Erfgoed Hoogstraten – Nieuwsbrief november 2017

Nieuwsbrief november 2017 Erfgoed Hoogstraten vzw, Leemstraat 9b, 2320 Hoogstraten

Najaarslezing Erfgoed Hoogstraten Mevrouw, Mijnheer, Naar goede traditie voorziet Erfgoed Hoogstraten aan het einde van elk werkingsjaar een boeiende lezing en dit jaar zal dat zeker niet anders zijn. Wij verwachten jullie alvast op vrijdag 8 december vanaf 20u in het auditorium van het Klein Seminarie in Hoogstraten (Vrijheid 234). De invalshoek voor onze najaarslezing 2017 zijn twee publicaties die heel recent van de persen zijn gerold. Eerst zullen we kort het intussen reeds achtste jaarboek van onze vereniging voorstellen, met vier bijdragen over uiteenlopende aspecten van onze lokale geschiedenis. Daarna volgt de eigenlijke lezing waarin Nand Doms en Johan Ooms u een en ander zullen vertellen over het boek dat ze hebben geschreven over de bewogen geschiedenis van de ‘Vernieling en heropbouw van de Hoogstraatse Sint-Catharinakerk en -toren'. Deze toren werd immers in de vroege ochtend van 23 oktober 1944 door de Duitsers bij hun aftocht opgeblazen, waarbij ook een gedeelte van de kerk en het stadhuis werd verwoest. Vermelde auteurs zijn ex-Hoogstratenaar, maar hebben nog steeds een zeer warm kloppend hart voor het stadje. De lezing zal dus grotendeels in het teken staan van de presentatie van het boek “En gij zorgt voor de heropbouw”, een citaat uit het dagboek van wijlen deken Jozef Lauwerys. Dit, laten we maar zeggen, marsbevel werd door Josephus Ernestus kardinaal Van Roey aan de deken gegeven tijdens zijn bezoek aan de ruïne op 23 november 1944. “Goed eminentie” was het gedienstige antwoord van de deken, toen niet wetend welke betekenis dit antwoord zou krijgen. Dertig jaren vol kommer tot en met tegenwerking heeft het geduurd vooraleer het laatste glasraam terug was geplaatst. Als bijlage vindt u naast de persberichten over de beide publicaties enkele pagina’s uit de pennenvrucht van Nand en Johan zodat u zich al min of meer een beeld kan vormen van de inhoud. De toegang tot de lezing is trouwens gratis. Inbegrepen een drankje nadien. We hopen jullie daar talrijk te mogen verwelkomen. Namens Erfgoed Hoogstraten, Namens de auteurs, Francis Huijbrechts Nand Doms en Johan Ooms Voorzitter

Persbericht Jaarboek EH Nr. 8 (2018-2019)

Erfgoed Hoogstraten vzw, Leemstraat 9b, 2320 Hoogstraten

In 1933 startte de toenmalige Hoogstratens Oudheidkundige Kring (HOK) – opgericht in 1928 – met het uitgeven van jaarboeken. Een gegeven dat tot begin jaren 1980 consequent werd volgehouden. Na het overlijden van stichter Jozef Lauwerys in 1986 viel de vereniging wat stil, maar tussen 1996 en 2000 liepen er toch nog vier jaarboeken van de persen. HOK werd enkele jaren later evenwel officieel ontbonden.

Ondertussen was de vzw Erfgoed Hoogstraten opgericht die de traditie van het uitbrengen van jaarboeken i.v.m. boeiende thema’s vanuit de lokale geschiedenis weer oppikte in 2004. Een belangrijk werk want het is door het onderzoeken en het publiceren dat onze kennis over de regio Hoogstraten toeneemt en beter toegankelijk wordt voor onze streekgenoten.

Met enige voldoening kan onze vereniging thans reeds het achtste jaarboek aan u voorstellen en daarin zijn vier studies opgenomen over uiteenlopende aspecten van onze rijke geschiedenis. Het is een goedgevulde uitgave geworden met in totaal 228 pagina’s. Bovendien willen we toch even onderlijnen dat al de artikels werden uitgewerkt door onderzoekers uit onze eigen stad.

De 80-jarige oorlog (1568-1648) was in de Nederlanden ongetwijfeld een ellendige tijd. Voor de regio Hoogstraten was vooral de inname van het Gelmelslot door muiters in 1602 een absoluut dieptepunt. Laura Danckaert (°1994) studeerde in 2016 af als historica, met als specialisatie de periode Nieuwe Tijd. De masterproef die zij voor dit afstuderen over de muiterij van Hoogstraten schreef werd in dit jaarboek opgenomen. Hierin bespreekt zij deze zogenaamde ‘groene geuzen’ en hun belang voor de ontwikkelingen in de Nederlanden.

