Advies- en ingenieursbureau

dhv.nl/mobiliteit

September 2010 > Vervlechting versnelt oplevering infrastructurele werken | Tweede Julianasluis impuls voor economie | Assetmanagement ontzorgt overheden | DHV Quickfilter selecteert realistische verkeersoplossingen

We zijn mobieler dan ooit en dat is onder andere op

de wegen dagelijks te merken. Vrachtverkeer, woon/

werkverkeer, vakantieverkeer, alles en iedereen strijdt

letterlijk en figuurlijk om de voorrang. Eenvoudige op-

lossingen zijn er niet meer. Of het nu gaat om een

wegverbreding, een nieuwe brug of een railverbin-

ding, elk nieuw project omvat inmiddels veel meer

dan dat. De visie van DHV kan worden samengevat

als 'meer met minder'. Wij zoeken naar innovatieve

concepten en technologieën die leiden tot meer capa-

citeit, veiligheid en comfort, maar ook minder ruim-

tebeslag, energieverbruik, doorlooptijd en kosten.

Mobiliteit van morgen

Altijd een oplossing verder

John Vredenberg, gemeente Amersfoort:

“3D-ontwerp wordt een communicatiegereedschap”

Walter Fransen

Voor de herinrichting van de Kersenbaan, een corridor langs een spoorlijn van 1,6 km en 30 meter breed in het centrum van Amersfoort, werkt DHV met nieuwe technieken op het gebied van 3D-ontwerp. “Ik denk dat dit de toekomst is”, zegt John Vredenberg, projectleider bij de gemeente Amersfoort. De Kersenbaan is een nieuwe verbinding tussen het centrum en de snelweg A28. Behalve een nieuwe weg langs de be-staande spoorweg – het zogenoemde Pon-lijntje – komt er onder meer een door de Kersenbaan ondertunnelde roton-de, moet de bestaande riolering worden aangepast, onder-grondse infra worden verlegd en komen er geluidsschermen vanwege de nabijgelegen huizen.De Kersenbaan is zeer krap omsloten door bestaande bebou-

wing en infra. De weg is nodig voor de stad en in samenspraak met de belanghebbenden wordt hieraan gewerkt. Dit maakt de Kersenbaan tot een uitdagend en complex project. Bovendien wordt Nederlands eerste gelijkvloerse spoorwegovergang in een rotonde aangelegd. DHV is verantwoordelijk voor de projectcoördinatie van alle technische disciplines.

CommunicatiegereedschapDe nieuwe weg wordt een van de belangrijke invalswegen van Amers-foort. De plannen hebben veel discussie in de stad en in de politiek op-geleverd. Des te beter is het dat door de nieuwe 3D-ontwerpmethode snel duidelijk is hoe de omgeving er uiteindelijk uit komt te zien. “Ook niet-technisch onderlegde mensen kunnen het door de zeer realisti-sche illustraties snel begrijpen”, vertelt Vredenberg.

Lees verder op pagina 2

In het kader van de mobiliteit van morgen speelt assetmanagement een prominente rol voor de provinciale infrabeheerders. De ervaring leert dat er veel vragen leven over assetmanagement. “Veel provincies worstelen met dit onderwerp”, bevestigt strategisch adviseur Eric Delhez. “Ze willen wel iets doen met assetmanagement, maar weten niet precies wat of hoe.” Daarom werd een workshop georganiseerd over asset-management voor managers en beleidsmedewerkers bij provincies die betrokken zijn bij infrabeheer en assetmanagement. De deelnemers deelden

er hun vragen, kennis en ervaringen over dit onderwerp met elkaar. Zij waren over de bijeenkomst goed te spreken en gaven aan dat het voldoet aan hun behoefte. In januari 2011 vindt een tweede bijeenkomst plaats, waarmee we een platform bieden waar provincies hun kennis en ervaringen over assetmanagement kunnen blíjven delen.

GesprekspuntenTijdens de eerste bijeenkomst vertelden Jos Oostveen van de provincie Gelderland en Rick de Jager van de provincie

Zuid-Holland over hoe ’hun’ provincies omgaan met assetmanagement. Geert Fuchs deed de DHV-filosofie van de managing agent-rol op het Limburgse bedrijvenpark Chemelot uit de doeken. Gespreksonderwerpen waren onder meer de trajectgewijze aanpak van infrastructuur, structuur en cultuur van de beheerorganisatie, de relatie met bestuur en politiek en – uiteraard – bezuinigingen.info: eric.delhez@dhv.com, peter.schut@dhv.com

