aan de slag met 77 veelgesteldeopvoedvragen

positief en creatief opvoeden

tischa neve

tis

ch

a n

ev

epo

sitief en c

reatief o

pvoed

en

´Niet doen!´ ´Pas op!´ ´Wat heb ik nou gezegd!´ ´Ik zei: Nee!´ ´Luister nu eens!´

het opvoeden van kinderen is helaas niet altijd even makkelijk. hoe leuk onze kinderen ook zijn, voor de meeste ouders is bovenstaande helaas maar al te herkenbaar. soms lijkt het wel of we de hele dag alleen maar roepen wat er niet mag …

en dat is nu precies een van de grootste opvoedvalkuilen: we gaan vaak vooral in op negatief gedrag van kinderen. omdat we dat gedrag willen veranderen. We vergeten dan echter dat er ook al veel wél goed gaat. hoe goedbedoeld ook, ingaan op negatief gedrag is niet de oplossing. sterker nog, het werkt meestal averechts.

in Positief en creatief opvoeden laat tischa neve zien dat kinderen positief benaderen niet alleen leuker is, maar ook veel effectiever. als je juist op momenten dat een kind lastig is, focust op wat er wel goed gaat, dan heb je veel meer kans dat het gedrag daadwerkelijk verandert.

tischa neve beantwoordt op de site van J/M voor ouders elke week vragen van lezers. de meest gestelde vragen hiervan vormen de inspiratie voor dit boek. in het eerste deel beschrijft tischa de uitgangspunten van positief opvoeden. in het tweede deel beantwoordt tischa - op haar bekende praktische manier - vragen over uiteenlopende onderwerpen. het boek besluit met oefeningen om zelf mee aan de slag te gaan.

tischa neve is kinderpsycholoog en bekend van het tv-programma Schatjes. Momenteel werkt ze mee aan de opvoedrubriek van het tv-programma Koffietijd en van het radioprogramma Dit is de dag. Zij heeft een eigen praktijk: Groot & Klein.

een onmisbaar boek voor alledaagse opvoedperikelen.

In samenwerking met

Positief en creatief opvoedenAan de slag met 77 veelgesteldeopvoedvragen

Tischa Neve

Allemaal opvoedamateurs

Ruim nou toch eens die sinaasappelschillen op! Voeten van de bank! Heb jij geen huiswerk! Oók je groente opeten! Is het nog geen bedtijd?

Het zou leuk zijn om af en toe een bandje mee te laten lopen en dat dan ’s avonds af te luisteren. Dikke kans dat het schaamrood naar je kaken stijgt en dat je de volgende dag bij het ontbijt excuses aan je kinderen maakt. Wat lopen we toch te mopperen, aanwijzingen te geven en te verbieden. Ouders worden kleine dictators, geen wonder dat hun nageslacht daar soms flink chagrijnig van wordt.

Tischa Neve is de opvoedcoach van J/M voor Ouders. Wekelijks beantwoordt ze vragen van onze sitebezoekers en elke maand heeft ze een veelgelezen rubriek in ons blad. Het zijn de vragen van onze lezers die haar geïnspireerd hebben tot het schrijven van dit boek.

Ouders zijn per definitie opvoedamateurs – er bestaat immers geen opleiding voor – en Tischa is een prettige opvoedautoriteit om ter geruststelling bij aan te kloppen. Want als ze één ding duidelijk maakt, dan is het wel: we maken allemaal fouten.

Voor mij is Tischa vooral de goeroe van het positief opvoeden. Ze ontwikkelde voor onze lezers de online cursus positief opvoeden en sindsdien is het in ieder geval in ons gezin een stuk prettiger toeven – al lijk ik nu wel erg op een slager die zijn eigen vlees aanprijst.

Af en toe echt één op één aandacht schenken aan een van je kinde-ren, niet alleen het resultaat belonen maar vooral ook de inspanning, goed luisteren, geduld hebben, ook niet verbale signalen opvangen; het zijn gouden regels die bij het opvoeden echt helpen. Natuurlijk, de praktijk is weerbarstig en regelmatig gedraag ik me nog als een

politieagent. Maar dan wel met in het achterhoofd het besef dat ik toch ergens iets fout gedaan heb.

