New Gezocht: nieuwe economische dragers voor het platteland? · 2020. 8. 5. · west-vlaamse...

wes

t-vl

aam

se

inte

rcom

munal

e |

bar

on

ruze

ttel

aan

35

| 8310

bru

gge

| te

l (0

50)

36

71

71

| fa

x (0

50)

35

68

49

| w

ww

.wvi

.be

G e z o c h t : n i e u w e e c o n o m i s c h e

d r a g e r s v o o r h e t p l a t t e l a n d ?

E e n o n d e r z o e k n a a r h e r g e b r u i k v a n h o e v e s i n d e W e s t h o e k

a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i 2 0 0 6

voorwoord

samenvatting

hoofdstuk 1 situering van het onderzoek 7

Inleiding ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 81. Opbouw van de studie.............................................................................................................................................................................................................................. 92. Methodiek............................................................................................................................................................................................................................................................. 93. Betrokken partners...................................................................................................................................................................................................................................... 9

hoofdstuk 2 een korte voorstelling van de Westhoekregio 11Inleiding..................................................................................................................................................................................................................................................................... 121. Ligging................................................................................................................................................................................................................................................................. 132. Bevolking........................................................................................................................................................................................................................................................... 143. Economie ......................................................................................................................................................................................................................................................... 153.1.. De.landbouwsector.......................................................................................................................................................................................................................... 153.2.. Overige.economische.sectoren.............................................................................................................................................................................................. 15Besluit.........................................................................................................................................................................................................................................................................15

hoofdstuk 3 landbouw en de Westhoekregio 17Inleiding..................................................................................................................................................................................................................................................................... 181. Het landbouwbeleid van de Europese Unie........................................................................................................................................................................ 192. Evoluties in de Vlaamse landbouw............................................................................................................................................................................................. 192.1.. Algemene.tendensen..................................................................................................................................................................................................................... 192.2.. Verklarende.factoren.voor.de.achteruitgang.van.de.landbouw...................................................................................................................... 193. De landbouwsector in (West-) Vlaanderen en de Westhoek................................................................................................................................ 213.1.. De.evolutie.van.het.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen........................................................................................................................ 213.2.. De.landbouwsector.in.de.Provincie.West-Vlaanderen.&.de.Westhoek.................................................................................................... 224. Het toekomstige platteland .............................................................................................................................................................................................................. 274.1.. Platteland:.niet-landbouw.functies.winnen.aan.belang......................................................................................................................................... 274.2.. Naar.een.nieuw.en.anders.platteland?............................................................................................................................................................................. 274.3.. Naar.een.nieuw.plattelandsbeleid?..................................................................................................................................................................................... 30Besluit.........................................................................................................................................................................................................................................................................31

hoofdstuk 4 ruimtelijke ordening & economie op het platteland 33Inleiding..................................................................................................................................................................................................................................................................... 341 Ruimtelijke ordening en plattelandseconomie in Vlaanderen............................................................................................................... 341.1.. “Plannen”.in.(West-)Vlaanderen............................................................................................................................................................................................ 341.2.. Activiteiten.in.agrarisch.gebied.volgens.de.ruimtelijke.ordening.regelgeving..................................................................................... 362. (Nieuwe) economie op het Vlaamse platteland volgens het SPRE .............................................................................................................. 392.1.. Kenmerken.van.de.plattelandseconomie.in.Vlaanderen..................................................................................................................................... 392.2.. Een.ruimtelijk-economisch.plattelandsbeleid?............................................................................................................................................................ 40Besluit.........................................................................................................................................................................................................................................................................41