Provinciale infrabeheerders delen kennis op platform assetmanagement

Door het samenvoegen van de huidige omgeving – bestaande uit huizen, tuinen en andere beeldbepalende objecten – met het voorgenomen ontwerp, wordt door middel van 3D-visualisaties de toekomstige situatie nagebootst. De inzich-telijkheid van de ontwerpmethode voorkomt miscommunicatie, bespaart tijd en is dus uiteindelijk efficiënter. “We krijgen heel snel inzicht of een verandering al dan niet mogelijk of wenselijk is”, vertelt Jeffrey Rampaart, DHV’s projectleider voor de Kersenbaan. “Tijdens presentaties kunnen we het resultaat van plaatsing van bijvoorbeeld openbare verlichting laten zien en zelfs ter plekke kleine aanpassingen in kleur, materiaal of afmetingen doorvoeren, zodat iedereen direct het realistische gevolg daarvan op de omgeving ziet. Het zijn niet zomaar leuke plaatjes, maar het echte effect wordt realtime getoond omdat de basis voor het 3D-model het techni-sche ontwerp is. Zo wordt de techniek vertaald in een beleving en vormt die niet langer een barrière.” info: jeffrey.rampaart@dhv.com

Techniek vertalen in beleving

Jeffrey Rampaart, DHV

Tweede Julianasluis impuls voor economieOp het punt waar de Gouwe bij Gouda in de Hollandse IJs-sel stroomt, plaatst de Provincie Zuid-Holland de Tweede Julianasluis. De sluis, die al op 1 januari 2014 gereed moet zijn, zal de steeds drukkere scheepvaartroute ontlasten. Hij voorkomt bovendien dat bij onderhoud van de bestaande sluis de binnenvaart wordt gestremd. De provincie heeft een veelomvattende opdracht voor de sluis verstrekt. Zo is ons bureau zowel verantwoordelijk voor onderzoeken en uit-werking van het Programma van Eisen aan de hand van het gemaakte ontwerp, als voor het opstellen van een Design & Construct-contract, de begeleiding van de aanbesteding en het uitvoeren van de contractbeheersing tijdens de bouw.

Voor de provincie is het uiterst belangrijk dat de sluis op tijd klaar is. Het tijdmanagement zal bij dit project met een krap-pe tijdsplanning dan ook goed in de hand worden gehouden. Daartoe wordt een strak risicomanagement gevoerd. “We zullen bij de aanbesteding de lat hoog leggen, zodat we een heel goede partij kunnen selecteren”, vertelt projectleider Cor Hubach. “Het D&C-contract zullen we zo opzetten dat in de realisatiefase ook versnellingen mogelijk zijn. De aan-nemer stimuleren we bijvoorbeeld om het werk eerder op te leveren door hem financiële voordelen in het vooruitzicht te stellen. Ook blijft de mogelijkheid bestaan voor de aanne-mer om zelf innovatieve oplossingen aan te dragen.”

FunctiebehoudOmdat de sluis en het sluiseiland zich op een punt bevinden met verschillende functies, spelen omgevingsfactoren een belangrijke rol. Zo willen zowel de provincie als de gemeente Gouda dat de huidige recreatiefunctie van het sluiseiland behouden blijft. Tegelijk moet het werk zo worden gepland dat het verkeer op de N207 – die momenteel wordt aange-legd en het sluiseiland kruist – zo min mogelijk last heeft van de werkzaamheden.De Tweede Julianasluis wordt breder en dieper dan de hui-dige, zodat de steeds grotere schepen ook in de toekomst kunnen blijven passeren. Bovendien verbetert de veiligheid bij de bestaande sluis doordat de beroeps- en recreatievaart in de toekomst gescheiden zijn. Ondertussen wordt ook het grootschalig onderhoud van de Eerste Julianasluis begeleid. info: cor.hubach@dhv.com

De realisatie van grote infrastructuurwerken zijn te versnellen wanneer de contracten ervoor gelijktijdig met in plaats van ná voltooiing van planprocedures worden opgesteld. Een bijkomend voordeel van deze vervlechting van de planprocedure en het inkoopproces, is dat aannemers betere en creatievere oplossingen kunnen aandragen.

“Hoe eerder inkopers en aannemers bij de planprocedures betrokken worden, des te beter”, meent Elske Bosma, adviseur contract- en projectmanagement. “Omdat ze de mogelijkheden niet kennen, kiezen opdrachtgevers helaas nog niet vaak voor vervlechting.”Vervlechting van plan- en inkoopprocessen kent zo zijn eigen aandachtspunten. Allereerst is vervlechten alleen mogelijk bij geïntegreerde contractvormen als Design & Construct. Zolang overheden kiezen voor uitgewerkte bestekken met gedetailleerde specificaties, wordt te weinig gebruik gemaakt van de praktijkervaring van de aannemers.

