Nieuwe staatssteunregels Wat zijn de gevolgen voor uw subsidiepraktijk?

Juridische Tweedaagse 2014, Papendal

Kenniscentrum Europa decentraal

Lisanne Vis-Boer, juridisch adviseur

Wie zijn wij?

Stichting kenniscentrum Europa decentraal

Services

• Website

• Helpdesk

• Europese Ster

• Bijeenkomsten

• Publicaties

• Agenda EU-wetgeving

• CPS

Wat wilt u weten?

Wat gaan we doen vandaag ?

Deel 1 De theorie

1. Gemeenten en staatssteun?

2. Wat is staatssteun?

3. Procedures

4. Introductie nieuw staatssteunpakket

5. AGVV

Deel 2 De praktijk

5. Cultuur

6. Natuurlijk erfgoed

7. Sport- en multifunctionele infrastructuur

8. Onderzoek & innovatie

Staatssteun in een notendop

Deel 1 De theorie

1. Gemeenten en staatssteun…?

Rekening houden met staatssteunregels bij subsidie voor:

• Cultuur en sport

• Woningcorporaties

• Sociaal beleid en werkgelegenheid

• Nadeelcompensatie bij bedrijfsverplaatsing

• Subsidies voor agrariërs

• Milieu: hernieuwbare energie en energiebesparing

• Grondtransacties (ook erfpacht, opstal, erfdienstbaarheid)

• Revolving funds: Garanties en leningen

…

En:

• Aanvragen en besteden Europese subsidies: overheid als

subsidieontvanger en subsidieverstrekker

Gemeenten en staatssteun

Waarom is het goed er wat vanaf te weten?

I. (Dure) fouten te voorkomen (“de lessen van

Leidschendam”)

II. Inspelen op kansen en mogelijkheden

III. I + II = III = Projecten en beleid succesvol laten verlopen

Ook vanuit Brussel wordt zo gedacht!

En daarom: Model-ASV = staatssteunproof!

• Gemeenten veel met staatssteun te maken…

• …maar aantal meldingen en kennisgevingen ver achter bij provincies

• Leidt tot juridische en financiële risico’s

• Kritiek op kwaliteit ASV in media

• Recent: kritiek EurCie op Nederland

• Staatssteun in Model-ASV: als reminder en ondersteuning

Waar komt staatssteun voor in Model-ASV?

• NB: begrip staatssteun breder dan subsidie!

• Artikel 1. Begripsomschrijvingen

• Artikel 4. Europees kader

• Artikel 9. Weigerings- en terugvorderingsgronden

2. Maar wat is nu staatssteun?

Achtergrond staatssteunverbod:

• Doel Europees mededingingsrecht: vrije concurrentie tussen

ondernemingen op interne markt garanderen

• Controle op overheidssteun aan ondernemingen zeer

belangrijk onderdeel mededingingsrecht EU

• Steun die concurrentie tussen bedrijven schaadt niet

toegestaan

= Verbod op staatssteun aan ondernemingen

Wat is staatssteun?

Artikel 107, lid 1 VWEU (cumulatief):

1. Met staatsmiddelen bekostigd voordeel aan onderneming

2. Onderneming zou voordeel niet via normale commerciële weg

hebben verkregen (niet-marktconform)

3. Het voordeel is selectief

4. (potentieel) Ongunstig effect op concurrentie en handel tussen de

lidstaten

Wat is staatssteun?

Wat is de staat?

- Centrale en decentrale overheid

- Ook ontwikkelingsmaatschappijen, openbare bedrijven

- Overheid kan invloed uitoefenen op beleid bedrijf

- Bezit bv aandelen, rol in bestuur

Wat zijn staatsmiddelen?

- Steun van invloed op begroting overheid

- Onderneming voordeel, en overheid nadeel

Marktconforme investering door overheid? Geen staatssteun!

Wat is staatssteun?

Marktconform = geen staatssteun

Handel als investeerder op de markt

Let in het bijzonder op:

- grondtransacties met ondernemingen

- revolving funds: garanties en leningen

- investeringen in (overheids-)bedrijven

Wat is staatssteun?

