Nieuwe ontwikkelingen in OK’s: Radboudumc, Flevo ......moeten meegroeien met de stad Almere. In...

GEZONDHEIDSZORG

facil it ies, (medische) technologie en wetenschap in de zorgwww.fmtgezondheidszorg.nl

het nieuwe wonen;op weg naar een slimme woonzorgomgeving (2)

met wearable orcam myeye 2.0 kunnen blinden weer zelf lezen

noodstroominstallaties in ziekenhuizen

Nieuwe ontwikkelingen in OK’s: Radboudumc, Flevo Ziekenhuis,

St. Maartenskliniek, Totaal OK-conges

Noodstroominstallaties in ziekenhuizen

2018 |2

Dräger

De nieuwe

NEN-EN-ISO 7396 is er!

Wat houdt dit in voor u? Wij

ondersteunen u graag bij deze vraag

met consulatie en training.

Dräger Gas Management Systems uw

partner voor de nieuwe NEN-EN-ISO

7396.

Ook Ook voor gecertificeerde

gassendistributiesystemen in laboratoria

is Dräger uw partner!

MEER INFO: WWW.DRAEGER.COM

Dräger. Technology for Life®

E D I T O R I A L

28 juni organiseert FMT Gezondheidszorg een workshop over besmettingspreventie. Een belangrijke invalshoek voor de workshop wordt geboden door het boek “Besmettingspreventie in de gezondheidszorg” van Hugo Huiskamp. In dit boek wordt gepleit om de secun-daire zorgkwaliteit in de zorg om te zetten naar het (in-dustriële) principe van risicoanalyse. Alles met het doel om de kwaliteit van de zorg naar een nog hoger plan te tillen. De organisatiecommissie hoopt met de workshop een bijdrage te leveren aan het voortdurend streven naar kwaliteitsverbetering in de zorg.Datzelfde doel beoogt ook de Nederlandse Vereniging voor Technologie in de Gezondheidszorg, NVTG met de invoering van het Kwaliteitsregister RTG. Dit register werd gepresenteerd tijdens het recente congres van de verenging. Over het congres leest u in dit blad en op onze website meer, in de volgende uitgave gaan we nader in op het kwaliteitsregister.

Dat de kwaliteit in de zorg steeds vaker verweven is met ICT werd de afgelopen maand nog eens onderstreept tijdens de beurzen Conhit (Connection Healthcare IT, Berlijn) en Zorg & ICT (Jaarbeurs Utrecht). Indrukwek-kend zijn de prestaties die met veel systemen gereali-seerd kunnen worden. Zowel op medisch als op facilitair vlak. Zorgelijk blijft wel dat al die systemen uiteraard kwetsbaar zijn voor kwaadwillenden. Hoe kwetsbaar is afhankelijk van de mate van beveiliging en de organisaties die achter de producten staan. Dat is een aspect waar de zorg niet voldoende aandacht aan kan geven.En dan nog blijft een connected community in mijn visie altijd kwetsbaar. Dat maakte alle heisa rond Facebook de afgelopen periode wel duidelijk. Overigens zult u FMT Gezondheidszorg niet meer met eigen pagina’s op Facebook aantreffen. We hebben ons account verwijderd.

Cor van Litsenburg,Hoofdredacteur.

kwaliteit, ict en facebook opgezegd

FMT GEZONDHEIDSZORG 3

Impressie van de drukte op de Conhit.

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van:Van Litsenburg BVEendenven 145646 JN EindhovenT +31 (0) 06 53 310 657E [email protected] www.fmtgezondheidszorg.nl

Volg FMT Gezondheidszorg op Twitter: @FMTzorg

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NEN, Nictiz, TU/e, Hogeschool Arnhem en Nijme-gen, Taskforce Healthcare, IHE en KIVI.

FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.

Uitgever: Cor van Litsenburg

Eindredactie:Wim van Gurp

FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost NAMCO, W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen, prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Prof. dr. ir. M. (Masi) Mohammadi, drs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) Schreiber, G. (Gerrit) Tenkink, Irene J. Teunissen,F. (Frank) van Wijck, B. (Betty) Rombout, H. (Herman) Jansen, A. (Alex) van Geldrop, R. (Regien) Wiggers (NICTIZ), L. (Laura) van Lith (Zorg Brand-veilig), M. (Martin) van Rooij, D. (Dietske) van der Brugge, ir M. (Maurice) Dominicus, Renee van Litsenburg.

Fotografie: Peter Bouritius. e.a.

Vormgeving: Peter Bouritius

Advertenties:T 06 55322422E: [email protected]

Druk: Scholma Druk

ISSN 1873 - 8877

Abonnementen:Nederland: e 125,00België e 125,00Buiten Europese Unie: e 169,50Losse nummers e 15,95Tarieven zijn excl. BTWKijk op: fmtgezondheidszorg.nl

Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste een maand voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd.

Coverfoto: Operatiekamers Radboudumc optimaal ingericht voor samenwerking bedrijfsleven.

Disclaimer:Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

colofon

FMT GEZONDHEIDSZORG4 FMT GEZONDHEIDSZORG4

20 Veel belangstelling voor tweede Totaal OK-congres.

hotfloor

iN deZe uiTgave

08 Flevoziekenhuis moderniseert en vernieuwt OK-centrum.

hotfloor

06 De weg naar een nieuw OK-centrum in het Flevoziekenhuis.

hotfloor

10 Ervaren bouwcombinatie moderniseert OK-complex en MRI-centrum Flevoziekenhuis.

hotfloor

12 Innovatie Demcon Medical Systems:first time right naald inbrengen.

hotfloor

14 Operatiekamers RadboudUMC optimaal ingericht voor samenwerking bedrijfsleven.

hotfloor

16 Elk ziekenhuis krijgt het ziekenhuis dat het verdient.

hotfloor

32 FMT organiseert workshop over besmettingspreventie in risicovolle ruimtes.

15in memoriamleo van namen


TDVTDV

onze partners

24 Hoe krijg ik het OK-productieproces en kwaliteitslevel in balans?

hotfloor

25 Korte nieuwsberichten uit de branche.kort nieuws

26 Groter is niet altijd beter. Op zoek naar de ideale OK.

hotfloor

28 OrCam MyEye laat blinden en slechtzienden weer zelf lezen.

innovatie

46 Jeroen Eeuwijk, general manager Koninklijke Van Twist: KVT is de ideale partner om te verduurzamen.

veiligheid

29 Korte nieuwsberichten uit de branche.kort nieuws

48 Lector en hoogleraar Eveline Wouters:‘Techniek en mindset moeten hand-in-hand’.

innovaties

30

50

Amsterdam Skills Centre:a new way of learning.

Het Nieuwe Wonen: ‘Op weg naar een slimme woonzorgomgeving’.

hotfloor

empathic living labs

53 Goed bezocht congres NVTG met interessant sprekersprogramma.

nvtg

55 Bedrijfsgegevens van bedrijven uit de branche.

bedrijvenindex

58 Advertentie-index en info over FMT Gezondheidszorg.

advertentieindex

32 FMT organiseert workshop over besmettings preventie in risicovolle ruimtes.

veiligheid

33 Een duidelijke norm voor klinisch onderzoek met medische hulpmiddelen.

veiligheid

34 Fulltime CMIO is cruciaal voor kwaliteit van zorg.

ict

36 Kiezen voor preferente of non-preferente noodstroom installatie is cruciale vraag.

veiligheid

41 Elinex realiseert power management system voor Erasmus MC.

veiligheid

42 Noodstroom in ziekenhuizen.veiligheid

44 Noodstroom en WKK van MTU voor ziekenhuizen.

veiligheid

54 Zonder passie geen resultaat.column zuyd hogeschool

hotfloor

FMT GEZONDHEIDSZORG6

De weg naar een nieuw OK-centrum in het FlevOzieKenhuis

maken heeft was welkom en kon vragen stellen.

De klankbordsessies werden goed bezocht en je

bemerkte dat het enthousiasme voor de ver-

nieuwbouw op de werkvloer groeide.

‘Een OK kan alleen goed functioneren als het

hele OK-centrum klopt’, zegt Janet Vissinga van

OKCN. We zijn in 2016 gestart met het opstellen

van een ruimtelijk & functioneel programma

van eisen waarbij we eerst het gehele bestaande

OK-centrum in beeld hebben gebracht. Door

hierna specifiek te kijken naar de patiënten

logistiek, goederenlogistiek, logistiek van mede-

werkers, apparatuur en de aansluiting op de

bestaande- en nieuw te realiseren OK’s, konden

we vrij snel vaststellen welke uitgangspunten we

moesten hanteren om te komen tot een verbe-

terde hygiënische zonering en de optimalisatie

van processen. Onze ideeën vloeiden op papier,

maar werden ook alvast brainstormend gedeeld

met het ontwerpteam, hiermee ontstond een

integrale visie die door de gehele werkvloer

gedragen werd.

Janet Vissinga benadrukt het belang van betrok-

kenheid in een vroeg stadium, ze noemt het ook

wel moment -1. Dat betekent dat een ziekenhuis

wil gaan (ver)bouwen, maar nog geen beeld

heeft van de primaire processen in relatie tot de

noodzakelijke ruimtebehoefte en zonering. In

dat stadium kun je naar een optimale situatie

werken waarbij onnodige ontwerpkosten voor-

komen kunnen worden. Wat we vaak zien is dat

afdelingen zijn verzand in hun huidige werkwij-

ze en onvoldoende scherp hebben hoe je vier-

kante meters efficiënter kan benutten door je

werkprocessen slimmer te organiseren. Binnen

het Flevoziekenhuis hebben we samen met de

gebruikers ‘out of the box’ gedacht en dat heeft

geleid tot een toekomst bestendig ontwerp pas-

send binnen de huidige bouwstructuur. En ja,

herhaald Janet Vissinga, hierbij is samenwerken

inderdaad het sleutelwoord! <

‘eind 2016 hadden we een ‘go’ om de

voorbereiding vernieuwbouw

OK-centrum verder vorm te geven’

vertelt tanja hartingsveld (mana-

ger OK). er waren in de jaren

hiervoor al verschillende

concepttekeningen de revue

gepasseerd, maar deze sloten

onvoldoende aan bij de bestaande

bouw, werkprocessen en richtlij-

nen die op een OK-centrum van

toepassing zijn.

We misten een integrale visie en

waren te sterk gefocust op de opera-

tiekamer zelf. Vanaf eind 2016

kwam hier een kentering in. We hebben OK

Consultancy Nederland (OKCN) gevraagd om

samen met ons een ruimtelijk & functioneel

programma van eisen te schrijven.

Vervolgens hebben we een kernteam samenge-

steld waarbij alle primaire processen van het

OK-centrum in beeld zijn gebracht. Samenwer-

ken was en is hier het sleutelwoord. Afgevaardig-

den van alle verantwoordelijke specialismen

binnen het OK-centrum waren in het kernteam

vertegenwoordigd. Werkprocessen werden gesi-

muleerd in dummy- en of legosessies en voor

alle gebruikers werden klankbordsessies georga-

niseerd waarin de voorlopige ontwerpen en

uitkomsten van dummysessies werden gepresen-

teerd. Iedereen die ook maar iets met de OK te

Het ontwerp en de inrichting van een operatie-

afdeling is een ingewikkelde aangelegenheid.

De eisen vanuit de diverse specialismen, diverse

logistieke processen en snelle technologische

veranderingen vragen om coördinatie door een

ervaren adviseur.

‘PROFESSIONALS FOR PROFESSIONALS’

Postbus 60030 | 9703 BA Groningen

Postbus 2101 | 5202 CC ‘s-Hertogenbosch

+31 (0) 73 62 34 381 | WWW.OKCN.NL | [email protected]

Wij zijn een betrouwbare, resultaatgerichte en professionele partner. Plannen? Neem contact op voor een vrijblijvend oriënterend gesprek.

Door: OK Consultancy Nederland

Proefopstelling OK.

Meer info op www.schell.eu.

Verantwoordelijkheid voor gezondheid.

Het intelligente eSCHELL-Watermanagement- Systeem

is het antwoord op de gestegen eisen voor hygiëne

en een modern Facility- Management in openbare

sanitaire ruimtes. Omdat met eSCHELL kranen zich

nu heel eenvoudig via RLAN of kabel laten verbinden.

De perfecte oplossing voor efficiënte, comfortabele

en centrale sturing van hygiëne functies, zoals stagna-

tiespoeling en thermische desinfectie. Inclusief slimme

functies voor kraananalyse en volledige documentatie.

Sanitaire kranen slim in een netwerk verbinden.Met eSCHELL.

SCHE_eSchell_197x128_3_NL.indd 1 19.03.18 09:25

WIEGERINCK WERKT MOMENTEEL OOK AAN DE NIEUWBOUW VAN HET SLINGELAND ZIEKENHUIS IN DOETINCHEM

Wiegerinck ArchitectenEusebiusbuitensingel 80 6828 HZ Arnhemwww.wiegerinck.nl

hotfloor


FlevOzieKenhuis mODerniseert en vernieuwt OK-centrum

hoofd Technische Dienst en projectleider van de

nieuwbouw.

Meer standaardIngrePenDe grotere zorgvraag is ook een gevolg van de

alliantie met het AMC: patiënten uit het AMC

met middelen laagcomplexe aandoeningen

worden steeds vaker in het Flevoziekenhuis

behandeld. Dat scheelt voor hen vooral veel

wachttijd en soms ook reistijd”, zegt Wymenga.

“Daarnaast zien we een verschuiving naar steeds

meer operaties in dagbehandeling. Vandaar dat

we twee OK’s kunnen inzetten als high turnover

OK voor staaroperaties, pijnbestrijding en min-

der complexe KNO-ingrepen. Hiervoor komt

Toen het Flevoziekenhuis in 1991 werd

gebouwd, was al voorzien dat het zou

moeten meegroeien met de stad Almere.

In 2010 werden er 40.000 vierkante meter aan

toegevoegd, wat resulteerde in een brutovloerop-

pervlak van in totaal 60.000 vierkante meter.

Momenteel telt het ziekenhuis tien OK’s, waar-

van vijf uit 1991. “Die moesten gerenoveerd

worden om te kunnen blijven voldoen aan de

eisen van deze tijd op het gebied van patiëntvei-

ligheid, hygiëne en medische techniek. Ze zaten

bijvoorbeeld niet meer op het juiste prestatieni-

veau om orthopedische ingrepen te kunnen

verrichten. Twee ervan doen momenteel dienst

als steriele opslag”, verklaart Joke Wymenga, Door: Wilma Schreiber

een grotere zorgvraag en een

gewenste renovatie van OK’s

vormden de aanleiding voor de

verbouw en nieuwbouw van het

OK-complex in het hart van het

Flevoziekenhuis – een investering

van 14 miljoen euro. “de grootste

uitdaging is om tijdens de nieuw-

bouw en renovatie altijd acht OK’s

operationeel te houden.”Visualisatie van het nieuwe OK-complex in de patiotuin.

saMenbrengen exPertIseAls beheerder van het ziekenhuis wijst Wymenga

op het belang van het samenbrengen van exper-

tise van alle betrokken partijen. “Je ziet weleens

dat een ziekenhuis in een tijd jaar bedacht wordt

en dat de beheerder en gebruikers er dan dertig

jaar last van hebben. Daarom zetten we iedereen

in een zo vroeg mogelijk stadium bij elkaar:

architect, bouwer, (medische) techniek, instand-

houdende partijen en gebruikers”, zegt ze. “En

we kiezen voor Van Wijnen, een bouwer die het

huis kent van bezemkast tot OK, en vaste part-

ners als Van Dorp, Breedveld & Schröder en

architectenbureau Wiegerinck. Daarnaast heeft

OKCN ons ondersteund bij het opstellen van het

programma van eisen voor de gebruikers.

Deerns deed hetzelfde voor het technisch pro-

gramma van eisen.” Ook voor het Opragon-sys-

teem en de wanden in het OK-complex legt het

Flevoziekenhuis het werk bij één partij neer, in

dit geval Medexs.

Voorafgaand aan de nieuw-/verbouw zijn in

overleg met de medische specialismen, ICT, TD

en Bouw mogelijke risico’s in kaart gebracht aan

de hand van PRI’s (prospectieve risico-inventari-

saties). “Dat resulteerde in een tiental aandachts-

punten waaronder een doorgang door het zie-

kenhuis voor het bouwpersoneel om op de

bouwplaats te kunnen komen. Om te voorko-

men dat tijdens de bouw kabels in de grond

geraakt zouden worden, hebben we deze uitge-

graven en de positie van funderingspalen aange-

past”, schetst Wymenga. “Sowieso informeren we

alle specialismen tweewekelijks over de voort-

gang en de te verwachten geluids- en trilling-

overlast. Dit wordt ook op ons intranet gecom-

municeerd. De grootste inspanning zal zijn om

bij alle verstoring die de bouw teweegbrengt,

altijd acht OK’s operationeel te houden.” <

beeld de kleedruimte uit het IC-centrum naar de

begane grond gehaald en zo hun ruimtepro-

bleem opgelost.” Verder worden anticiperend op

de toekomstige behoefte bij één OK de techni-

sche en voorbereidingsruimten voorbereid als

hybride OK, zodat te zijner tijd geen grote

bouwkundige ingrepen nodig zijn.

De vier nieuwe OK’s en bijbehorende opdek-

ruimten worden uitgerust met Opragon, een

luchtbehandelingssysteem waarmee Wymenga al

kennismaakte bij het UMC Utrecht, haar vorige

werkgever. “Ook hebben we nauw contact met

het St Jansdal, dat vorig jaar alle OK’s voorzag

van Opragon. Wel handhaven we de plenums in

de bestaande OK’s, die zijn nog geen tien jaar

oud. Vier van die vijf OK’s hebben nog geen

aparte opdekruimte. Mogelijk dat we in de toe-

komst de gevel naar buiten plaatsen om opdek-

ruimten in de huidige gang te realiseren en gaan

we geheel over op Opragon. Maar dat is nu nog

niet aan de orde.” De keuze voor Opragon moti-

veert Wymenga als volgt: “Het systeem is stiller

in gebruik en het personeel ervaart minder tocht

tijdens het werk. Bovendien is het schone gebied

om de OK-tafel flexibeler in te richten.”

tevens een apart ontvangstcentrum waardoor de

routing voor dit soort operaties korter, comfor-

tabeler en aangenamer wordt.” De high turnover

OK’s zijn naar verwachting maart 2019 gereed,

het gehele project juli volgend jaar.

In de huidige situatie bevinden de OK’s zich aan

weerszijden van de patiotuin. “De vier nieuwe

OK’s worden in de patiotuin gebouwd, zo dicht

mogelijk bij de bestaande operatiekamers uit

2010”, aldus Wymenga. “De hygiënische zone-

ring – OK-gebied, patiënten en personeel – is

dan makkelijker te realiseren en ook kunnen we

eenvoudiger voorkomen dat de logistieke bewe-

gingen van patiënten, personeel en goederen

elkaar kruisen.” Het nieuwe OK-complex krijgt

vier verdiepingen, waarbij kleedruimten voor

personeel en kantoorruimten zich op de begane

grond bevinden, en de OK’s op de eerste etage

– de eerste scheiding van de stromen. De tweede

en derde verdieping bestaan uit technische ruim-

tes. De bouw startte november vorig jaar en eind

dit jaar moeten de vier nieuwe OK’s en opdek-

ruimten operationeel zijn. Het Flevoziekenhuis

beschikt dan over negen prestatie 1 klasse 1 OK’s

– één OK meer dan nu, voor meer flexibiliteit in

de planning.

OVerstaP naar OPragOnTegelijkertijd wordt met het oog op de lange

termijn ook een tweede MRI-ruimte gebouwd,

naast de huidige MRI op de begane grond bij

Radiologie. “Op dit moment draait de MRI 24/7

om voldoende capaciteit te bieden. Om later niet

te hoeven denken ‘hadden we maar...’, hebben we

de plannen bij alle specialismen geïnventariseerd

en daaruit bleek dat een tweede MRI noodzake-

lijk is”, vertelt Wymenga. Die pragmatische blik

geldt voor het hele project, om zo weinig moge-

lijk te hoeven verbouwen. “We hebben bijvoor-


Bouwteam nieuw-/verbouw FlevoziekenhuisDe bouwcombinatie van het Flevozie-kenhuis bestaat uit bouwbedrijf Van Wijnen met Van Dorp (totaalinstallateur) en Breedveld & Schröder (elektrotech-nisch aannemer). Architect is Wiegerinck, Deerns is adviseur installatietechniek en het plan- en bouwproces wordt onder-steund door OK Consultancy Nederland.

Hoofd td Joke Wymenga: “twee OK’s zijn inzet-baar als high turnover OK voor dagbehandeling.”

In de patiotuin verrijst een OK-complex van vier verdiepingen met vier OK’s, opdekruimten, kantoren en kleedruimten.

‘Op dit moment draait de MRi 24/7 om voldoende

capaciteit te bieden’

hotfloor


ervaren bOuwcOmbinatie mODerniseert OK-cOmplex en mri-centrum FlevOzieKenhuis

ziekenhuis door, een goedkoper alternatief.

Daarna hebben we kunststofbuizen terug-

getrokken en vervolgens daar kabels doorheen

getrokken”, aldus Ruud Stengs, technisch direc-

teur bij Breedveld & Schröder. “Geen alledaagse

klus, waarbij we ook rekening moesten houden

met de reeds aanwezige voedingskabels voor de

aggregaten en de noodvoorziening, anders zou-

den de bestaande OK’s dark gaan.”

UItgebreIde rIsICO-InVentarIsatIeRondom de patiotuin liggen de SEH, het mortu-

arium, het dialysecentrum, MRI en radiologie en

de bestaande OK’s, IC en verkoeverruimten.

“Eigenlijk alle afdelingen die niet tegen lawaai en

trillingen kunnen. De bouwoperatie vindt echt

in het hart van het hart plaats”, aldus

Stèfan van de Pol, die als projectmanager van

hoofdaan nemer Van Wijnen samen met collega

Arnold van der Werf (projectleider uitvoering)

de bouw coördineert. Om de overlast tot een

minimum te beperken, werd gekozen voor het

trillingsvrij aanbrengen van de boorpalen. “En

omdat de luchtroosters van de bestaande OK’s

uitkomen op de patiotuin, heeft Van Wijnen bij

de graafwerkzaamheden in de patiotuin geen

dieselgraafmachines ingezet maar juist elektri-

sche”, vertelt Van de Pol. “Bovendien zijn er

maatregelen getroffen om te voorkomen dat een

graaf machine bij het graven het elektromagne-

tisch veld van de huidige MRI’s kan beïnvloeden,

want de bedrijfsvoering van het Flevoziekenhuis

gaat tijdens het bouwen gewoon door.”

Omdat de veiligheid en normale bedrijfsvoering

van het ziekenhuis te allen tijde geborgd moeten

zijn, is een uitgebreide risico-inventarisatie

uitgevoerd. “Je kunt niet even een groep uit-

zetten of de waterleiding afsluiten. Daarom

werken we met zorgvuldig uitgedachte fase-

Breedveld & Schröder is verantwoordelijk

voor de calculaties en het ontwerp van

de elektrotechnische installaties, op basis

van het programma van eisen dat adviseur

Deerns opstelde in samenwerking met OK

Consultancy Nederland (OKCN). In de huidige

situatie lopen de hoofdvoedingskabels door de

patiotuin waar het nieuwe OK-complex en

MRI-centrum gepland zijn. “Deze moesten

tijdens het heien worden ontzien, om ervoor te

zorgen dat de bestaande OK’s kunnen blijven

draaien. Omdat de binnenstraat door het zieken-

huis lang is, zouden we voor de voeding van de

nieuwe OK’s kabels eromheen moeten trekken.

Dat betekent dikkere en dus duurdere kabels.

Daarom hebben we gewerkt met een gestuurde

boring op een diepte van zeven meter onder het

van Wijnen Lelystad B.v., van dorp

en Breedveld & Schröder uit

almere. deze drie Flevolandse be-

drijven brengen hun expertise in

voor een complexe bouwoperatie

in het hart van het Flevozieken-

huis: het realiseren van een nieuw

OK-complex en MRi-centrum, dat

medio 2019 gereed moet zijn.

de bouwoperatie vindt plaats in het hart van het ziekenhuis.Door: Wilma Schreiber

luchtzones, waardoor het schone gebied flexi-

beler is in te richten. Dit maakt dat medici extra

handelingsvrijheid hebben bij complexe ingre-

pen. Opragon is slechts bij enkele ziekenhuizen

in Nederland toegepast, de validatie van het

systeem vergt dan ook wat meer aandacht.”

Installatietechnisch noemt Lijnberg het een

uitdaging. “Het is best complex om het lucht-

systeem in de huidige oppervlakte van de tech-

nische ruimte te realiseren. Daarom hebben we

een extra, distributielaag aan het ontwerp toe-

gevoegd. Deze twee meter hoge laag zit boven de

nieuwe OK’s en onder de technische ruimte.

Bovenop deze waterdichte tussenvloer staan de

machines en eronder lopen de luchtbehande-

lingskanalen naar de OK’s”, vertelt hij. “Verder

hebben we alle watervoerende leidingen boven-

langs laten lopen, zodat de OK’s in geval van

lekkage geen overlast ondervinden.” Een ander

idee dat Van Dorp inbracht, was de extra licht-

straat in de technische ruimte. “Makkelijk in

geval van onderhoud en bij het inhuizen van

vervangende apparatuur.”

gelIJKWaardIge PartnersDe relatie van de drie bedrijven met het

Flevoziekenhuis beslaat inmiddels ruim tien jaar.

“Zowel bij verbouwingen als bij beheer en on-

derhoud staan we continu in contact met de

medewerkers van de technische dienst van het

Flevoziekenhuis”, vertelt Van de Pol, die vol

waardering spreekt over zijn opdrachtgever.

“We hebben van het Flevoziekenhuis de tijd

gekregen om het project goed uit te werken en

als bouwteam een onderling volledig afgestemde

totaalprijs afgegeven.”