KnooppuntenEen ander aandachtspunt is dat overheden en marktpartijen nog geen definitieve afspraken kunnen maken zolang de plan- en inspraakprocedures nog niet zijn afgerond. “Het is daarom belangrijk om vooraf na te denken over waar het planstudieproces

DHV heeft goede ervaring met vervlechting, onder an-dere bij de projecten Tweede Coentunnel, Spoedaanpak A27/A28 en A2 Maastricht. Bij A15 MaVa zijn de planstudie en contractering parallel aan elkaar voorbereid; dat lijkt sterk op vervlechting. Momenteel zijn we betrokken bij het project ViA15, de doortrekking van de A15 naar de A12. Vanaf een vroeg stadium werken we aan de vervlechting van de Trajectnota met de bijbehorende MER en de aan-bestedingsprocedure.

en de inkoop elkaar weer tegenkomen. Dit noemen we knooppunten.”, zegt Bosma: “Degenen die bij de overheid de inkoopcontracten opstellen en die de planstudies uitvoeren, doen er goed aan om in een vroeg stadium een gezamenlijke inkoopstrategie vast te stellen waarbij vervlechten serieus wordt overwogen.” info: elske.bosma@dhv.com

Vervlechting kanoplevering infrastructurele werken versnellen

Foto

: Hol

land

se H

oogt

e

De ontwerpmethode is volgens hem dan ook niet alleen te gebruiken in een vroegtijdig stadium van het ontwerppro-ces, maar ook als illustratie bij de besprekingen richting het College , de gemeenteraad en inwoners. Vredenberg: “In de nieuwe visualisatie kun je als het ware over de nieuwe Kersenbaan rijden en zien wat er links en

rechts verandert. Ik hoop dat met deze ontwerpmethode de Commissie Welstand een duidelijker beeld krijgt van de tunnel onder het kruispunt Roethof. Ook zal het goed kun-nen werken bij het informeren van betrokkenen. Wat mij betreft wordt het 3D-ontwerp een communicatiegereed-schap richting de bewoners van Amersfoort.”

vervolg van pagina 1

Altijd een oplossing verder

De nieuwe service assetmanagement voor weginfrastruc-tuur biedt rijksoverheid en provincies oplossingen waar ze in toenemende mate mee kampen: het verlies van kennis over infrastructurele werken door vergrijzing en de noodzaak tot bezuinigen leidend tot bedrijfsmatiger en efficiënter te werken.

Assetmanagement voor weginfrastructuur combineert drie bestaande infradiensten die tot nu toe veelal afzonderlijk wor-den aangeboden: beheer & onderhoud, verkeersmanagement en contractbeheersing. “Het voordeel van het uitbesteden is dat al het infrabeheer op één systematische en gecoördineer-de wijze plaatsvindt voor het optimaal beheren van de infra-structurele assets”, vertelt adviseur Niels van Huët. “Met deze integrale aanpak kunnen opdrachtgevers daadwerkelijk hun regierol vervullen en tevens sturen op de gewenste prestaties,

bijvoorbeeld het garanderen van een bepaalde beschikbaar-heid”.

Waarborgen vervoersprestatiesTot nog toe besteedt de overheid relatief kleine trajecten direct uit aan een aannemer en voert management en beheersing van onder andere DBFM-contracten daarna zelf uit. “We wil-len die verantwoordelijkheid op ons nemen en dan voor grote delen infrastructuur”, vertelt Van Huët. “Dan denken we aan meerdere wegtrajecten die we binnen regionale netwerken kunnen optimaliseren. Niet alleen het opknappen, beheren en onderhouden, maar ook het waarborgen van vervoerspresta-ties door het toepassen van regionaal verkeersmanagement en zelfs de volledige contractbeheersing richting aannemers. Door het uitbesteden van assetmanagement legt de opdracht-

gever de controle op de uitvoering bij ons neer.” Door de samenwerking met het internationale adviesbureau Halcrow worden ook ervaringen vanuit het buitenland benut.