Wat is selectief?

- Niet selectief: algemene economische maatregelen voor alle marktspelers (Participatiewet)

- Wel selectief: voordeel alleen voor bepaalde onderneming(en), sector of regio

- Subsidie op gemeentelijk niveau altijd selectief…

Wat is een onderneming?

- ‘Elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd’

- Typische overheidstaak? Geen onderneming

Quiz

Onderneming ja of nee?

Kringloopcentrum…

• …dat oude kleding van huishoudens ophaalt

• …en die kleding vervolgens verwerkt en verkoopt

Universiteit…

• …die cursussen aanbiedt aan studenten

• …en daarnaast aan ambtenaren en het bedrijfsleven

Waterschap…

• …dat hernieuwbare energie wint uit zuivering van water

• …en het overschot verkoopt op de markt

Wat is staatssteun?

Wanneer negatieve invloed op concurrentie en handel?

- Grensoverschrijdende activiteit onderneming niet noodzakelijk

- Relevante markt bepalend

- Meer economisch, dan juridisch

- Dus: is er een EU markt voor deze activiteit?

- Komen er bezoekers uit andere lidstaten?

- Gericht op aantrekken bezoekers uit andere lidstaten?

- Doel om te concurreren met andere ondernemingen?

- Puur lokaal? Geen staatssteun!

Quiz Lokaal of invloed op de EU handel?

Zwembad

• …gemeentelijk zwembad

• …tropisch zwemparadijs

Evenementen

• …jaarlijkse taptoe met lokale fanfares

• …driedaags popfestival met internationale bands

Cultuur

• …toneelstuk van amateurvereniging in het dorpshuis

• …musical in Circustheater in Scheveningen

Dus: staatssteun is niet van toepassing:

• Publieke taak

• Geen onderneming

• Puur lokaal

• Marktconforme investering

t i

• Aanmeldingsprocedure (notification):

• Grote, aanmeldplichtige zaken

• Via ministerie van BZK

• Rechtszekerheid, maar duur 3 tot 18 maanden

• Aanleveren uitgebreide motivatie

• Pre-notificatie mogelijk

• Kennisgevingsprocedure (excemption notification)

• Vrijgestelde steun

• Via Europa decentraal (i.o. ministerie BZK)

• Duur dagen tot enkele weken, maar geen rechtszekerheid

• Invullen formulier, beperkt informatie

• Rapportage (jaarlijks)

3. Procedures

Let op deadlines!

AGVV:

de kennisgeving moet binnen 20 werkdagen

na de inwerkingtreding van de steunmaatregel

bij de EC liggen (DG COMP)

MKB Landbouw:

de kennisgeving moet minimaal 10 werkdagen

voor de inwerkingtreding van de steunmaatregel

bij de EC liggen (DG AGRI)

Procedures

Staatssteunregelgeving

• De-minimissteun (< €200.000 in 3 jaar) 1. EU vrijstelling de-minimis

(alleen verklaring)

• Cultureel erfgoed (Nationale monumentenregeling)

• Catalogus Groenblauwe Diensten

• Omnibus decentraal regeling voor O&O&I

• DAEB woningcorporaties

2. Nederlandse koepelvrijstellingen (publicatie of alleen rapportage)

• Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV)

• MKB Landbouwvrijstellingsverordening

• Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB)

3. EU Vrijstellingsverordeningen (geen melding, kennisgeving voldoende)

4. Sectorspecifieke en horizontale regelgeving

(melding, kans op goedkeuring groot)

• Natuurrampen

• Economische bedrijvigheid en regionale ontwikkeling

• Cultuur en cultureel erfgoed

5. Uitzonderingen artikel 107 VWEU (melding)

Kortom…

Wel staatssteun, wat dan?