inhoud

hoofdstuk 5 beleid en onderzoek inzake hergebruik in Nederland 43

Inleiding..................................................................................................................................................................................................................................................................... 441. Ruimtelijke ordeningsbeleid en landbouw in Nederland........................................................................................................................... 442. Regelingen m.b.t. vrijkomende agrarische gebouwen in Nederland............................................................................................... 442.1.. Ruimte.voor.Ruimte.regeling.(RvR).................................................................................................................................................................................... 442.2.. Regeling.Vrijkomende.agrarische.bebouwing............................................................................................................................................................. 483. Evaluatie Nederlandse instrumenten en mogelijke toepassing in Vlaanderen...................................................................... 513.1.. Instrumenten.m.b.t..agrarische.bedrijfsgebouwen.in.Vlaanderen................................................................................................................ 513.2.. Toepasbaarheid.Nederlandse.instrumenten.in.Vlaamse.context.................................................................................................................. 514. Onderzoek naar hergebruik van hoeves in Nederland................................................................................................................................. 534.1.. De.achteruitgang.van.de.landbouwsector.in.Nederland..................................................................................................................................... 534.2.. Hoeves.en.hergebruik................................................................................................................................................................................................................... 544.3.. Historische.Boerderijen.en.bedrijfsmatig.hergebruik............................................................................................................................................. 59Besluit ....................................................................................................................................................................................................................................................................... 61

hoofdstuk 6

onderzoek naar hergebruik van hoeves in de Westhoek 63Inleiding..................................................................................................................................................................................................................................................................... 641. Afbakening van het onderzoeksonderwerp........................................................................................................................................................................ 641.1.. Doelgroepen......................................................................................................................................................................................................................................... 641.2.. Afbakening.in.de.tijd....................................................................................................................................................................................................................... 661.3. Geografischeafbakening............................................................................................................................................................................................................ 662. Op zoek naar NED in de Westhoek: Methodiek ............................................................................................................................................................. 692.1.. Methode.1............................................................................................................................................................................................................................................... 692.2.. Methode.2............................................................................................................................................................................................................................................... 702.3.. Methode.3............................................................................................................................................................................................................................................... 712.4.. Overzicht.eindresultaat................................................................................................................................................................................................................. 723. De enquêteresultaten ............................................................................................................................................................................................................................ 743.1.. Verschillen.en.gelijkenissen.met.Nederlands.onderzoek.naar.hergebruik............................................................................................ 743.2.. Resultaten.van.het.onderzoek.naar.hergebruik......................................................................................................................................................... 74Besluit.........................................................................................................................................................................................................................................................................81Algemeen besluit...................................................................................................................................................................Bijlagen...................................................................................................................................................................................................................................................................... 84Bibliografie.......................................................................................................................................................................................................................................................... 100Eindnoten............................................................................................................................................................................................................................................................. 104

Gebruikte afkortingen

EU. . Europese.UnieEFRO. . Europees.Fonds.voor.Regionale.OntwikkelingGRS. . Gemeentelijk.Ruimtelijk.StructuurplanGLB. . Gemeenschappelijk.LandbouwbeleidNED. . Nieuwe.Economische.DragersPDPO. . PlattelandsontwikkelingsprogrammaPKB. . Planologische.kernbeslissingPRS. . Provinciaal.Ruimtelijk.StructuurplanRSV. . Ruimtelijk.Structuurplan.VlaanderenRVR. . Ruimte.voor.Ruimte.RegelingRBV. . Regeling.Beëindiging.VeehouderijtakkenSPRE. . Strategisch.Plan.Ruimtelijke.EconomieVAB. . Vrijkomende.Agrarische.BebouwingWRO. . Wet.Ruimtelijke.Ordening

Lijst van Figuren

Figuur.1..De.Westhoekregio.Figuur.2..Dynamisch.karakter.van.de.landbouw.in.de.Vlaamse.gemeenten.Figuur.3..Relatie.tussen.VAB.Figuur.4..Aan.het.onderzoek.deelnemende.Westhoekgemeenten