We kopiëren veel van onze opvoedmethodes van onze eigen ouders – ik heb zelf soms het gevoel dat ik mijn vader letterlijk hoor. En onze ouders werkten net als hun ouders veel met verboden en ver-bieden. Het goede van Tischa is dat ze alternatieven biedt voor deze voorouderlijke overdracht. En ze is daarnaast realistisch genoeg om te beseffen dat het voor ouders niet te doen is om altijd positief te zijn. Mij lukt het in ieder geval niet om als ik om zes uur ’s avonds thuis kom uit te roepen: Wat lig je toch weer heerlijk op die bank! Gelijk heb je, dat huiswerk kan vanavond laat ook wel. En wat fijn dat ik kan zien dat je een sinaasappel hebt gegeten!

Evert de VosHoofdredacteur J/M voor OudersVader van Tijmen (14) en Mhina (12)www.jmouders.nl

InhoudInleiding 11Wat je kunt verwachten van dit boek 14

Positief en creatief opvoeden: waarom en hoe doe je dat? 15Focussen op het positieve werkt beter! 15Opvoeden vraagt om creativiteit 16Onvoorwaardelijke acceptatie 17Het goede voorbeeld geven 18Humor en lol 19Op zoek naar oplossingen 20

Vragen en antwoorden

Complimenten geven en belonen 25

1 Hoe geef ik op een goede manier complimenten? 252 Is belonen altijd nodig? 263 Een beloningssysteem gebruiken 274 Werken beloningen slecht gedrag in de hand? 295 Positief verwoorden 30

Afspraken, regels en grenzen 33

6 Afspraken rond buitenspelen 337 Voortdurend tv-kijken en computerspelletjes spelen 348 Een hekel aan douchen 359 Alles willen hebben 3710 Strenger opvoeden? 3811 Als ouders het niet met elkaar eens zijn 4012 Alsmaar discussiëren 4113 ‘Ik heb geen overwicht!’ 4314 Time-out 4415 Lachen bij straf 45

Slapen en opstaan 47

16 Onrustig inslapen 4717 Smoesjes bij het inslapen 4818 Moeite met slapen en schoolkamp 4919 Slecht doorslapen 5120 Vroeg wakker 52

Eten en aan tafel 55

21 Niks lusten 5522 Strijd aan tafel 5823 Overgewicht 59

Spelen en vrije tijd 63

24 Hoe kom ik die lange (mid)dagen door? 6325 Leren om zelf te spelen 6426 Wii-spelletjes voor oudere kinderen 6527 Een kind wil alleen maar elders spelen 67

Taken in huis 69

28 Opruimen 6929 Slordig en laks 7030 Betalen voor klusjes in huis? 72

Zelfstandigheid en loslaten 75

31 Zelfstandig aankleden 7532 Kieskeurig met kleding 7633 Constant aansturing nodig 7734 Wel of niet op skikamp 8035 Besteding van zakgeld 8136 Een kind wil te jong een bijbaantje 8337 Alleen naar de stad 8438 Buiten spelen in het donker 8639 Een zelfstandig kind 87

Omgaan met andere kinderen 91

40 Kind buitengesloten 9141 Dominant tijdens het spelen 9242 Volgen en anderen laten bepalen 9443 Andere kinderen slaan 9544 Buitengesloten door vriendin 9745 Niet uitgenodigd 9946 Niet eens met keuze van partijtje en vriendinnetje 10047 Ruzie tussen broers en zussen 10248 Snel ruzie met andere kinderen 10349 Concurrentie tussen broer en zus 105

Basisemoties: boosheid, verdriet, angst en vreugde 107

50 Driftig en boos worden 10751 Boos bij verliezen van spelletjes 10952 Somber en verdrietig 11053 Verdrietig bij afscheid nemen 11254 Aandacht vragen door te jengelen en te huilen 11355 Hoe reageer ik op angst? 11556 Negatief ingesteld 11657 Enge dromen 11758 Blij, uitgelaten en druk 119

Zelfvertrouwen en onzekerheid 123

59 Zelfvertrouwen vergroten 12360 Snel huilen en onzeker 12461 Onzekere dochter, plagende puberbroer 12662 Beïnvloedbaar en gevoelig 12763 Bevestiging zoeken 12864 Moeite met afscheid van groep 8 13065 Moeite met keuzen maken 13166 Strenge meester 133

Ingrijpende gebeurtenissen 135

67 Verhuizing op komst 13568 Heimwee na verhuizing 13669 Scheiding op komst 13870 Vragen over scheiding 13971 Niet naar vader willen 14072 Een nieuwe relatie 14273 Samenwonen? 14474 Als er iemand dood gaat… 14675 Rouwverwerking 14776 Een nieuwe relatie na overlijden 14977 Piekeren over de dood 151

Aan de slag… 153Stap 1: observeren en registreren 154Stap 2: analyseren van de observaties 154Stap 3: een plan van aanpak maken 156Mijn favoriete tips, tools en opdrachten voor meer rust en gezelligheid in huis 158Tot slot 163