• Het mag meestal gewoon: regelen

• Extra stapje bij opstellen subsidieregelingen en beoordeling subsidie-aanvragen

Tips:

• Doe tijdig staatssteuntoets: van tevoren, niet achteraf

• ‘Snij subsidies op maat’

• Breng ze onder een vrijstelling om zware procedure te voorkomen

Gebrek aan kennis of geen tijd?

Als er maar een belletje gaat rinkelen

Kenniscentrum Europa decentraal helpt u! Kosteloos

4. Nieuwe staatssteunregels

Achtergrond:

• Vereenvoudiging regels

• Uitbreiding reikwijdte en aantal vrijstellingen

• Meer verantwoordelijkheid voor lidstaat

• Maar ook: verbetering naleving door meer controle en toezicht (!)

Doel:

• Focus op grote, verstorende zaken

• 90% steunmaatregelen passen onder vrijstelling

Aanmelding (richtsnoeren/Verdrag)

Uitbreiding reikwijdte vrijstellingen – minder

aanmeldingen

Nog steeds aanmelding

Vrijstellingsgebied

AGVV

(nieuwe

categorieën)

AGVV uitbreiding (aanmeldings- en

intensiteitsdrempels) AGVV uitbreiding

Type steun

Ste

un

bed

rag

• Aanmeldingsplichtig

• Vrijgesteld

• De minimis

Nieuwe de-minimis

Post-SAM zaken (aanmeldingen)

Simulation based on cases notified in 2012 (excluding financial

sector)

MKB Landbouwvrijstelling

Huidige categorieën o.a.:

• Milieu, dierenwelzijn

• Bedrijfsverplaatsing en

ruilverkaveling

• Technische ondersteuning

• Jonge landbouwers, vroege

uittreding

NIEUW:

• Agromilieu- en klimaatdoelstellingen

• Verduurzaming

• POP

• Natuurrampen

• Cultureel erfgoed

• OO&I

En:

• Uitbreiding naar verwerking- en afzet

Algemene groepsvrijstellingsverordening

(AGVV)

Huidige categorieën o.a.:

• Milieu (o.a. hernieuwbare

energie, aanschaf

vervoersmiddelen)

• MKB, werkgelegenheid en

opleiding

• O&O&I

• Risicokapitaal

• Regionale steun

NIEUW:

• Cultuur, cultureel erfgoed & audiovisuele werken

• Sport- & multifunctionele infrastructuur

• Innovatieclusters

• Breedband

• Interreg

• Natuurrampen

• Vervoer burgers in afgelegen gebieden

• Energie efficiëntie en exploitatie hernieuwbare

energie

• Lokale infrastructuur

• Grondsanering

• Re-cycling afval

Deel 2: De praktijk

• Cultureel podium

• Stichting, veel vrijwilligers

• Theater, dans, popconcerten

• Wil subsidie voor:

• Renovatie en modernisering pand

• Aanschaf nieuwe apparatuur

• Exploitatie van het pand (o.a. personeel)

Casus 1

1. Is er sprake van staatssteun?

• Onderneming?

• Marktconforme investering?

• Puur lokaal?

2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend?

3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels?

4. Zo ja, onder welke voorwaarden?

5. Welke procedure volgen?

Aanpak

Na herziening:

Nieuwe AGVV bevat vrijstelling voor

cultuur en cultureel erfgoed (art. 53)

Aanmelding niet langer nodig,

kennisgeving voldoende

• Natuurbeheerorganisatie (NBO):

• Vereniging, landelijk

• Inkomsten: overheidssteun en leden

• Wil subsidie voor beheer landschap

• Hoort bij kasteel: monumentaal pand

Casus 2:

1. Is er sprake van staatssteun?

• Onderneming?

• Marktconforme investering?

• Puur lokaal?

2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend?

3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels?

4. Zo ja, onder welke voorwaarden?

5. Welke procedure volgen?

Aanpak

Na herziening in AGVV art. 53 (2) (b):

“natuurerfgoed met een rechtstreekse band met cultuurerfgoed of

indien dit door de bevoegde overheidsinstanties van een lidstaat

formeel is erkend als cultuur- of natuurerfgoed”

Ruime vrijstelling!

