Notitie

Bouwplan Catharijneknoop

Mei 2012

2

Notitie bij commissiebrief d.d. Notitie bij commissiebrief d.d. Notitie bij commissiebrief d.d. Notitie bij commissiebrief d.d. 7 mei7 mei7 mei7 mei 2012 over het bouwplan Catharijneknoop. 2012 over het bouwplan Catharijneknoop. 2012 over het bouwplan Catharijneknoop. 2012 over het bouwplan Catharijneknoop. Laatste besluitvorming

Bij brief van 19 november 2009 legde het college van B&W het definitief ontwerp Catharijneknoop

aan de gemeenteraad voor.

De vraag die toen voorlag was of de gemeenteraad van mening was dat dit definitief ontwerp

voldoende tegemoet komt aan het deel van de motie die gaat over de Catharijneknoop. Of breder

gesteld: past dit ontwerp in de stedenbouwkundige visie van het Stationsgebied?

Naar aanleiding van de behandeling van het ontwerp in de raadscommissie Stad en Ruimte op 10

december 2009, verstrekte het college bij brief van 14 december 2009 nadere informatie.

In die brief werd o.a. gesteld dat gelet op de stellingname van de fracties in de commissie, het

college – in overleg met Corio – de glazen stroken in de vloer van de stadskamer in het DO van de

Catharijneknoop zouden verankeren. Op 17 december 2009 gaf de gemeenteraad aan het DO groen

licht. Het college zegde in de raadsvergadering toe 250 m² glas in de vloer van de Stadskamer op

te nemen, zodat bezoekers en passanten die zich in de stadskamer bevinden, kunnen ervaren dat

de Catharijnesingel onder de Stadskamer stroomt. Daarbij werd gedacht aan glazen stroken in de

vloer van de stadskamer.

Op verzoek van de gemeenteraad1, wordt het bouwplan Catharijneknoop – voordat het als

onderdeel meegaat met het bestemmingsplan Nieuw Hoog Catharijne - voorgelegd aan de

raadscommissie. Daarbij gaat het om de oplossing voor het glas in de vloer van de Stadskamer.

Programma en functies zijn onderdeel van het bestemmingsplan Nieuw Hoog Catharijne en komen

in die procedure aan de orde.

1 Het verzoek werd gedaan bij de behandeling van het bestemmingsplan Entreegebouw in januari 2012 en

tijdens de werkbijeenkomst van de raadscommissie Stad en Ruimte op 6 maart 2012.

22..66 CCaatthhaarriijjnneekknnoooopp

3

Catharijneknoop; Stadskamer, Poortgebouw en Bruggebouw

Binnenstad - Vredenburg – Entreegebouw - Catharijneknoop - Nieuw Hoog Catharijne - Stationsplein oost - Utrecht CS

Juridische positieJuridische positieJuridische positieJuridische positie

- privaatrechtelijk

Voordat begonnen kan worden met de gronduitgifte en daarna de bouw, wordt er voor o.a. de

Catharijneknoop een contract voor de uitgifte in erfpacht gesloten. De gronden worden in erfpacht

uitgegeven aan Hoog Catharijne BV (Corio).

De uitgiftecontracten gaan over de retail in het Entreegebouw (inclusief Achter Clarenburg), de

woningen op het Entreegebouw, de parkeergarage, het Poortgebouw en de overbouwingen van de

Stadskamer en het Bruggebouw. De uitgiftecontracten zijn een uitwerking van de bilaterale

ontwikkelovereenkomsten. De hoofdlijnen uit de BOO/BPO worden in deze contracten in detail

uitgewerkt. Zo worden er over allerlei zaken nadere financiële afspraken gemaakt.

Een van de onderwerpen van gesprek is de regeling voor het beheer van de semi-openbare ruimten

in Nieuw Hoog Catharijne.

In het verleden zijn beheerafspraken gemaakt over de voor het publiek toegankelijke delen. Deze

afspraken betreffen op hoofdlijnen het onderhoud van deze voetgangerstraverses, plateau’s en

bijbehorende roltrappen, het voorzien van elektriciteit van de roltrappen, het schoonmaken en

sneeuwvrij houden daarvan, etc.

4

In 1984 is het beheer van de voor het publiek toegankelijke delen van Hoog Catharijne door de

gemeente Utrecht afgekocht met Corio. Corio is sindsdien de beherende instantie.

In de nog af te ronden contracten met betrekking tot de uitgifte in erfpacht worden deze afspraken

aangepast aan de huidige plannen.