Bronnen 165

Bijlage 1 Beloningssysteem 169Bijlage 2 Slaaplogboek 170Bijlage 3 Dagschema 171Bijlage 4 Observatieschema 173

Dankwoord 175

Over de auteur 176

Inleiding

Ik zit met mijn kladblok in de woonkamer van het gezin dat me heeft gevraagd voor hulp bij de opvoeding van hun zoon van zeven jaar. Hij is brutaal, treitert zijn zus voortdurend en vraagt alsmaar nega-tieve aandacht, met veel correcties, irritatie en ruzie als gevolg. Dat is allemaal reuze vermoeiend en zijn ouders willen dan ook dat er een eind aan komt. Moeder is net naar boven gegaan. Meestal ontstaat er dan al snel oorlog tussen broer en zus, maar Pepijn zit braaf aan tafel te tekenen. Geen spoor van een naderende oorlog. Ik zie Pepijn opstaan en een vel papier ophangen op de koelkast. Hij gaat weer aan tafel zitten. Na 5 minuten staat hij op en zegt: ‘Zo. Ik heb wel een sticker verdiend – ik zit zo lief te spelen.’ Hij plakt een sticker op zijn zelfgemaakt schema op de koelkast en gaat weer zitten. Gelukkig zit ik om de hoek, zodat hij niet ziet dat ik zit te lachen. Het is weer stil en vredig in de kamer. Weer enkele minuten later (moeder is inmiddels in de keuken terug) staat hij weer op en vervolgt: ‘Ik heb nog wel een sticker verdiend, ik ben nog steeds lief.’ Moeder ontgaat het geheel. Zij wacht tot hij gedrag laat zien waar ze mij voor heeft gebeld. Hij is anders nooit zo lief, dat zal je net zien. Zelfs nu manipuleert hij.

Dit voorval is een prachtige illustratie van de manier waarop een kind, zonder dat het zich er van bewust is, zijn ouders laat zien hoe ze kun-nen helpen om zijn negatieve gedrag om te zetten in gewenst gedrag. Namelijk door meer te focussen op het positieve, op dat wat er wel is. En door, ondanks hun irritatie en wanhoop, creatief te blijven zoeken naar oplossingen en ingangen bij hun kind.

11

Opvoeden is een leuke, maar vaak ook behoorlijk pittige klus. Je krijgt bij een baby nou eenmaal geen gebruiksaanwijzing. Je kunt je er een beetje op voorbereiden, maar uiteindelijk blijkt het allemaal weer an-ders als de kleine er eenmaal is. Ieder kind heeft immers zijn eigen karakter, zijn eigen willetje, wensen en behoeften. Aan jou de schone taak om vanaf dag één te begrijpen en in te schatten wat jouw kind nodig heeft. Veel succes!

Na een tijdje denk je het allemaal wel een beetje door te hebben, maar als je pech hebt dient zich dan net de volgende fase aan. Kun je weer van vooraf aan beginnen. En tot overmaat van ramp lopen de lastige buien van je kind vrijwel nooit synchroon met jouw vrije tijd en goede humeur.

Het zou zo fijn zijn als je er bij de geboorte een gebruiksaanwijzing bij kreeg, met zo nu en dan een update. Of als iemand die er meer van weet op moeilijke momenten in je oor fluistert wat je het beste kunt doen. Die je als een radio aan en uit kunt zetten, precies wan-neer jij dat wilt. Maar zo mooi is het leven niet. En helaas kan ik er met dit boek ook niet voor zorgen dat alle opvoedvraagstukken als sneeuw voor de zon verdwijnen. Ik hoop je wel een klein stukje van die gebruiksaanwijzing mee te kunnen geven. Deels door praktische, handige en direct toepasbare tips te geven, maar vooral ook door je te laten zien wat voor mij geldt als de basis van opvoeden: kinderen op een positieve manier benaderen en uitgaan van wat wél lukt. Door gebruik te maken van de informatie die situaties opleveren waarin het wel goed gaat, kun je oplossingen vinden voor momenten waarop het allemaal wat moeizamer verloopt. Op die manier kun je het gedrag van kinderen op een positieve en leuke manier veranderen. Zo ga je samen met je kind op zoek naar een creatief plan van aanpak. Kortom: dit is een boek dat je helpt om creatief om te gaan met de opvoed-vraagstukken en het gedrag van kinderen waar je tegen aan loopt.