Die aanpak is tekenend voor het onderlinge

vertrouwen. “Het Flevoziekenhuis behandelt ons

als gelijkwaardige partners en zij kunnen ervan

op aan dat we als team continu met hen mee-

denken. Niet alleen in het ontwerp, maar ook

voor beheer en onderhoud. Zo houden we bij

het ontwerp al rekening met de beheer- en on-

derhoudswerkzaamheden in de toekomst om de

overlast te minimaliseren en de bedrijfsvoering

van het Flevoziekenhuis te borgen”, zegt

Lijnberg. De drie bedrijven zien zichzelf als

verlengstuk van de technische dienst van het

Flevoziekenhuis en hebben alle drie de nodige

medewerkers gedetacheerd. “We willen onze

langdurige relatie onderhouden en steeds op-

nieuw onze meerwaarde waarmaken. Bovendien

zijn we supertrots dat we als Flevolandse

bedrijven in ‘ons’ Flevoziekenhuis mogen

werken.” <

neemt, verlopen zaken veel gemakkelijker dan

wanneer je hen ermee overvalt”, aldus Stengs.

dOOrdaCHte OPlOssIngenEen zeer belangrijk aandachtspunt is het intact

houden van de luchthuishouding en steriele

werkomgeving met de huidige ventilatie en

drukzonering. “Zeker als luchtbehandelings-

kanalen door een bouwfase heen lopen. De

schone lucht voor patiënten moet altijd gegaran-

deerd blijven”, stelt Lijnberg. In de vier nieuwe

OK’s en bijbehorende opdekruimten installeert

Van Dorp het luchtverdeelsysteem Opragon in

plaats van de gebruikelijke plenums.

“Dit systeem is gebaseerd op verdringing van

ringen, waarbij de werkprocessen van het zie-

kenhuis maatgevend zijn”, zegt Marco Lijnberg,

vestigingsleider bij Van Dorp, die samen met

Van Galen uit Rotterdam verantwoordelijk is

voor de werktuigbouwkundige en klimaat-

installaties. “Bij die fasering moet je bovendien

rekening houden met de routing van patiënten

en personeel en met de aan- en afvoer van

schoon respectievelijk gebruikt materiaal. En

uiteraard met de aan- en afvoer van onze eigen

bouwmaterialen.” Wekelijks wordt een risicolijst

opgesteld met wat er gaat gebeuren, wie er last

van heeft en welke preventieve maatregelen er

nodig zijn. “Dit communiceren we vervolgens

aan betrokken partijen. Als je mensen mee-


(V.l.n.r.) ruud stengs, stèfan van de Pol en Marco lijnberg.

Voor de voeding van het nieuwe OK-complex werden door middel van een geboorde sturing kabels onder het ziekenhuis door getrokken (foto: breedveld & schröder).

hotfloor


De komende twee jaar gaat Demcon Medical Systems in samenwerking met Radboudumc het zelf ontwikkelde naaldplaatsingssysteem (NPS) een stap verder brengen. Bij de nieuwe generatie zal realtime informatie over de plaats van een tumor gekoppeld kunnen worden aan het NPS. Deze innovatieve stap maakt het NPS ook geschikt voor patiënten die niet onder narcose zijn.

innovatie demcon medical systemsFiRST TiMe RighT NaaLd iNBReNgeN

Demcon ontwikkelt en realiseert medi-

sche systemen voor cure, care en self-

care in opdracht van medisch-techno-

logische start-ups, mkb’ers en grote bedrijven.

Door de jaren heen bouwde het bedrijf zo de

nodige ervaring op in medische productontwik-

keling op het vlak van elektronica, mechanica en

software. In het geval van het NPS nam Demcon

zelf het initiatief. “Een arts kan om verschillende

redenen een naald een patiënt in willen brengen.

Bijvoorbeeld om een biopt te nemen voor dia-

gnostiek of als therapie om een tumor weg te

branden. Bij de conventionele methode bepaalt

hij daarbij op basis van CT-beelden waar hij de

naald zou moeten inbrengen”, aldus Benno

Lansdorp, business development manager bij

Demcon medical systems. “Onder welke hoek

dat precies moet gebeuren, is een hele moeilijke

stap die de arts in zijn hoofd moet visualiseren.

Bij deze zogenoemde free-hand techniek zijn er

Het nPs helpt de arts bij het uitlijnen en inbrengen van de naald naar de tumor toe.

Door: Wilma Schreiber


arts brengt zelf de naald in, maar kan dit nog

maar op één manier doen: de goede”, stelt Lans-

dorp. “Omdat maar één iteratie nodig is, neemt

het werken met het NPS slechts een paar minu-

ten in beslag, waar de huidige workflow in com-

plexe gevallen soms 15 tot 20 minuten beslaat.”

Het NPS is geschikt voor behandeling van pati-

enten met tumoren in de abdominale en thora-

cale holten, aan bijvoorbeeld de lever, nieren,

longen en alvleesklier.

In de Groninger situatie zijn de patiënten onder

narcose en is er sprake van een gecontroleerde

ademhaling. Echter, bij veel interventies ademen

patiënten zelfstandig, waardoor de ademhaling

(en dus ook de daarbij horende beweging van de

tumor) moeilijker te controleren is. Tijdens

enkele gesprekken met Jeroen Meijerink, hoogle-

raar innovatieve chirurgie en voortrekker van

het Medical Innovation Technology expert Cen-

tre (MITeC) van het Radboudumc ontstond het

idee om hier samen naar te kijken. “Wij willen

graag onderzoeken of we de interventie met het

NPS ook kunnen doen bij patiënten die zelf

ademen. Daarvoor is realtime informatie nodig

over de locatie van de tumor ten opzichte van

het moment dat de scan wordt uitgevoerd. Want

als je de naald inbrengt, is de locatie net even iets

anders”, verklaart Lansdorp. “De innovatieve

instelling van het MITeC en de aanwezige kennis

en interesse voor medische robotica bieden

uitstekende mogelijkheden om nieuwe operatie-

technieken te ontwikkelen en toe te passen.”

aantreKKelIJKe saMenWerKIngsPartnerHet Radboudumc en Demcon hebben voor dit

onderzoek een zogeheten Proeftuin-subsidie van

het Europees Fonds voor Regionale Ontwikke-

ling (EFRO) in de wacht weten te slepen. Lans-

dorp: “De komende twee tot drie jaar willen we

een innovatieve stap zetten en realtime imaging

koppelen aan het NPS. Daarbij kunnen we ge-

bruikmaken van de expertise en ervaring van het

Radboudumc op het gebied van zowel imaging

als minimaal invasieve operatietechnieken. Het

MITeC is voor ons dan ook zonder meer een

aantrekkelijke samenwerkingspartner.”

In de toekomst zal het aantal patiënten dat on-

der narcose behandeld wordt steeds verder afne-

men, verwacht Lansdorp. “Beeldgestuurde mini-

maal invasieve ingrepen zijn nu al een trend en

die zal zich doorzetten. Hopelijk kunnen we daar

over enkele jaren met de volgende generatie NPS

een substantiële bijdrage aan leveren.” <

beeldproces niet te beïnvloeden. Ook de nauw-

keurigheid van het plaatsen van de naald was

een belangrijke eis. Dit vereist een hoge stijfheid

en nauwkeurigheid van het systeem, omdat we

de foutmarge tot op enkele millimeters wilden

terugbrengen.” Demcon wist dit te realiseren

door toepassing van bijvoorbeeld glasvezel en

keramiek. Daarnaast moest het NPS compatibel

zijn met de reguliere klinische workflow en alle

andere apparatuur rond de patiënt, moest het

samen met de patiënt in de scanner passen en

diende het gebruiksgemak voor de arts hoog te

zijn.

PIlOt UMCgInmiddels heeft Demcon een prototype ge-

bouwd en dit binnen het UMCG in een onder-

zoeksomgeving onder leiding van chirurg Koert

de Jong uitgetest bij een groep van 42 patiënten,

van wie de helft een conventionele behandeling

onderging en de andere helft met NPS werd

behandeld. Het NPS bestaat uit een kop met een

naaldgeleidingsmechanisme die handmatig rond

de patiënt kan worden geplaatst, en een arm die

de kop met één druk op de knop fixeert ten

opzichte van de patiënttafel. Nadat in de CT-

scan beelden zijn gemaakt van de tumor van de

patiënt, gaat het NPS samen met de patiënt de

scanner in. Speciaal ontwikkelde software stelt

aan de hand van CT-beelden vast waar het NPS

zich bevindt en waar de tumor is. “Vervolgens

berekent het systeem hoe het NPS de naald moet

uitlijnen en zorgen twee automatisch aange-

stuurde armpjes ervoor dat de naald in de juiste

positie wordt gezet. Als de uitlijning gereed is,

verschijnt een groen licht boven op het NPS. De

doorgaans dan ook meerdere iteraties nodig om

de naald in de tumor te positioneren.”

HOge eIsenDat was voor Demcon reden om een systeem te

ontwikkelen dat de arts kan helpen bij het uitlij-

nen en het inbrengen van de naald naar de tu-

mor toe. “Het huidige proces kost veel tijd en

doordat meerdere pogingen nodig zijn, is er veel

weefselschade. Bovendien moet na elke iteratie

een nieuwe scan gemaakt worden, wat de stra-

lingsbelasting voor de patiënt vergroot”, zegt

Lansdorp. “Het is onze ambitie om door middel

van minimaal invasieve robotica dit proces

efficiënter en effectiever te maken. In samenwer-

king met het UMCG hebben we de workflow

geanalyseerd om te zien hoe technologie hier een

bijdrage aan zou kunnen leveren.”

De functionele eisen logen er niet om. Ten eerste

moest het NPS kunnen opereren in een CT-om-

geving. “Dus moest het transparant zijn om het

de arts brengt zelf de naald in, maar kan dit nog maar op één manier doen: de goede.

“de huidige trend van beeldgestuurde mini-maal invasieve ingrepen zal zich doorzetten”, aldus benno lansdorp.


hotfloor

Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) heeft bijna 600.000 euro toegekend aan het Radboudumc, Demcon, Encapson en NewCompliance. De bedrijven zelf financieren zelf ook nog 800.000 euro. Deze zogeheten Proeftuin-subsidie van EFRO stelt bedrijven in staat hun producten sneller en effectiever te ontwikkelen en te testen in de MITeC (Medical Innovation and Technology expert Center) operatiekamers van het Radboudumc.

operatiekamers radboudumc OpTiMaaL iNgeRichT vOOR SaMeNWeRKiNg BedRijFSLeveN

“Bedrijven kunnen nieuwe producten niet zo-

maar testen in elk ziekenhuis”, zegt Jeroen Meije-

rink, hoogleraar innovatieve chirurgie aan het

Radboudumc. “Steeds vaker wordt geëist dat

producten veilig en bewezen effectief moeten

zijn. Hoe eerder een bedrijf dat weet, hoe beter.

Het maakt de kans dat producten in het eindsta-

dium alsnog sneuvelen veel kleiner. Met deze

proeftuin-subsidie kunnen we nu de hele ont-

wikkeling van nieuwe producten – vanaf concept

tot het uiteindelijke product – begeleiden en

faciliteren. Met vroege testen van een product in Door: de redactie


het dierenlab, met nader onderzoek in het anatomielaboratorium, of

met onderzoek naar de effectiviteit en ergonomie bij concreet ge-

bruik door artsen in de OK.

Dat gebruik kunnen we bijvoorbeeld analyseren met video, real-time

feedback en continue datamonitoring. Het geheel maakt van de OK’s

van het Radboudumc een unieke klinische testomgeving, waardoor

we een aantrekkelijke partner zijn voor bedrijven bij de ontwikkeling

van hun producten.”

beter zICHtbaarDe EFRO-subsidie moet de regio Nijmegen nog aantrekkelijker ma-

ken als vestigingsplaats voor innovatieve bedrijven met medisch-

technologische producten. In dit specifieke project worden de pro-

ducten van drie bedrijven in de OK onderzocht op veiligheid,

bruikbaarheid, (kosten)effectiviteit en gebruiksgemak. Het bedrijf

Encapson maakt een speciale coating waardoor bijvoorbeeld kathe-

ters veel beter zichtbaar zijn met ultrageluid. Martijn Kriens, project-

leider van het proeftuinproject: “Als je een katheter inbrengt, moet je

vaak een röntgenfoto maken om precies de goede ligging te bepalen.

Dat doe je liever met een echo, die geen straling geeft, maar dan zie je

de katheter niet zo goed. De coating van Encapson maakt katheters

veel zichtbaarder voor echografie. Dat is een waardevolle toepassing

die de OK veiliger maakt en die we samen gaan testen.”

PersOOnlIJKe CHeCKlIstNewCompliance is gespecialiseerd in data-integratie op de OK.

Meijerink: “Op de OK heb je heel veel verschillende informatiebron-

nen naast elkaar. Die data komen vaak uit verschillende systemen en

zijn niet aan elkaar gekoppeld. NewCompliance schuift die verschil-

lende informatiebronnen in elkaar, zodat ze op één scherm in een

oogopslag zijn te overzien. Daarnaast willen we met NewCompliance

werken aan de ontwikkeling van checklists die specifiek op de indivi-

duele patiënt zijn afgestemd. Nu wordt dezelfde checklist gebruikt

voor alle ingrepen.”

rObOtgestUUrde naald Het derde product, van Demcon Advanced Mechatronics, is een

robotgestuurde naald die gekoppeld is aan real-time beeldvorming.

Kriens: “Daarmee kun je beter en nauwkeuriger en met minder scha-

de een biopt nemen van een afwijking in de lever of prostaat om het

weefsel te onderzoeken. Bij hele kleine afwijkingen zit je nu vaak

verkeerd. Zo’n robot weet op basis van de beeldvorming precies waar

hij zijn moet. Dat kan veel voordeel gaan opleveren.”

HealtH & HIgHteCHDe EFRO-subsidie ondersteunt het Radboudumc om via de OK-

proeftuin voorop te blijven lopen in onderzoek en toepassing van

innovatieve technieken, gericht op de chirurgie en operatiekamers.

Tegelijkertijd worden hiermee ook de commerciële mogelijkheden

voor bedrijven in Health & HighTech versneld en vergroot. <

Leo van Namen overleden

Vrijdag 27 april 2018 is op

70-jarige leeftijd Leo van Na-

men overleden. Leo van Namen

was al enige tijd ziek, maar zijn

overlijden kwam toch onver-

wacht snel.

In 1996 heb ik Leo leren ken-

nen als voorzitter van de

NVTG. Sinds die tijd heb ik tot

aan 2010, het jaar waarin hij de voorzittershamer overdroeg

aan Douwe Kiestra, intensief met hem samengewerkt. Ik leerde

hem kennen als een begeesterd man, trots op zijn vak van

technisch facilitair manager en minstens even trots op de ver-

eniging NVTG.

Met een geheel eigen bestuursstijl loodste Leo van Namen de

NVTG het nieuwe millennium binnen. Hij had samenwerken

met andere organisaties in binnen- en buitenland hoog in het

vaandel staan, evenals de in- en externe communicatie van de

NVTG. Samen met hem en met veel van zijn collega-bestuur-

ders, mocht ik lange tijd een belangrijke rol in de communica-

tie van de vereniging spelen. Leo schuwde daarbij de inzet van

nieuwe media niet. Mede op zijn initiatief beschikte de NVTG

al over een eigen website toen veel mensen hun schouders nog

ophaalden als het over internet ging. Groot respect heb ik al die

tijd gehad voor zijn enorme dossierkennis en zijn gave om

mensen en organisaties te verbinden. Als een goed bestuurder

had Leo van Namen een duidelijke visie, maar hij stond zeker

ook open voor de mening van anderen.

Leo van Namen is ook mede-initiatiefnemer van FMT Gezond-

heidszorg. Hij maakte deel uit van een hechte groep redactiele-

den die jarenlang vanuit hun deskundigheid als technisch

manager, adviseur, medisch technoloog of anderszins garant

stonden voor de kwaliteit van de inhoud van dit blad. Die

groep redactieleden was meer dan een hechte redactie, het was

en is een vriendengroep waarvan nu één van de leden nu veel

sneller dan verwacht, is weggevallen.

Ik wens, mede namens de redactie van FMT Gezondheidszorg,

zijn vrouw Barry en zijn kinderen met hun gezin veel sterkte

bij het verwerken van dit verlies.

Cor van Litsenburg,

Hoofdredacteur/uitgever FMT Gezondheidszorg.

hotfloor


elK zieKenhuis Krijgt het zieKenhuis Dat het verDient

sInt MaartensKlInIeK nIJMegenDe Sint Maartenskliniek is volledig gespeciali-

seerd in houding en beweging en de aansturing

daarvan met als 4 kernspecialismen: orthopedie,

reumatologie, revalidatiegeneeskunde en pijnbe-

strijding. Van Houdenhoven: “De Sint Maartens-

kliniek is altijd innovatief geweest. Zo werd de

eerste heupoperatie van Nederland in 1969 bij

de Sint Maartenskliniek gedaan. De vraag is: zijn

we bereid om te innoveren of kiezen we voor

zekerheid? Slechts zo’n 2,5 % van de mensen is

innovatief en verbeteringen komen slechts

mondjesmaat maar de Sint Maartenskliniek wil

blijven innoveren.”

InnOVatIeVe OPeratIeKaMerZo is ook de keuze voor de innovatieve OK van

Optimus tot stand gekomen. Van Houdenhoven:

“Die keuze hebben we volledig zelf gemaakt.

Onze adviseurs kenden nog niet eens het bestaan

ervan laat staan dat het ons werd geadviseerd

bovendien, adviseurs kiezen voor zekerheid. Wat

ons vooral aansprak is dat de OK is ontwikkeld

vanuit de gebruiker zelf. John Mangiardi, een

New Yorkse neurochirurg met meer dan 20 jaar

ervaring op de OK, heeft het concept ontwik-

keld. Niet door nieuwe dingen te bedenken maar

door slimme combinaties van bestaande technie-

ken en dat sprak ons aan. Een mooi voorbeeld

daarvan is een goedkoop beeldscherm achter een

glasplaat achter de wand van de OK in plaats van

een dure grote monitor op de OK. Voor de keuze

van Opragon geldt hetzelfde, als Opragon al 30

jaar een systeem ontwikkelt met goede resultaten

waar de gebruiker zeer over te spreken is, waar-

om zouden we daar dan niet van willen leren?”

Van Houdenhoven meldt dat het OK-team een

bezoek heeft gebracht aan meerdere ziekenhuizen

in Zweden en de pilot OK van Optimus in Barce-

lona waar op verzoek orthopedische operaties

werden verricht. Door zich niet te laten leiden

door angst voor risico’s door iets nieuws heeft het

team gekozen voor innovatieve OK’s waarbij we

de risico’s incalculeren en het overzicht bewaren.”

De nieuwbouw betreft een nieuw OK-

complex, een revalidatievleugel en een

Loop Expertise Centrum en de Sint

Maartenskliniek zet met de nieuwbouw heel

hoog in. Alles wordt het neusje van de zalm. Zo

gaat de revalidatievleugel de sfeer uitademen van

een luxe hotel. Voor de nieuwe OK-afdeling

wordt er met Optimus nog een schepje bovenop

gedaan.

In dit artikel leest u waarom de Sint Maartens-

kliniek gekozen heeft voor het splinternieuwe

OK-concept van Optimus uit Zwitserland een

concept waarvan er momenteel slechts één pro-

totype is gebouwd. Verder leest u hoe de revali-

datieafdeling is ontwikkeld, wat de overwegin-

gen zijn geweest om prefab badkamers toe te

passen, hoe de bouwvoorbereiding is georgani-

seerd, hoe is aanbesteed en hoe de uitvoering

wordt gedaan.

Op 19 februari 2018 ging de nieuw-

bouw/verbouw van de

Sint Maartenskliniek te Nijmegen

officieel van start.

FMT was daarbij en interviewde

prof. Mark van houdenhoven

(voorzitter RvB), Ben elsenaar

(bouwdirecteur) en Koen defoort

(orthopedisch chirurg).

Door: Henk Postema

Optimus-OK met ambiWall lighting.

len is wel dat ze goed schoongemaakt moeten

worden, maar ja dat geldt nu ook voor pendels.”

OK-wanden

Een bijzonder detail van de Optimus OK zijn de

OK-wanden. Die worden naadloos gemaakt en

zijn van een materiaal met een gesloten celstruc-

tuur (nanotechnologie) waardoor geen vervui-

ling in de wand kan komen en de wanden goed

reinigbaar zijn. Verder zijn de wanden voorzien

van het AmbiWall lighting system, waarbij de

semi transparante wanden en het plafond met

RGB-ledverlichting in een regelbare kleur op-

lichten. Defoort: “Het ziet er mooi uit en hoort

bij de Optimus OK.” Op de vraag of dat echt wat

waard is, antwoordt Defoort: “Blauw zou wel

eens een heel prettige kleur kunnen zijn om in te

werken. Er zijn psychologische studies die aan-

geven dat kleur wel degelijk invloed kan hebben

op bijvoorbeeld de concentratie.” Verder komt er

een ring van verlichting in het plafond waarmee

de OK optimaal kan worden uitgelicht en door

subtiele kleurverandering de verandering van

daglicht nabootst.

Maartenskliniek heeft met Optimus en Opragon

een contract gesloten voor 6 OK’s van zo’n 55

m². Voor de integratie van het Opragonsysteem

in de Optimus OK is een development traject

ingezet en wordt onder andere een mockup

gemaakt in Zweden.

Vloerzuilen

Het toepassen van vloerzuilen roept toch wat

vragen op. Hoe zit het met vervuiling en staan de

zuilen niet in de weg? Defoort: “Vloerzuilen

geven een zo rustig mogelijk blikveld en door

bijvoorbeeld het anesthesietoestel boven de zuil

te plaatsen zijn de aansluitingen zo kort moge-

lijk. Verder wordt de apparatuur zo veel mogelijk

buiten het werkgebied geplaatst. Dat werkgebied

is cirkelvormig en zal met een lijn op de vloer

worden aangegeven. De consequentie van vloer-

zuilen is dat met vaste OK-tafel zal worden

gewerkt want ook tegen de voet van de OK-tafel

zijn aansluitvoorzieningen opgenomen. De

patiënten zullen dus op de OK worden verbed en

worden ingeleid op de OK wat een andere werk-

wijze is dan nu. Een consequentie van vloerzui-

OPtIMUs OK Met OPragOnsysteeMDe Sint Maartenskliniek heeft gekozen voor

Optimus OK’s met Opragon inblaassysteem. Dat

het Opragonsysteem is gekozen voor een ortho-

pedisch ziekenhuis is een markante keuze. Daar

waar de meeste ziekenhuizen de afgelopen jaren

gekozen hebben voor UDF omdat het onzeker

was of met Opragon wel aan Richtlijn 7 voldaan

zou kunnen worden, kiest de Sint Maartenskli-

niek voor de meest riskante ingrepen voor het

Opragonsysteem. De Sint Maartenskliniek heeft

zich bij die keuze vooral laten leiden door de

positieve ervaringen van Zweedse ziekenhuizen.

Koen Defoort: “We zijn zonder vertegenwoordi-

ging van Opragon gaan kijken in Zweedse zie-

kenhuizen met Opragonsysteem waarin op grote

schaal implantaties worden gedaan. De ervarin-

gen waren unaniem positief met lage POWI’s.

Wat ons verder nog overtuigd heeft waren de

bacteriologische studies met kweken op de OK-

tafel - en dus niet met deeltjestellingen. De resul-

taten daarvan waren zeer gunstig. Wij hebben nu

al lage POWI’s (1-1,5%) en zijn ervan overtuigd

dat die in de nieuwe OK’s zeker ook gehaald

kunnen worden en wellicht nog wat verbeterd

kunnen worden. ” Defoort heeft er alle vertrou-

wen in dat de OK aan de eisen van het, voor het

Opragonsysteem aangepast RL7-protocol, zal

voldoen.

OK-concept van Optimus

Naast de keuze van Opragon kiest de Sint Maar-

tenskliniek voor het OK-concept van Optimus

uit Zwitserland; een keuze die nog markanter is

dan de keuze voor Opragon. De Sint Maartens-

kliniek heeft zich georiënteerd op de markt van

de operatiekamers en heeft met het concept van

Optimus een onderscheidende OK gevonden die

vooral uitblinkt in ruimtelijkheid. Het bijzonde-

re van het Optimus concept is dat het niet is ont-

wikkeld door techneuten maar door de Ameri-

kaanse neurochirurg dr. John R. Mangiardi

waarbij hij ruimtelijkheid heeft gerealiseerd door

het plafond vrij te maken van pendels. Het resul-

taat is een OK met geïntegreerde OK-lamp in

het plafond en energiezuilen vanuit de vloer. Een

team van de Sint Maartenskliniek is naar heup-

prothese operaties geweest in de test-OK in

Barcelona en heeft gezien dat het goed werkbaar

is. De OK-lamp vraagt nog wat verfijning waar-

bij onderzocht zal worden wat het effect is van

lampen die verder uit elkaar worden geplaatst.

Voor verschillende opstellingen zal onderzocht

worden wat de optimale verlichting is en in de

OK-tafelpoot komt een mini-light. De Sint


Optimus-OK met Opragonsysteem.

voor de integratie van het Opragon-systeem in de Optimus OK is een development traject ingezet en wordt onder andere een mockup gemaakt in Zweden

eerst traditioneel ontworpen. Aan een badkamer

voor dwarslaesiepatiënten worden hoge eisen

gesteld zodat de patiënt goed benaderbaar is.