Lijst van Tabellen

Tabel.1.. .Oppervlakte.en.aantal.inwoners.per.Westhoekgemeente.per.arrondissement.in.2005Tabel.2.. .Aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen.Tabel.3... Opvolging.in.de.Vlaamse.landbouwsector.Tabel.4... Aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen,.West-Vlaanderen.en.de.Westhoek.Tabel.5... Daling.van.het.aantal.landbouwers.per.gemeente.in.de.Westhoekregio.Tabel.6... Opvolgers.in.de.landbouwsector.in.West-Vlaanderen.en.in.de.WesthoekTabel.7... Aanwezigheid.van.opvolgers.bij.landbouwers.ouder.dan.50.in.de.Westhoek.Tabel.8... Residentieel.ruimtegebruik.in.het.Vlaamse.Gewest.Tabel.9... Ruimtelijk.kader.voor.plattelandstoerisme.Tabel.10.. .Ruimtelijk.kader.voor.plattelandstoerisme.m.b.t..leegstaande.hoevesTabel.11.. .RvR.in.reconstructiegebieden..Tabel.12.. .Resultaten.RvR.in.de.provincie.Limburg.Tabel.13.. .Implementatie.van.NED.beleid.in.de.provincie.Zeeland.Tabel.14. .Aard.van.bedrijfsmatig.hergebruik.in.NederlandTabel.15.. Verwachtingen.van.ondernemers.over.bedrijfsuitbreiding.de.komende.2.jaar.(N=312).Tabel.16.. .Aanpassingen.aan.de.boerderij.verricht.door.‘verbouwende’.ondernemers.(N=117).Tabel.17.. .Aanpassingen.aan.de.boerderij.verricht.ten.behoeve.van.de.woning,.het.bedrijf.of.beide.. (N=105).(in.%)Tabel.18.. Schematisch.overzicht.van.NED.activiteiten.in.de.Westhoek.Tabel.19.. Onderscheid.karakter.voor-.en.achtererf.bij.historische.hoevesTabel.20.. Agrarisch.gebruik.in.de.onderzochte.Westhoekgemeenten.Tabel.21.. Aantal.opvolgers.in.de.onderzochte.Westhoekgemeenten.Tabel.22.. Beschikbaar.aanbod.bedrijventerreinen.in.de.onderzochte.Westhoekgemeenten.Tabel.23.. Resultaten.onderzoeksmethodiek.1.Tabel.24.. Activiteiten.in.hoeves.in.agrarisch.gebied.per.gemeente.Tabel.25.. Overzicht.van.het.aantal.verzamelde.potentiële.NED’s.Tabel.26.. Aangetroffen.activiteiten.in.(voormalige).hoeves.Tabel.27.. Overzicht.van.het.aantal.niet-agrarische.activiteiten.in.hoeves

1w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

V o o r w o o r d

Op. vele. beleidsdomeinen. worden. gemeenten. ge-confronteerd.met.nieuwe.uitdagingen..De.nieuwe. ta-ken. op. het. vlak. van. ruimtelijke. ordening. maken. het.(uit)voeren. van. een. ruimtelijk. en. stedenbouwkundig.beleid.geen.gemakkelijke.opgave.voor.de.gemeente-besturen..Vooral.voor.de.vele.kleine.gemeenten.van.de.Westhoek.tekent.dit.probleem.zich.nog.wat.scher-per.af.

Om.op.de.uitdagingen.met.betrekking.tot.het.(uit)voeren.van. een. duurzaam. ruimtelijk. en. stedenbouwkundig.beleid.voor.gemeenten.in.een.plattelandsregio.als.de.Westhoek.een.antwoord.en.begeleiding.te.kunnen.bie-den.werd.door.de.West-Vlaamse.Intercommunale.en.het.Westhoekoverleg. in.2003.het.project. “Ankerpunt.Ruimtelijke. Economische. Planning. Westhoek”. in. het.leven. geroepen.. Ondersteunende. partners. werden.gezocht. en. gevonden.. Bij. deze. wil. ik. de. Provincie.West-Vlaanderen,. het.Vlaams.Gewest,. de.Europese.Unie.en.het.Westhoekoverleg.bedanken.voor.hun.bij-dragetotdetotstandkomingendefinancieringvanhetproject..