In dit boek vind je mijn visie op positief en creatief opvoeden, tref je allerlei rubrieken aan met veel voorkomende opvoedvragen en ant-woorden, en laat ik zien hoe je zelf thuis aan de slag kunt.

12 Positief en creatief opvoeden

Waarschijnlijk zul je een groot deel van wat ik in dit boek beschrijf herkennen en hopelijk denk je dan dat lukt bij mij al heel aardig of dat doe ik al. Daaruit kun jij als opvoeder misschien steun en kracht put-ten. Daarnaast hoop ik je praktische handvatten te geven, waarmee je thuis zelf positief en creatief aan de slag kunt op gebieden waar het misschien nog wat minder loopt. Ik hoop dat je aan de hand van de tips en tools met jouw opvoeduitdagingen aan de slag kunt, zodat de sfeer bij jullie thuis (nog) leuker wordt.

Tischa NeveKinder- en jeugdpsycholoog, speltherapeut en opvoedcoach

NB Waar ‘kind’ staat, wordt ook ‘kinderen’ bedoeld. Om het leesbaar te houden spreek ik ook niet overal over hij en/of zij. Maar dat bedoel ik natuurlijk wel. En als er ouders staat, doel ik ook op ouder of op-voeder/verzorger.

Inleiding 13

Wat je kunt verwachten van dit boekIn deel 1 lees je mijn visie op positief en creatief opvoeden. Wat be-doel ik daarmee, wat heb je er aan bij het opvoeden en hoe pas je het in de basis toe? In deel 2 vind je allerlei rubrieken met veelvoor- komende opvoedvragen en de antwoorden van mij daarop:complimenten geven en belonen;afspraken, regels en grenzen;slapen en opstaan;eten en aan tafel;spelen en vrije tijd;taken in huis;zelfstandigheid en loslaten;omgaan met andere kinderen;basisemoties: boosheid, verdriet, angst en vreugde;zelfvertrouwen en onzekerheid;ingrijpende gebeurtenissen.

In het derde en laatste deel, ‘Aan de slag’, laat ik zien hoe je thuis zelf aan de slag kunt. Hier vind je een handig stappenplan waarmee je op zoek kunt gaan naar de oorzaken van de dingen waar je in de opvoe-ding tegen aan loopt en graag verandering in wilt brengen. En hoe je hier vervolgens mee aan het werk kunt gaan. Aan het eind van dit boek vind je mijn favoriete opdrachten, tips en tools. Praktisch, makke- lijk toepasbaar en uitvoerbaar.

14 Positief en creatief opvoeden

•••••••••••

aan de slag met 77 veelgesteldeopvoedvragen

positief en creatief opvoeden

tischa neve

tis

ch

a n

ev

epo

sitief en c

reatief o

pvoed

en

´Niet doen!´ ´Pas op!´ ´Wat heb ik nou gezegd!´ ´Ik zei: Nee!´ ´Luister nu eens!´

het opvoeden van kinderen is helaas niet altijd even makkelijk. hoe leuk onze kinderen ook zijn, voor de meeste ouders is bovenstaande helaas maar al te herkenbaar. soms lijkt het wel of we de hele dag alleen maar roepen wat er niet mag …

en dat is nu precies een van de grootste opvoedvalkuilen: we gaan vaak vooral in op negatief gedrag van kinderen. omdat we dat gedrag willen veranderen. We vergeten dan echter dat er ook al veel wél goed gaat. hoe goedbedoeld ook, ingaan op negatief gedrag is niet de oplossing. sterker nog, het werkt meestal averechts.

in Positief en creatief opvoeden laat tischa neve zien dat kinderen positief benaderen niet alleen leuker is, maar ook veel effectiever. als je juist op momenten dat een kind lastig is, focust op wat er wel goed gaat, dan heb je veel meer kans dat het gedrag daadwerkelijk verandert.

tischa neve beantwoordt op de site van J/M voor ouders elke week vragen van lezers. de meest gestelde vragen hiervan vormen de inspiratie voor dit boek. in het eerste deel beschrijft tischa de uitgangspunten van positief opvoeden. in het tweede deel beantwoordt tischa - op haar bekende praktische manier - vragen over uiteenlopende onderwerpen. het boek besluit met oefeningen om zelf mee aan de slag te gaan.

tischa neve is kinderpsycholoog en bekend van het tv-programma Schatjes. Momenteel werkt ze mee aan de opvoedrubriek van het tv-programma Koffietijd en van het radioprogramma Dit is de dag. Zij heeft een eigen praktijk: Groot & Klein.

een onmisbaar boek voor alledaagse opvoedperikelen.

In samenwerking met