Nadat de Sint Maartenskliniek prefab badkamers

van Rooms For Care had gezien, werd daarvoor

gekozen. De badkamers worden uitgevoerd in

HPL (geen tegels met naden) waardoor de

schoonmaak eenvoudiger is. Elsenaar: “De

mock up wordt binnenkort gemaakt en daarna

volledig uitgetest.” Verder levert Rooms For Care

het vaste timmerwerk zoals aanrechten, balies

enz.

bUsInessCaseDe meeste projecten zijn voor de financiering

afhankelijk van een gezonde businesscase. Hoe

geldt dat voor de Sint Maartenskliniek? Van

Houdenhoven: “Voor ons is dat net zo, belang-

rijke elementen uit onze businesscase zijn min-

der m², effectievere processen op de OK en de

revalidatie, minder bedden, geen extra groei en

een goede prijs. Daarmee zijn we het binnen een

half jaar eens geworden met de bank. En voor

wat betreft onze keuze voor Optimus OK met

Opragon, die keuze is voor ons op termijn voor-

deliger in vergelijking met andere OK’s.”

bOUWVOOrbereIdIng en OrganIsatIe bOUWDe verantwoordelijkheid van het bouwproject

ligt bij Mark van Houdenhoven met Ben Else-

naar als bouwdirecteur. Van Houdenhoven: “Het

is mijn overtuiging dat zo’n belangrijk project

als nieuwbouw niet door een ander kan worden

gedaan maar alleen door ons zelf. Alleen wij

kennen ons project door en door en met goede

checks-and-balances houden wij grip op ons

project.”

Goede afspraken over de werkwijze, de organisa-

tie, de besluitvorming zijn van essentieel belang

voor een goed project. Er is een governancecode

opgesteld die is vastgesteld door Raad van Be-

stuur en Raad van Toezicht waarbij de managers

in de stuurgroep verantwoordelijk zijn voor

draagvlak van de achterban en de Raad van

Bestuur de besluiten neemt waarbij grote wijzi-

Ozon-sterilisatiesysteem

Uniek is ook het ozon-OK-sterilisatiesysteem

waarmee de OK gesteriliseerd kan worden. Ozon

doodt op een zeer effectieve wijze bacteriën,

schimmels en virussen. Op zich is deze techniek

niet nieuw maar de toepassing ervan in een

operatiekamer wel. Eén keer per week wordt de

OK hermetisch afgesloten en wordt gedurende

één uur ozon via het plafond ingebracht in de

OK. Na de sterilisatie wordt de ozon via ozon-

ontleders verwijderd. De totale cyclustijd be-

draagt 3 uur.

Het RFID-systeem dat Optimus voor doorgeef-

kasten heeft ontwikkeld, wordt voor alsnog niet

aangeschaft en het is nog de vraag of er ruimte is

voor de doorgeefkasten want met het bed in de

gang is daar geen plaats voor. Er komt natuurlijk

wel een doorgeefluik.

Integratie van verschillende OK-ICT-systemen is

een van de pijlers van Optimus en is onderdeel

van de deal. Er wordt een softwarepakket gele-

verd waarmee een ICT-platform wordt gecreëerd

waarop alle technische en medische systemen

kunnen worden gekoppeld en worden bediend,

beheerd via een tablet interface. Dit platform

wordt echt gezien als een van de sterke punten

van het Optimus concept en er wordt veel van

verwacht.

De stelling van Optimus dat een Optimus OK

zich sneller terugverdient dan een ‘normale’ OK

wordt door Defoort beperkt gedeeld: “Wij wer-

ken al heel efficiënt in de huidige setting. Wel

zullen we in de nieuwe OK’s op een andere wijze

gaan werken, zoals het ombedden op de OK en

het gebruik van separate opdekruimtes. Om tot

een zo efficiënt mogelijk gebruik van de nieuwe

OK’s te komen, hebben wij 4 werkgroepen inge-

richt die zich gaan oriënteren op de nieuwe

werkwijze en wellicht betere procedures.”

Defoort is heel tevreden over hoe het tot nu toe

gaat. Binnen de Sint Maartenskliniek worden

velen bij het project betrokken en is er veel

draagvlak. “Het gaat het erg goed, wij zien kan-

sen en onze RvB durft die kansen te grijpen. Dat

is mooi en ook wel spannend.” Defoort sluit af

met de opmerking dat hij wel verrast is over de

ruime belangstelling die de Sint Maartenskliniek

vanuit de pers en collega’s krijgt.

reValIdatIeafdelIng De nieuwe revalidatieafdeling krijgt de uitstra-

ling van een luxe hotel met hoofdzakelijk één-

bedskamers met badkamer. Die badkamer was

gingen door de Raad van Toezicht goedgekeurd

moeten worden. Een van de afspraken is dat elke

afdeling heeft getekend voor de afspraken en dat

er tijdens de bouw niet wordt gewijzigd, aldus

Elsenaar.

Het bouwproject is verder op een traditionele

manier ontwikkeld met EGM als architect, Croes

als constructeur en Royal HaskoningDHV als

installatieadviseur. Er is aanbesteed op basis van

bestek waarbij bouw en techniek in één perceel

waren ondergebracht en de inschrijfsom was

vastgesteld met als selectiecriterium de inschrij-

ving met de meeste extra’s. Met de aantrekkende

markt viel de aanbesteding zo’n 30 % hoger uit

dan begroot. In overleg tussen opdrachtgever,

aannemer, architect en installatieadviseur is er

bezuinigd en uiteindelijk is de opdracht gegund.

In het bestek is een ‘geen-gezeur-garantie’ opge-

nomen. Elsenaar: “In het begin was dat even

wennen maar inmiddels merken we dat het

werkt.” Verder wordt het project traditioneel

uitgevoerd met toezichthouders en projectleiders

en een traditionele rol van architect, construc-

teur en installatieadviseur.

Mark van Houdenhoven heeft er alle vertrouwen

in dat met de wijze waarop het project wordt

aangepakt het innovatieve ziekenhuis wordt

gebouwd dat past bij de Sint Maartenskliniek.

Van Houdenhoven: “Daar werken we met heel

veel mensen heel hard aan, onze stelling is dat

elk ziekenhuis het ziekenhuis krijgt dat het ver-

dient.” <

hotfloor


Binnen de Sint Maartenskliniek worden velen bij het project betrokken en is er veel draagvlak

[email protected] - www.catec.nlTurfschipper 114 - 2292 JB Wateringen - tel. +31 174 272330

MEETINSTRUMENTATIE

Top ventilatie meetinstrumenten.„Draadloos“ en met alle voordelen van Smartphone mogelijkheden

Nieuwe AP500 en AP800 serie

AirPro meters zijn revolutionaire draadloze luchtsnelheid en drukverschil meters die via blue-tooth communiceren met een Smartphone.De kracht en mogelijkheden van een smartphone in combinatie met deze uiterst nauwkeurige ventilatie / binnen-klimaat meters combineert metingen, datalogging en rapportage.

AirPro Micromanometer AP800meetbereik : -3735 .. +3735 Pameetvoeler : pitot (exclusief)

AirPro Luchtsnelheidmeter AP500:meetbreik : 0 - 30 m/smeetvoelers TH-S : m/s, %RV, °CVT-A : m/s, (90° knikbaar)VT-HA : m/s, %RV, °C (90° knikbaar)

Draadloze communicatie tussen de meetvoelers en Smartphone!

NIEUW!Ventilatie en Binnenklimaat

meten m.b.v. een Smartphone!

Bezoek onze stand tijdens het Totaal OK congres en beurs!

NA

Innovatieve wandsystemen en wandafwerkingen

[email protected]

M-Wall heeft ook de juiste oplossingen voor: • Stootbescherming• Bed-achterwanden• Hoekbescherming

Renovatie & Nieuwbouw van:• Operatiekamers• Opdekruimten• Centrale Sterilisatie• Apotheken

hotfloor


veel belangstelling vOOr tweeDe tOtaal OK-cOngres

met initiatiefnemer en organisator Alex de Block

over het komende congres.

Alex de Block behoeft nauwelijks introductie. Al

tientallen jaren is hij in verschillende functies

actief in en voor OK’s. Sinds een kleine tien jaar

is hij werkzaam als zelfstandig OK-consultant.

Vanuit zijn visie dat het realiseren van een opti-

male OK een integrale benadering vereist, ont-

stond het idee om een congres te organiseren

waar deze integrale aanpak centraal staat. Het

congres dat in de zomer van 2017 plaatsvond

was een eclatant succes. Ook voor de editie van

2018 geldt dat de integrale aanpak het uitgang-

punt is. Eveneens geldt voor dit tweede congres

Operatiekamers zijn veelal de visite-

kaartjes van ziekenhuizen. Het zijn de

afdelingen waar wetenschap, veilig-

heid, complexe hoogwaardige technologie, logis-

tieke processen en hooggekwalificeerde deskun-

digheden samenkomen. Door de voortdurend

voortschrijdende technologie en de vaak daar-

mee samenhangende visie op hoe een optimale

OK eruit moet zien, is de behoefte aan “ken-

nisupdates” groot. Geen wonder dat het eerste

Totaal OK-congres in 2017 op veel belangstelling

mocht rekenen. Voor de editie die in juni 2018

plaatsvindt geldt eveneens dat de belangstelling

enorm is. Het thema “The OR goes VR ” draagt

hier zeker aan bij. FMT Gezondheidszorg sprak

12 juni 2018 wordt het tweede

Totaal OK-congres en beurs

gehouden. plaats van handeling

is, net als vorig jaar, jaarbeurs

Supernova.

Door: de redactie

Initiatiefnemer en organisator alex de block is ervan overtuigd dat de presentaties de nodige eye openers opleveren.

Modderkolk Industry & Healthcare Solutions

Oscar Arenz, 06-51611779

Nieuweweg 1436603 BL Wijchen

www.modderkolk.nl

Op uw OK complex alles onder controle met erkende partner Modderkolk• Dagelijksbeheerenonderhouddoorgekwalificeerdespecialisten• Prestatieverbeteringenbijtegenvallendformaatbeschermdgebied

Classificatie en Keuringen• OKcomplexValidatieenOKPrestatieclassificatievolgensdeactueleWIP

richtlijn2014/’16endeVCCN-RL07• CertificeringElektrischeinstallatievoormedischeruimtenvolgensNEN• Directeaanpakenher-metingbijafwijkingen

Operatiekamers en medische ruimten• Ontwerp,Realisatie,KwalificatievanMedische-ruimteneninstallaties

Uw

gek

wal

ifice

erde

par

tner

met

rugg

engr

aat!

hotfloor


komen diverse andere sprekers die o.a. ingaan op

baanbrekende technologieën en spraakmakende

projecten zoals de nieuwe OK’s van de St. Maar-

tenskliniek in Nijmegen en Tergooi in Hilver-

sum.’ <

ten en maken een belangrijk deel uit van de

presentaties. Ik ben ervan overtuigd dat voor

veel congresbezoekers de presentaties eye ope-

ners opleveren. VR en 3D zijn niet meer weg te

denken in ziekenhuizen, zeker niet als het over

OK’s gaat. Niettemin zijn er nog veel mensen die

de ongekende mogelijkheden van deze technolo-

gieën nog niet persoonlijk hebben kunnen erva-

ren. Het Totaal OK-congres is het eerste congres

wereldwijd dat op zo’n grote schaal dit mogelijk

maakt. Het congres levert dus een heuse wereld-

primeur op”.

Als locatie voor het Totaal OK-congres is bewust

gekozen voor Supernova in de Jaarbeurs te

Utrecht. Alex de Block: “In Supernova hebben

we te maken met een prachtige combinatie van

congreszaal en beursvloer. Bezoekers zijn of in

de congreszaal of in de lounge waar ze de bedrij-

ven beurs en de catering vinden. In totaal zijn er

5 congresuren en 5 uren voor contactmomenten

met bedrijven. Daar hebben we als organisatie

heel zorgvuldig naar gekeken. De participerende

bedrijven moeten een goed gevoel hebben over

hun deelname. Aan de andere kant moeten de

congresdeelnemers ervaren dat de presentaties

van bedrijven een heuse meerwaarde opleveren.

Ze moeten het interessant vinden om bij de

stands informatie te halen.”

COngresPrOgraMMaOver de het congresprogramma, met als dag-

voorzitter prof. ir. Peter G. Luscuere (TU Delft),

is Alex de Block zeer enthousiast. “Het is een

internationaal sprekersprogramma met allemaal

professionals die uitblinken op hun vakgebied.

Ik wil graag met naam Key-note speaker dr.

Rafael Grossman noemen, verbonden aan onder

andere Massachusetts Institute of Technology

(MIT). Hij is een internationaal gewaardeerde

gezondheidszorg futuroloog, innovator op het

gebied van medische technologie en chirurg. Hij

was de eerste chirurg die met Google Glass een

live operatie uitvoerde. Grossman is een visio-

nair die ervan overtuigd is dat met de huidige

nieuwe technologieën de gezondheidszorg grote

stappen vooruit kan maken. Naast Grossman

dat de organisatie op veel belangstelling kan

rekenen, zowel van congresbezoekers als van

bedrijven die zich presenteren op de beursvloer.

Vr en 3dOmdat Virtual Reality (VR) en 3D een steeds

grotere rol gaan spelen bij zowel de realisering

als bij het werken in de OK’s vormen deze nieu-

we technologieën een belangrijk thema in het

congresprogramma. Tijdens het Totaal OK-con-

gres beschikken alle naar verwachting 450 bezoe-

kers over een VR-bril, waarmee films tijdens de

presentaties in de virtuele realiteit bekeken kun-

nen worden. De brillen worden gehuurd van

‘Into Virtual’ uit Amsterdam, die hiervoor sa-

menwerkt met collega-bedrijven in andere Euro-

pese landen om het mogelijk te maken zoveel

brillen tegelijk op dit congres te kunnen aanbie-

den. Een 50-tal brillen wordt beschikbaar gesteld

door Samsung.

Volgens Alex de Block is deze kennismaking met

de virtuele realiteit een absolute meerwaarde.

“Bezoekers kunnen tijdens de presentaties echt

ervaren wat er komt kijken bij het ontwerpen,

bouwen, inrichten en in gebruik nemen van een

OK. Gelijktijdig kijken ze naar VR-films en zien

ze hoe in de virtuele realiteit bijvoorbeeld een-

voudig aanpassingen kunnen worden gemaakt

maar ook wat dit betekent voor de hedendaagse

chirurgie. De films duren elk circa 6 tot 7 minu-

in supernova hebben we te maken met een prachtige combinatie van congreszaal en beursvloer

rafael grossman, een internationaal gewaar-deerde gezondheidszorg futuroloog, innovator op het gebied van medische technologie en chirurg.

Sprekersprogramma:• Dr. Jan-Willem Berkelbach van der

Sprenkel, Neurochirurg, Associate professor, Universitair Medisch Centrum Utrecht.

• Dr. Rafael J. Grossmann, Surgeon, Educator and Healthcare Futurist, Exponential Medicine/Singularity University alumnus and faculty. Bangor ME, USA.

• Prof. Ir. Peter G. Luscuere, Dagvoorzitter, Inspired Ambitions / TU Delft.

• Dr. John R. Mangiardi, CEO, Optimus ISE, Zug, Switzerland.

• Frans Nieman, Itannex, Almelo.

• Ir. Jarno Nillesen, Architect/Senior Partner, Wiegerinck Architects, Arnhem.

• Prof. Dr. Marlies P. Schijven, Hoogleraar Chirurgie, Academisch Medisch Centrum / Universiteit van Amsterdam.

• Ir. Mike M.G.M. van der Heijden, Actiflow Building Physics (Experts in Fluid Dynamics), Breda.

• Ing. Theo Ypma, Business Unit Manager Workplace Infrastructure & Service, Dräger Nederland BV, Zoetermeer.

Het volledige sprekersprogramma en de mogelijkheid voor inschrijving kan men vinden op www.totaalok.org.

De efficiënte SPEED bedrijfsafwasautomaten

Alleenbij Miele

Bedrijfsafwasautomaten metverswatersysteem!• Kortste programmaduur 5 minuten• Efficiënte reiniging op twee beladingsniveau‘s• Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm• Reiniging conform HACCP DIN 10512

Info: (0347) 37 88 84www.miele-professional.nl

www.mijnvaatwasserkiezen.nl

hotfloor


Operatie geslaagD, patiënt OverleDen(als gevOlg van een zieKenhuisinFectie)

keuzes maak je dan? Sneller schoonmaken, al-

leen de belangrijkste high-touchpunten aanpak-

ken, sneller desinfecteren? Maar die inwerktijd

dan? De patiënt laten wachten?

WIe OK Is, MOet snel én slIM zIJn!Dat laatste is zelden een optie en een worsteling

in veel ziekenhuizen. Als partner in infectiepre-

ventie zoeken wij daarom naar slimme oplossin-

gen om de performance continu te verbeteren,

binnen de kaders van de hectische OK-wereld.

Door een grondige analyse van OK-processen

helpen we deze te optimaliseren met bijvoor-

beeld andere werkwijzen, nieuwere methoden,

betere protocollen en werkinstructies of een

andere inrichting van dit proces. Een goede

OK-opleiding én coaching van de medewerkers

helpt om het vak slimmer en soms ook sneller

uit te voeren. Middels vormende trainingen

zorgen we er ook voor dat er sprake is van een

gedragen en duurzame gedragsverandering bij

medewerkers. Daarnaast innoveren we continu

op het gebied van reinigings- en desinfectietech-

niek door o.a. producten te ontwikkelen die

sneller desinfecteren en ready-to-use zijn

(Triple-T Alphades), zodat er minder hande-

lingen nodig zijn en er minder inwerktijd

noodzakelijk is.

Dit alles doen wij het liefst met het hele OK-

team, want schoon is van iedereen, niet alleen

van de schoonmaakmedewerker!

Neem contact op via:

[email protected]

+31 (0)45 - 573 88 88

www.alpheios.com <

infectiepreventiebeleid is van

levensbelang in ziekenhuizen.

jaarlijks sterven ca. 1.000 men-

sen voortijdig als gevolg van een

ziekenhuisinfectie. Op de OK, een

zeer kritische zone als het gaat

om infectiepreventie, is dit zeker

een hot topic.

Door: Alpheios

Hoe krijg ik het OK-productieproces en kwaliteitslevel in balans?

Infectiepreventie brengt op de OK regelma-

tig een zeer lastig spanningsveld met zich

mee. Enerzijds moet er productie gedraaid

worden, er is sprake van niet-geplande operaties

of er treden complicaties op, waardoor de plan-

ning anders loopt dan verwacht. Dit vraagt een

grote flexibiliteit van de ondersteunende proces-

sen rondom de patiënt.

KIezen Of delen?Een van deze processen is het schoonmaakpro-

ces. Tussen operaties door moet een OK gerei-

nigd en daar waar nodig gedesinfecteerd worden.

Na afloop dient een perfecte eindbeurt plaats te

vinden. Dit levert regelmatig dilemma’s op voor

de schoonmaker. “ik moet mijn protocol volgen,

maar ik moet de OK uit, want de volgende pa-

tiënt ligt te wachten”. “Er komt een spoedopera-

tie aan, maar de OK is nog niet gereed”. Welke


aLLe LaNdeLijKe eheaLTh-iNiTiaTieveN ONdeR ééN daK

TaaLpROBLeMeN iN de WachTKaMeR dOOR TOLKeNapp

FORBO iNTROduceeRT LOSLeg viNyL vOOR RaZeNdSNeLLe ReNOvaTieS ZORgOMgeviNgeN

Onlangs opende burgemeester Lenferink in het bijzijn van ruim 400 gasten het Nationaal eHealth Living Lab, NeLL genoemd. In het NeLL wil het Leids Universitair Medisch Cen-trum (LUMC) alle landelijke eHealth-initiatie-ven samenbrengen. Diverse belangenbehartigers uit het werkveld hielden in het LUMC een pleidooi voor het belang van dit initiatief en gingen met elkaar in gesprek.

> lees verder op www.fmtgezondheidszorg.nl <

Taalbarrières tussen zorgverlener en anderstalige patiënten worden binnen 40 seconden doorbroken met de nieuwe tolken-app van Livewords. De app, Livewords GO genaamd, biedt dag en nacht directe verbinding met professionele tolken die in 144 talen de juiste boodschap kunnen overbrengen. Mede door de instroom van vluchtelingen, komen taalproblemen in de spreek-kamer regelmatig voor. Uit onderzoek van het Nederlands insti-tuut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) blijkt dat bij 16 procent van alle anderstaligen patiënten de inzet van een tolk noodzakelijk is, terwijl dit maar bij 5 procent van de gevallen gebeurt. > het volledige artikel leest u op www.fmtgezondheidszorg.nl <

Forbo Flooring lanceert deze maand Sarlon Modul’Up, een nieuwe collectie losleg vinyl in banen, voor vliegensvlugge transformaties of renovaties van bijvoorbeeld zorgcentra. Sarlon wordt zo op de vlakke vloer gelegd en behoeft geen lijm, dubbelzijdig plakband of tackifier.


De zorg zit middenin een verregaande transitie. Deze verandering is ook noodza-kelijk gezien de vergrijzing en het tekort aan zorgpro-fessionals. Robotisering biedt kansen. Dat geldt zeker voor zorgrobot Paro. Om die reden organiseert Avans Hogeschool met Focal Meditech, Zuyder-land en Zuyd Hogeschool op 24 mei de 1e landelijke Paro-dag.

> lees verder op

www.fmtgezondheidszorg.nl <

eeRSTe LaNdeLijKe paRO-dag

KORT NieuWS

hotfloor


Op zOeK naar De iDeale OK

Recentelijk was ptg advies betrokken bij

de nieuwbouw van het OK-complex in

Tergooi in Hilversum, Amphia Zieken-

huis in Breda en Erasmus MC in Rotterdam. “In

zo’n geval kun je van scratch af aan bekijken wat

je erin wil hebben en hoe het gaat werken. Als je

zoals het Máxima Medisch Centrum in Veldho-

ven te maken hebt met deels nieuwbouw en

deels verbouw, zijn de mogelijkheden beperkter.

In beide gevallen kijken we naar de toekomstige

behoefte aan OK’s. Welke OK-capaciteit en welke

type OK’s – standaard of hybride – zijn gewenst?

Soms komt een ziekenhuis niet uit met de hui-

dige capaciteit en onderzoeken we of uitbreiding

rendabel is.”

slIM VOOrsOrterenBeide adviseurs signaleren twee lijnen in actuele

ontwikkelingen. “Ten eerste wat gebeurt er op

technologisch vlak en wat maakt dat mogelijk

voor het ontwerp van nieuwe OK’s? Een mooi

voorbeeld is de inzet van virtual reality om

medewerkers te laten beleven hoe een OK eruit-

ziet en hoe zij daar straks zullen werken.” Ook in

bestaande bouw moet rekening gehouden wor-

den met technologische vooruitgang. “Als een

OK in gebruik is, kunnen aanpassingen ingewik-

kelder zijn. Idealiter moet een OK na ingebruik-

name een aantal jaren mee kunnen. Hoewel niet

eenvoudig, is het van belang in de toekomst te

kijken en daar zo slim mogelijk op voor te sorte-

ren.”

Ten tweede zijn ook de werkprocessen continu

aan verandering onderhevig. “Technologie

maakt het in de toekomst mogelijk om operaties

te simuleren voor je deze daadwerkelijk doet. Zo

weet je meer over hoe je je patiënt moet voorbe-

reiden, wat je tijdens de operatie kunt tegenko-

men en welke nazorg je kunt leveren.” Ook de

toenemende hoeveelheid apparatuur in (hybri-

de) OK’s heeft gevolgen voor het ontwerp van

een OK. “Je moet zorgen dat alle apparatuur erin

past en dat medewerkers er goed mee kunnen

Wilma Terwel en corina Schols,

beiden partners bij ptg advies

in amersfoort, ondersteunen

ziekenhuizen bij conceptontwik-

keling en begeleiden hen tijdens

het ontwerp van hun huisvesting.

in geval van nieuw- en/of verbouw

van een OK-complex wordt in

samenspraak met organisatie en

gebruikers een visie ontwikkeld

op de toekomstige behoeften en

het OK-complex dat daar bij past.

Welke actuele vraagstukken zien

zij in hun adviespraktijk?

beeld van de OK-gang van het Máxima Medisch Centrum, (foto: egM architecten).


Groter is niet altijd beter

Steeds vaker worden 3D-ontwerpen ingezet om

gebruikers een goed beeld te geven. “3D zal zeker

een vlucht gaan nemen. Wij zijn gewend om

tekeningen in 2D te lezen, gebruikers niet en dan

helpt 3D heel erg. Tijdens een open dag in Ter-

gooi had de architect 360 graden 3D-beelden

gemaakt van een patiëntenkamer en een spreek-

onderzoekkamer. Die konden mensen downloa-

den op hun telefoon en dan de hele kamer bekij-

ken.”

Gevraagd naar hun advies voor ziekenhuizen die

staan voor nieuwbouw van OK’s, stellen Schols

en Terwel: “Maak OK’s niet te klein zodat je de

apparatuur goed kwijt kunt. Met 50 vierkante

meter kun je veel van de ontwikkelingen aan,

hybride OK’s – elk topklinisch en academisch

ziekenhuis richt momenteel minstens een of

twee grotere OK’s in voor hybride ingrepen,

robotica, etc. – uitgezonderd. En ga bij een aan-

tal collega’s kijken. Je zou verwachten dat de

werkwijze in OK’s gestandaardiseerd is, maar dat

is niet zo. Je hoeft niet alles over te nemen, maar

je kunt er wel iets van leren. Maak de OK’s

bouwkundig verder zo uniform mogelijk, zodat

medewerkers blindelings hun weg kunnen vin-

den. Dan ben je flexibel en kan er over een paar

jaar indien nodig een ander specialisme gebruik

van maken.”

VerbIndIng OKBij ontwerpen voor een geheel nieuw ziekenhuis

leggen Terwel en Schols altijd een verbinding

tussen het OK-centrum en afdelingen die direct

met de OK’s te maken hebben, zoals de CSA.

“We kijken naar de logistiek van het instrumen-

tarium. En, belangrijker, naar het patiëntenpro-

ces. Hoe slim is het om mensen de nacht voor de

ingreep op te nemen op de verpleegafdeling, hen

dan met bed en al te verslepen naar de OK en

daarna weer terug te brengen naar de verpleeg-

afdeling? Is het niet handiger als zij zich direct

bij de OK melden, zelf in bed gaan liggen en dat

hun koffer alvast naar hun kamer gaat? Wij

onderzoeken steeds vaker of dit ruimtelijk te

integreren is. Op die manier heeft de chirurg als

het operatieprogramma begint, altijd patiënten

bij de hand.” <

tieverpleegkundige de verdoving kan geven,

kunnen dergelijke ingrepen buiten de OK plaats-

vinden. Dat zorgt voor een neerwaartse druk op

het aantal OK-ingrepen, waar de complexere

operaties die druk juist opvoeren.” Het is sowie-

so opportuun om de beschikbare OK-tijd goed

te gebruiken, gezien de kostbare apparatuur.