Eén.van.de.taakstellingen.van.het.Ankerpunt.die.voort-vloeit.uit.de.nieuwe.ruimtelijke.vraagstukken.die.zich.stellen.in.het.kader.van.het.plattelandsbeleid,.bestond.erin.een.onderzoek.uit.te.voeren.naar.de.tendens.tot.hergebruik.van.hoeves.in.de.Westhoek..Dit.onderzoek.werd. uitgevoerd. door. Line. Putseys,. stafmedewerker.bij. de.West-Vlaamse. Intercommunale. (wvi)..Zij.werd.hierin.gecoacht.door.Niek.De.Roo,.expert.bij.de.wvi.en.bijgestaan.door.een.stuurgroep.van.beleidsverant-woordelijken.en.ambtenaren,.bestaande.uit.leden.van.de.ondersteunende.partners..Al.deze.personen.wens.ik. uitdrukkelijk. te. bedanken. voor. hun. doorgedreven.inzet.en.ingebrachte.deskundigheid.in.de.totstandko-ming.van.het.onderzoek.

Met. dit. onderzoek. wensen. we. een. bijdrage. te. leve-ren.tot.het.in.kaart.brengen.van.de.uitdagingen.waar-mee.het.Vlaamse.platteland. in.het.algemeen,.en.de.Westhoekregio.in.het.bijzonder,.in.de.toekomst.zal.ge-confronteerd.worden..Omwille.van.de.impact.die.een.beslissing. met. betrekking. tot. het. thema. hergebruik.zal.hebben.op.de.bestaande.ruimtelijke.ordeningsre-gelgeving.en.geldende.beleidsvisies.op.het.platteland.in.Vlaanderen.hopen.we.dat. de. terreinvaststellingen.uit.dit.onderzoek.aanleiding.geven.tot.een.ruim.debat:.waar.wil.Vlaanderen.in.de.toekomst.met.het.platteland.naartoe?

Geert.Sanders.-.Algemeen.directeur.West-Vlaamse.Intercommunale.

2 w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6


De.Westhoekregio.is.een.dunbevolkt,.uitgestrekt.plat-telandsgebied.in.het.noordwesten.van.West-Vlaande-ren..Het.aantal. landbouwers.en.hun.opvolgers.daalt.jaarlijks. in. de. regio,. net. als. in. Vlaanderen.. Deson-danks. blijft. de. landbouwsector. in. de. Westhoek. de.voornaamste.drager.van.de.open.ruimte.én.draagt.ze.bij tot de instandhouding vande specifieke identiteitvan. de. regio.. In. het. buitenland. ondergaat. de. land-bouwsector. dezelfde. evolutie.. In. Nederland. leidt. de.sterke.achteruitgang.van.de.landbouwsector.enerzijds.tot.onderzoek.naar.potentieel.negatieve.gevolgen.op.de.vitaliteit.en.leefbaarheid.van.het.platteland.en.an-derzijds.tot.maatregelen.om.“plattelandsverrommeling”.en.hergebruik.van.voormalige.hoeves.voor.niet-agra-rische. activiteiten. te. stimuleren.. Deze. maatregelen.hebben.gevolgen.op.het.uitzicht.en.de. identiteit. van.de. landelijke. omgeving.. Gezien. het. belang. van. de.landbouwsector, voor het behoudvanhet specifiekelandelijke.karakter.en.uitzicht.van.de.Westhoekregio,.wensen.de.verschillende.streekpartners.met.een.on-derzoek.de.veranderingen.in.kaart.te.brengen.die.zich.op.het.platteland.in.het.algemeen,.en.de.regio.in.het.bijzonder,. voordoen.. Dit. onderzoek. is. gericht. op. het.inschatten.van.de.achteruitgang.van.de. landbouw. in.de.Westhoek.en.de.gevolgen.ervan.voor.het.voorma-lig.agrarisch.landbouwpatrimonium.en.de.kwaliteit.van.de.landelijke.omgeving..Vragen.zoals.:.“leidt.agrarisch.functieverlies. tot. sloop,. leegstand,. of. vestiging. van.nieuwe.niet-agrarische.economische.functies.in.voor-malig. landbouwpatrimonium”. staan.dan.ook.centraal.in.dit.onderzoek..In.het.onderzoek.werd.enerzijds. vastgesteld.dat.on-danks. de. opkomst. van. industrie. en. diensten. in. de.Westhoek,.de.landbouw.een.belangrijke.economische.pijler.blijft..Anderzijds.daalde.het.aantal. landbouwbe-drijven.er.op.tien.jaar.met.ongeveer.20.%.(of.een.1070.landbouwbedrijven)..Dit. is.een. lager.percentage.dan.in.Vlaanderen.(26,2%).en.West-Vlaanderen.(22,5%)..Binnen.de.Westhoekregio.verschilt.die.daling.van.ge-meente. tot.gemeente..Zonnebeke.en.Poperinge.ver-loren.in.absolute.en.relatieve.cijfers.het.meeste.land-bouwbedrijven,.gemeenten.als.Veurne,.Lo-Reninge.en.Vleteren.het.minst..Cijfers.over.beschikbare.opvolgers.en.leefbaarheid.van.landbouwbedrijven.voorspellen.in.de. toekomst. respectievelijk. 24,4%. en. 30,1%. minder.landbouwbedrijven. in. de. Westhoek.. Uit. gesprekken.met. de. landbouwsector. blijkt. dat. het. merendeel. van.het. vrijgekomen. landbouwpatrimonium. en. de. bijho-rende.gronden. ten.gevolge.van.schaalvergroting.op-geslorpt. worden. door. de. landbouwsector.. Dit. is. een.internationaal. fenomeen. dat. eveneens. in. de. hand.wordt.gewerkt.door.recente.wijzigingen.in.de.Vlaamse.