Maarten Peeters (°1993) is historicus en alumnus van de KU Leuven. Hij heeft een specifieke interesse in de vroegmoderne geschiedenis van Hoogstraten en omstreken. Voor dit jaarboek herwerkte hij zijn masterthesis over belangenvermenging in het Hoogstraatse bestuur en zijn beleid betreffende de wijn- en bieraccijnzen ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog. Voor de burgemeesters en schepenen van de Vrijheid was het telkens een hele klus om de financiën in orde te krijgen in vaak turbulente economische tijden!

Piet Van Deun (°1976) is historicus en conservator van het Stedelijk Museum Hoogstraten. Hij publiceerde in de jaarboeken van Erfgoed Hoogstraten meermaals over de geschiedenis van onze stad en schreef ook mee aan verschillende toeristische erfgoedgidsen over Hoogstraten. Voor dit erfgoedboek maakte hij een studie over de financiën van Frank van Borssele, heer van Hoogstraten en een bekend edelman in de 15de eeuw die grote gebieden wist te verwerven in onze ruime regio.

Francis Huijbrechts (°1965) is naast voorzitter van Erfgoed Hoogstraten tevens coördinator van de Werkgroep “Op het Oorlogspad”. Zijn interesse in de militaire geschiedenis van de Kempen heeft al tot heel wat initiatieven geleid, zoals het oprichten van monumenten, het organiseren van herdenkingen of het uitwerken van publicaties. Hij schreef het laatste artikel waarin opnieuw het kasteel van Hoogstraten wordt verbonden met een aantal militairen, maar dan in een heel andere periode en context. Hij staat immers stil bij de lotgevallen van Pilot Officer John Goodson, één van de overlevenden van een bommenwerpercrash aldaar op 30 mei 1943, in 2018 precies 75 jaar geleden.

Het jaarboek zal op vrijdag 8 december (20u) kort worden voorgesteld in de marge van onze najaarslezing in het auditorium van het Klein Seminarie (Vrijheid 234). Het boek is echter al vanaf zaterdag 18 november voor € 20 te koop in het Stedelijk Museum (Begijnhof 9) of bij Toerisme Hoogstraten (Vrijheid 149) en de Standaard Boekhandel (Vrijheid 147).

Het ideale geschenk voor onder de kerstboom!

Namens Erfgoed Hoogstraten vzw

Francis Huijbrechts

Voorzitter

“EN GIJ ZORGT VOOR DE HEROPBOUW!”(Kardinaal Van Roey tot deken Jozef Lauwerys op 23 november 1944)

Niets is in Hoogstraten zo vertrouwd als de Sint-Katharinakerk met zijn haast 105 meter hoge toren. Je ziet hem staan van heinde en ver. Gewijd in 1544. Geen storm die hem deed beven. En niets doet u eraan denken dat die kerk en die toren er toch een hele tijd niet gestaan hebben, een tijd dat slechts enkele ruïnes vertwijfelde getuigen waren van wat er ooit geweest was. Want op 23 oktober 1944, in de vroege, mistige ochtend, verdwenen kerk en toren in een wolk van dynamiet, steen en stof: op die voor Hoogstraten allerlaatste oorlogsdag verwoestte het Duitse leger Hoogstratens trots.

Vóór zijn aanstelling als deken van Hoogstraten kreeg Z.E.H. Jozef Lauwerys, professor aan het Klein Seminarie van Hoogstraten, van Josephus Ernestus kardinaal Van Roey een bijzondere boodschap mee, samengevat in slechts vijf simpele woorden: “En gij zorgt voor de heropbouw!”

En deken Jozef Lauwerys heeft “hem” heropgebouwd, de kerk en de toren, en de kunstschatten gerestaureerd. Het was een onmogelijk geacht werk, niet te doen. Maar het lukte de deken (en de architecten, en de aannemers, en de werklieden, en de restaurateurs, en de leden van de kerkfabriek) wonderwel! In 1954 werd de kerk terug in gebruik genomen, in 1958 was de toren in zijn volle 105 m hoogte herrezen. Het was een huzarenstuk, zowel menselijk, materieel als financieel. Het weekte zeer vele emoties los! Hoogstraten was de kerk- en torenbouwers onnoemelijk dankbaar.

Zo werd in 2008 in Hoogstraten op grandioze wijze het ‘Torenjaar’ gevierd: 50 jaar nieuwe toren. Feest het ganse jaar door om het herrijzen van die toren te herdenken. Wat uiteraard ook gepaard ging met een grote tentoonstelling in de Sint-Katharinakerk, gewijd aan die wederopbouw en geopend door graaf en gravin de Lalaing, nazaten van de kerkbouwers uit de 16de eeuw, graaf Antoon de Lalaing en zijn gade gravin Elisabeth van Culemborg.