Onder overheden is een dergelijke integrale uitbesteding van infrastructureel werk nog niet gangbaar. Voor het beheer van bedrijvenparken gebeurt dat echter wel, bijvoorbeeld bij het bedrijvenpark Chemelot in Limburg. Al vier jaar lang zijn we daar risicodragend verantwoordelijk voor het assetmanage-ment: van contractbeheersing tot beheer & onderhoud. Ook voor de overheid worden onderdelen van assetmanagement-diensten uitgevoerd, bijvoorbeeld voor het Centraal Orgaan Asielzoekers en het Rijkswaterstaatproject Steunpunt Wegen-bouw. info: niels.vanhuet@dhv.com

Evenals op andere grote treinstations in Nederland, komen in de stationshal van Utrecht Centraal toegangspoortjes met OV-chipkaartlezers. Die kaartlezers beïn-vloeden voetgangersstromen. Met geavanceerde software die een 3D-simulatie van de toekomstige situatie oplevert, worden de effecten daarvan onderzocht.

3D-simulatie van voetgangersgebieden op OV-knooppunten is vooral voor beleids-makers bruikbaar: het ondersteunt hen in een vroeg stadium bij het maken van belangrijke keuzes. Simulaties bieden namelijk inzicht in de verwachte voetgan-gerscapaciteit, de doorstroom, de dichtheden van voetgangerstromen voor en na de kaartlezers en mogelijke wachtrijvorming en bijbehorende wachttijden.De benodigde informatie verzamelt DHV via experts op het gebied van mobiliteit, gedrag en beleving als met onderzoeksmethodieken als observatie, tellingen en het bestuderen van video-opnames en ontwerptekeningen. De onderzoeksgege-vens worden vervolgens in een computer gecombineerd met een autocad-tekening van de stationshal, wat resulteert in een 3D-simulatie van voetgangersstromen.

Uit de simulatie van de kaartlezers op Utrecht CS bleek overigens een verwaar-loosbare ‘vertraging’ van gemiddeld 1 seconde. De capaciteit van de transferruim-te voldoet aan de normen die ProRail stelt en extra kaartlezers toevoegen om de doorstroom te bevorderen was dan ook niet nodig. Dat was precies wat opdracht-gever, NSR Reizigers, Regie- en Coördinatiecentrum OV-chipkaart en Poortjes, wil-de weten. info: patrick.dippell@dhv.com, marian.weltevreden@dhv.com

3D-simulatie voorspelt voetgangersgedrag op stations

Assetmanagement ontzorgt overheden

Foto

: Hol

land

se H

oogt

e

Ook rond Dynamisch VerkeersManagement (DVM) gonst het van de geruchten over bezuinigingen. De op handen zijnde bezuinigingen dreigen een verlammende werking te hebben op de kwaliteit van innovaties en ontwikkelingen. Ze bieden echter ook kansen! Vooral het regionaal organiseren van DVM-processen kan bijdragen aan bezuinigingsdoelstellingen zonder dat het ten koste gaat van kwaliteit. Door identieke werkzaamheden bij verschillende wegbeheerders op regionale schaal te bundelen kan een efficiency winst geboekt worden. En door DVM-maatregelen beter op elkaar af te stemmen, benutten ze het totale wegennet beter.

Voor DVM-maatregelen zijn actuele verkeersgegevens nodig. Onze ervaring is dat er veel over maatregelen gesproken wordt, maar dat verkeersgegevens ontbreken waarop die maatregelen gebaseerd moeten zijn. En als er al gemonitord wordt, gebeurt dat met allemaal verschillende systemen die elkaar niet verstaan. Dat heeft vaak een organisatorische oorzaak. Beleidsafdelingen produceren plannen waarin de grote lijn domineert, terwijl beheerafdelingen weliswaar verkeersdata binnenkrijgen, maar daarin ontbreekt vaak de samenhang.

Op operationeel niveau hebben wegbeheerders het op hun eigen wegennet meestal goed voor elkaar. Alleen houden ze onvoldoende rekening met maatregelen van andere wegbeheerders in dezelfde regio. Illustratief is de regio Kampen-Zwolle, waar wij onlangs een onderzoek afsloten. Rijkswaterstaat maakt regelscenario’s waarin het verkeer over het gemeentelijke wegennet gestuurd kan worden als er problemen zijn op de A28. Maar de gemeente gaat juist op die wegen aan de slag met grootschalige reconstructiemaatregelen. Zonder een goede afstemming, levert toepassing van deze regelscenario’s weliswaar verlichting op de A28, maar zullen nieuwe problemen ontstaan op de gemeentelijke wegen. En dat terwijl de gemeente Rijkswaterstaat juist kan helpen, bijvoorbeeld door verkeerslichten tijdelijk anders af te stellen.