milieuwetgeving..Tengevolge.van.de.schaalvergroting.blijven.de.bedrijfsgebouwen.ingeschakeld.in.het.land-bouwcircuit,.maar.komt.het.ook.regelmatig.voor.dat.de.landbouwwoning. verhuurd. wordt. aan. niet-agrarische.bewoners..Een.tweede.tendens.is.dat.vele.kleinschali-ge.hoeves.in.de.Westhoek.een.nieuwe.(zonevreemde).woonfunctie.krijgen.waarbij.gepensioneerde.landbou-wers. plaats. maken. voor. nieuwe,. niet-agrarische. be-woners..Deze.laatste.groep.wordt.aangetrokken.door.de.“rurale.idylle”.en.de.rust.van.het.platteland...........

De.achteruitgang.van.het.aantal. landbouwers.op.het.Vlaamse.platteland.loopt,.ten.gevolge.van.maatschap-pelijke.evoluties,.parallel.met.een.andere.evolutie:.het.toenemend.belang.van.andere.functies.op.het.platte-land..Ten.eerste.wordt.het. inkomen.van.de. landbou-wer.steeds.meer.aangevuld.met.opbrengsten.uit.agra-rische.nevenactiviteiten..16.%.van.de.landbouwers.in.de.Westhoek.“verbreden”.hun.activiteiten.met.bv..na-tuurbeheer,.groenten-,.fruit-.en.zuivelverkoop.en.-ver-werking. op. de. hoeve,. dagrecreatie. (hoevetoerisme).of. een. combinatie. van.deze.activiteiten..Ten. tweede.veroveren. enkele. niet-agrarische. of. zogenaamde.“consumptieve.functies”.als.toerisme,.recreatie.en.(zo-als.reeds.gesteld).wonen.hun.plaats.op.het.platteland..Tot. slot. duiken. ook. nieuwe. economische. activiteiten.op.het.platteland.op,.zoals.bv..kleine.ambachten,.vrije.beroepen,.enz...Het.gaat.om.“nieuwe”.ondernemers.of.ondernemers.die.overschakelden.van.met. landbouw.verbonden. activiteiten. naar. niet-agrarische. activitei-ten..Al. deze. ontwikkelingen. maken. deel. uit. van. een.evolutie.die.in.het.algemeen.wordt.getypeerd.als.een.overgang. van. een. monofunctioneel. agrarisch. platte-land.naar.een.multifunctioneel.verstedelijkt.platteland..Deze. nieuwe. functies. kunnen. potentieel. fungeren.als.alternatieve.“economische.dragers”.voor.het.plat-teland,. ter. compensatie. van. het. dalend. aantal. land-bouwers.. Daarbij. kan. een. toenemend. aanbod. van.landbouwpatrimonium. dat. de. agrarische. functie. ver-liest. een. antwoord. zijn. op. de. bestaande. vraag. naar.ruimte.om.te.wonen.en.ondernemen.op.het.platteland..Al.deze.nieuwe.functies.kunnen.evenwel.ook.nadelen.hebben.voor.de.identiteit.en.de.ruimtelijke.kwaliteiten.ervan.