Daarnaast worden er afspraken gemaakt over de fasering van de bouw in combinatie met de

toegankelijkheid van het gebied voor zowel auto-, expeditie-, bouw-, fiets-, en voetverkeer. Dit

om zo weinig mogelijk hinder te ondervinden van de bouw van het vastgoed en de realisatie van de

openbare ruimte.

Ook de demarcatie tussen het vastgoed en de openbare ruimte wordt geregeld. De Catharijnesingel

stroomt over het dak van de parkeergarage en tussen het entree- en poortgebouw in. De precieze

eigendomsgrenzen tussen de constructie van het vastgoed en de Catharijnesingel verdient daarom

bijzondere aandacht.

De uitwerking van dit principe vindt de komende maanden in overleg met Corio plaats.

- publiekrechtelijk

Op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht is het verboden om zonder vergunning

een bouwwerk te bouwen (artikel 2.1 Wabo). In artikel 2.10 Wabo zijn de weigeringsgronden

geformuleerd op grond waarvan een omgevingsvergunning bouw moet worden geweigerd:

a. De aanvraag is in strijd met het Bouwbesluit

b. De aanvraag is in strijd met de Bouwverordening

c. De aanvraag is in strijd met het vigerende bestemmingsplan, de beheersverordening of het

exploitatieplan

d. De aanvraag voldoet niet aan de redelijke eisen van welstand

e. Het advies van de Commissie voor de tunnelveiligheid geeft aanleiding tot weigering.

Deze weigeringsgronden zijn limitatief imperatief van aard. Dit betekent dat de

omgevingsvergunning bouw slechts op basis van deze vijf weigeringsgronden kan worden

geweigerd. Andere weigeringsgronden kunnen zich niet voordoen. Ook houdt bovenstaande in dat

de vergunning moet worden geweigerd wanneer een of meerdere van de weigeringsgronden van

toepassing is/zijn. De gemeente kent op dat moment geen beoordelingsruimte om de vergunning

alsnog te verlenen.

Dit stelsel houdt eveneens in, dat naast de gestelde eisen binnen deze weigeringsgronden, het niet

mogelijk om extra eisen te stellen aan de omgevingsvergunning bouw. Ook privaatrechtelijke eisen

die niet in een van de weigeringsgronden zijn vastgelegd, kunnen niet aan de

omgevingsvergunning worden verbonden.

5

Korte beschrijvingKorte beschrijvingKorte beschrijvingKorte beschrijving2222

a. Stadskamer

De Catharijnesingel Stadskamer is de belangrijkste openbare ruimte binnen Hoog Catharijne. Zij is

het verbindende element tussen oud en nieuw Utrecht en onderdeel van de toekomstige reeks

stadstuinen en parken langs de Catharijnesingel. Het is een moderne overkluizing die past in de

reeks en traditie van overkluizingen3 in Utrecht.

Stadhuisbrug: Middeleeuwse overkluizing Stadskamer: hedendaagse overkluizing

Er is maximale transparantie en continuering van het publieke karakter van de singel. Het dak is

een eenduidig element dat tussen de gebouwen zweeft. Zichtcontact met de Catharijnesingel is

voor passanten en zeker voor bezoekers, onontkoombaar.

De begane grond van de Stadskamer sluit aan op het bestaande winkelniveau op maaiveld en komt

daarmee 3.90 meter boven het waterniveau te liggen. De vloer sluit met een lichte glooiing aan op

het stedelijk maaiveld. Taatsdeuren op de begane grond vloer maken het mogelijk om ongehinderd

van binnen naar buiten te gaan. De binnenruimte is zowel in de zomer als in de winter

geklimatiseerd. Door de deuren open te zetten, is er toegankelijkheid en verbondenheid tussen

binnen en buiten.

De Passages doorkruisen de Stadskamer van oost naar west. Het water, het nieuwe culturele lint en

de parkzone van de Catharijnesingel doen dit van noord naar zuid. De Stadskamer wordt een

belangrijk herkenningspunt. Mensen die van en naar het station gaan passeren deze ruimte.

Mensen die met de auto komen, parkeren onder het Vredenburgplein en arriveren vervolgens in

deze ruimte. Verder bevindt zich de parkeergarage achter de oostelijke kademuur in de singel. Ook

hier is een referentie met de historische binnenstad. In de kademuur komen openingen zodat het

2 een uitgebreide beschrijving is opgesteld bij de aanbieding van het definitief ontwerp Catharijneknoop in

november 2009.