Toch komt bedrijfstijdverlenging maar beperkt

voor, aldus Schols en Terwel. “De druk is kenne-

lijk niet zo hoog dat dit noodzakelijk is. De OK

is onderdeel van een keten aan benodigde capa-

citeiten. Wanneer de OK langer opereert, komt

er meer druk op de beddencapaciteit en creëer je

wellicht daar een capaciteitsprobleem. Bij dit

soort vraagstukken analyseren wij dan ook de

gehele productieketen.”

Ziekenhuizen die zich richten op hoog volume,

laag complexe ingrepen, zijn voor complexe

ingrepen aangewezen op samenwerking met

collega-ziekenhuizen. “Toch heb je wel een be-

paald volume aan ingrepen nodig om je kennis

en ervaring op peil te houden, plus mensen die

de juiste diagnose weten te stellen. Dus ook

streekziekenhuizen zullen in de toekomst een

OK-complex in de lucht houden, mede ook om

specialisten te behouden.” Een andere ontwikke-

ling die Schols en Terwel verwachten, kan even-

eens impact hebben op het benodigde aantal

OK’s. “De richtlijnen voor OK’s, die al flink

scherp zijn, worden mogelijk nog wat strenger.

Hetzelfde geldt voor de richtlijnen voor de lucht-

behandeling binnen OK’s.”

3d OntWerPenBij de conceptontwikkeling en het ontwerp van

een nieuw OK-complex of verbouwing van een

bestaand complex, kijkt ptg advies naar de con-

sequenties voor de aantallen en typen OK’s. “En

ook naar wat dit betekent voor de werkproces-

sen, de logistiek en de opstelling van de appara-

tuur. Deze bevindingen bundelen we in een

functioneel en ruimtelijk programma van eisen

dat de architect gebruikt als basis voor het ont-

werp. Tijdens het project begeleiden we de archi-

tect en toetsen we met de gebruikers of de pro-

cessen binnen het ontwerp zijn te realiseren.”

werken. Apparatuur wordt weer wat compacter,

dat biedt meer mogelijkheden. OK’s zullen de

komende jaren dan ook niet veel in omvang

toenemen.”

bedrIJfstIJdVerlengIng?Nu operaties complexer en langer worden, is

veelal meer OK-tijd nodig en daardoor soms ook

meer OK’s. “Tegelijkertijd worden andere ingre-

pen, zoals ingrepen onder sedatie, juist simpeler

en kun je je afvragen of die wel in een OK-om-

geving moeten worden uitgevoerd. Als een seda-


“3d-ontwerpen zal zeker een vlucht gaan nemen”, aldus Corina schols, partner ptg advies.

Wilma terwel, partner ptg advies: “OK’s zullen de komende jaren niet veel in omvang toenemen.”

Steeds vaker worden 3d-ontwerpen ingezet

om complexe situaties te verhelderen

innovatie


Orcam myeye laat blinDen en slechtzienDen weer zelF lezen

en lezen realtime de tekst voor die u aanwijst:

vakliteratuur, kranten, boeken, restaurantme-

nu’s, etiketten op producten, tekst op informa-

tieborden en bankbiljetten. Zelfs de digitale tekst

op het scherm van een computer of smartphone.

Ook kunnen producten in de supermarkt aan de

hand van de streepjescode herkend worden of

gezichten herkend.

Naast de reeds bestaande functionaliteiten, is de

next-generation OrCam MyEye 2.0-device op

veel vlakken verder geïnnoveerd:

- Draadloze head unit;

- Uitermate klein formaat – weegt slechts 22,5

gram;

- Kan verder zien, leest kleinere tekst, werkt ook

in volledige duisternis door ingebouwde

verlichting;

- Automatische software updates via het door

de gebruiker gekozen wifikanaal;

- Beschikbaar in vele talen, waaronder uiteraard

het Nederlands.

“Het is onze missie om blinden, slechtzienden en

mensen met leesproblemen, zoals dyslexie of

vermoeidheid bij het lezen, te helpen studeren,

werken en leven met een hoge mate van onaf-

hankelijkheid”, aldus Ziv Aviram, medeoprichter,

topman en CEO van OrCam. “We willen de

levenskwaliteit en onafhankelijkheid van onze

gebruikers verbeteren waar mogelijk. Daarom

gaan we bij OrCam door met het verder innove-

ren van onze baanbrekende technologie voor

kunstmatig zicht. We willen mensen echt hel-

pen.”

baanbreKende teCHnOlOgIeDe OrCam MyEye 2.0 is draadloos, lichtgewicht

en compact, net zo klein als een vinger. Het

apparaat leest gedrukte en digitale tekst meteen

voor: kranten, boeken, menukaarten, straatbor-

den, productetiketten en het scherm van compu-

ters en smartphones. Ook gezichten kunnen

worden herkend door de OrCam MyEye 2.0. De

identificatie van consumentenproducten, kleu-

ren en bankbiljetten geeft een grote mate van

onafhankelijkheid. De OrCam MyEye 2.0 maakt

gebruik van baanbrekende ondersteunende

technologie en is het resultaat van intensieve

Research & Development door hele vakkundige

professionals op het gebied van computer vision

en machine learning. Dankzij deze vernieuwende

technologie heeft de OrCam MyEye 2.0 dan ook

niet voor niets tijdens de CES 2018 de Innova-

tion Award in de categorie Accessible Tech ge-

wonnen en de Last Gadget Standing gewonnen.

Professor Amnon Shashua, medeoprichter,

voorzitter en CTO: “Duizenden mensen over de

hele wereld gebruiken nu de technologie van

OrCam in hun dagelijkse leven voor werk, studie

en vrije tijd. Met de tweede generatie OrCam

MyEye 2.0 zijn er nog vele duizenden anderen

die het revolutionaire apparaat kunnen gaan

gebruiken.”

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is

meer dan 3 procent van de wereldbevolking

blind of slechtziend. Uit een recente enquête

onder de Amerikaanse bevolking bleek dat bijna

7,5 miljoen Amerikanen kampen met een visuele

beperking. Volgens het Amerikaanse National

Eye Institute van de National Institutes of Health

zijn er in 2050 in de Verenigde Staten meer dan 8

miljoen blinden en slechtzienden. In Nederland

zijn er ongeveer 345.000 blinden en slechtzien-

den, maar dit aantal stijgt helaas. In 2020 zullen

er naar schatting zo’n 380.000 mensen met een

visuele beperking zijn (bron: Bartiméus). <

De OrCam MyEye’s 2.0 reageert intuïtief

op simpele handgebaren en heeft

daarnaast ook een touch bar aan de

zijkant van het device. Met de OrCam MyEye 2.0

kan op grotere afstand gezien worden en kleinere

tekst gelezen. En dat zelfs in volledige duisternis

dankzij de ingebouwde ledverlichting, die auto-

matisch aangaat als het donker is.

“Met de OrCam MyEye ben ik in staat om zelf

vakliteratuur te lezen in plaats van dat deze

voorgelezen wordt of dat ik deze in braille lees.

Dit geeft mij als zelfstandig ondernemer heel

veel vrijheid en onafhankelijkheid. Ik ben zelfs

van plan om groepstherapie te gaan geven. Met

behulp van de OrCam MyEye kan ik namelijk

heel eenvoudig de gezichten herkennen van mijn

cliënten in plaats van dat ik alleen op mijn ge-

hoor afga; iets dat heel vermoeiend is. Ik kan

mijn energie dus weer steken in mijn vak!” aldus

Lidwien Cornelissen, psychotherapeute.

Alle hulpmiddelen van OrCam Technologies zijn

licht van gewicht, hebben een compact design en

zijn ideaal voor gebruik tijdens het werk, thuis of

onderweg. De devices maken heel snel een foto

de Orcam Myeye leest gedrukte en

digitale tekst realtime voor, denk

aan kranten, boeken, menukaar-

ten, straatborden, geldbiljetten,

productetiketten en het scherm

van computers en smartphones.

Ook gezichten kunnen worden

herkend.

Door: de redactie


pReveNTie vaN deMeNTie heB je ZeLF iN de haNd’ MeT de MijNBReiNcOach-app

MOTORiSch haRNaS vaN Tu deLFT LaaT MeNSeN MeT dWaRSLaeSie WeeR LOpeN

OudeReN ONTWiKKeLeN ‘MeeTLaT’ WONeN, WeLZijN eN ZORg

Onlangs is de MijnBreincoach-app gelanceerd. De digitale tool, ontwikkeld door het Alzhei-mer Centrum Limburg, is erop gericht om de hersenen gezond en vitaal te houden en op die manier het dementie-risico op latere leeftijd te verkleinen. “We moeten niet wachten op het moment dat we wellicht ooit hét middel tegen Alzheimer vinden”, stelt dr. Sebastian Köhler, een van de initiatiefnemers namens het Maas-tricht UMC+.

Studenten van Project MARCH (TU Delft) presenteerden onlangs het ontwerp van een nieuw exoskelet, de MARCH III. Dit moto-rische harnas, ontwikkeld met de nieuwste techniek en robotica, maakt het voor mensen met een dwarslaesie mogelijk weer (op) te staan en te lopen. Het nieuwe ontwerp bevat verbeteringen die de alledaagse bruikbaarheid van het exoskelet vergroten en de gebruiker daardoor meer vrijheid geven. Het exoskelet wordt in de komende weken door de studenten zelf geproduceerd en is naar verwachting eind mei gereed voor de eerste fysieke tests.

> het volledige artikel leest u op www.projectmarch.nll <

Wat vinden ouderen zelf belangrijk als het gaat over wonen, welzijn en zorg? Wat zijn nou écht waardevolle verbeteringen? Niemand kan deze vragen beter beantwoorden dan ouderen zelf. Daarom stelden ouderen van BeterOud aandachtspunten op en toetsten zij verbeter-projecten. De uitkomsten zijn vastgelegd in een toetsingskader, oftewel: ‘de meetlat van de ouderen’.

NEXUS Nederland intro-duceert zijn nieuwe web-based applicatieportfolio START! voor de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Met de applicaties krijgen zorgaanbieders en hun onderaannemers geïnte-greerde toegang tot de zor-ginformatie en functiona-liteiten die passen bij hun werkproces – aangeboden vanuit de zorgaanbieder of de cloud. Hiermee komt NEXUS tegemoet aan de behoefte van betrokken stakeholders in de zorg aan toegang tot, en uitwisseling van gegevens.

> lees verder op

www.fmtgezondheidszorg.nl <

NeXuS iNTROduceeRT WeBBaSed appLicaTie-pORTFOLiO vOOR ggZ

KORT NieuWS

> lees verder op www.mijnbreincoach.eu <


hot floor



Dit jaar verrijst een nieuw internationaal opleidingscentrum voor chirurgen, medisch specialisten en ander medisch personeel. Voor het realiseren van dit nieuwe hightech centrum werken VUmc en AMC nauw samen met het Amerikaanse medisch technologiebedrijf Stryker, dat als partner medische apparatuur en instrumenten levert voor de OK’s. Doel: met behulp van simulatoren, virtual reality en kunstmatige intelligentie wereldwijd de kwaliteit van de zorg verder verhogen en opleidingskosten verlagen.

amsterdam skills centrea NeW Way OF LeaRNiNg

Het Amsterdam Skills Centre (ASC)

beslaat zo’n 3.700 vierkante meter en

wordt gerealiseerd op het terrein van

het AMC in Amsterdam-Zuidoost. Naast twaalf

OK’s en een tiental simulatoren beschikt het

ASC - dat naar verwachting november dit jaar

zijn deuren opent - over onderwijsfaciliteiten,

trainingslaboratoria, kantoorruimtes, twee Stry-

ker productshowrooms, ontvangst- en horeca-

ruimten. Een deel wordt casco opgeleverd voor

toekomstige uitbreiding.

De oprichting is mede te danken aan de inten-

sieve samenwerking tussen AMC en VUmc, die

7 juni 2018 bestuurlijk gaan fuseren. Professor

Jaap Bonjer, hoofd afdeling Heelkunde bij het

VUmc, is trekker van het project en tevens CEO

van het Amsterdam Skills Centre. “De alliantie

van AMC en VUmc plaatst ons in de top vijf van

de universitaire medische centra in Europa.”

zOrgKOsten bePerKenEen van de redenen voor dit initiatief is het feit

dat de huidige opleiding tot medisch specialist

doorgaans veertien tot achttien jaar in beslag

neemt. “Ter vergelijking: een Chinook-helikopter

leren besturen kost slechts vier jaar. Waarom

artist’s impression van het nieuwe amsterdam skills Centre.


teel het meest belangwekkende project van Stry-

ker wereldwijd. We willen bijdragen aan het

elimineren van onnodige kosten en investeren

daarom in kwaliteit en goede technologie.” Stry-

ker voorziet het ASC van benodigde medische

apparatuur en instrumenten. “Een uniek project

waar al onze divisies bij betrokken zijn.”

Daarnaast werken VUmc en AMC samen met

bedrijven gespecialiseerd in added reality (vir-

tual reality (VR)/augmented reality (AR)) en

haptics (perceptie van gevoel), zoals Moog

(voorheen Fokker) in Nieuw-Vennep dat simula-

toren levert. “Moog heeft een medische simulatie

ontwikkeld voor tandartsen en een simulator

voor het verrichten van staaroperaties. De oogsi-

mulator kent circa twintig scenario’s. De ver-

wachting is dat het mogelijk zal zijn om met

deze simulator in drie maanden een staaropera-

tie aan te leren”, vertelt Bonjer. Daarnaast wijst

Stuart Silk op de meerwaarde van actief leren.

“Uit onderzoek blijkt dat als je alleen luistert, je

slechts 5% van de lesstof onthoudt. Als je een

taak uitvoert is dat 75% en als je samen leert

zelfs 90%. Dat is de basis van het nieuwe leren.

Herhaling van handelingen helpt fouten voorko-

men.” Naast Stryker en Moog werken VUmc en

AMC samen met Orzone en Touch Surgery.

KOrt CUrrICUlUMAMC, VUmc en Stryker voelen een gedeelde

sociale verantwoordelijkheid voor het feit dat

twee derde van de wereldbevolking – 5 miljard

mensen – geen toegang heeft tot de meest basale

zorg. “Hier willen wij verandering in brengen.

Het gaat hierbij om het uitvoeren van een kei-

zersnede, buikoperaties om een ontstoken blin-

dedarm te verwijderen, liesbreukoperaties en het

behandelen van gebroken ledematen. Jaarlijks

zouden 143 miljoen extra operaties nodig zijn.

Daarom willen we binnen het ASC een kort

curriculum voor basischirurgie en anesthesiolo-

gie aanbieden. Met de beste digitale tools kun je

dan hopelijk volstaan met een veel kortere oplei-

ding”, stellen Bonjer en Silk. <

operaties en hartkatheterisatie. Het is belangrijk

om moeilijke situaties te oefenen met het hele

team. Daarom is dit centrum niet alleen bedoeld

voor chirurgen, maar ook voor anesthesiologen,

OK-assistenten, longartsen en cardiologen.

Kortom, allen die interventies uitvoeren”, ver-

klaart hij. Amsterdam is de ideale plek voor het

ASC. “Centraal in Europa en op een kwartier

reizen van Schiphol. Daarbij komt dat de medi-

sche opleidingen en gezondheidszorg in ons land

tot de beste ter wereld behoort.”

sHare Of MIndDeze uitgangspunten van kostenbeperking en

training off the job sluiten naadloos aan bij de

missie van Stryker: ‘Together with our customers

we are driven to make healthcare better’. Dit

bedrijf met 34.000 medewerkers wereldwijd

richt zich op medische (operatie)technologie,

orthopedie en neurotechnologie. “Hiervoor

bedienen we medici en met name chirurgen met

producten en diensten, waaronder opleiding, die

het verschil maken. Voor innovatie en R&D

werken we graag samen met opinion leaders in

de medische wereld, zoals Bonjer”, stelt Stuart

Silk, President Stryker EMEA & Latin America

en Stryker European Operations (gevestigd in

Amsterdam). Het inlijven van startups is een

andere manier om te innoveren binnen Stryker,

dat in het kader van globalisering in Europa wil

groeien. “Dit niet alleen door share of wallet,

maar vooral door share of mind. Het partner-

ship in het Amsterdam Skills Centre is momen-

kunnen we niet net als piloten trainen in simula-

toren en zo sneller leren opereren?”, betoogt

Bonjer. “De zorg wordt steeds complexer en

daarmee duurder. Dat geldt voor gebruikte

methoden – een clip om een hartklep te laten

sluiten, werkt goed maar kost 25.000 euro – en

ook voor de uitrusting. Hybride OK’s hebben

inmiddels veel weg van een ruimtestation. Slim-

mer en sneller leren, helpt de opleidingsduur en

de zorgkosten te beperken. Daarvoor moeten

zorgprofessionals net als piloten overstappen van

training on the job naar training off the job. Dat

vergt een grote omschakeling.”

Eerder al zette Bonjer skills centers op in Rotter-

dam en Nova Scotia (Canada). “Het is waardevol

om zonder tijdsdruk, in een omgeving zonder

patiënten waar je fouten mag maken, je oplei-

ding te kunnen volgen. Ons werk is door de

jaren heen ingrijpend veranderd, denk aan kijk-

“We willen bijdragen aan het elimineren van onnodige

kosten en investeren daarom in kwaliteit en goede technologie”

Ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst: (v.l.n.r.) Jaap bonjer (VUmc), stuart silk (stry-ker) en Jan de Wolde (aMC).

Met een simulator is het naar verwachting mogelijk om in drie maanden een staaroperatie aan te leren.

deelnemers van de workshop ontvangen het

boek gratis (winkelwaarde €89,-).

Tijdens de workshop “Besmettingspreventie;

ontwerp, beheer en onderhoud van risicovolle

afdelingen en ruimtes in de gezondheidszorg”

kunt u kennismaken met de integrale benade-

ring van preventie; van ontwerp tot en met het

gebruik van alle risicovolle afdelingen en ruim-

tes. Tijdens de workshop gaan diverse deskundi-

gen van zorginstellingen, kennisorganisaties en

bedrijven, uitgebreid in op de invloed van de in

De frequentie en de gevolgen van zie-

kenhuisbesmettingen blijken in de

praktijk veel groter dan vaak wordt

aangenomen. Behalve dat infecties door zieken-

huisbesmettingen vervelend en risicovol zijn

voor de patiënt, werken ze ook kostenverhogend

(extra ligdagen, heroperaties en extra medicatie).

Zorginstellingen kennen aan besmettingspreven-

tiepreventie uiteraard een hoge prioriteit toe.

Toch bestaat er op dit terrein nog de nodige

onbekendheid. FMT Academy organiseert daar-

om in samenwerking met een groot aantal des-

kundigen op 28 juni een workshop met als the-

ma “Besmettingspreventie; ontwerp, bouw,

beheer en onderhoud van risicovolle afdelingen

en ruimtes in de gezondheidszorg”.

bOeK als basIsTijdens de presentaties wordt onder andere

ingegaan op aspecten als microbiologie, valida-

tie, ziektekosten en management. Als basis voor

de workshop dient het boek “Besmettingspre-

ventie in de gezondheidszorg” van Hugo Huis-

kamp. In dit boek valt te lezen op welke wijze

aan de wettelijke zorgplicht wordt voldaan op

het gebied van besmettingspreventie. In het boek

wordt een pleidooi gehouden om de secundaire

zorgkwaliteit in de zorg om te zetten naar het

(industriële) principe van risicoanalyse. Tevens

worden er meer besmettingen genoemd waarte-

gen opgetreden zou moeten worden, te weten

endotoxine, neuro-/mycotoxine alsmede bioche-

mische wondvervuilingen.

Dit boek zou wel eens een standaardwerk voor

zorginstellingen kunnen worden voor hun acti-

viteiten in relatie tot besmettingspreventie. Alle

het boek geschetste methodiek op ontwerp,

realisatie, oplevering, beheer en onderhoud van

alle steriele of semi-steriele ruimten zoals opera-

tieafdelingen, recovery, IC, isolatiekamers, CSA’s

en speciale laboratoria. <

veiligheid


Fmt Organiseert wOrKshOp Over besmettings-preventie in risicOvOlle ruimtes

Door: FMT Academy

Programma Het thema zal vanuit verschillende invals-hoeken worden belicht door deskundigen op het gebied van management, microbio-logie, ontwerp, beheer en validatie. Het programma begint om 13.00 uur en duurt tot circa 18.00 uur. De definitieve invulling van het programma leest u bin-nenkort op onze website: www.fmtge-zondheidszorg.nl.

Doelgroep Ontwerpers, ondernemers, gebruikers, beheerders, toezichthouders en manage-ment van risicovolle afdelingen en ruimtes.

Datum en Plaats 28 juni 2018, Technische Universiteit Eindhoven, in de theaterzaal van “De Zwarte Doos’. Adres: Den Dolech 2, 5612 AZ in Eindhoven. Bij de locatie is voldoende parkeergelegenheid. De locatie is op loopafstand van het NS Station Eindhoven Centraal.

Kosten van deelnemen Deelname aan de workshop kost € 325, incl. BTW.Deelnemers ontvangen na afloop het boek “Besmettingspreventie in de Zorg”.

Aanmelden kan via [email protected].

Over de auteur van “Besmettingspreven-tie in de gezondheidszorg” De auteur Hugo Huiskamp begon zijn loopbaan als scheepswerktuigkundige. Na diverse omzwervingen als projectleider in de chemie (o.a. initiatie van de HACCP), de biotechnologie (o.a. validatietechno-logie) en de voedingsmiddelenindustrie (optimalisatie van de HACCP) startte hij in 1992 met het meten en adviseren ten aanzien van schone ruimten in o.a. de ge-zondheidzorg. In deze periode was Hugo Huiskamp tevens docent bij de organisatie Center for Professional Advancement (CFPA) voor de cursussen Preventive & Effective Maintenance en tevens Advan-ced Cleanroom Technology.

Vanaf 1992 tot 2017 heeft Huiskamp zich verder ontwikkeld in kwaliteitsverbeterin-gen in de gezondheidzorg. Zo initieerde hij in 1996 onder auspiciën van de Vereni-ging Contamination Control Nederland de Cleanroom gedragscursus (VCCN-GCG).Vanaf 2006 is de cleanroom- en operatie-kamertechniek (VCCN-CTC) toegevoegd en vanaf 2009 is hij ook hoofddocent van de operatiekamer-gedragscursus (VCCN-OGC). Bovendien geeft hij trainingen kwalificatietechnologie bij diverse instal-latie- en ingenieursbureaus. Verder heeft Huiskamp zitting gehad in de adviescommissie Steriliseren en Steriliteit, is hij ondersteunend geweest voor de Werkgroep Infectie Preventie (WIP) als-mede stuurgroeplid Beheersplan Luchtbe-handeling voor de Operatieafdeling en de bekende Richtlijn 7.


veiligheid

een DuiDelijKe nOrm vOOr Klinisch OnDerzOeK met meDische hulpmiDDelen

teveel af te wijken van eisen binnen grote regule-

ringsinstanties (FDA, Japan) om algemeen geac-

cepteerd te worden.

aCCePtatIe Van de nOrMIn de jaren na 2003 is met onder andere verte-

genwoordigers van alle grote reguleringsinstan-

ties, de norm aangepast. Dit leidde uiteindelijk

tot een versie uit 2011 welke vrijwel over de hele

wereld is geaccepteerd. Dit betekent dat als klini-

sche data is verzameld volgens de eisen van deze

norm, de gegevens in principe overal ter wereld

gebruikt kunnen worden ter ondersteuning van

een markttoelating, of als bevestiging dat een

medisch hulpmiddel veilig is en werkzaam blijkt,

ook nadat een medisch hulpmiddel op een

markt is gebracht.

Aangezien de versie uit 2011 zo algemeen geac-

cepteerd is, werd het een uitdaging om een nog

betere versie te ontwikkelen. Hieraan wordt

gewerkt sinds 2014 door een ISO-werkgroep.

Deze probeert de norm nog beter te maken

De eerdere versie bleek namelijk nog teveel open

voor interpretatie en de uitdaging was om meer

duidelijkheid te verschaffen. Er wordt gewerkt

aan een conceptversie die begin 2017 is geaccep-

teerd als zogenaamde ‘Working Draft’. Vervol-

gens zijn er verschillende stem- en terugkoppe-

lingsrondes (geweest) die uiteindelijk moeten

leiden tot een publicatie in 2019 of 2020. De

huidige conceptversie heeft de status van een

Draft International Standard (DIS). Dat bete-

kent dat deze versie publiek beschikbaar is om

commentaar op in te dienen. Dit is tevens de

laatste mogelijkheid om inhoudelijk feedback te

geven op de nieuwe norm. Zodoende nodigt

NEN alle (mogelijk) belanghebbende partijen

die interesse hebben in dit concept contact op te

nemen. Tevens zijn partijen welkom om deel te

nemen aan de open vergadering.

VersCHIllen tUssen de 2011 en deze dIs-VersIeDe DIS-versie uit 2018 heeft dezelfde elementen

als de norm uit 2011 versie, maar gaat dieper in

op bepaalde aspecten, met als doel de sponsor

van een klinische studie meer duidelijkheid te

verschaffen, zonder de normeisen te verzwaren.

Daarnaast is de standaard ook weer in lijn ge-

bracht met nieuwe regelgeving omtrent Data

Privacy en de EU Medical Device Regulation. Dit

leidde tot bijna een verdubbeling van de grootte

van het document

UItnOdIgIng OPen VergaderIng nOrMCOMMIssIe KlInIsCH OnderzOeK De Nederlandse normcommissie voor Klinisch

Onderzoek, welke is samengesteld uit vertegen-

woordigers van verschillende bedrijven en in-

stanties, biedt andere Nederlandse betrokken

marktpartijen nu de mogelijkheid om directe

terugkoppeling/feedback op de conceptnorm te

geven. NEN organiseert daarom in juni een open

vergadering waarin de Nederlandse normcom-

missie de huidige ISO/DIS 14155-versie zal

toelichten en commentaren zullen worden be-

sproken. Alle geïnteresseerde partijen zijn geno-

digd om commentaar in te dienen en aanwezig

te zijn bij de open vergadering van de Neder-

landse normcommissie voor Klinisch Onderzoek

in de zomer bij NEN.