Hoe. speelt. het. beleid. in. op. de. nieuwe. evoluties. op.het.platteland?.Het.ruimtelijk.ordeningsbeleid.van.het.Vlaamse.gewest.bepaalt.welke.activiteiten.zich.op.het.platteland. kunnen. ontplooien.. Nieuwe. plattelands-functies. zoals.wonen,. zachte. recreatie,. toerisme.en/of.bij. landbouw.aansluitende.activiteiten.zijn.volgens.de.huidige.regelgeving.als.alternatief.voor.agrarische.activiteiten.in.zowel.actieve.als.in.niet-actieve.hoeves.

S a m e n v a t t i n g


toegelaten..Wat.de.niet-agrarische.economische.acti-viteiten.in.voormalige.hoeves.betreft,.biedt.het.recente.besluit. van. de. Vlaamse. regering. inzake. functiewijzi-ging.van.zonevreemde.gebouwen.enkele.mogelijkhe-den..In.de.praktijk.blijken.de.strenge.voorwaarden.van.het.besluit.de.praktische.toepassing.ervan.in.de.weg.te.staan..Dit.alles.betekent.dat.het.huidige.ruimtelijk.or-deningsbeleid.zeer.sterk.gericht.blijft.op.het.vrijwaren.van.de.landbouwfunctie.op.het.platteland..Vanuit.eco-nomische.hoek.komt.hier.reactie.op..In.het.kader.van.de.herziening.van.het.Ruimtelijk.Structuurplan.Vlaan-deren. (RSV). pleiten. de. auteurs. van. het. Strategisch.Plan.Ruimtelijke.Economie.(SPRE).voor.het.toelaten.van.meer.niet-agrarische.economische.functies.op.het.platteland..Dit.gebeurt.op.basis.van.de.vaststelling.dat.de. plattelandseconomie. in. peri-urbane. plattelands-gebieden. zoals. Vlaanderen. de. landbouweconomie.overstijgt,.en.dat.deze.bovendien.belangrijke.troeven.heeft..In.het.SPRE.wordt.dan.ook.gepleit.om.rekening.te. houden. met. het. multifunctioneel. karakter. van. de.plattelandseconomie.om.de.economische.vitaliteit.van.het.platteland.te.bewaren.en.te.versterken..In.verband.met.solitaire.vestigingen.wordt.gevraagd.om.een.co-herente.strategie. te.ontwikkelen.voor.hergebruik.van.verlaten. (agrarische). gebouwen. door. nieuwe. econo-mische.dragers,. zowel. in. de. sfeer. van.de. landbouw.en.aanverwante. functies.als. in. andere.economische.niches...