3 Een overkluizing is te vergelijken met een brug maar dan met één of meer opstallen erop. In veel binnensteden in Europa en daarbuiten komen overkluizingen voor. In Nederland is dit ook een algemeen verschijnsel bijvoorbeeld de Binnendieze in 's-Hertogenbosch, waar het water op verschillende plaatsen is overbouwd en de Stadhuisbrug in Utrecht.

6

mogelijk wordt om vanuit de singel de parkeergarage in te kijken en vice versa. De singel zal

daarom ook vanuit de parkeergarage verlicht worden.

Boten kunnen aan de zijde van het Poortgebouw aanleggen in de singel en hun passagiers kunnen

aan wal gaan bij de Stadskamer. De ruimte zal 24 uur per dag open zijn voor het publiek.

In de Stadskamer komen diverse terrassen. Het is een "place to be" voor culturele manifestaties al

dan niet in samenwerking met het Muziekpaleis.

Stadskamer; de belangrijkste openbare ruimte binnen Nieuw Hoog Catharijne

7

b. Poortgebouw (Middengebouw)

Het Poortgebouw grenst aan de nieuwe Catharijnesingel en staat precies in het midden tussen de

nieuwbouw aan het Vredenburg en het bestaande Radboudkwartier. Het is – conform de

stedenbouwkundige visie van UN Studio – bedoeld als icoon. Het Poortgebouw is een multi

functioneel gebouw dat onderdak biedt aan winkels, horeca, boten aanlegplaats, een hotel en

rooftop restaurant. Het is een sculpturaal element binnen het stedelijk landschap van Utrecht. De

horeca units op de begane grond zijn rondom transparant vanwege de centraal geplande

keukenopstellingen. Hiermee heeft het programma tweezijdige uitstraling richting Stadskamer en

de weg onder het Bruggebouw.

Via een wed4, komt de bezoeker bij de aanlegsteiger van de rondvaartboten.

Donkere Gaard: Middeleeuws middengebouw Poortgebouw: hedendaags middengebouw

Conform de toezegging van het college in de raadsvergadering van 17 december 2009 bedraagt de hoogte

van het Poortgebouw vanaf de vloer van de Stadskamer maximaal 38 meter5.

c. Bruggebouw

De overbouwing boven de weg van de Catharijnesingel is in zijn vormgevingsconcept gelijk aan de

stadskamer boven het water. Het programma bestaat voornamelijk uit winkels en horeca op de eerste en

tweede verdieping. Op de derde verdieping komt een mix van hotel, sport en ontspanningsruimten. Dit

gehele programma bevindt zich binnen een zelfde schil en onder een zelfde dak als de stadskamer.

Het glas in de kopgevels geeft de passant een voorproefje van het er achter gelegen programma. De

plafondafwerking boven de weg wordt door middel van verlichting een lichtobject dat boven de weg

zweeft.

4 een wed is een typisch Utrechts verschijnsel en is een verbinding tussen het straatniveau en het water; deze wedden kwamen in het verleden op meer plaatsen in Utrecht voor, bijvoorbeeld bij de Viebrug en het Wed/ Donkere Gaard. Een bestaand is de verbinding tussen de Ganzenmarkt en de zwaaikom in de Oudegracht (Stadhuis/ Winkel van Sinkel). 5 aangezien de stadskamer iets meer dan een meter boven het maaiveldniveau ligt, komt de maximale hoogte

uit op 39,3 meter. Zie daarvoor de notulen van de gemeenteraad van 17 dececember 2009, blz. 22.

8

In het midden van de overbouwing is een opening boven de weg die licht en lucht doorlaat tot op het

maaiveld. In deze opening hangt een bijzonder element. Dit hangende juweel huisvest retail en is omkleed

met een metalen en glazen schil. Deze doet de kleur en intensiteit van het licht veranderen gedurende de

dag. De ruimte in het Juweel is bereikbaar via de winkels op niveau 1 en 2.

Op het maaiveldniveau wordt een nieuwe gevel voor het bestaande Radboudkwartier aangebracht. In deze

gevel komen de entrees tot het bestaande hoger gelegen programma van woningen, kantoren en

stallingen. Ook komt er programma in de gevel om de overbouwing zo veel mogelijk te activeren en

zodoende sociale controle en een veiligheid te creëren. De kolommen onder de overbouwing naast de weg

zijn niet zichtbaar. Hierdoor blijft de overbouwing overzichtelijk en veilig. Deze gevel zal verdiepingshoog

zijn (+/- 5 meter) en krijgt een verticale geleding. De gesloten delen zullen gevuld zijn met gekleurd, niet

transparant glas. Rondom de entrees wordt de gevel ingevuld met transparant glas.