COntaCt en InfOrMatIeHeeft u belang bij een heldere norm voor kli-

nisch onderzoek naar medische hulpmiddelen

en wilt u graag commentaar indienen op het

normontwerp ISO/DIS 14155 of de open verga-

dering bijwonen? Neem dan contact op met

NEN, mevr. Lieke van Nierop,

e-mail: [email protected]. <

Binnenkort verschijnt het concept van

deze norm voor publiek commentaar.

De Nederlandse normcommissie voor

Klinisch Onderzoek nodigt alle Nederlandse

partijen die met deze norm te maken hebben uit

om hun reactie te geven op het concept en deel

te nemen aan de open vergadering bij NEN deze

zomer. Datum wordt binnenkort bekend ge-

maakt op de NEN-website.

De ISO 14155 omvat eisen voor het voeren van

een goede klinische praktijk (Good Clinical

Practice, GCP) voor het ontwerp, uitvoering,

opslag en rapportage van onderzoek met men-

sen ter evaluatie van de klinische werkzaamheid

of de effectiviteit en veiligheid van medische

hulpmiddelen. De principes van deze norm

gelden voor pre-markt klinisch onderzoek, maar

ook in post-marktonderzoek voor zover relevant

met het soort onderzoek en de eisen van natio-

nale wetgeving.

In het verre verleden heeft de branche voor

medische hulpmiddelen geprobeerd om de

farmaceutische ICH-richtlijnen aan te passen

voor klinisch onderzoek voor hun producten.

Door de grote verschillen tussen medicijnen en

medische hulpmiddelen (verscheidenheid aan

techniek, toepassingsprocedures, indicaties,

product/procedure-complicaties en leercurves),

was dit maar ten dele haalbaar. Om aan de be-

hoefte van een wereldwijde onderzoeksrichtlijn

voor medische hulpmiddelen te voldoen, heeft

ISO in 2003 de internationale norm ISO 14155

gepubliceerd. Deze eerste versie bleek echter nog

Door: de redactie

de norm iSO 14155 is wereldwijd dé norm

voor het opzetten en uitvoeren van klinisch

onderzoek met medische hulpmiddelen. Neder-

landse experts hebben zich de afgelopen jaren

gezamenlijk ingezet om bij iSO te schrijven aan

een nieuwe versie van iSO 14155.de prikpen van een bloedglucosemeter valt ook onder de medische hulpmiddelen.

ict


Door: de redactie

Fulltime cmiO is cruciaal vOOr Kwaliteit van zOrg

stel je voor, je bent ciO van een multinational met zo’n

10.000 medewerkers die stuk voor stuk afhankelijk zijn

van data en de beschikbaarheid daarvan. zonder data

kunnen zij hun werk niet goed uitvoeren, en als zij hun

werk niet goed kunnen uitvoeren, maakt het bedrijf

onvoldoende winst en verliest het uiteindelijk steeds

meer marktaandeel. als ciO maak je daarom natuurlijk

het beschikbaar maken van die data een topprioriteit,

zodat alle werknemers hun werk kunnen doen – efficiënt

en foutloos.

Voor de meeste bedrijven is dit een her-

kenbare, dagelijkse gang van zaken.

Alleen stel nou dat we het niet over een

multinational hebben, maar over grote zieken-

huizen. En niet over bedrijfsdata, maar over

medische data. Dan zien we in de praktijk dat

een van de artsen de rol van “Chief Medical

Information Officer” erbij doet. En dat wil nog

wel eens knellen.

Hoe onwaarschijnlijk dit ook klinkt, het is de

realiteit bij veel Nederlandse ziekenhuizen op dit

moment. De ruim 70.000 ziekenhuisverpleeg-

kundigen die ons land telt, lopen dagelijks tegen

beperkingen aan met betrekking tot medische

informatieverwerking en –voorziening. Dit

terwijl zij deze informatie nodig hebben om hun

patiënten de juiste zorg te bieden. Denk aan het

raadplegen en vastleggen van de juiste vitale

waarden, zoals informatie over de hartslag,

temperatuur, bloeddruk en ademhaling die van

belang kan zijn bij het tijdig herkennen van

risico’s. Vaak wordt daar nog dagelijks pen en

papier bij gebruikt. En dat geeft risico’s op fou-

ten. Het begrip ‘foutloos werken’ heeft bij het

werken met mensenlevens natuurlijk een hele

andere lading.

Mario de lijster.

2. Opleidingen

Een ideale kandidaat om CMIO te worden is

bijvoorbeeld een arts met ervaring die zich

specialiseert in IT, of een ervaren IT-er die zich

wil verdiepen in de medische wereld. Iemand die

daarnaast de afweging kan maken dat een men-

senleven voor IT gaat maar zich ook realiseert

dat een mensenleven daar vaker wel dan niet

afhankelijk van is. Daarop moet je vervolgens

een beleid kunnen vormen en hiervoor kunnen

lobbyen richting bijvoorbeeld overheden.

Maar momenteel is de combinatie van IT-kennis

en medische kennis niet samen te vatten in een

bestaande opleiding. Idealiter zou er dus een

nieuwe opleiding komen die in deze behoefte

voorziet. Dat kan in de vorm van een post-mas-

ter, volgend op bijvoorbeeld een studie Genees-

kunde of een studie Master en Management in

ICT. Het ontwikkelen van een dergelijk oplei-

dingstraject is een eerste belangrijke stap en kan,

gesteund door de overheid, opgepakt worden

door samenwerkingen tussen ziekenhuizen en

universiteiten.

Voor succesvolle technologische vernieuwing in

de zorg is dringend behoefte aan gedreven pro-

fessionals die open staan voor nieuwe technolo-

gie, maar ook weten wat er binnen de zorgorga-

nisatie nodig is. Een fulltime CMIO is hiervoor

de enige juiste oplossing. <

implementatie - want hoge boetes en risico’s ten

opzichte van de patiëntveiligheid liggen anders

op de loer.

3. KlOOf tUssen It en zOrgVerlenersInherent aan hun opleiding bestaat er een kloof

tussen de IT- en zorgprofessional. IT’ers aan de

ene kant zijn expert op technisch vlak en zorg-

professionals zijn op hun beurt weer de in-

houdsdeskundigen. Voor het succesvol benutten

van data en het verbeteren van processen binnen

ziekenhuizen moeten inhoud en techniek samen

komen. Een CMIO kan bijvoorbeeld resultaten

beter interpreteren en hierbij het overzicht be-

waken om kennis bij elkaar te brengen.

Kortom, er liggen genoeg uitdagingen en taken

in het verschiet, die verregaande gevolgen kun-

nen hebben als ze niet door een dedicated func-

tionaris worden gedaan. Met een brugfunctie of

parttimefunctie zullen deze taken veel te veel tijd

in beslag nemen. Denk alleen al aan het ontwik-

kelen van een strategie, de implementatie ervan

en een gedegen trainingstraject.

Wat Is er nOdIg OM bInnen een zIeKenHUIs een fUlltIMe CMIO aan te stellen?

1. Draagvlak op boardniveau

De Raad van Bestuur en het voltallige manage-

mentteam dienen de urgentie en het belang van

deze functie in te zien en te erkennen. Men moet

zich realiseren dat een CMIO in deze nieuwe

functie een substantiële bijdrage levert aan be-

tere zorg, lagere kosten en hogere patiëntveilig-

heid en -tevredenheid. Gartner voorspelde en-

kele jaren geleden dat in 2020 de gemiddelde

levensverwachting met een half jaar verlengd

zou worden door het gebruik domotica en e-

health toepassingen. Als dat zo is, is een CMIO

dus in aanvulling op het team artsen een cruciale

functie binnen een ziekenhuis die mensenlevens

kan redden. Dat inzicht dient in de toplaag van

ziekenhuizen door te dringen.

CHIef MedICal InfOrMatIOn OffICer (CMIO)Nictiz pleitte onlangs voor het vaker aanstellen

van Chief Medical Information Officer (CMIO)

die een brugfunctie zou moeten vervullen tussen

ICT en gebruiker in het ziekenhuis. Maar met

alleen een brugfunctie kom je er niet. Sterker

nog, gezien het geringe aantal CMIO’s dat er

momenteel überhaupt is en het feit dat aan deze

functie gemiddeld nog geen halve fte wordt

toegekend, komen de kwaliteit van de zorg en de

financiële positie van het ziekenhuis mogelijk

onder druk te staan.

Ziekenhuizen die geen of onvoldoende ruimte

bieden voor een CMIO, lopen het risico gecon-

fronteerd te worden met de volgende uitdagin-

gen:

1. de zelf-geïnfOrMeerde PatIëntPatiënten zijn tegenwoordig gewend om op basis

van data hun eigen gezondheid te monitoren. Zij

informeren zichzelf via allerlei health-apps en

krijgen steeds meer zeggenschap over hun eigen

medische gegevens. Het is belangrijk dat ook

ziekenhuizen investeren in e-health, toeganke-

lijkheid van data en technologie om deze gege-

vens beschikbaar te maken voor verpleegkundi-

gen. Het is anders onvermijdelijk dat zij steeds

vaker een patiënt voor zich krijgen die beter op

de hoogte is van zijn eigen medische dossier dan

zij zelf. Dit kan zorgen voor een vertrouwens-

breuk tussen patiënt en verpleegkundige, wat

een hindernis kan vormen voor het verlenen van

de optimale zorg voor deze patiënt. Tevens kan

voor de verpleegkundige het gevoel hebben niet

voldoende geïnformeerd te zijn, invloed hebben

op de werkvreugde van de verpleegkundige. Met

de krappe arbeidsmarkt in de zorg is dit een

punt om rekening mee te houden.

2. Wet- en regelgeVIngWe kunnen er niet meer omheen: nog even en de

AVG (de nieuwe privacywet) en de MDR (nieu-

we regels voor medical devices) moeten volledig

worden toegepast. Dit vergt om te beginnen een

enorme berg aan werkzaamheden voor IT’ers.

Voor het inhoudelijke deel is het noodzakelijk

dat er iemand met diepgaande kennis van de

medische wereld verantwoordelijk is voor de


‘draagvlak bij RvB en managementteam is

noodzakelijk’

‘foutloos werken’ heeft in de zorg een extra zware lading

veiligheid


FMT Academy workshop noodstroominstallaties

Ziekenhuis in Roermond (LZR) een calamiteit

met de noodstroomvoorziening voorgedaan.

Ondanks preventief onderhoud, uitgevoerd

volgens een nauwgezet gevolgd protocol, doet

zich een spanningsonderbreking voor waarbij

niet binnen de norm van 7 seconden nood-

stroom geleverd door het NSA aanwezig is.

Vragen van Sven Lamerichs aan de zaal:

Wie denkt dat hij zijn NSI goed voor elkaar

heeft? Nagenoeg iedereen.

Wie denkt dat een calamiteit nooit kan gebeu-

ren? Niemand.

We hebben dus een goede reden om stil te staan

bij ‘hoe te handelen als, al onze tests en voorzor-

gen ten spijt, een situatie optreedt waarbij de

stroomvoorziening van het ziekenhuis serieus

hapert’.

De gezichtspunten van waaruit het

noodstroombeleid tijdens de work-

shop werden belicht betroffen:

• Calamiteiten met noodstroominstallaties;

• Procedures en kwaliteitsborging van nood-

stroominstallaties;

• Ontwerp van noodstroominstallaties;

• Nieuwe ontwikkelingen en trends op het

gebied van noodstroominstallaties: waaronder

met name de Dynamische UPS.

een CalaMIteIt Met een nOOdstrOOMInstallatIeAls voorbeeld van een calamiteit met betrekking

tot een noodstroominstallatie, bespreekt Sven

Lamerichs, manager techniek, logistiek en veilig-

heid - Laurentius Ziekenhuis Roermond, de

volgende casus.

Op 21 oktober 2014 heeft zich in het Laurentius

voor zorginstellingen is de nood-

stroominstallatie, bij uitval van

het openbare elektriciteitsnet,

een vitaal onderdeel van de be-

drijfsvoering. tests en controles

van deze installatie zijn cruciaal,

evenals de procedures voor

communicatie tussen de technici,

verantwoordelijk bestuurders en

zorgafdelingen bij het zich

voordoen van calamiteiten.

28 februari j.l. organiseerde Fmt

academy een workshop over

noodstroominstallaties aan de

technische universiteit in

eindhoven. De workshop stond

onder voorzitterschap van

peter Karsman*

*) Peter Karsman is voormalig vice-voorzitter

van de NVTG, ex gedelegeerd opdrachtgever

Ziekenhuis Amstelland en manager

Facilitaire Zaken. Momenteel is hij directeur

van Karsman Advies.

Kiezen vOOr preFerente OF nOn-preFerente nOODstrOOm-installatie is cruciale vraag

Power Pro 2700 van Hitec.


een groot deel van de stad.

In 2015 deed zich een zoutzuurlek uit een tank-

wagen op de A73 voor, waarbij de wind aanvan-

kelijk richting LZR stond.

In 2016 was er een brand in een kunststoffenfa-

briek in Roermond, waarbij roetdeeltjes tot op

het dak van het ziekenhuis terechtkwamen.

Al deze situaties die zich hebben voorgedaan zijn

intern geëvalueerd en ook met politie, brand-

weer, en GHOR.

Er is ten slotte gekozen voor een integraal model

van aanpak, technisch én organisatorisch, bij

crises/calamiteiten. Aanbevelingen, niet alleen

geïmplementeerd door het LZR, maar ook aan-

bevolen voor andere ziekenhuizen:

• Maak je niet volledig afhankelijk van techniek.

En investeer niet alleen in techniek, maar ook

in beheer ervan (kennis en expertise), en in

samenwerking met politie, brandweer, GHOR

en specifieke beheerpartners;

• Zorg voor een goede liaisonfunctie; en laat in

geval van crises/calamiteiten mensen alleen

die dingen doen die ze normaal ook doen.

Zorg in elk geval dat mensen voor hun crisis-

taken berekend zijn door training en oplei-

ding;

• Zorg voor overzicht en kennis van centrale

voorzieningen, centrale back-up/redundantie,

decentrale back-up /redundantie, overige

decentrale maatregelen in huis.

Probleemanalyse achteraf leert dat de oorzaak in

de PLC-batterij zat. De stuurstroomaccu’s geven

bij belasting maar 17V, in plaats van 24V. Onbe-

last geven ze wel 24V af. Dit ondanks het feit dat

de accu’s pas op de helft van hun levensduur van

5 jaren waren. Onduidelijk blijft hoe dit tot het

uitsignaal vanuit de energiecentrale kon leiden.

Het LZR heeft extern onderzoek laten doen door

TNO, om de situatie te evalueren. TNO conclu-

deert dat het niet opstarten van de NSI niet is

veroorzaakt door slecht of achterstallig onder-

houd, ontoereikende procedures of ondeskundig

personeel. De oorzaak was een accu met een

verborgen gebrek. De TNO-adviezen t.a.v. door

accu’s gevoede elektronische sturing van nood-

stroomvoorzieningen zijn nadien overgenomen

en geïmplementeerd. Tevens is iedere OK decen-

traal voorzien van een aparte UPS-installatie die

onafhankelijk en autonoom werkt.

Integrale aanPaK CalaMIteItenGer Biesmans, manager bedrijfsvoering FB -

Laurentius Ziekenhuis Roermond.

In aansluiting op het relaas over de technische

calamiteit rond de noodstroomvoorziening in

het Laurentius Ziekenhuis in 2014, doet Ger

Biesmans verslag van de evaluatie en de bijstel-

lingen van de crisisaanpak die hebben plaatsge-

vonden na meerdere crises waar het ziekenhuis

mee te maken kreeg of werd bedreigd.

Zo was er, eveneens in 2014, een brand in de

jachthaven waarbij zich asbest verspreidde over

In telegramstijl:

De netspanningsonderbreking in Roermond is

veroorzaakt door graafwerkzaamheden in het

centrum van de stad.

- In het ziekenhuis start de NSA niet, en het

lukt de technicus die binnen een minuut ter

plaatse is ook niet om de NSA handmatig te

starten.

- Netbeheerder Enexis, na enkele minuten

geconsulteerd, ziet aan hun zijde geen bijzon-

derheden.

- De firma Topec (leverancier besturingen

Energiecentrale) biedt telefonische ondersteu-

ning, maar ook daarmee lukt het niet om de

middenspanning te herstellen. Tijdens het

telefonisch begeleide proces zijn 2 relais voor

het uitschakelen getrokken, om er zeker van te

zijn dat de middenspanningschakelaar niet

ongecontroleerd aangestuurd zou worden.

- Ook de medewerkers van Enexis die binnen

een half uur ter plaatse zijn voor controle van

de voorspanning van de moterdrive MS-0 in

het trafogebouw slagen er niet in de midden-

spanningschakelaar MS-0 handmatig in te

schakelen.

- Wanneer Enexis na 50 minuten Roermond

weer ‘op stroom heeft’, blijft het LZR van

elektriciteit verstoken.

- Een medewerker van Enexis merkt op dat de

schakelaar een uitsignaal krijgt vanuit de

energiecentrale. De LZR-technicus spoedt zich

naar de energiecentrale om deze sturing los te

koppelen, waarna MS-0 inderdaad mecha-

nisch in te schakelen blijkt.

- Doordat echter eerder de 2 relais van het

uitschakelsignaal waren getrokken, verandert

er niets in de energiecentrale.

- Na uitrijden van de generatorschakelaars en

inschakeling van de lastscheider kan de MS-0

handmatig worden aangezet, en is de stroom-

toevoer vanaf het net hersteld. Het duurt

daarna nog wel 2 uur voordat de NSV weer

operationeel is.

In het ziekenhuis zijn de lopende operaties afge-

rond en wordt het ziekenhuis voor alle bezoekers

gesloten. Er worden 4 patiënten overgebracht

naar andere instellingen. Er doen zich geen

persoonlijke risico’s voor patiënten voor.

’s Middags wordt een noodstroomtest uitge-

voerd die geen problemen meer laat zien.

Omdat de luchtbehandeling uitgevallen is ge-

weest, moet eerst een deeltjesmeting gedaan

worden voordat de OK’s weer vrijgegeven kun-

nen worden. Dat is ’s avonds laat het geval.


verstrijkt voordat er een besluit genomen

wordt om bijvoorbeeld sirenes te laten loeien.

Hoe verhoudt zich je eigen (snellere) inzicht

tot dat van de samenwerkingspartners in de

regio als het een calamiteit in je eigen instel-

ling betreft?

Antwoord: wij hebben zelf besloten om het

ziekenhuis te sluiten.

PrOCedUres en KWalIteItsbOrgIng Van nsI’sRients Agema, coördinerend installatieverant-

woordelijke in het team Technisch Beheer en

Onderhoud – Medisch Centrum Leeuwarden.

Een ‘Wist-u-dat-je’ vooraf: ‘Graafschade is de

meest voorkomende oorzaak van storingen’.

Rients Agema is lid van de Werkgroep Leidraad

NSV, waarin acht personen uit in totaal zes

ziekenhuizen zitten. De werkgroep is onderdeel

van VEMW SectorTeam Ziekenhuizen, en heeft

een ‘Leidraad noodstroomvoorziening’ ontwik-

keld met het doel ervaringen bundelen die zie-

kenhuizen opdoen bij het uitvallen van de elek-

triciteitsvoorziening,

- bij het trainen van hun organisaties en

- bij het beheer van hun noodstroominstalla-

ties.

De leidraad vervangt geen technische normen en

wettelijke voorschriften; is een aanvulling hierop.

Agema belicht een drietal stroomstoringen waar

zijn ziekenhuis mee te maken kreeg:

Een voorbeeld uit de opvolging van de casus

over de falende noodstroomvoorziening:

TNO adviseerde dat het raadzaam was de moge-

lijkheid te creëren om deskundig gekwalificeerd

technisch (ziekenhuis)personeel in samenspraak

met de netwerkbeheerder handmatige schakel-

handelingen te kunnen laten uitvoeren (over-

ride). Dat overrulen van de belangrijkste schake-

laar, waaronder de middenspanningschakelaar,

van het energiebedrijf was bepaald geen vanzelf-

sprekendheid. Daar is discussie over geweest met

de netbeheerder, en het helpt vanzelfsprekend als

zo’n discussie plaatsvindt in een context van een

bestaande en opbouwende samenwerkingsrela-

tie.

Naar aanleiding van vragen uit de zaal

- Wie heeft op de dag van het noodstroominci-

dent besloten dat de ok’s dichtgaan? Hoe

loopt zoiets, het overleg met de medische staf?

Antwoord: wij geven advies aan medische staf.

Zij nemen het besluit. Advies was: Programma

afmaken, niets meer opstarten. We zaten op

het moment van storing in stafoverleg met

medische staf samen, dus iedereen zat bij

elkaar. Dat werkt goed. Was geen lange discus-

sie. Degenen die aanwezig waren namen de

besluiten.

- Bij een regionaal calamiteitensysteem duurt

het altijd 30 tot 45 minuten tussen een calami-

teit in de regio en de info die binnenkomt bij

het ziekenhuis. Dat is ongeveer de tijd die

Uitval preferentiepaneel in 2011

De hele dag was er wel spanning op nood-

stroom, maar alle operaties werden afgelast, dus

de impact was niettemin groot.

NSA’s afgebouwd aan het eind van de dag, daar-

na de netspanning normaal in bedrijf.

2016: Lijndansen Tennet

Dips, pieken en kortsluitingen zijn het gevolg.

De NSI heeft er niet op gereageerd, we hielden

stabiele netspanningen. Wel viel de luchtbehan-

deling uit door uitval van frequentieregelaars.

Het OK-programma moest die dag dus worden

afgelast; dat is toch serieuze impact.

Door betere weersomstandigheden loste het

probleem zich vanzelf weer op.

Januari 2018: stroomstoring door graafwerkzaam-

heden

Graafwerkzaamheden zetten het ziekenhuis in

het donker. Dip in het net, verschillende storin-

gen in ons systeem waren het gevolg. Uitval PLC,

en 24 voltvoeding die accu’s moet voorzien van

laadspanning. Binnen 10 minuten is het gelukt

om de hele installatie stabiel te krijgen, maar op

een lager preferentieniveau. NSA’s zijn wel aan-

gesproken, maar hoefden niet in te komen om-

dat er vrijwel direct weer netspanning was. Al

met al wel ingrijpende verstoring, wederom van

buitenaf. Dat baart wel zorgen, deze calamiteit

moeten we nog verder evalueren.


- Vraag: jullie zijn niet naar noodstroom ge-

schakeld omdat er snel weer netstroom was. Is

het geen overweging om over te gaan op

noodstroom en pas weer terug als alles stabiel

is? Dat je daar je tijdsinstelling op aanpast?

Antwoord: Nee, de netspanning was zo snel

weer terug dat dat niet nodig was, en ook zo

snel dat een dergelijke afstemming en afwe-

ging niet plaatsvond.

EPD/ZIS: EPIC wilde niet meer opstarten. Dat

was niet eerder voorgekomen, ook niet bij

EPIC. Daar is nadien een bug uitgehaald, dus

dat mag niet meer voorkomen.

Leden van de VEMW kunnen de richtlijn down-

loaden op https://www.vemw.nl/. Je kunt het ook

aanvragen. Dan vragen ze wel of je lid wilt wor-

den (maar blijkbaar is dat niet per se verplicht);

kosten in dat geval: € 450,-

- Vraag: Kun je de noodstroomvoorziening niet

laten certificeren, met een plan van eisen?

veiligheid

Model integraal crisismanagement.


afbeeldingen van de BIM-modellen (3D-model-

len) van de installaties in de verschillende bouw-

delen.

Waarom 100 % noodstroom, als eerste ziekenhuis

in Nederland?

- Het is goedkoper

- Geen UPS’en meer nodig, 400 stuks, in totaal

3,8 MW (vooral door ICT);

- Koperen leidingen van grote diameter;

Er zijn best veel dingen die je niet meer hoeft

te doen of niet meer nodig hebt. Los van de

werklast. Koeling, ruimtebeslag, schakelkasten

etc. Daardoor toch goedkoper ondanks inves-

tering van 2,3 miljoen (voor 4 megawatt to-

taal).

- Elektrische (hoofd) verdelers simpeler

- Toepassen railkokers

- Geen beheer nodig

Je hebt je net, maar weet niet altijd de laatste

stand van zaken rondom gebruik. Wat erop

draait, blijft dat draaien als je moet omschake-

len van preferent of niet-preferent? Dat veran-

dert continu. Dat hoef je allemaal niet meer te

monitoren.

- Geen beperkingen bij uitbreiding of nieuwe

apparatuur

- Robuuste installaties

Geen onderhoud aan motorgestuurde schake-

laars preferent en niet preferent,

Tegenargument: Meer generatorvermogen

nodig.

Dynamische versus statische UPS is overal in de

wereld geaccepteerde techniek, alleen nog weinig

in ziekenhuizen. Er staan vooral DRUPS in

datacenters. Er zijn 32 ziekenhuizen in de wereld

met een dergelijke installatie.

Waarom DRUPS?

- Vaak problemen met NSA’s (20 x publiciteit

over een NSA dat niet startte in 27 maanden);

- Altijd netspanning aanwezig (hoewel dat een

‘riskante stelling’ is, zegt Van Vliet);

- Nooit door het donker => geen (lucht)druk-

stoten OK vanwege het opstarten van luchtbe-

handelingssystemen;

- Risico’s van weigeren UPS (accu’s- elektroni-

ca), sluiting (brand);

- Bijkomend voordeel: geen netvervuiling (pie-

ken en dips die je binnenkrijgt via het net)

door shunt;

- Start altijd (bij uitval startmotor/accu wordt

gestart middels de vliegwielinstallatie);

- Hoeft niet ‘door donker’ getest te worden;

veiliging. Je kunt ook kiezen dat de ene ring

wordt voorzien via het preferente net, en de

andere via de generator.