Er zijn legio rapporten en alle mogelijke regelscenario’s zijn bekend en doorgerekend. Het is nu vooral zaak verkeerssystemen goed op elkaar af te stemmen en duidelijk af te spreken wie verkeersgegevens verzamelt en wie verantwoordelijk is voor, goed op elkaar afgestemde, DVM-maatregelen. Stop met onderzoeken en rapporteren. Ga aan de slag! walter.fransen@dhv.com

Regionaal DVM: een kansrijke bezuinigingsmaatregel

Met het ALU (actieplan luchtkwaliteit Utrecht) werkt de gemeente Utrecht aan de verbetering van zowel de luchtkwaliteit als de bereikbaarheid van de stad. Onder-deel van het ALU zijn een aantal infrastruc-turele ingrepen die invloed hebben op de bereikbaarheid van de winkelgebieden. In opdracht van de gemeente onderzoekt DHV de economische effecten van deze maatregelen op de omzet van de detail-handel. In overleg met Utrechtse onderne-mers, de transportsector en de Kamer van Koophandel wordt een maatregelenpakket geformuleerd waarmee eventuele negatieve

economische effecten van het ALU teniet kunnen worden gedaan.info: erik.regterschot@dhv.com

Contact: DHV B.V. I Postbus 1132 I 3800 BC Amersfoort I Portretfotografie: DHV I Tekst: van Renssen Journalistiek I Opmaak en productie: Communications, DHV I Drukwerk: Van Amerongen I Meer informatie, een persoonlijk abonnement of afmelding voor deze nieuwsbrief: marieke.vanboven@dhv.com, 033 468 20 17, www.dhv.nl/mobiliteit.

kort

Walter Fransen

Haarlem krijgt 220 nieuwe parkeerautomaten Economische effecten van Utrechtse verkeersmaatregelen in beeld

De Gemeente Haarlem gaat 220 parkeer- automaten vervangen. DHV is ingescha-keld voor het opstellen van een geïnte-greerd aanbestedingscontract voor het

project. De gemeente verzocht daarbij ge-bruik te maken van Systems Enginee-ring. Binnen gemeenten is de systematiek nog niet gangbaar. Daarom werd eerst in een workshop de basis van Systems Engi-neering toegelicht aan de gemeente. Bij Systems Engineering wordt de klant uit-gebreid geïnterviewd om helder te krijgen wat hij wil bereiken. Op basis hiervan is het volledige Programma van Eisen als onder-deel van het contract uitgewerkt. Voor de gemeente was het gebruiksgemak van de parkeerautomaten van groot belang.info: janwillem.groefsema@dhv.com

COLU

MN

In het kader van het project Sneller & Beter streven overheden naar de beste oplossingen voor problemen rond mobiliteit, milieu en gebiedsontwikkeling. Om hen daarbij te helpen, ontwikkelde DHV de Quickfilter, een nieuwe, snelle procesaanpak met geïntegreerd verkeersmodel.

De aanpak is relatief eenvoudig: allereerst wordt een referentiesituatie in een groter projectgebied ingeperkt door alleen het probleemgebied te analyseren waar het echt om draait, bijvoorbeeld de overbelasting van de Van Brienenoordcorridor in de A16. Die analyse wordt vervolgens gepresenteerd op een kaart.“Door het studiegebied te verkleinen, hoeven we de effecten op een kleiner aantal wegen door te rekenen”, vertelt Wieger Savenije, adviseur mobiliteit en infrastructuur. “Daarnaast doen we een aantal aannames over het gebruik van OV en het effect van mogelijke tolheffing. Deze aanpak verkort de rekentijd per oplossingsvariant, waardoor we meer varianten snel kunnen doorrekenen.”

AlternatievenDe tweede stap is het samen met stakeholders onderzoeken wat de meest relevante oplossingen zijn. Bij de Van Brienenoordcorridor kwamen er twintig alternatieven uit. De derde stap is het doorrekenen van de effecten van deze oplossingen op bijvoorbeeld verkeer en milieu met de DHV Quickscan, het rekenonderdeel van de DHV Quickfilter. Savenije: “In dat stadium is het belangrijk om de resultaten te presenteren op kaartbeelden. Voor veel mensen is het nu eenmaal simpeler om een kaart te begrijpen en te vergelijken dan een tabel met cijfers.” Samen met de stakeholders worden minder realistische alternatieven weggestreept, zodat de beste oplossingen overblijven.Het is de kracht van de Quickfilter om met hoofdlijnen en aannames te rekenen; detailberekeningen komen in een latere uitwerking. DHV wil deze aanpak ‘standaard’ gaan toepassen in de verkenningenfase van projecten.info: wieger.savenije@dhv.com, raymond.schuurkes@dhv.com Fo

to: H

olla

ndse

Hoo

gte

DHV Quickfilter selecteert realistische verkeersoplossingen

Wieger Savenije