vakgebie­den”, legt Arjan Visser uit. Hij is projectmanager bij CROW en nauw betrokken geweest bij de tot­standkoming van de SE­wijzer van BAM. Samen met Hans Ramler, directeur bij dit bouw bedrijf en intern verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de SE­wijzer, belicht hij de achtergronden bij het ontstaan van het document.

In de kinderschoenenVisser: “Systems engineering ondersteunt alles wat samenhangt met het technische proces bij het maken van een bouwwerk: management, veiligheid, beschik­baarheid, kwaliteitszorg, noem maar op. Het is vanuit de proces­techniek ontwikkeld. In de gww­

sector in Nederland staat systems engineering nog in de kinder­schoenen. Rijkswaterstaat, ProRail, Bouwend Nederland en de ONRI hebben het initiatief genomen om het te ontwikkelen. Ze verwachten er veel van. Er ligt in de keuze om SE toe te passen in onze sector een duidelijke relatie met innovatieve contracten. Dit is een belangrijke reden dat ook CROW nauw betrok­ken is bij de verdere ontwikkeling.”Voor de opdrachtgever en opdrachtnemer helpt systems engineering bij het gemotiveerd nemen van ontwerpbeslissingen, toetsing van het ontwerp en gerea­liseerd product, transparantie bin­nen een contract en is het een goed

hulpmiddel voor communicatie. Al met al zorgt het voor een beter product, proces en verlaagt het (faal)kosten.

Jonge hondenIn de Amerikaanse vliegtuigindus­trie heeft systems engineering zijn nut bewezen bij de assemblage, waar sprake is van honderden toe­leveranciers die soms alleen een bepaalde bout of een stuk staal leveren. “Het hele proces moet natuurlijk soepel verlopen en alles moet passen”, legt Hans Ramler uit. “In de Nederlandse gww­sector is het enkele jaren geleden geïntrodu­ceerd door ProRail. Toen ik zelf in 2001 net bij BAM in dienst was gekomen, kwam het spoorproject ‘aquaduct Abcoude’ op de markt. Kort daarvoor was een andere aan­besteding in hetzelfde traject van de spoorverdubbeling mislukt. Een groepje ‘jonge honden’ bij ProRail heeft toen carte blanche gekregen om het anders aan te pakken. Enkelen van hen waren lid van het internationale gezelschap voor systems engineering – Incose –

BAM ontwikkelt met behulp van CROW SE-wijzer

“Systems engineering: binnenkort een standaard in de bouw”

Volgende maand verschijnt de SE­wijzer. Het docu­ment van BAM, met ondersteuning van CROW tot stand ge komen, doet het technische proces van systems engineering – en alles wat daarmee samenhangt – uit de doeken. De verwachting is dat de sector deze SE­wijzer als basis gaat gebruiken voor het stand aard iseren van de SE­systematiek. Hans Ramler van BAM en Arjan Visser van CROW lichten het ontstaan toe en blikken vooruit: “Mijn stellige over tuiging is dat systems engi­neering binnenkort een gestandaardiseerde methodiek in de bouw gaat worden.”

Auteur: Tim Oosten

Arjan Visser (links) en Hans Ramler met de SE-wijzer in de hand

Illus

tratie

: Auk

e He

rrem

a

nr. 6 | september 2008 CROWetcetera | 33

en zij besloten systems engineering voor dit project toe te passen en met behulp daarvan een bouw­contract te maken.” Marktomslag“Systems engineering is bij uitstek geschikt voor de marktomslag, ‘de markt tenzij’, met het aanbesteden op basis van functioneel specifice­ren. ProRail heeft destijds in ver­band met de nieuwe aanbesteding voor het spooraquaduct Abcoude een cursus gegeven, waar ik ook aan mee heb gedaan. De aan­bieders kregen vervolgens veel ruimte om met eigen ideeën te komen binnen de gespecificeerde eisen voor tijd, geld en kwaliteit, wat succesvol is uitgepakt.”“Dit succes was aanleiding voor Rijkswaterstaat, ONRI en Bouwend Nederland om samen met ProRail aan de slag te gaan met systems engineering. Deze partijen hebben de ‘Leidraad voor Systems Enginee­ring binnen de GWW­sector’ op gesteld, een introductie van deze werkwijze, die uitlegt wat het is en wat je ermee kunt doen.”

Vers twee“Om er vervolgens mee aan de slag te gaan, is vers twee. Daarbij komt dat we in de situatie zitten dat in deze sector voor bijna alle projecten van genoemde partijen systems engineering is voor­geschreven. Gevolg is dat alle partijen per project hun eigen ideeën hebben over de vraag hoe het in de praktijk moet werken en er elke keer op nieuw strijd over voeren. En heb je eindelijk consensus bereikt, dan geldt het slechts voor dit ene project en kun je de volgende keer opnieuw beginnen.” “BAM heeft daarom besloten het initiatief te nemen tot standaardi­satie van systems engineering. We zijn daarbij in contact gekomen met CROW, dat het ‘Handboek Oplossingsvrij specificeren’ heeft uitgebracht. CROW stelde als voor­waarde voor de samenwerking dat de gezamenlijk tot stand gekomen kennis aan de markt zou worden overgedragen. Wij geven hiermee kennis weg, maar krijgen daar­voor terug dat de standaardisatie van de methodiek in de markt een sprong voorwaarts kan maken. Het is geen einddocument, maar hiermee kunnen we verder werken aan een standaard in de markt.”

Adviseren en informerenDe rol van CROW bij de totstand­koming van de SE­wijzer heeft bestaan uit adviseren en infor­meren en het houden van de eind­regie. Arjan Visser: “We zijn op het

laatste moment met een stofkam door de tekst gelopen en hebben gelet op een goede begrijpelijke tekst, inhoudelijke afstemming met andere documenten en ertoe bijgedragen dat het er illustratief goed uitziet.”“Om ermee te kunnen werken, moet je het in de vingers krijgen. Daarom zetten we de samenwer­king met BAM voort. Wij verzorgen een interne cursus waar we kennis en ervaring overdragen. Verder vragen we ons bij CROW af wat we nodig hebben om SE te implemen­teren in de sector. Hiervoor is een Programmacommissie SE inge­richt. Uiteraard maakt oplossings­vrij specificeren deel uit van de toolkit, maar dan zijn we er nog niet. De SE­wijzer kan in ieder geval een goede impuls geven voor de implementatie in de sector.”

De rol van marktleiderVoor Hans Ramler past de ont­wikkeling van de SE­wijzer in de rol van BAM als marktleider: “Van­uit die rol heeft BAM al diverse initiatieven ontplooid, zoals de introductie van het ‘Eigen initia­tief’, het voorstel voor selectie­ en gunningcriteria voor Maatschap­pelijk Verantwoord Ondernemen en de introductie van een bereke­ningsmodel voor de CO2­emissie van de gehele bouwketen.”

Bouwprocesmanagement

Arjan Visser, projectmanager Infrabouwproces, visser@crow.nl

www.crow.nl/specificeren www.leidraadse.nl

Illus

tratie

: Auk

e He

rrem

a

Illus

tratie

: Auk

e He

rrem

a