Fouten en oplossingen

Risicoanalyse in de ontwerpfase per installatie-

onderdeel:

- Beschikbaarheid en betrouwbaarheid;

- Gevolgschade;

- Kwaliteitsbeleving en imago;

- Wet- en regelgeving.

Je kunt in de ontwerpfase precies analyseren wat

er mis kan gaan en wat de gevolgen daarvan zijn.

En hoe verhelp je dat? Die analyse confronteer je

met de specificaties die je in de praktijk nodig

hebt en met wat het vergt om je systeem te kun-

nen overzien en te onderhouden. Bedenk wel dat

je, als je het zo ingewikkeld maakt dat er bijna

niet meer mee te werken is indien de nood aan

de man komt, je zelf een extra risico introdu-

ceert. Met de totale analyse kun je zorgen voor

kwaliteit op basis van ‘binnen de faalkansnorm

te blijven’.

De oorzaak van fouten ligt vaker bij mensen

(menselijke fout, procedureel of management-

probleem, onvoldoende training), dan bij de

installatie op zich.

Noodstroom in de toekomst

Op basis van kostenafweging en eisen van be-

schikbaarheid zou een systeem voor de hand

liggen dat piekvraag naar energie opvangt met

opgeslagen energie: Bij ondergebruik opladen,

bij pieken opslag gebruiken.

nIeUWe OntWIKKelIngen/trends OP Het gebIed Van nsI’s (nIeUWbOUW aMPHIa)Eric van Vliet, nieuwbouwcoördinator Amphia

Breda.

Is een opdeling van de elektrische installatie

preferent en non- preferent in een modern zie-

kenhuis nog wel adequaat? Voor de nieuwbouw

van Amphia in Breda is bewust gekozen om de

gehele installatie als preferent te beschouwen en

dus 100% noodstroom te hebben. Het zieken-

huis gebruikt hierbij de HITEC DRUPS (=Diesel

Rotary UPS); een nieuw type noodstroominstal-

latie. Er worden 3 DRUPS geïnstalleerd van het

type Power Pro 2700 van elk 26 ton geïnstalleerd,

elk in een eigen compartiment.

Van Vliet toont eerst artist impressions en foto’s

van de bouw van het nieuwe ziekenhuis, en

Antwoord: Nee, want de installaties en koppe-

lingen aan het net zijn te divers. Moeilijk om

te komen tot een eenduidig handvat.

Opmerking over besturingssystemen:

De installaties kunnen toch verschillend reage-

ren, de ene of de andere keer, bij noodstroom-

test. Apparatuur die eraan geschakeld is, veran-

dert. Computers zijn zo snel dat ze nu wel

reageren waar ze vroeger niet reageerden op

hetzelfde incident (= zeer kortdurende uitval die

je normaal helemaal niet opmerkt).

OntWerP Van nsI’s In zIeKenHUIzenAndré Korndorffer, Adviesbureau Deerns.

- Waarom noodstroom?

Is vastgelegd in o.m. wetgeving en richtlijnen

als NEN 1010, Kwaliteitswet Zorginstellingen

(KWZi), NIAZ ‘Kwaliteitsnorm Zorginstelling’

en Bouwbesluit;

Primair proces kan niet zonder (belangrijker

geworden in de loop van de tijd door toene-

mende afhankelijkheid van ICT);

Reputatieschade.

- Gebruik van noodstroom

Het meeste stroomverbruik is onafhankelijk is

van gedragscomponenten.

Slechts 20% gaat naar apparatuur die direct

gebruikt wordt door de medische staf; over

sommige aspecten van inzet noodstroom kun

je best discussiëren.

- Hoeveel noodstroom is nodig?

Twee factoren zijn van belang: weekend (dan

is de piek vrij laag) of werkdag, en seizoen

(invloed van buitentemperatuur).

Het maximale vermogen is zelden nodig: 99%

van de tijd volstaat 85% vermogen.

- Structuren en energiedistributie

We bekijken verschillende opstellingen uit

NEN 1010 in schema. Als het energienet weg-

valt: wat willen we dan eigenlijk?

Je kunt ook kiezen voor een situatie dat je

geen 100% noodstroom hebt klaarstaan en

dat je je verbruik aanpast. Cruciale apparatuur

moet op 2 energiebronnen geschakeld staan.

Preferent en niet preferent. Je kunt ook een

ups plaatsen voor die ruimte. Apparatuur die

binnen 0,5 seconde weer van stroom moet

worden voorzien: UPS ervoor.

Schema 2 preferente netten: ook een keuze-

mogelijkheid. Voor elk van die keuzesituaties

geldt dat je uiteindelijk kiest op basis van een

business case.

Optie voor grotere ziekenhuizen met verschil-

lende bouwdelen: ringen met differentiaalbe-

bezoekers zijn nog overtuigd dat DRUPS hier

een adequate tegenhanger voor heeft.

Tot slot werd een toelichting op de productinfor-

matie DRUPS verstrekt en werden vragen beant-

woord door Patrick Kok, Hitech commercieel

productmanager.

- Je schakelt wel los van het net en terug? Ja, je

schakelt op een dieselmotor die al 24/7 draait.

- De ledverlichting op de machine is een soort

heartbeat; die laat aan de buitenkant zien wat

de DRUPS doet zodra hij in bedrijf is.

- De dieseltank van 500 l wordt boven de diesel-

motor geplaatst, zodat je geen pomp nodig

hebt (=faalkansreductie). De dagtank kan

worden uitgebreid naar 2000 l.

- Automatische cartervulling en smering van de

machine.

Je kunt de DRUPS in principe in een beton-

nen gebouw installeren, de deur op slot draai-

en en de sleutel aan een HITAC-engineer

geven. Dat lijkt eng, maar het sterke punt is

juist dat er weinig menselijke interventies

nodig zijn; dat reduceert faalkansen.

- Systemen die eigenlijk een UPS zouden moe-

ten hebben liften mee.

Bijvoorbeeld hartkatheterisatie zou achter een

UPS van 160 kW moeten, maar die investe-

ring is niet op elke installatie gedaan vanwege

financiën, belastbaarheid vloer e.d. Die instal-

laties liften meteen mee als je 100% nood-

stroom hebt.

Belangrijke voorwaarde is commitment van key

users in de organisatie, met name van ICT. Je

hebt geen UPS’en meer. Dat kán niet eens meer

(vloerbelasting e.d.). Vandaar dat organisato-

risch draagvlak een vereiste is. Op het systeem zit

wel een mogelijkheid om toch een externe bron

aan te koppelen.


- In de zaal bestaat wel scepsis over de kosten-

vergelijking in de presentatie. Men vindt de

opgevoerde onderhoudskosten van UPS’en

hoog.

Er leven ook vragen over de risicospreiding.

400 UPS = 400x spreiding van risico. Niet alle

- Vraag: hoe vaak wordt de dieselmotor met

generator getest? Antwoord: meestal 1x/

maand.

Voor gedetailleerd verslagen zijn de presentaties

van de workshop te downloaden op www.fmtge-

zondheidszorg.nl/kenniskring-noodstroom/ <

veiligheid


U kunt bij de dagelijkse wasverzorging veel geld besparen ten opzichte van uitbesteding aan een commerciële wasserij. Met een individuele kostprijsvergelijking laten we u zien hoe groot het besparingspotentieel is.• Minder slijtage van het wasgoed • Geen verlies en/of zoekraken van wasgoed• BTW-voordeel over personele kosten (voor instellingen) • Lage Total Cost of Ownership• Bijdrage aan MVO met respect voor Profit, Planet en People

Miele Professional. Immer Besser.

Voor meer informatie of aanvraag: Telefoon: (0347) 37 88 84 | www.miele.nl/professional

Waskosten te hoog? Wasgoed te lang onderweg? Klachten van cliënten over wasgoed?Houd de persoonsgebonden was in huis!

Vraag een

gratis kostprijs-

vergelijking

aan!

18-0377_FZ_Anzeige_197x128_nl_NL.indd 1 26.03.18 09:27


veiligheid

elinex realiseert pOwer management system vOOr erasmus mc

In het ziekenhuis vinden we UPS’en op verschil-

lende locaties. Een aantal voorbeelden hiervan

zijn: in de MER (Main Equipment Room), de

SER (Second Equipment Room), in de laborato-

ria en bij analyse-instrumentatie. Hiernaast zijn

er gebouwgebonden installaties die een afdeling

van noodstroom voorzien, en ook in de medi-

sche techniek, denk hierbij aan de UPS’en voor

instandhouding van de OK.

nOOdstrOOMInstallatIe en MOnItOrIng dOOr elInexIn 2017 is Elinex gestart met het implementeren

van het EPMS; Elinex Power Management Sys-

tem. Met deze software kan het Erasmus MC alle

verschillende UPS’en middels connectivity kaar-

ten en overhead netwerk monitoren. De voorde-

len hiervan zijn:

• Één overzichtelijk systeem waarbij alle UPS’en

in kaart gebracht worden;

• Actuele statusbepaling van de noodstroomin-

stallatie van alle verschillende locaties;

• Direct adequaat kunnen reageren in het geval

van storingen van de UPS-systemen.

Elinex verzorgt de vervanging van bestaande, of

plaatsing van nieuwe UPS’en. Deze worden

direct gekoppeld aan het EPMS waardoor het

medisch centrum stapsgewijs een goed totaal-

overzicht ontwikkelt. Door het koppelen van

elke UPS aan het EPMS, creëert men een volle-

dig overzicht van de gehele installed base van het

ziekenhuis. Hierdoor kan Elinex als nood-

stroompartner de onderhoudswerkzaamheden

aan de noodstroominstallatie verbeteren. Op

deze manier blijft de installed base op het ge-

wenste topniveau.

Hieruit voortvloeiend kunnen wij predictief en

proactief storingsmeldingen inschatten, en snel-

ler en meer adequaat een eventuele storing ver-

helpen en oplossen.

MaatWerK ePMsVanuit de markt merkt Elinex de behoefte aan

een centraal merkonafhankelijk monitoringssys-

teem waarbij de actuele status uitgelezen kan

worden en waarbij er proactief op storingen

gehandeld kan worden door de daarvoor verant-

woordelijke mensen.

Het Elinex Power Management System is voor

complexe en diverse omgevingen zoals zieken-

huizen dé aangewezen tool om de UPS-installa-

tie succesvol te beheren en monitoren. Omdat

ieder bedrijf anders is en andere wensen heeft,

ontwerpt en levert Elinex een op maat gemaakte

monitoringsomgeving. Alle variabelen zijn in

samenspraak te bepalen. Denk hierbij aan be-

paalde type meldingen en/of alarmeringen.

MOnItOrIng dOOr elInex Verschillende bedrijven hebben de monitoring

van haar UPS’en uitbesteed aan Elinex waardoor

zij optimaal ontzorgt worden. Door deze moni-

toring kunnen storingsmeldingen proactief

geanalyseerd en opgepakt worden door Elinex.

Met het EPMS heeft Elinex ook de mogelijkheid

om actief meldingen te ontvangen middels

éénrichtingscommunicatie, zodat Elinex niet

gekoppeld hoeft te zijn aan een beveiligde inter-

ne netwerkomgeving.

Benieuwd naar de mogelijkheden die Elinex

verzorgt? Neem contact op met de connectivity

specialisten voor een oplossing op maat middels

0180-721359, of kijk op de website. <

Door: Elinex Power Solutions

Noodstroompartner elinex zorgt

voor continue monitoring van de

noodstroominstallatie van het

Rotterdams Medisch centrum.

Al meer dan 15 jaar is Elinex nood-

stroompartner van het Erasmus Me-

disch Centrum in Rotterdam. Sinds

2017 wordt het monitoringssysteem van de

gehele noodstroominstallatie vernieuwd, gele-

verd en geïnstalleerd door Elinex. Dit resulteert

in een totaaloverzicht van het volledige UPS-sys-

teem van alle locaties van het Erasmus MC.

nOOdstrOOM In de MedIsCHe seCtOr In de gezondheidszorg, met name de ziekenhuis-

sector, is noodstroom essentieel voor de conti-

nuïteit van zowel medische als ICT-gerelateerde

zaken. Elinex is bij veel ziekenhuizen – zoals

bijvoorbeeld het AMC, UMC Utrecht, Deventer

ziekenhuis en Ziekenhuis Maas en Kempen

(België) – noodstroompartner wanneer het gaat

om het beheer en onderhoud van de nood-

stroomsystemen. Door de toename van applica-

ties en digitalisering van de zorg is ononderbro-

ken continuering van dit proces steeds

belangrijker geworden.

Erasmus MC

Ook het Erasmus MC heeft een uitdaging wat

betreft het beheer en goed laten functioneren

van de aanwezige UPS-systemen. Met name de

omvang, vele locaties en de diverse verschillende

toepassingen maken dit een complexe omgeving.

Er zijn veel verschillende typen (24 Vdc, 230 V,

400 V) en fabricaten UPS’en in het ziekenhuis

aanwezig. De wens vanuit het ziekenhuis is dat er

naast het aanwezige GBS een uniform monito-

ringsplatform zou komen, zodat het beheer van

al deze verschillende systemen zou worden ver-

eenvoudigd en uitgebreid.

veiligheid


nOODstrOOmin zieKenhuizen

Bovenstaande gegevens kunnen vertaald worden

naar het noodstroomvermogen: wanneer een

noodstroomvoorziening wordt geplaatst die

overeenkomt met 85% van het maximale ver-

mogen ontstaat gedurende 1% van het jaar een

tekort. Dit tekort treedt op wanneer het buiten

bijzonder warm is. Wat is de kans dat het én

Bij het ontwerpen van een noodstroom-

voorziening komen vragen naar voren

als: hoeveel noodstroomvermogen is

nodig en wat en wie mogen gebruikmaken van

noodstroom. In dit artikel gaan we in op deze

vragen.

HOe Veel nOOdstrOOMVerMOgen Is nOdIgDe vraag ‘hoeveel noodstroom’ is nodig valt

uiteen in drie delen.

• Hoeveel stroom heeft het ziekenhuis nodig

om de gewenste bedrijfsvoering in stand te

houden?

• Waar wordt de stroom voor gebruikt?

• Hoeveel redundantie is nodig bij de nood-

stroomvoorziening?

Stroom voor bedrijfsvoering

Het stroomverbruik van een ziekenhuis is niet

constant, maar wisselt per seizoen en over de

uren van een dag. In figuur 1 is het verbruik

weergegeven voor twee doordeweekse dagen en

voor twee weekenddagen. Duidelijk is dat een

ziekenhuis in de winter minder energie verbruikt

dan in de zomer. Dat is logisch: in de zomer is

veel elektrische energie nodig om het ziekenhuis

te koelen.

Het is interessant te zien hoe vaak het in een jaar

voorkomt dat een ziekenhuis relatief veel energie

en hoe vaak het voor komt dat een ziekenhuis

weinig energie nodig heeft. Dit is weergegeven in

figuur 2. Uit de grafiek blijkt dat periodes waar-

bij maximaal vermogen nodig is sporadisch

voorkomen. Zo kan gedurende 99% van het jaar

worden volstaan met 85% van het maximaal ver-

mogen.

In figuur 3 is de relatie tussen het benodigde

vermogen van een ziekenhuis uitgezet tegen de

buitentemperatuur. Hieruit blijkt dat boven een

temperatuur van circa 17 graden Celsius het

benodigde vermogen sterk oploopt.

Noodstroom is een must in

ziekenhuizen. de wetgever eist een

veilig gebouw, het ziekenhuis wil

kunnen blijven functioneren bij

een stroomuitval en geen schade

oplopen.

Door: Jan Feijes en André Korndorffer,

Deerns

fig.1: Verbruiken per dag.

fig.2: Vermogensduur-kromme.

fig.3: temperatuur versus opgenomen vermogen.

de groep-2 ruimte moet een automatische

omschakeling zijn opgenomen die schakelt

tussen de twee voedingswegen.

Welke methode het best past, hangt samen met

de hoeveelheid en concentratie van groep-2

ruimtes en de gevolgen die dit heeft op het on-

derhoud en de betrouwbaarheid van de installa-

tie.

standaard nOOdstrOOM?Hoewel de stroomvoorziening in Nederland

betrouwbaar is, is een noodstroomvoorziening

een verplichting. De wet eist dit en het wordt

ook van een ziekenhuis verwacht.

Bij ziekenhuizen die een rol spelen bij groot-

schalige calamiteiten moet de noodstroomvoor-

zieningen onder alle omstandigheden functio-

neren. Dit betekent dat de eigen (nood)

stroomvoorziening alle stroom moet kunnen

leveren. Ook onder extreme weercondities en

ook wanneer een noodstroomaggregaat plots-

klaps defect raakt.

Bij ziekenhuizen met een regionale rol zijn bij de

risico-inventarisatie minder extreme scenario’s

relevant. Hier volgen minder stringente eisen uit

ten aanzien van de noodstroomvoorziening.

Met gestandaardiseerde ontwerpstappen kan

voor elk uniek ziekenhuis een passende nood-

stroomvoorziening worden ontworpen. <

kritieke functies ondersteund. De bedrijfsvoe-

ring wordt sterk verstoord bij uitval. Het

opgestelde noodstroomvermogen komt onge-

veer overeen met 40% van het maximaal

benodigde.

2. Bij stroomuitval kan het ziekenhuis blijven

functioneren, bij uitzonderlijke klimaatcondi-

ties (warmte) kan het klimaat niet op alle

afdelingen gehandhaafd worden. Verder moet

bij ingrepen een risicoafweging gemaakt

worden.


functioneren. Bij ingrepen moet een risico-

afweging gemaakt worden.


functioneren. Er is een redundante nood-

stroomvoorziening opgesteld. Ook in het

geval van noodstroombedrijf is nog steeds een

back-up voorziening beschikbaar.

Bij principe 2 en 3 zal er in noodstroombedrijf

een risicoafweging gemaakt moeten worden bij

risicovolle ingrepen. In de afwegingen moet

meegenomen worden dat er een (kleine) kans

bestaat dat de noodstroomvoorziening faalt. Bij

principe 4 is deze (kleine) kans gemitigeerd door

extra redundantie toe te voegen in de nood-

stroomvoorziening.

Onderzoek naar het opgestelde noodstroomver-

mogen laat zien dat met name academische

ziekenhuizen kiezen voor principe 4. Bij zieken-

huizen met een regionale rol zijn principes 1 tot

en met 3 gebruikelijk. De rol die ziekenhuizen

hebben bij grote calamiteiten waar sprake is van

een langdurige spanningsonderbreking verschilt.

Het antwoord op de vraag hoeveel noodstroom

nodig is, is per ziekenhuis anders.

InfrastrUCtUUrNoodstroomvoorziening van ziekenhuizen gaat

verder dan noodstroomopwekking. Er moet

voor gezorgd worden dat de stroom bij de eind-

gebruiker komt. In de meest recente NEN 1010

worden er voor groep-2 ruimtes eisen gesteld

aan de redundantie van de transportweg (of

infrastructuur). In figuur 5 is een aantal moge-

lijkheden weergegeven hoe redundantie in de

infrastructuur kan worden aangebracht naar

groep-2 ruimtes. Het is mogelijk om te volstaan

met een enkele voeding en een lokale (decentra-

le) voedingsbron (vnl. een UPS). Een andere

methode is om te werken met centrale redun-

dante voedingsbronnen in combinatie met re-

dundantie in de infrastructuur. Bij de betreffen-

uitzonderlijk warm is én dat de stroom uitvalt?

Verder kan het ziekenhuis, in de zeer uitzonder-

lijke situatie waarbij en de stroom is uitgevallen

en het uitzonderlijk warm is, ervoor kiezen om

de koelvraag te beperken. Dit kan door ruimere

klimaateisen aan te houden voor afdelingen waar

dit niet zo kritisch is.

Waar wordt de stroom voor gebruikt

In figuur 4 is een onderverdeling te zien van de

energieverbruikers in het ziekenhuis: 20% tot

30% van het energieverbruik is voor apparatuur

waarmee de medische staf direct te maken heeft.

Het overige (en overgrote) deel betreft klimaat-

installaties, tapwaterbereiding en overige instal-

laties. In veel ziekenhuizen wordt gewerkt met

twee (of meer) soorten wandcontactdozen. Het

ene soort gevoed vanaf het noodstroomnet en

het andere heeft geen spanning bij uitval van het

openbare net. Uit vele overleggen met medische

staven komt naar voren dat het werken met twee

soorten wandcontactdozen risico’s met zich

meebrengt. Een vergissing is snel gemaakt. De

combinatie van:

- de relatief kleine bijdrage die de wandcontact-

dozen hebben in het totaal benodigde vermo-

gen van het ziekenhuis en

- de risico’s die het onderscheid tussen nood-

stroom en niet-noodstroom wandcontactdo-

zen met zich meebrengen,

maakt een keuze voor 100% noodstroom voor

alle wandcontactdozen logisch.

Redundantie in de noodstroomvoorziening

Op basis van de hiervoor beschreven energie-

studie kan vastgesteld worden hoe veel elektri-

sche energie nodig is voor een nagenoeg volle-

dige bedrijfsvoering van het ziekenhuis, ook in

het geval het openbare net is weggevallen en

alleen de eigen noodstroomvoorziening beschik-

baar is. Hoeveel generatoren en hoeveel ver-

mogen moet er geplaatst worden?

Er zijn 4 mogelijke principes denkbaar:

1. Bij stroomuitval worden alleen de meest


fig.5: Voeding groep-2 ruimtes.

fig.4: Onderverdeling energieverbruik.

veiligheid


nOODstrOOm en wKK van mtu vOOr zieKenhuizen

den geïntegreerd. Met een vermogensrange van

27 tot 3.500 kWe zijn ze ideaal voor nood-

stroom-, basislast- en pieklasttoepassingen.

Dit komt onder meer door de hoge constante

belastbaarheid, zelfs onder frequent veranderen-

de belastingen, hoge startbetrouwbaarheid en

hoge beschikbaarheid. Tegelijkertijd zijn onze

dieselgeneratorsets in staat om te overtuigen in

termen van efficiëntie en lage bedrijfskosten die

voortkomen uit lange onderhoudsintervallen,

laag brandstofverbruik en het tegelijkertijd

voldoen aan de emissievoorschriften.

Dankzij het doorontwikkelde ontwerp en de

doordachte technische oplossingen, biedt MTU

Onsite Energy medische professionals over de

hele wereld de zekerheid die zij nodig hebben.

MTU Onsite Energy is onderdeel van

Rolls Royce. Het bedrijf produceert

en verkoopt diesel- en gasgenerator-

sets. Met de betrouwbare en beproefde MTU-

motoren profiteert u van meer dan 100 jaar

ervaring in de productie van aandrijfsystemen

voor diesel- en gasgeneratorsets.

MtU OnsIte energyMedische instellingen over de gehele wereld, en

de gemeenschappen die zij ondersteunen, zijn

afhankelijk van de noodgeneratorsets van MTU

Onsite Energy voor cruciale stroomvoorziening.

De dieselgeneratorsets zijn toonaangevend op

het gebied van betrouwbaarheid en beschikbaar-

heid. Dankzij hun compacte afmetingen en

gewicht kunnen onze motoren eenvoudig wor-

Door: Alex Romijn, MTU Benelux

Of uw zorginstelling 10 of 10.000

bedden heeft - noodstroom is van

levensbelang voor alle zieken-

huizen. MTu Onsite energy biedt

uiterst betrouwbare oplossingen

om een constante stroomvoor-

ziening te garanderen.

MtU_Oe_16V_4000_Container.

aal belang dat het airconditioningsysteem van

het ziekenhuis functioneert”, aldus Ashraf Ta-

mim, General Manager van Albisher & Alkazemi

Company, partners van MTU.

WKK-MOdUle VOOr “elbland” KlInIeK In dUItslandDe “Elbland” kliniek in Radebeul is bezig met

een upgrade van haar faciliteiten en heeft een

van de meest geavanceerde WKK-systemen van

MTU Onsite Energy geïnstalleerd. Het WKK-

systeem beschikt over een MTU Series 400-gas-

motor met 12 cilinders en vervangt de bestaande

installatie in het ziekenhuis, die al sinds het

midden van de jaren 90 in gebruik is. Het WKK-

systeem produceert warmte en energie voor circa

315 patiëntenkamers, de gasgeneratorset levert

240 kWe elektrische stroom en heeft een warm-

teproductie van 381 kWth. Hiermee wordt aan

bijna tweederde van de warmte- en elektriciteit-

seisen van het ziekenhuis voldaan. Met een totale

efficiëntie van 93,1% bespaart het ziekenhuis

aanzienlijk in operationele kosten.

Bovendien stoot de installatie op jaarbasis 600

ton minder CO2 uit vergeleken met de vorige

installatie, waardoor het bedrijf een stuk milieu-

vriendelijker is geworden. <

Energy toegelicht die in ziekenhuizen wereldwijd

zijn toegepast.

nOOdgeneratOrsets zIeKenHUIs “al farWanIya” In KOeWeIt MTU Onsite Energy heeft 23 noodgeneratorsets

geleverd aan het ziekenhuis “Al Farwaniya” in

Koeweit. De dieselgeneratorsets beschikken over

een MTU Series 4000-motoren met 20 cilinders

die elk maximaal 2.200 kWe continuvermogen

kunnen leveren.

“Als de netvoeding wegvalt of als er een instabili-

teit optreedt in de stroomvoorziening, starten de

generatorsets en leveren 50 MWe stroom binnen

slechts een paar seconden, waarmee alle appara-

tuur in het ziekenhuis kan blijven functioneren.