Om deze toch wel historische en rijk gestoffeerde tentoonstelling mogelijk te maken is een grote zoektocht naar historisch materiaal nodig geweest: originele plannen en tekeningen, bestekken, documentatie, briefwisseling, getuigen … her en der verspreid en soms niet direct te vinden. En rezen de eerste fundamentele vragen op: hoe konden kerk en toren, en heel wat van de kunstschatten heropgebouwd en gerestaureerd worden zonder de originele plannen, zonder tekeningen, zonder documentatie…

Maar na een voorbereidend werk van ruim een jaar (gestart begin 2007) kon in 2008 een schitterende tentoonstelling utgebouwd worden, bezocht door vele duizenden mensen uit binnen- en buitenland. Het maakt je als organisatoren trots … en een beetje overmoedig ook. Zodat wij, Nand Doms en Johan Ooms, op een blauwe maandag van oordeel waren dat we al dat werk niet zo maar verloren konden laten gaan, en – waarom ook niet – het dus stellig verwerken moesten in een boek.

Maar tussen droom en daad blijkt al snel dat “en gij zult hem herbouwen” soms vlotter lijkt te gaan dan “en gij zult hem schrijven”… Maar het is ons uiteindelijk gelukt. Tien jaar na de vernieling (1944) van de kerk was zij heropgebouwd (1954), tien jaar na de start van de voorbereiding van de tentoonstelling (2007) is het boek klaar (2017).

Het boek is – na een historisch overzicht – ingedeeld in twee delen:

1. De wederopbouw van kerk en toren (Nand Doms);2. De restauratie van de kunstschatten (Johan Ooms).

Het boek is rijkelijk voorzien van historische documenten en foto’s, van plannen en tekeningen, is erg verhalend, en dus zeer vlot leesbaar opgesteld en is voorzien van (h)eerlijke anekdotes, de “p’tites histoires” (al dan niet kerkelijk goedgekeurd, maar fijn om weten).

En – mogen we het zeggen? – we zijn er best fier op!

Ook dankbaar zijn wij de subsidiërende overheden en sponsors (het provinciebestuur van Antwerpen, Erfgoed Noorderkempen, stad Hoogstraten, kerkfabriek Sint-Katharina Hoogstraten, Veiling Hoogstraten, De Hoogstraatse Maand, Erfgoed Hoogstraten, Klein Seminarie Hoogstraten), die het ons mogelijk hebben gemaakt om U een rijk gedocumenteerd boek van ruim 460 bladzijden aan te kunnen bieden aan de zeer democratische prijs van slechts € 35. Een mooi geschenk dus ook met Kerstmis en Nieuwjaar…!

Presentatie van het boek:

Intekenen en betalen:

Je kan intekenen op het boek, dat gedrukt werd op 250 exemplaren - door € 35,- te storten op de projectrekening nr. BE51 7350 4722 7062 op naam van Ooms J & Doms F, Kloosterstraat 11 2330 Merksplas met vermelding van naam en adres en aantal exemplaren. Je kan je intekening op voorhand mailen naar nand.doms@gmail.com zodat je intekening al aangekondigd is. Indien het boek per post naar uw thuisadres moet gestuurd worden, stort u een bedrag van 35 + 6 = € 41 per exemplaar.De boeken zullen medio december worden verstuurd.

“En gij zorgt voor de heropbouw!” zal voorgesteld worden op 8 december 2017 om 20.00 uur in het auditorium van het Klein Seminarie, Vrijheid 234 Hoogstraten. Deze voorstelling gaat gepaard met een lezing door de auteurs over de wederopbouw van kerk en toren, en de restauratie van de kunstschatten. U bent van harte welkom!

Het boek zal te koop zijn tijdens de presentatie op 8 december 2017 en nadien bij• Standaard Boekhandel, Vrijheid 147 Hoogstraten;• Standaard Boekhandel, Sint-Antoniusstraat 18-20-22 Turnhout;• VVV Hoogstraten, Vrijheid 149 Hoogstraten;• Nand Doms Kloosterstraat 11 Merksplas;• Johan Ooms Tichelarijstraat 52b2 Turnhout.

Een goede raad:Teken snel in, er zijn slechts 250 exemplaren…

Nand Doms en Johan Ooms, auteurs.

Subsidiërende overheden en sponsors.

KLEIN SEMINARIE

Hierna enkele pagina’s uit het boek, om u een idee te vormen.