De passages in de overbouwing zullen hetzelfde uiterlijk krijgen als de winkelfronten in het

poortgebouw. Zodoende wordt de afwerking van het interieur over de gehele breedte van de singel

verbijzonderd ten opzichte van de totale passage en straat. De commerciële ruimtes die zich tussen

de passages en de buitengevel bevinden, worden op het hoofdwinkelniveau zo transparant

mogelijk uitgevoerd. De ruimtes op niveau 2 en 3 worden omsloten door een houten schil. Net als

het juweel in het midden van de overbouwing verhult de schil het programma en creëert het een

volume dat vrij lijkt te hangen achter het glas boven de weg.

Verder komt er een aluminium sandwich panelen plafond met 360 losse armaturen. Deze hebben

een akoestische werking, zodat er onder de overbouwing een aangenaam geluidsklimaat is.

Shared space en een levendig gebied onder het Poortgebouw

9

Resterend onderwerpResterend onderwerpResterend onderwerpResterend onderwerp

a. Stadskamer 250 m² glas.

In de raadsbrief van 14 december 2009 stelde het college van B&W dat aanvankelijk was onderzocht

of het mogelijk zou zijn open gaten in de vloer van de stadskamer op te nemen. Hiertoe is door

bureau Peutz een studie naar effecten van dergelijke gaten op wind, tocht en binnenklimaat

verricht. Deze studie leidt tot de conclusie dat, indien een enigszins verantwoord binnenklimaat

moet worden gerealiseerd in de Stadskamer, deze gaten dienen te worden afgesloten.

Naar aanleiding van het raadsdebat op 17 december 2009 heeft Corio twee varianten ontworpen

om naast het horizontale oogcontact met de Catharijnesingel, ook in de Stadskamer verticaal

contact te hebben met de Catharijnesingel.

Variant 1 (glasstroken)

Deze bestaat uit een min of meer willekeurig patroon van langwerpige glasstroken

Deze glasstroken zijn om veiligheidseisen relatief smal en enkele centimeters dik. Uit onderzoek

en ervaring is gebleken dat intensief gebruikt vloerglas snel zijn glans en transparantie verliest.

Bovendien is het effect van het zichtcontact beperkt. De kijker kijkt vanuit de Stadskamer door het

glas naar donkerte, zijnde de singel. Zolang het glas nog niet is bekrast en zijn glans niet heeft

verloren, is deze donkerte nog herkenbaar als water. Naar verwachting worden de glasstroken snel

dof en ervaart men binnen enkele maanden nog alleen maar vaag donkerte.

Daarnaast hebben veel mensen een zekere angst om over dergelijke glazen oppervlakten te lopen.

Een gegeven dat niet alleen de Stadskamer als looproute tussen binnenstad en station minder

functioneel maakt, maar dat bovendien gebruik als locatie voor binnenevenementen – zoals

overeengekomen in de bilaterale ontwikkelovereenkomst Vredenburg e.o. met Corio uit 2006 -

beperkt.

Om aan de raadswens van zichtbaar singelwater in de vloer van de Stadskamer tegemoet te komen, is Corio

daarom op zoek gegaan naar een geheel andere oplossing.

MuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleis

CatharijnesingeCatharijnesingeCatharijnesingeCatharijnesingellll

EntreegebouwEntreegebouwEntreegebouwEntreegebouw

StadskamerStadskamerStadskamerStadskamer

10

Variant 2 (ornament)

De bezoeker beleeft vanuit de parkeergarage het water op spiegelniveau en stijgt middels

roltrappen naar de stadskamer. Ook ervaart de bezoeker de historische resten van kasteel “De

Vredenburg”. Vanuit de Stadskamer bezien, ervaart de bezoeker een ornament dat qua vormtaal

verwijst naar de ondergelegen historische resten. Ook is in het ontwerp de verwijzing naar het

water verwerkt middels glas en ‘stromende’ waterschermen.

Deze variant heeft de voorkeur van Corio. De voorkeur van Corio is gebaseerd op het feit dat dit

ontwerp niet alleen voorziet in een verwijzing naar water en cultuurhistorische resten, maar ook

een functie heeft als verbinding tussen de Stadskamer en de parkeergarage.

MuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleis

CatharijnesingelCatharijnesingelCatharijnesingelCatharijnesingel

EntreegebouwEntreegebouwEntreegebouwEntreegebouw

StadskamerStadskamerStadskamerStadskamer

11

Beide varianten zijn getoond tijdens een werkbijeenkomst van raadscommissieleden op 6 maart 2012.

Voor beide varianten liepen de aanwezigen niet warm.

De raadsleden gaven de volgende aspecten mee.

- handhaving singelprofiel, roltrappen binnen de parkeergarage/ het Entreegebouw

- duurzame oplossing (geen gekunstelde voorziening; i.v.m. technische beheerproblemen/

legionella i.v.m. stilstaand/ beperkt stromend water)

- voldoen aan 250 m� glas

- groene route in/ onder Stadskamer.

Naar aanleiding van die bijeenkomst heeft Corio een derde variant ontwikkeld (podiummodel)

Variant 3 (podiummodel)

In/ op de vloer van de stadskamer wordt 250 m� glas opgenomen, verdeeld over drie locaties. Het glas is

ongeveer 45 cm opgetild ten opzichte van het vloerpeil van de stadskamer. Het glas wordt omzoomd met

een natuurstenen band die dient als zitelement. Het glas doet in geval van evenementen dienst als podium.

Ook hier is de oplossing multifunctioneel. Twee van de podia steken door de transparante kopgevels van

de Stadskamer om zo binnen en buiten met elkaar te verbinden. In de uitwerking van de plannen volgt

detaillering met verlichting en beleving.

MuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleisMuziekpaleis

CatharijnesingelCatharijnesingelCatharijnesingelCatharijnesingel

EntreegebouwEntreegebouwEntreegebouwEntreegebouw

StadskamerStadskamerStadskamerStadskamer

12

Standpunt collegeStandpunt collegeStandpunt collegeStandpunt college

Variant 1: deze in 2009 voorgestelde variant komt niet tegemoet aan de bedoeling van de raad:

zichtbaar singelwater in de vloer van de Stadskamer. Door het intensieve gebruik van de vloer (per

dag lopen er 150.000 mensen over deze vloer), zal zelfs zeer sterk glas in korte tijd dof worden en

geen enkel zicht op het water meer opleveren. Dat bewijst de praktijk in diverse soortgelijke

situaties in binnen- en buitenland.

Variant 2: deze is naar onze mening te gekunsteld. De roltrappen worden in een glazen doos in de

singel gelegd. Weliswaar ervaren bezoekers, die vanuit en naar de parkeergarage komen, het water

maar door de roltrappen in de singel te leggen, wordt de singel versmald. Daarbij is nog de vraag

wat en hoeveel er van de oorspronkelijke toren van De Vredenburg wordt terug gevonden.

De waterwand is niet duurzaam en een erg gekunsteld element.

Variant 3:

Deze variant komt in de basis het meest tegemoet aan de raadswens voor zichtbaar glas in de

Stadskamervloer. Weliswaar zal ook dit glas aan slijtage onderhevig zijn door evenementengebruik

maar deze is een fractie in vergelijking met de glazen stroken.

Daarom heeft deze variant de voorkeur van het college.

VerVerVerVervolgvolgvolgvolg

Het B&W besluit om het bestemmingsplan Nieuw Hoog Catharijne ter visie te leggen, is gepland in

de zomer 2012. Het raadsvoorstel tot vaststelling is gepland in het najaar.

13

Website

Op cu2030.nl vindt u alle actuele

informatie over de plannen, inclusief

foto’s, tekeningen en impressies van het

toekomstige Stationsgebied. Hoe ziet

het nieuwe station eruit? Hoe verloopt

de transformatie van Muziekcentrum tot

Muziekpaleis? Ga naar de website voor

actuele info.

Infocentrum

Hoe ziet het Stationsgebied er straks

uit? Welke sfeer en uitstraling krijgt de

stad? Hoe zit het met de

bereikbaarheid? Waar komen woningen,

winkels en kantoren?

Loop eens binnen bij het Infocentrum

(Vredenburg 40). Daar ziet u de

toekomst van het Stationsgebied met

eigen ogen. We organiseren ook

ontvangsten voor groepen.

Adres Infocentrum

Adres Vredenburg 40

Telefoon 030 - 286 96 50

E-mail stationsgebied@utrecht.nl

Open maandag t/m vrijdag 13.00 - 17.30 uur

zaterdag 13.00 - 17.00 uur

cu2030.nlcu2030.nlcu2030.nlcu2030.nl