Met buitentemperaturen van maar liefst 55 °C, is

het in deze stad aan de Perzische Golf van cruci-

WarMteKraCHtKOPPelIngOmdat ziekenhuizen moeten kunnen vertrouwen

op doorlopende warmte- en stroomvoorzienin-

gen, bieden wij warmte-krachtkoppelingssyste-

men (WKK) die 24 uur per dag, 7 dagen per

week in bedrijf kunnen zijn. Met een vermogens-

range tot 2.550 kWe zijn de WKK-systemen van

MTU Onsite Energy zeer efficiënt, kostenbespa-

rend, milieuvriendelijk en bieden ze bovendien

de zekerheid van onafhankelijke warmte- en

stroomopwekking als het lokale net uitvalt of

instabiel is.

MTU Onsite energy heeft reeds al diverse nood-

stroom dieselgeneratorsets en WKK-systemen in

Nederlandse ziekenhuizen in bedrijf.

In onderstaande voorbeelden worden twee in-

drukwekkende noodapplicaties van MTU Onsite


MtU Oe_20V 4000

MtU_16V_4000_generatorset.

MTU Onsite Energy is een wereldleider op het gebied van WKK’sVoor meer informatie kunt u onze website raadplegen of contact opnemen met:MTU Benelux; Alex Romijn,Accountmanager noodstroom en WKKE-mail: [email protected] direct: 078-6395719Website: www.mtuonsiteenergy.com

veiligheid


Kvt is De iDeale partner Om te verDuurzamen

Welke stappen zijn al gezet op het gebied van

duurzaamheid?

Jeroen Eeuwijk: “Je kunt vanuit verschillende

perspectieven naar duurzaamheid kijken. We

werken aan nieuwe technologie, dat is de ene

benadering. Grootschalige opslag van duurzaam

gewonnen energie is nog in ontwikkeling. We

hebben al wel hybride generatoren, die minder

brandstof verbruiken.

Het andere spoor waarlangs we bijdragen aan

duurzame bedrijfsvoering voor onze klanten is

het faciliteren van duurzame oplossingen. We

kunnen ook veel doen op het gebied van revisie

van installaties. Een noodstroominstallatie die

ouder is dan twintig jaar hoeft niet altijd vervan-

gen te worden. Een nieuwe is schoner, dat wel,

maar het gebruik van de installatie is minimaal

en dus is die impact beperkt. En aan revisie zit

ook een duurzaamheidsaspect, zowel wat betreft

wind- en solarenergie industrieel op te slaan. En

in onze eigen markt willen we daarbij zijn. Daar

ligt onze toegevoegde waarde.”

Waarin zit die specifieke meerwaarde van Konink-

lijke Van Twist?

Eeuwijk: “We hebben zelf een grote afdeling

Engineering. Daardoor kunnen we met de klant

meedenken en eigen oplossingen genereren voor

klantvragen. Zo houd je het hele proces maxi-

maal in eigen hand: we bouwen op maat wat we

zelf hebben bedacht en kunnen de systemen

nadien ook onderhouden, of naar keuze van de

klant de onderhoudsdienst van de klant opleiden

om (delen van) het onderhoud in eigen hand te

nemen. We zijn daarmee een total solution pro-

vider en we kunnen onze opdrachtgevers maxi-

maal ontzorgen. Ons product is niet in de eerste

plaats de installatie zelf, maar het concept.”

Door: Dietske van der Brugge

Koninklijke van Twist heet het

bedrijf sinds deze week. daarmee

houdt een gerenommeerde naam

op te bestaan, maar het bedrijf

zelf bestaat voort, met een enorme

vitaliteit.

Jeroen Eeuwijk, general manager Koninklijke Van Twist

“De naamsverandering staat voor onze innova-

tiekracht”, vertelt general manager Jeroen

Eeuwijk. We dragen tot op de allerlaatste dag met

trots de naam Koninklijke Kemper en Van Twist

Diesel BV, maar we hebben een beweging ingezet

naar duurzame toepassingen, en diesel als brand-

stof zal mettertijd vervangen worden door alter-

natieven. De naam dekt de lading dus niet meer,

en daarbij is de familie Kemper al lang geen

onderdeel meer van de organisatie. Vandaar:

‘Koninklijke Van Twist’.

Wat zijn de ontwikkelingen rond duurzaamheid in

uw belangrijkste markt: noodstroomvoorzieningen?

Jeroen Eeuwijk: ”De markt vraagt om duurzame

toepassingen, ondanks dat noodstroomvoorzie-

ningen als het goed is natuurlijk nauwelijks

gebruikt worden. Maar de motivatie is er, de

markt is in beweging, en er zit schot in de moge-

lijkheden voor energieopslag. Er worden ver-

schillende concepten ontwikkeld, niet alleen

rond geothermie, maar ook in het toepassen van

accu’s. Er gaan in de komende jaren echt metho-

den gevonden worden om op grotere schaal

Jeroen van eeuwijk.


Wat zijn de alternatieven voor zo’n systeem; in

welk opzicht is de KVT-oplossing duurzamer?

Jeroen Eeuwijk: “Helaas is een veel gebezigd

alternatief: kop in het zand steken, vasthouden

aan het idee dat er toch vast niet zoveel biobe-

standdelen in de diesel van jouw tank zitten. Dat

kan helemaal niet; dan zou zowel je leverancier

als jijzelf de wet overtreden. Er zijn ook mensen

die menen dat het probleem in Nederland min-

der speelt, omdat ons land ‘vooraan in de pijplei-

ding zit’. Ook wishful thinking; met het stijgen

van het aandeel biobestanddelen in diesel is niks

doen geen optie. Niettemin gebeurt dat nog te

veel; het wachten is dan op de eerste calamiteit,

waarna je alsnog voor investeringen komt te

staan, bovenop de schade die je leidt van de

calamiteit zelf. Een andere werkwijze is het toe-

voegen van antibiotica aan de brandstof, om zo

bacteriën te doden. Dat werkt. In zoverre: dat

werkt nu nog, maar iedereen kent het grote

bezwaar van grootschalige inzet van antibiotica.

Als de dieselbacteriën resistent raken tegen de

antibiotica ben je ver van huis. Niet alleen als

ondernemer, maar als samenleving. Uit duur-

zaamheidsoogpunt is werken met antibiotica en

gif absoluut een afrader.

Het is om te beginnen een kwestie van zorgvul-

dig beheer. Ook als je installatie minder dan 500

uur per jaar draait ben je wettelijk verplicht

keuringen te laten doen. Sinds 2016 al, maar nog

niet iedereen weet het, en het is zaak dat bedrij-

ven die kennislacune snel bijspijkeren, al was het

maar omdat I&M de handhavers adviseert om er

stringenter op toe te gaan zien. Ook daarbij

kunnen wij klanten van dienst zijn overigens:

KVT is SCIOS-gecertificeerd om die keuringen

uit te voeren.”

Hoe is KVT zo in het spoor van duurzaamheid

geraakt?

Eeuwijk: “We zien daar de toekomst, niet alleen

in economische, maar ook in maatschappelijke

zin. Wij zijn een familiebedrijf; we hebben in-

middels de zesde Van Twist-generatie aan het

hoofd staan en de familie geeft mede richting

aan onze duurzaamheidsmissie. Dat sluit im-

mers perfect aan bij de basisgedachte van een

familiebedrijf: doorgeven wat je hebt gemaakt en

gekoesterd. Niet alleen het bedrijf, maar ook de

aarde, die geef je door aan volgende generaties.

Dat is geen softe gedachte, maar een belangenaf-

weging waar we als werknemers unaniem ach-

terstaan.” <

langer opgeslagen brandstoffen, zoals bijvoor-

beeld in tanks van noodstroomdieselaggregaten,

zal het effect zijn dat er zich sludge in de tank

ontwikkelt en er water in de brandstof komt, wat

ernstige motorschades, en falen van de nsi kan

veroorzaken.

Zonder de juiste voorzorgsmaatregelen, perio-

dieke inspecties en vakkundig onderhoud aan de

brandstoftankinstallatie neemt de betrouwbaar-

heid van noodstroomaggregaten hiermee helaas

dus af. KVT biedt hiervoor professionele en

betrouwbare oplossingen die het probleem bij de

bron aanpakken.”

Wat is het voordeel van het KVT-systeem voor

brandstoffiltratie boven andere brandstoffilters?

Eeuwijk: “Een traditionele filter bevindt zich

tussen de brandstoftank en de motor en filtert

alleen de brandstof die naar de motor gaat. De

dieselbacterie kan zich in de tank dus ongehin-

derd blijven vermenigvuldigen. Ons WASP-

brandstoffiltratie-systeem wordt daarentegen

parallel aan de brandstofvoorraadtank geplaatst.

Het werkt als een soort dialyse-apparaat: de

diesel wordt schoongemaakt doordat de WASP

ongebonden water, gebonden water, sediment en

microbiologische vervuiling zoals de dieselbacte-

rie scheidt. De brandstof is zo vrij van vervui-

ling, waardoor de betrouwbaarheid toeneemt en

de houdbaarheid wordt verlengd. Daarmee

verdient het systeem zichzelf op den duur terug.

Klanten hoeven geen eigen WASP aan te schaf-

fen. We hebben eventueel ook een mobiele ver-

sie, die bijvoorbeeld ingezet kan worden in com-

binatie met onderhoud aan de installatie.“

materiaalhergebruik als wat betreft de sociale

duurzaamheid. Je houdt kennis en werkgelegen-

heid in de samenleving. Wij hechten daaraan,

omdat we zelf in de huidige markt net als andere

bedrijven een hele klus hebben aan werving van

technisch personeel. Door de bedrijfscultuur van

KVT is ons verloop gelukkig minimaal.”

Is verduurzaming alleen maar vooruitgang, of is er

ook een keerzijde?

Jeroen Eeuwijk: “Soms, maar ook dan zijn er

goede oplossingen. Sinds dit jaar is het wettelijk

verplichte percentage biobestanddelen in diesel

bijvoorbeeld flink verhoogd. Naast het goede

effect daarvan op CO2-uitstoot heeft dat ook een

nadeel. Door toename van de bio-component

treedt sneller bacteriologische vervuiling van de

brandstof op, met alle gevolgen van dien. De

dieselbacteriën zullen zich namelijk nog eenvou-

diger nestelen in de dieselbrandstof. Vooral bij

Onderhoud aan de accu’s.

WasP dieseloliereiniger.

innovaties


Door: Gerrit Tenkink

‘technieK en minDset mOeten hanD-in-hanD’

aan het woord is eveline wouters,

sinds 5 jaar lector ‘health inno-

vations en technology’ bij Fontys

hogescholen en sinds 1 januari dit

jaar hoogleraar ‘succesvolle

technologische innovaties in de

zorg’ aan de tilburg university.

“We kunnen veel met techniek, maar de mindset

van mensen moet zich mee kunnen ontwikkelen.

Disciplines moeten leren samenwerken en dat

geldt ook voor de zorgverlener en patiënt. Tech-

niek speelt daarbij in toenemende mate een rol.

En bij alles moeten we ons de vraag stellen:

Wordt de gezondheidszorg en de gezondheid van

mensen, in de brede zin van het woord, er beter

van?”

De bijzondere leerstoel die Wouters bekleedt, is

ingebed bij Tranzo, het wetenschappelijke cen-

trum voor zorg en welzijn van de Tilburg School

of Social and Behavioral Sciences (TSB). De

werkzaamheden van Wouters zijn zeer divers,

maar hebben niet te maken met de ontwikkeling

van een nog geavanceerdere MRI-scanner of een

nieuw dataregistratiesysteem. Wouters beweegt

zich meer op het vlak van de acceptatie van

techniek en het aansluiten van die techniek op

de vraag van de gebruiker: de patiënt en de

professional, onder andere de zorgprofessional.

Wouters onderzoekt of alles past binnen de

huidige maatschappelijke verhoudingen, waarbij

patiënten meer zeggenschap en inspraak willen

in hun eigen situatie en de zorgverlener moet

leren dat de patiënt een gelijkwaardige gespreks-

partner is die, voor zover mogelijk, de regie over

zijn eigen gezondheid voert.

taKenPaKKet“Slechts een klein deel van mijn werk heeft

betrekking op het direct begeleiden van studen-

ten”, zegt Wouters. “Dat doe ik dan ook nog vaak

indirect via docent-onderzoekers. Daarnaast

begeleid ik begeleiders en promoverende PhD-

studenten. Binnen het hbo ben ik vooral inspira-

tor voor docenten en onderzoekers. Via inspira-

tiecolleges probeer ik discussies op gang te

brengen en bespreken we nieuwe inzichten.

Daarnaast zet ik de grotere onderzoekslijnen uit

en bewaak en bepaal ik de kwaliteit van onder-

zoek. Andere punten waar ik me op richt is het

Lector en hoogleraar Eveline Wouters:

eveline Wouters: “Met techniek kunnen we heel veel bereiken, maar we moeten even zo hard werken aan de mindset en de mogelijkheden van de gebruikers.”

‘het gaat om zelfregie van de patiënt’

gie kan in theorie disciplines goed verbinden,

maar dat is geen vanzelfsprekendheid. Als de

onderliggende waarden niet helder zijn, belandt

technologie ook gemakkelijk in de kast.”

teCHnOlOgIeaCCePtatIe en -gebrUIKEen tweede thema dat een rol speelt is acceptatie

van technologie. Binnen bijvoorbeeld zorgcon-

texten heb je meerdere gebruikers van techniek.

“Er zijn naast professionals en patiënten bijvoor-

beeld ook mantelzorgers, vrijwilligers, engineers

en beleidsmakers. Voor al deze partijen spelen

verschillende factoren een rol bij de acceptatie en

het vervolgens daadwerkelijk gebruiken van

technologie. Bijvoorbeeld ouderen zijn minder

opgegroeid met techniek dan jongeren en zijn

niet altijd bedreven in het gebruik ervan. Bij de

implementatie van de techniek moet je ook aan

deze aspecten aandacht besteden.”

saMenWerKIngsVerbandenEen derde thema waar de leerstoel zich op richt

is de samenwerkingsverbanden tussen zorg en

technologie. “Nu nog is er zorg, naast bijvoor-

beeld wonen, naast welzijn, naast vrijwilligersor-

ganisaties. Maar er komen steeds meer samen-

werkingsvormen van heterogene groepen die de

samenwerking zoeken. Dat betekent een grote

transformatie. Dat is niet eenvoudig, simpelweg

omdat mensen niet zijn opgeleid om mee te den-

ken met een ander samenwerkingsverband. Als

die partijen werken op dit moment nog op hun

eigen eilandje. Verandering vraagt ook hier om

een andere mindset.” <

teCHnIeK en etHIeKVolgens Wouters heeft ook de techniek zijn

verantwoording als het gaat om ethische vragen

of bijvoorbeeld levensverlengende handelingen

wenselijk zijn. “Techneuten moeten in ieder

geval de mogelijkheden aanbieden. Het kan goed

zijn dat wij aan oplossingen denken waaraan

zorgverleners nog helemaal niet gedacht hebben.

Ik zeg weleens: de technoloog zou ook bij een

multidisciplinair overleg moeten zitten. Maar ik

ben er wel van overtuigd dat de techneut zich

bewust moet zijn van de ethische aspecten van

het gebruik van techniek en aan de verschillende

professionele waarden. Die zijn voor de techneut

op sommige aspecten anders dan voor de zorg-

professional. Die ethische discussie is heel be-

langrijk. Hoe ver gaan we en waar ligt de grens?

In de zorgopleidingen wordt veel aandacht be-

steed aan relationele en ethische aspecten. In de

techniekopleidingen lag daar tot voor enkele

jaren geleden nog niet zozeer de nadruk op,

maar dat is snel aan het veranderen. Ook bij ICT

bijvoorbeeld is ethiek een belangrijk onderwerp

geworden.”

gebrUIKersPersPeCtIefHet onderzoeksprogramma van de TiU (Tranzo,

School of Social and Bahavior sciences) leerstoel

omvat meerdere thema’s. Een ervan is het ge-

bruikersperspectief bij nieuwe technologische

ontwerpen en toepassingen. Wouters: ”Zorg is

complexer geworden. Er zijn meer mensen met

chronische aandoening en veel mensen hebben

meerdere aandoeningen. Maar zorg is nog steeds

veelal in specialistische disciplines georganiseerd.

Daar komt bij dat naast fysieke gezondheid ook

andere disciplines meespelen. Koppelen van die

verschillende disciplines is van belang. Technolo-

aanvragen van subsidies en beleid vormgeven

rondom onderzoek en ben ik projectleider van

grote projecten. Ook de output is belangrijk, dus

ik geef lezingen, schrijf of help meeschrijven aan

artikelen en boeken en onderhoud en verbind

interne en externe netwerken. Bovendien inven-

tariseer ik de vragen die binnenkomen vanuit de

praktijk en zorg ik dat deze dan weer terechtko-

men bij onderzoek of in het onderwijs.”

PatIënt als PartnerTechnologie kan volgens Wouters leiden tot

nieuw gedrag en nieuwe samenlevingsverbanden

en biedt kansen om bij te dragen aan zelfregie en

kwaliteit van leven voor mensen met gezond-

heidsproblemen. Wouters geeft een voorbeeld

‘wat ertoe doet’. “Een mooi voorbeeld van toe-

passing van techniek die de kwaliteit van leven

voor veel mensen heeft verbeterd, is de mogelijk-

heid voor diabetespatiënten om zelf hun bloed-

spiegel te monitoren. Maar ook in de geestelijke

gezondheidszorg zijn er stappen gezet met dank

aan techniek. Neem het monitoren van stress bij

patiënten. Met behulp van apps of sensoren is

dataverzameling mogelijk om zo beter inzicht te

krijgen in gedrag en moeilijke momenten, maar

ook om op maat en op tijd hulp in te schakelen.

Een ander heel eenvoudig voorbeeld: Bewegen is

belangrijk voor de gezondheid. Iemand kan met

behulp van een programma zien of hij of zij

voldoende beweging heeft gehad die dag. Dat

kan bijvoorbeeld met een heel eenvoudige stap-

penteller. Daar hoeft een professional zich niet

mee te bemoeien. En zo zijn er legio, vaak ook

kleine aanpassingen, te bedenken waarbij de

patiënt zelf de regie in handen houdt en profes-

sionele hulpverleners of verzorgenden op af-

stand kunnen blijven”, zegt Wouters die eraan

toevoegt dat technologisch interventie en inno-

vatie niet gaan plaatsvinden zonder verandering

van mindset. “Het gaat om zelfregie. Niet de

professional zegt wat je moet doen, maar de

patiënt neemt samen met de professional de

beslissing. Professional en patiënt gaan zich

anders tot elkaar verhouden. Uiteraard wel na

voldoende informatie gekregen te hebben van

die professional. De patiënt wordt dus partner.”


‘Ook in de technologie is ethiek een belangrijk onderwerp geworden’

‘bij een multidisciplinair overleg zou ook een technoloog moeten zitten’

‘Technologie draagt bij aan zelfregie en kwaliteit

van leven’



heTNieuWeWONeN

Wetenschap aan het woord: Smart Architectural Technologies (TU/e)De leerstoel Smart Architectural Technologies van de Technische Universiteit Eindhoven verricht onder leiding van prof. dr. ir. Masi Mohammadi onderzoek naar ruimtelijke en technologische middelen voor het bevorderen van het toe-komstgericht en mensgericht bouwen. De werelden van mensgericht bouwen en innovatieve technologie worden in het ontwerp bij elkaar gebracht om van daaruit te komen tot de ontwikkeling van een integraal concept voor de ‘Empa-thische woonomgeving’. Deze concepten en tools worden momenteel in samen-werking met maatschappelijke organisaties gevalideerd in een aantal LivingLabs.

drie LivingLabs in regio eindhoven,

Roermond en ’s hertogenbosch

op het gebied van een ‘slimme

woonzorgomgeving’ zijn de

samenwerking aangegaan

met de Tu/e om de slimme

woonzorgomgeving voor nu en

in de toekomst te bouwen en uit

te testen in het dagelijks leven.

FMT gezondheidszorg volgt

deze projecten. in het vorige

artikel werden de projecten

geïntroduceerd (10-2017). in deze

editie wordt ingegaan op de eerste

processen van de toepassing van de

ontwerpprincipes voor een slimme

woonzorgomgeving.

‘Op weg naar een slimme woonzorgomgeving’

groep heeft gekozen voor een mensgerichte

aanpak, door in de basis de bewoner als uit-

gangspunt te nemen. Vanuit deze invalshoek

wordt er gewerkt met persona’s. Persona’s zijn

beschrijvingen van fictieve karakters die een

menselijk referentiepunt mogelijk maken tijdens

verschillende fasen in het project; bijvoorbeeld

om gebruiksscenario’s te doorlopen vanuit de

verschillende wensen en behoeften van de toe-

komstige bewoners. Voor het renovatieproject

Mariahof zijn de volgende vier toekomstige

bewoners opgesteld: Maria, Bert, Tinus en Mien.

Naast het uitgangspunt van de bewoner als basis,

is er gekozen om te werken met stakeholdersbij-

eenkomsten. De stakeholders van het project

komen vanuit verschillende disciplines: van

huidige bewoners, mantelzorgers, zorgprofessio-

nals en ergotherapeut, tot de beheerder van het

pand, facilitair teamleider, ICT-specialist en

medewerkers van de vastgoedafdeling. Tijdens

de afgelopen periode hebben er drie bijeenkom-

sten plaatsgevonden. De eerste sessie ging in op

de introductie van het project: ‘Waarom en hoe

wordt Mariahof gerenoveerd?’ en werden de

persona’s voorgesteld. Tijdens de tweede sessie

werden de resultaten van het onderzoek ‘Slim

wonen ontzorgt’ gepresenteerd en bediscussi-

eerd. Dit werd gedaan aan de hand van de ver-

schillende ruimten van Mariahof én waarop

onderzoek is verricht. Per ruimte werd aangege-

ven wat volgens onderzoek toegepast zou moe-

ten worden en was het voor de stakeholders

mogelijk om hierop te reageren. De derde sessie

stond in het teken van domotica; ‘Wat is de visie

op domotica vanuit het perspectief van de bewo-

ner, de mantelzorger en de zorgprofessional?’.

Allereerst is er uitleg gegeven wat er mogelijk is

aan technologie. Vervolgens is er per ruimte

aangegeven wat wenselijk is aan technologie

vanuit de verschillende gebruikersperspectieven.

Mede op basis van de inbreng van de stakehol-

ders en het onderzoek ‘Slim wonen ontzorgt’ is

een eerste versie geschreven voor het programma

van eisen voor de renovatie. Dit document is ter

reactie verspreid naar de leden van de stakehol-

dersbijeenkomsten. Op het moment van schrij-

ven worden de reacties van de stakeholders

verzameld. De volgende stappen zijn het defini-

tief maken van het programma van eisen en de

selectie van de architect.

‘slIM WOnen OntzOrgt’A set of architectural design patterns and strategies

for age friendly homes

Door: ir. Leonie van Buuren

rszK zOrgPrOfessIOnalsDe focus van het project ‘Slim wonen ontzorgt’

ligt op het ontwikkelen van een toekomstgericht

model voor een slimme intramurale woonzor-

gomgeving voor senioren met dementie, waarin

ruimtelijke strategieën, technologie en het zorg-

proces met elkaar worden geïntegreerd. Het

project is opgebouwd uit verschillende fasen. Het

afgelopen jaar heeft voornamelijk in het teken

gestaan van het onderzoek en de vertaling daar-

van naar ontwerpprincipes voor deze slimme

woonzorgomgeving. In december 2017 is de

eerste conceptversie van de ontwerpprincipes

aan RSZK Zorgprofessionals opgeleverd.

In 2018 is de volgende fase gestart: de toepassing

van de ontwerpprincipes in een casus. Eén van

de projecten, volgens het strategisch vastgoed-

plan van RSZK Zorgprofessionals, is de renova-

tie van Mariahof te Reusel. Mariahof wordt door

de huidige bewoners getypeerd als ‘een groot

Reusels familiehuis’. De grootste verandering

voor deze locatie is de verlening van het type

zorg: van verzorgingshuis- naar verpleeghuis

zorg. Dit brengt de nodige veranderingen en

eisen met zich mee op zowel zorg- als vastgoed-

gebied.

Binnen de RSZK is er een projectgroep voor de

renovatie van Mariahof opgestart. De project-


toekomstige bewoners van Mariahof (perso-na’s) Maria, bert, tinus en Mien

‘Sociale woningbouw vanuit empathiSch perSpectief’The design of future-friendly healthcare proper-

ties to stimulate healthy living for the lower

social economical class.

Door: ir. Marije Kortekaas

WOnIngstICHtIng dOMUs

In de provincie Limburg is er sprake van

dubbele vergrijzing. Jongeren trekken weg uit

de provincie, waardoor het percentage

65-plussers nog sterker stijgt. Op dit moment

is 22% van de bevolking in Limburg 65+, naar

verwachting zal dit stijgen tot 33% in 2040

(CBS E,til, 2016). Dit vraagt om een herzie-

ning van de huidige woningvoorraad. Wo-

ningstichting Domus wil zich inzetten voor de

meest kwetsbare doelgroep, daarom heeft

Woningstichting Domus de ambitie om meer

en betere huisvesting te realiseren voor senio-

ren met een lage sociaaleconomische achter-

grond.

Voor deze opgave wordt gekeken naar een

bestaand woongebouw met 39 aanleunwonin-

gen aan de Bredeweg in Roermond. Dit ge-

bouw voldoet niet meer aan de huidige eisen

en zal in de nabije toekomst verbeterd moeten

worden. Voor deze locatie wil Woningstichting

Domus het empathisch wonen principe toe-

passen.

Aan de hand van empirische en theoretische

onderzoeken worden ontwerpprincipes opge-

steld voor de empathische woonomgeving.

Deze ontwerpprincipes focussen zich op drie

verschillende thema’s die de basis vormen van

het empathisch wonen concept: de ruimte, de

technologie en de gebruiker.