Europese Commissie:

• ‘Aanwijzen’ door overheid kan op welke manier dan ook:

• B.v. privaatrechtelijke overeenkomst

• Erkennen als ‘belangwekkende natuur’

• In ieder geval erkend:

• EHS, nationale parken, Natura2000, werelderfgoed

Let op!

Grondtransactie in plaats van subsidie?

• Administratieve scheiding boekhouding

• DAEB route

• Voetbalclub:

• Eredivisie en Europese competitie

• In financiële moeilijkheden

• Heeft lening bij gemeente afgesloten voor stadion

• Kan lening niet terugbetalen

• Gemeente wil lening kwijtschelden

Casus 3:

1. Is er sprake van staatssteun?

• Onderneming?

• Marktconforme investering?

• Puur lokaal?

2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend?

3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels?

4. Zo ja, onder welke voorwaarden?

5. Welke procedure volgen?

Aanpak

Na herziening:

• Sport- en multifunctionele infrastructuur

nieuwe categorie in AGVV (art. 55)

• Aanmelding niet nodig, kennisgeving

volstaat

Na herziening:

• Investeringssteun: 15 miljoen EUR of totale kosten 50 miljoen

EUR per project

• Exploitatiesteun: 2 miljoen EUR per infrastructuurvoorziening per

jaar

• Onder 1 miljoen EUR: steunpercentage 80%

• NB: netto-inkomsten in mindering brengen op in aanmerking

komende kosten

Let op !

• Aparte regels voor garanties en leningen:

• Geen onevenredig risico bij overheid

• Marktconforme premie of rente? Geen staatssteun

• Lagere premie of rente? Wat is het voordeel?

1. Bruto-subsidie-equivalent berekenen

2. Rente-percentages Europese Commissie toepassen

3. Voordeel staatssteunproof maken

NB:

• Voordeel onder de-minimis? Wet Markt & Overheid

Let op!

• Staatssteun in relatie tot sport erg actueel

• Onderzoek EC naar Nederlandse bvo’s

• Zaak SA.33584 (m.b.t. Vitesse, NEC, Willem II, MVV, PSV en FC Den

Bosch)

• EC is van mening dat staatssteun is verleend.

• EC geeft aan ernstige twijfel te hebben of steun verenigbaar is!

• Casus 3:

• Alleen t.a.v. Vitesse geen staatssteun: gemeente heeft gehandeld in

overeenstemming met het beginsel van de crediteur handelend in een

markteconomie (MEIP)

Universiteit

MKB

Overheid

Samenwerkingsverband:

• Kennisinstellingen, overheden, bedrijfsleven

• Bevorderen samenwerking

• Stimuleren onderzoek en innovatie in de regio

Wil subsidie:

• Instandhouden samenwerking

• Huur bedrijfs- en vergaderruimtes

Casus 4:

1. Is er sprake van staatssteun?

• Onderneming?

• Marktconforme investering?

• Puur lokaal?

2. Zo ja, waar wordt subsidie voor verleend?

3. Mag dat onder nieuwe staatssteunregels?

4. Zo ja, onder welke voorwaarden?

5. Welke procedure volgen?

Aanpak

Investeringssteun:

• Materiële en immateriële activa: grond, gebouwen, machines en

uitrusting (inclusief breedbandinfrastructuur)

• Open en toegankelijk voor andere gebruikers

• Steunintensiteit: 15%, 25% en 35%

Exploitatiesteun:

• Voor personeels- en administratiekosten

• Steunintensiteit: 50% (binnen 5 jaar afbouwen)

Steunintensiteit: 50% (binnen 5 jaar afbouwen)Steunintensiteit: 50% (binnen 5 jaar afbouwen)

Dank voor uw aandacht!

Europa decentraal

www.europadecentraal.nl

070 338 1090

info@europadecentraal.nl

Twitter:

@EUdecentraal

LinkedIn:

Europese subsidies Europaproof

Adviseurs staatssteun:

Lukas Ament

Lisanne Vis-Boer