Starten met GebiedstransformatiesRichting geven en verbinden in een complexe omgeving

dr. Wouter Jan Verheuldr. ir. Tom Daamen

Jaarcongres Stedelijke Transformatie14 februari 2019 - Eindhoven

Foto: Wikimedia Commons

Processtrategieën

Product outcomes

Personenactoren

Plekgebieden

Gebieds-ontwikkeling

Gebiedsontwikkelingin 4 P’s

Bron: Verheul & Daamen, 2014

Twee uitdagingen voor gebiedstransformaties

3

1. Plek en product: integraliteit van opgave

2. Proces en personen: kwaliteit van de interacties

Integrale opgave

Woningen

Infrastructuur(OV)

Voorzieningnen

Werkgelegenheid

• In elkaar grijpende raders: vraag en aanbod van woningen, banen, onderwijs, infrastructuur (OV) en voorzieningen

• Zorgen voor ‘roltrapfunctie’ en vitaliteit van de stad

Onderwijs

5

Shaping places

6

Shaping places…• ‘Beyond default urbanism’

• Voorbij woon-, werk- en winkelgebieden met gebrekkige samenhang

7

Default urbanism = mislukte integratie…

1. tussen ontwikkelkavels (makkelijker kavel geïsoleerd ontwikkelen)

2. tussen publieke en private ruimte (in eigen domein investeren loont beter)

3. tussen gebruiks-, investerings- en ontwikkelwaardes (tenzij lange termijn)

4. tussen kavel en benodigde infra / maatschappelijke voorzieningen (free riding)

5. tussen heden en toekomst (voorkeur voor directe cash flow)Gebaseerd op Adams & Tiesdell, 2013

Stimuleren:

Sturen op afstand(representatief/generiek)

Sturen in overleg(participatief/specifiek)

Harde sturing (juridisch/financieel)

Verbinden:

Richting geven: Reguleren:

Zachte sturing (communicatief/relationeel)

Bron: Verheul, Daamen, Hobma & Heurkens, 2017

Instrumenten die de keuzes van partijen

beïnvloeden(‘Shaping’)

Instrumenten die de mogelijkheden van

partijen beperken (of verruimen/dereguleren)

Instrumenten die de organisatie en

samenwerking van partijen bespoedigen(‘Capacity building’)

Instrumenten die (in)direct kosten/risico’s voor partijen verlagen

Meervoudig sturen

8. Bijlagen1. Richting geven en verbinden

Gebiedsontwikkeling

Source: Mintzberg, Ahlstrand & Lampel (1998)

Gepland én emergent

12

Dudok (1949)

OMA (2006)

Sinds 2011

Eigendom

Clusters en lifecycles

Richtlijnenkaart

RondeTafelBinckhorst,initiatiefStichtingI’MBINCKi.s.mdegemeenteDenHaag

Binckse Belofte (promiseoftheBinckhorst),workbeer,designedbydesigncompanyWeAreAMP,2013

Foto:Martijn vanDam

“Hâh ut râh”

22

• Geen vooraf geplande, geïmplementeerde strategie maar meanderend proces van geplande en emergente strategieën

• Ontwikkelrichting gebied stabiel, maar interactie van gemeente met stakeholders veranderlijk (n.a.v. markt, politiek)

• Inhoud van plannen ontwikkeling zich óók gepland en emergent, waarin lokale geluid (blijvers) verweven raakt met de stem van nieuwkomers

Inzichten uit Den Haag

2. Van betoog naar beton

24

Eindhoven: transformaties in een post-industriestad

Eindhoven

27

29

30

Thirdparties

35

36

37

38

39

40

• Geen allesomvattende plannen vanaf de tekentafel bedacht, maar emergente strategieën

• In lokaal DNA verankerde vernieuwing

• Stadsdebatten en lokale verhaalvorming

Inzichten uit Eindhoven

Verhalenstromen en verhaalcoalities

Bron: Verheul, 2014

Inhoud 1. Gebaseerd op inhoudelijke analyse sociaal-economische trends2. Gebaseerd op begrip van marktfunctioneren en overheidsbeleid

Gezag 3. Plan maker / communicator heeft juridisch gelegitimeerde macht /

ondersteuning van (hogere) overheid4. Gecommuniceerd vanuit charisma en pakkende framing

Middelen5. Significante (mogelijkheden tot) inzet middelen voor uitvoering

Draagvlak 6. Grote betrokkenheid stakeholders in de omgeving7. Representeert voorkeuren van de lokale gemeenschap

42

7 principes van overtuigende gebiedsplannen

Gebaseerd op Adams & Tiesdell, 2013

Zwolle en ‘De Woonkeuken’

Arena’s

GemeenteraadStadsdebatten

BestuurskamersExpertmeetings

(Social) MediaPlace making

events

Tête-à-têteToevallige

ontmoetingen

Formeel

Informeel

Openbaar Besloten

Bron: Verheul, 2015

Nieuwe arena’s…

3. Conclusies en reflecties

Stimuleren:

Sturen op afstand(representatief/generiek)

Sturen in overleg(participatief/specifiek)

Harde sturing (juridisch/financieel)

Verbinden:

Richting geven: Reguleren:

Zachte sturing (communicatief/relationeel)

Bron: Verheul, Daamen, Hobma & Heurkens, 2017

Instrumenten die de keuzes van partijen

beïnvloeden(‘Shaping’)

Instrumenten die de mogelijkheden van

partijen beperken (of verruimen/dereguleren)

Instrumenten die de organisatie en

samenwerking van partijen bespoedigen(‘Capacity building’)

Instrumenten die (in)direct kosten/risico’s voor partijen verlagen

Meervoudig sturen

48

Vijf leidraden

1. Begrijp de bestaande situatie

2. Bouw vertrouwen door voortgang

3. Deel dilemma’s en spanningen

4. Denk door schalen heen

5. Durf te experimenteren

Bron: Daamen, 2017

Twee uitdagingen voor de gebiedstransformatie

49

1. Plek en product: integraliteit van opgave

2. Proces en personen: kwaliteit van de interacties

4. Vragen en discussie

Tot slot

51

TU Delft Urban Development Management is pleitbezorger en partner in procesbegeleiding van stedelijke transformaties:

• Experimenteerruimte

• Kennisnetwerkvorming

Voor vragen of suggesties: w.j.verheul@tudelft.nl of t.a.daamen@tudelft.nl

Copyrights: inhoud en figuren uit deze presentatie mogen alleen gebruikt worden na bronvermelding en consultatie van de auteurs: t.a.daamen@tudelft.nl of w.j.verheul@tudelft.nl. Bronvermelding van foto’s in deze presentatie is zoveel mogelijk door ons opgenomen. Waar onbekend kunnen fotografen zich melden bij de auteurs.