‘rUIMte VOOr dUUrzaaM gelUK’Stimulating care environment for seniors living in a

nursing home to improve Quality of Life

Door: ir. Joyce Fisscher

sInt JOzefOOrd WOnen WelzIJn en zOrg

Senioren willen zo lang mogelijk zelfstandig

thuis kunnen blijven wonen. Toch komt er voor

velen een moment waarop thuis wonen niet

langer mogelijk is door zware lichamelijke en/of

cognitieve beperkingen. Deze senioren zijn vaak

erg kwetsbaar. Eenzaamheid, desoriëntatie en

een gebrek aan fysieke en mentale activiteiten

zijn veel voorkomende problemen in een ver-

pleeghuis. Wat vaak niet wordt gerealiseerd, is

dat de vormgeving van de woonomgeving van

grote invloed is op het juist versterken of ver-

minderen van deze problemen. Dat wil zeggen

dat de woonomgeving een groot effect heeft op

de kwaliteit van leven. Het doel van dit project is

om in samenwerking met de zorgorganisatie Sint

Jozefoord ontwerpprincipes te ontwikkelen voor

cognitieve, fysieke en sociale prikkels op het

gebied van architectuur en techniek, om zo een

stimulerende woonomgeving te creëren die de

kwaliteit van leven en het thuisgevoel van de

bewoners bevordert. In de afgelopen periode is

er veel data verzameld over de organisatie, de

doelgroep, de locatie en domotica. Vervolgens is

er een begin gemaakt met het vertalen van deze

kennis tot ontwerpprincipes voor de gemeen-

schappelijke ruimten (entree hal, gang, huiska-

mer en tuin) in het verpleeghuis.

In de nieuwbouw van Sint Jozefoord, gevestigd

aan de voorzijde van het terrein, zullen diverse

ontwerpprincipes worden geïmplementeerd.

Binnenkort zal de nieuwbouw in gebruik wor-

den genomen en vanaf dat moment zullen ook

een aantal living labs gaan starten. De nieuw-

bouw biedt plaats aan twee kleinschalige woon-

groepen voor bewoners met dementie op de

begane grond en op de verdiepingen vier klein-

schalige woongroepen voor bewoners met licha-

melijke beperkingen. De ontwerpprincipes die

hier zullen worden toegepast, variëren van prin-

cipes die al wetenschappelijk bewezen effectief

zijn, zoals het camoufleren van deuren waartoe

bewoners geen toegang hebben rustgevend

werkt, tot ontwerpprincipes die enkel nog door

een hypothese worden onderschreven. Of deze

laatste ontwerpprincipes daadwerkelijk als sti-

mulerend worden ervaren en daardoor een

positief effect hebben op de kwaliteit van leven,

zal in de komende periode onderzocht worden

met behulp van de living labs. Zo zullen de twee

gangen van de woongroepen op de begane

grond als living lab worden ingericht. De meest

fundamentele functie van een gang is de ver-

keersfunctie om van de ene ruimte naar de an-

dere ruimte te bewegen. Echter is desoriëntatie

een veel voorkomend probleem onder bewoners

in een verpleeghuis. Als bewoners verdwaald

zijn, kunnen zij angst, stress en verdriet ervaren.

Dit heeft een negatief effect op de kwaliteit van

leven. In het living lab zullen diverse ontwerp-

principes worden toegepast, waarna er onder-

zocht zal worden of deze het oriëntatie vermo-

gen van de bewoners stimuleren en/of de agitatie

van bewoners verminderen.

Daarnaast wordt ernaar gestreefd om de gang

niet enkel als verkeersruimte te laten dienen,

maar onderdeel te laten uitmaken van de leef-

ruimte waar sociale interactie kan worden gesti-

muleerd. De mate van daglicht, beleving en

zitplekken hebben een grote invloed hierop.

Daarom zullen er in het living lab ook diverse

ontwerpinterventies worden onderzocht met

betrekking tot sociale interactie, zodat er uitein-

delijk een stimulerende woonzorgomgeving

ontstaat die de kwaliteit van leven en het thuis-

gevoel van de bewoners bevordert.



Mijn rol als PDEng trainee binnen dit proces

is adviserend. De uiteindelijke resultaten gaan

leiden tot ontwerpprincipes voor toekomstge-

richte woningen voor senioren. Deze ont-

werpprincipes worden samengevat in een

handboek dat Woningstichting Domus ook

voor komende projecten kan toepassen. Het

daadwerkelijke ontwerp voor de Bredeweg zal

ontworpen worden door een architect.

In januari heeft de architectenselectie voor

het ontwerp aan de Bredeweg plaats gevon-

den. Om de provincie Limburg te stimuleren,

is er gekozen om een selectie te maken van

architecten uit de provincie Limburg die

ervaring hebben met zorg gerelateerde pro-

jecten. Aangezien het empathisch wonen

concept nog geen exact plan van eisen heeft,

is er aan vier architecten gevraagd om een

visie presentatie te geven. Hierbij werd ge-

vraagd om de visie ten opzichte van de loca-

tie, het empathisch wonen concept, betaal-

baarheid en toekomstgerichtheid te geven.

Om het onderdeel empathisch wonen te

kunnen beoordelen heb ik plaats genomen in

de beoordelingscommissie.

Naar aanleiding van deze presentaties is er

een keuze gemaakt voor een architect. In de

komende fase zullen er verschillende focus-

groepen samengesteld worden waaraan het

voorlopige ontwerp getoetst wordt. Deze

focusgroepen bestaan bijvoorbeeld uit de

zorgpartij, de (toekomstige) bewoners, mede-

werkers van Woningstichting Domus en

PDEng collega’s. Daarnaast zullen er nog

aansluitende onderzoeken gedaan worden die

de ontwerpbeslissingen zullen onderbouwen.

Samen met de architect hopen we een stimu-

lerende omgeving te ontwerpen die de zelf-

standigheid van de bewoner versterkt.

dé sleutel is tot controle op assets: daar zit met

7D BIM in ontwerp, bouw en gebruik het ver-

dienmodel en dat daarmee ook kwaliteit en

veiligheid geborgd kan worden.

Joris IJzermans van Energy Solutions Center

voorzag dat door de energietransitie in Neder-

land de energievoorziening in gebouwen gaat

veranderen en dat daarbij flexibilisering van

energie (o.a. opslag in batterijen) noodzakelijk

maakt.

Perry van de Graaf van UMC Utrecht heeft met

drie adviseurs van Deerns, RHDHV en Valstar

Simonis de kennis gebundeld om een plan uit te

werken hoe het UMCU in 2030 CO2-neutraal

kan worden, maar dat zal nog niet eenvoudig

worden binnen de gestelde kaders.

Het congresprogramma werd afgesloten met een

lezing van Huub Dubbelman, adviseur van

Mercedes. De slotact was op de bedrijvenmarkt;

een masterclass drummen door Golden Earring

drummer Cesar Zuiderwijk.

Op de beursvloer was ook stand aanwezig waar

men zich kon informeren over het Register

Technologie Gezondheidszorg. Dit kwaliteitsre-

gister is in het leven geroepen door de NVTG. In

de volgende editie van FMT Gezondheidszorg

gaan we dieper in dit register. <

Het congres vond plaats in de fraaie

Theaterzaal van Hart van Holland in

Nijkerk met daarbij een stoelopstel-

ling rondom een catwalk, zodat de sprekers in

nauw contact met het publiek stonden. Naast

deze zaal bevond zich de beursvloer met 30

stands van bedrijven. Holland Water was de

congreshoofdsponsor. Dagvoorzitter was Clau-

dia Mies.

Het sprekersprogramma opende verrassend met

illusionist Jan Reinder. Hij combineerde princi-

pes als illusionisme, psychologie, mentalisme en

vingervlugheid in een waanzinnig magische

show waarin het publiek werd duidelijk gemaakt

dat kwaliteit en veiligheid niet zomaar tot stand

komt en dat je daar meer voor moet doen dan je

nu denkt. Daarna betoogde Ton Ruikes als voor-

zitter van de Raad van Bestuur van de Zieken-

huis Groep Twente dat veilige zorg niet kan

zonder de inzet van gekwalificeerde technici. Hij

stuurt aan op een focusverschuiving van toetsing

van Medische Technologie naar toetsing van

Veilige Zorg.

dWarsVerbandenMark Gerritsen van KLM Flight Academy leerde

de aanwezigen de dwarsverbanden over kwaliteit

en veiligheid vanuit de luchtvaartsector. Hij

stelde dat veiligheid een gezamenlijke verant-

woordelijkheid is en dat je safety kunt managen.

Tom Borst van Arcadis gaf aan dat Linked Data


gOeD bezOcht cOngres nvtg met interessant spreKersprOgramma

nvtg

de Nederlandse vereniging voor

Technologie in de gezondheidszorg

(NvTg) organiseerde op donderdag

5 april 2018 haar jaarlijkse voor-

jaarscongres. het congresthema

dit jaar was Kwaliteit, veiligheid en

verantwoording. er waren meer dan

200 deelnemers en daarmee was de

opkomst hoger dan vorig jaar. voor

iedereen die er niet bij kon zijn en een

sfeerimpressie wil opdoen maakte

de vereniging een fraai videover-

slag. uiteraard ook leuk voor de

deelnemers die er wel waren om nog

even terug te gaan naar deze dag. de

sfeerimpressie is te zien op de web-

site van de vereniging (www.nvtg.nl).

Door: de NVTG

dagvoorzitter Claudia Mies.

een masterclass drummen door golden earring drummer Cesar zuiderwijk.

zonder passie geen resultaat

Ik ben benieuwd hoe gepassioneerd u mijn communicatie in deze column gaat ervaren, maar het moet me van mijn hart:

Ik begrijp niet dat het anno 2018 nog steeds mogelijk is dat mensen hun meest basale recht ontnomen wordt: het recht om een `stem` te hebben. `Ja maar, ik begrijp wel wat hij wil`, hoor ik een professional zeggen met de beste bedoelingen, maar die echt niet weet welk fundamenteel recht hij afneemt van een ander mens: Het recht te zeggen wat je denkt, voelt, beleeft. Te uiten wat je angsten en zorgen zijn, je twijfels, je ambities. Het lijkt wel of het kunnen aangeven of je koffie of thee wilt de norm is voor geslaagde communicatie binnen de zorg. Laatst hoorde ik tijdens een congres een fragment voorgelezen wor-den uit Ghost Boy van Martin Pistorius. Dit boek grijpt me naar de keel: Hoe belangrijk is het dat er iemand in je gelooft! Ie-mand die je ziet voor wie je bent! Je competenties ziet ondanks je beperkingen. Iemand die samen met je zoekt naar een deur naar de wereld, een kanaal om je te uiten. Op zoek gaat naar een manier waarop iemand met een communicatieve beperking invloed kan hebben op zijn fysieke en sociale omgeving. Op zoek gaat met passie naar het mens-zijn in de ander.

Vergeet het gebruik van een communicatiehulpmiddel maar als je de omgeving niet mee hebt. Communiceren doe je immers samen. Motivatie en de rol van de omgeving kwam ook tijdens onze interactieve sessies binnen het project COM met deelne-mers naar voren als belangrijkste factoren om de inzet van een communicatiehulpmiddel tot een succes te maken…. daar heb je ze weer MOTIVATIE, iemand die voor je wil gaan, iemand uit de OMGEVING die je mogelijkheden wil zien en er samen met je voor wil gaan, iemand die in je gelooft en gedreven is een communicatiekanaal te vinden dat past bij jou en jouw leven. Tijdens de aansluitende informatiemarkt kwam een jonge gedreven ergotherapeut naar ons toe, bijna met tranen in de ogen. Ze zag zoveel oudere mensen met een niet aangeboren hersenletsel waarvan ze wist dat ze haar van alles willen zeggen, maar dat niet kunnen omdat ze geen geschikt communicatie-hulpmiddel hebben. Ze vroeg hoe ze hieraan moest beginnen, dat ze hier geen kennis of expertise voor had...we gaven haar tips, verwezen haar naar onze website: [curs]www.communi-catiehulpmiddelen.com en linkten haar aan andere gedreven professionals. Zij voelde zich een groentje, maar wat ze had was PASSIE, MOTIVATIE om op zoek te gaan naar een geschikt hulpmiddel; de OMGEVING te mobiliseren, te luisteren naar wat mensen die zich moeilijk kunnen uiten te zeggen hebben…. en juist die PASSIE is de sleutel tot succes, want zonder passie geen resultaat!

column zuyd hogeschool


Door: Ruth Dalemans, senioronderzoeker, hoofddocent Zuyd, logopedist


AdviesbureAu

sweegers en de bruijn bveuropalaan 12g, 5232 bC ’s-HertogenboschT: 088 030 7300e: [email protected]: www.swebru.nl______________________________________________________________

valstar simonisveraartlaan 42288 GM rijswijkT: 070 307 22 22F: 070 307 22 07e: [email protected]: www.valstar-simonis.nl_______________________________

vAN LOOY GrOuP NvNoordersingel 19, b – 2140 AntwerpenT: +32 3 235 35 08e: [email protected]: www.vanlooy.com_____________________________________________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN)Postbus 2102, 5202 CC ’s-HertogenboschT: (0)73 62 34 381

e: [email protected] / i: www.okcn.nl

AirCONdiTiONiNG

Carrier Airconditioning beneluxPapendorpseweg 83, 3528 bJ utrechtPostbus 2731, 3500 Gs utrecht+31 (0) 88 - 567 67 00 [email protected]

besCHerMiNGs-TrANsFOrMATOreN

Geveke besturingstechniekKabelweg 21 - 1014 bA AmsterdamPostbus 820, 1000 Av AmsterdamT: 020-5829111 / F: 020-5822496e: [email protected]

brANdveiLiGHeid

Witlox brandveiligheid bvNieuwstraat 305491 vd sint-OedenrodeT: 0858771198W: www.witlox-brandveiligheid.nl

brANdWereNd GLAs

veTrOTeCH sAiNT-GObAiN beNeLuXHulsenweg 21, 6031 sP NederweertPostbus 15, 6000 AA WeertT: +31 (0)495-57 44 35F: +31 (0)495-57 44 36i: www.vetrotech.nl

buiTeNiNriCHTiNG &iNFrATeCHNieK

Kanters bvdoornhoek 3745, 5465 TA [email protected]

CLeANrOOMs

ropa systems bvbelleweg 9, 5711 dH somerenT: +31 (0)493 [email protected]_______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________

M-Wall bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 850 18 85 00e [email protected] www.mwall.nl

deureN

Metaflex doors europe bvAmbachtsstraat 117122 MP Aalten+31 88 1414 [email protected]_______________________________

vestiging doorwerthrecord Automatische deuren b.v.Cardanuslaan 30Postbus 67, 6865 ZH doorwerthT 026-3399777 F 026-3399770info@record-automatischedeuren.nlwww.record-automatischedeuren.nl

vestiging Oosterhoutrecord/van Nelfen deurtechniekHoutduifstraat 6Postbus 565, 4900 AN OosterhoutT 0162-447720 F 0162-447730_______________________________

ropa systems bvbelleweg 9, 5711 dH somerenT: +31 (0)493 [email protected]

GebOuWbeHeersYsTeMeN

sauter building Control Nederland bvPostbus 20613, 1001 NP AmsterdamT: 020 - 587 67 00i: www.sauter.nl

bedrijvenindex

GrOOTHANdeL

Technische unie b.v. bovenkerkerweg 10-12 1185 Xe Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 e: [email protected] i: www.technischeunie.com

HuisvesTiNG

bussman Medical & researchiJzerwerf 16641 TK beuningenT +31 24 67 90 100F +31 24 67 90 101i:www.bussman-mr.come: [email protected]_______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl_______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com

iNsTALLATeur

uLC installatietechniek b.v.Labradordreef 18Postbus 24053500 GK utrechtT. +31 30 26 50 500e. [email protected]. www.ulcgroep.nl

iNsPeCTies & LOGbOeKbeHeer

diiP bvinspecties en logboekbeheerverrijn stuartweg 22-N, 1112 AX diemenPostbus 298, 1620AG Hoorn020 [email protected]

iT & sOFTWAre

ultimo software solutions bvWaterweg 3 - 8071 rr NunspeetT: +31(0)341 – 423737F: +31(0)341 – 421172e: [email protected]: www.ultimo.com

LANdsCHAPsArCHiTeCTeN

MTd LandschapsarchitectenPostbus 5225, 5201 Ge ’s-HertogenboschT: 073-6125033F: 073-6136665Contact: Han Thijssene: [email protected]: www.mtdls.nl

LuCHTbeHANdeLiNG

Altop international: exclusief vertegenwoor-diger van euroclimaMatjeskolk 237037 dZ beek T: 0314 67 51 10e: [email protected]: www.euroclima.nl

MedisCHe PersLuCHT

berko KompressorenHavenweg 14 - 6603 As WijchenT: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72e: [email protected]: www.berko.eu______________________________

Partner van drägerbOGe KOMPressOreN b.v.spaceshuttle 8b, 3824 ML AmersfoortT: +31 33 456 15 86 / F: +31 33 453 01 36e: [email protected]: www.boge.com/nl

MedisCHe GAsseN

Linde Healthcare beneluxde keten 7Postbus 325, 5600 AH eindhovenT: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875i: www.linde-healthcare.nl

MedisCHe GAsseN beWAKiNG/MONiTOriNG

TPs technology beNeLuX b.v.Postbus 1962130 Ad HOOFddOrPContactpersoon e. schrijverT: +31 23 531 75 41i: www.tpstechnology.nli: www.tpstechnology.dee: [email protected]

MedisCHe GAsseNdisTribuTie sYsTeMeN

dräger Nederland b.v. Huygensstraat 3-5, 2721 LT ZoetermeerNederlandT: 079 – 344 44 888i: www.draeger.com

NOOdsTrOOM

Geveke besturingstechniekKabelweg 21 - 1014 bA AmsterdamPostbus 820, 1000 Av AmsterdamT: 020-5829111 / F: 020-5822496e: [email protected]______________________________

elinex Power solutionsWolweverstraat 152984 Ce ridderkerkTel: +31 (0)180 72 13 59e-mail: [email protected]: www.elinex.com

OPLeidiNGeN

Hogeschool rotterdamG.J. de Jonghweg 4-63015 GG rotterdamT: 010 794 48 90i: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

OPerATieKAMers

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]

bedrijvenindex


MANN+HuMMeL vokes Air bvNijverheidsweg 153401 MC iJsselsteinPostbus 3093400 AH iJsselsteinT: 088-8653724- F : 088-8653400e: [email protected]______________________________

Q-bital werkt wereldwijd samen met zorgaanbieders om

te zorgen voor veilige, flexibele klinische omgevingen

en ondersteuning van het personeel bij kerntaken zoals

capaciteitsmanagement, renovatiemanagement en het

inspelen op noodsituaties. Samen met onze partners verleggen

we de grenzen van de gezondheidszorgverlening door

betrouwbare, tijdelijke operatie- en afdelingsfaciliteiten aan te

bieden die een efficiëntere patiëntenstroom mogelijk maken.

Ga voor meer informatie naar www.q-bital.com

Operatiekamers Endoscopie-units Afdelingen Klinieken Poliklinieken IC-units

Q-bitalrob van Lieflandbenelux & Nordice: [email protected]: +31 6 54 78 58 76W: www.vanguardhs.com______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________


PersOONsbeveiLiGiNG sYsTeMeN

OoperonMijkenbroek 254824 AA bredaT: + 31 76 57 230 30e: [email protected]: www.ooperon.nl

PrOJeCTiNriCHTiNG

M-Projectservice bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 40 292 79 50e [email protected] www.m-projectservice.nl

sTrALiNGsWeriNG

Tinnemans Medical design bvbelleweg 9, 5711 dH someren T: +31 (0) 493 472399 F: +31 (0) 493 473299 i:www.4medicaldesign.come:[email protected]

______________________________

Tinnemans Medical design bvbAGildenstraat 41,b-2470 retie

T: +32 (0) 14 717919 i: www.4medicaldesign.come:[email protected] volg ons zusterbedrijf op twitter: @ropasystems

vALidATie

Cleanroom Management internationalThe Netherlands:Luchthavenweg 81, NL – 5657 eA eindhovenTel: +31 402 88 87 57Fax: +31 402 88 59 36e-mail: [email protected]

vLOereN

Nora flooring systems b.v.belgiëstraat 14 5171 PN KaatsheuvelT: 0416-286140i: www.nora.com/nl

WANdbeKLediNG

vescom Nederland b.v.sint Jozefstraat 20, 5753 Av deurnePostbus 70, 5750 Ab deurneT: +31 493 350 767F: +31 493 350 779e: [email protected]: www.vescom.nl_______________________________


WAsMACHiNes

Miele ProfessionalPostbus 166, 4130 ed vianenT: 034-73 78 884F: 034-73 78 429www.miele-professional.nle: [email protected]

WATerbeHANdeLiNG

bWT nederlandCoenecoop 1 2741 PG Waddinxveene: [email protected] T.: +31 88 750 90 00


ADVERTENTIE-INDEX

FMT Gezondheidszorg58

FMT Gezondheidszorg is een unieke combinatie van vakblad, website, elektronische nieuwsbrieven en social media. dit maakt FMT Gezondheidszorg tot een autoriteit in de markt die garant staat voor een scherp, eigenzinnig en actueel aanbod van nieuws & achtergronden. FMT Gezondheidszorg informeert en analyseert.

redaCtIOnele fOrMUleFMT Gezondheidszorg informeert over zorgen gebouwtechnologie, wetenschap en innovatieve huisvesting.voor bestuurders, beleidsmakers en professionals die in en voor de zorgsector actief zijn, is FMT Gezond-heidszorg één van de belangrijke informatiebronnen.

MagazInein elke uitgave van het magazine wordt bericht over zorgen gebouwtechnologie voor zowel de cure als de care. Ook is er in elke editie aandacht voor beheer en onderhoud van de infrastructuur en management-vraagstukken. daarnaast besteed FMT Gezondheids-

zorg in het magazine aandacht aan wetenschappe-lijke ontwikkelingen in relatie tot technologie in de zorg.

eleKtrOnIsCHe nIeUWsbrIeVen en WebsItein de elektronische nieuwsbrieven en op de website wordt naast bovengenoemde onderwerpen ook aandacht besteed aan wetenschap en onderzoek van de vele universiteiten en hogescholen. Met veel wetenschappelijke instellingen werkt FMT Gezond-heidszorg nauw samen.

sOCIal MedIavia Twitter en Linkedin wordt uitgebreid aandacht besteed aan de onderwerpen die op de website, de nieuwsbrief en in het magazine aan de orde komen.

lezersPrOfIelFMT Gezondheidszorg wordt gelezen, gevolgd en bezocht door beslissingnemers en professionals in de zorg in Nederland en vlaanderen.

veel bestuurders van zorginstellingen hebben een abonnement op het magazine. dat geldt ook voor de technisch professionals in de zorg. daarnaast kent het magazine ook veel abonnees bij onderwijs- en wetenschappelijke instellingen en personen en bedrijven die voor de zorg actief zijn op het gebied van technologie, wetenschap en huisvesting.

de elektronische nieuwsbrief wordt behalve door bovenstaande doelgroepen ook gelezen door lokale en landelijke politici, regionale en landelijke media en diverse vertegenwoordigers van uiteenlopende brancheorganisaties in de cure en care.

Meer informatie?Neem vrijblijvend contact met ons op.

T: 06 53310657e: [email protected]

FMT GezondheidszorG: een unieke inForMaTiebron

www.FMTGezondheidszorG.nl

fmt gezondheidszorg - info

Alpheios b.v. 24

ATeCA Watercare & services b.v. 60

bWT Nederland b.v. 57

Cadolto benelux b.v. 55,56,57

Carrier Airconditioning benelux b.v. 55

CateC b.v. 19

Cleanroom Management intern. 57

d2 Ontwikkeling 57

deerns 42

deMCON 12

diiP 56

dräger Nederland b.v. 2

dräger Nederland b.v. 56

eAL 56

eGM adviseurs 55

eGM architecten 55

elinex Power solutions b.v. 41

elinex Power solutions b.v. 56

Geveke besturingstechniek 55,56

Hogeschool rotterdam 56

interflow 55,56

Jan snel 55,56,57

Koninklijke van Twist 46

Luchtvalidatiecheck b.v. 23

MANN+HuMMeL vokes Air b.v. 57

Medela benelux b.v. 59

Metaflex doors europe b.v. 55

Miele Professional Nederland b.v. 57

Miele Professional Nederland b.v. 23,40

M-Wall 55,57

M-projectservice b.v. 57

Modderkolk Projects & Maintenance b.v. 21

MTd Landschapsarchitecten 56

MTu Onsite energy 44

M-Wall b.v. 57

nora flooring systems b.v. 57

OK Consultancy Nederland 6,55

Ooperon 57

ptg advies 26

Q-bital 57

record Automatische deuren b.v. 55

ropa systems bv 55

sauter building Control Nederland b.v. 55

sCA Hygiene Products Zeist b.v. 55

sCHeLL 7

sweegers en de bruijn b.v. 55

Technische unie b.v. 56

Tinnemans Medical design b.v. 57

TPs Technology benelux b.v. 56

uLC installatietechniek b.v. 56

ultimo software solutions b.v. 56

valstar simonis 55

van Looy Group 55

van Wijnen, van dorp, breedveld & schröder 10

vescom Nederland bv 57

vetrotech saint-Gobain benelux 55

Wiegerinck 7

Witlox brandveiligheid b.v. 55

De stille kracht in ziekenhuizen

50 jaar ervaring en expertise staan ervoor garant dat Medela kwalitatieve en betrouwbare systemen levert voor medische vacuümtechnologie, eenvoudig en stil in gebruik. Medela biedt systemen voor algemene vacuümtoepassing of als back-upsysteem voor wandafzuiging voor vakgebieden als algemene chirurgie, liposuctie, endoscopie, uitzuigen van de luchtwegen, neurochirurgie en wonddrainage.

Professionele vacuümsystemen van Medela

Precious life - Progressive caremedela.nl/healthcare

Het ICA Systeem

ziekenhuizen gingen u voor

3

ateca.nlEen 100% Legionella veilige locatie met het koper/zilver ionisatie systeem van ATECA

ATECARuychrocklaan 121, 2597 EL Den HaagT 070 362 81 75, E [email protected]

2

Nieuwe ontwikkelingen in OK’s: Radboudumc, Flevo ......moeten meegroeien met de stad Almere. In...

Documents

Transcript of Nieuwe ontwikkelingen in OK’s: Radboudumc, Flevo ......moeten meegroeien met de stad Almere. In...