Welke.gevolgen.brengt.niet-agrarisch.hergebruik.van.voormalig. landbouwpatrimonium. mee. voor. het. plat-teland?. Onderzoek. naar. hergebruik. van. hoeves. in.Nederland.toont.aan.dat.het.merendeel.van.de.voor-malige.boerderijen.een.woonfunctie.krijgt,.en.een.min-derheid,.met.name.14%.(of.1029.hoeves).hergebruikt.wordt.voor.niet-agrarische.bedrijvigheid..Op.basis.van.de. onderzoeksresultaten. wordt. gesteld. dat. de. vrees.voor. landschappelijke. en. ruimtelijke. aantasting. van.het.platteland.ongegrond.is..Het.kleinschalig.karakter.van.de.meeste.“Nieuwe.Economische.Dragers”.(NED).en.de.beperkte.wens. tot. uitbreiding. zou.het. behoud.van. het. plattelandskarakter. garanderen.. Bovendien.wordt.de.werkgelegenheid.door.de.NED.positief. be-invloed..In.Nederland.zijn.op.nationaal,.provinciaal.en.gemeentelijk.niveau.meerdere.beleidsinitiatieven.ont-wikkeld.die.pogen.om.het.effect.van.de.inkrimping.van.de.landbouwsector.op.de.leefbaarheid.van.het.platte-land.op.te.vangen..Hierbij.wordt.voornamelijk.gedacht.aan.toeristisch-recreatieve.activiteiten.en.aan.het.bou-wen van één ofmeerderewoningen ter financieringvan.de.sloop.van.voormalige.hoeves.(de.zogenaamde.Ruimte.voor.Ruimte.Regelingen.(RvR))..Deze.wonin-gen.kunnen.gebouwd.worden.ofwel.op.de.voormalige.

landbouwsite.of.op. locaties.aansluitend.op.de.woon-kern.. In. enkele. provincies. worden. ook. maatregelen.genomen. om. niet-agrarische. economische. activitei-ten.in.voormalige.hoeves.te.stimuleren...De.Provincie.Zeeland.bijvoorbeeld.werkte.een.gebiedsgericht.kader.uit.om.de.vestiging.van.kleinschalige,.niet-agrarische.functies. op. voormalige. hoeves. te. stimuleren.. In. ruil.hiervoordientdeondernemerfinancieelteinvesterenin. de. ruimtelijke. kwaliteit. van. het. landbouwgebouw.en. de. integratie. ervan. in. de. landelijke. omgeving.. In.de.praktijk.kent.dit. kader.echter.een.beperkt. succes.omwille.van.de.talrijke.en.strenge.voorwaarden.en.de.loodzware.erkenningsprocedures..

Deze.bevindingen.bevestigen.op.het.eerste.zicht.dat.het.toelaten.van.“NED”.in.voormalige.hoeves.voorde-len.heeft.wat.tewerkstelling.en.hergebruik.van.patrimo-nium.betreft,.en.een.beperkt.aantal.nadelen.gezien.de.kleinschaligheid.van.de.activiteit,.de.beperkte.wens.tot.uitbreiding.en.de.wil.van.de.ondernemer.om.te.inves-teren.in.de.site.en.de.omgeving..Maar.bij.de.resultaten.van.het.onderzoek.enerzijds.en.de.geldigheid.ervan.in.de.Vlaamse.context.anderzijds.kunnen.enkele.be-denkingen.geformuleerd.worden..Uit.het.Nederlandse.onderzoek.blijkt.dat.de.woonfunctie.op.een.hoeve.op.lange. termijn. een. potentiële. broedplaats. vormt. voor.het.opstarten.van.een.(niet-agrarische).onderneming.(de.zogenaamde.“broedstooffunctie”)..Dit.betekent.dat.de. tot. nu. toe.beperkte. tendens. van.hergebruik. door.niet-agrarische. activiteiten,. op. termijn,. onder. invloed.van.het. steeds.dalend.aantal. landbouwers.enerzijds.en.het.hoge.percentage.van.hergebruik.door.wonin-gen.anderzijds,.in.de.toekomst.nog.(sterk).kan.stijgen..Zo.kan.het.toelaten.van.niet-agrarisch.hergebruik.van.hoeves.op.termijn.wèl.een.negatieve.invloed.hebben.opdeopenruimteenhetspecifiekekaraktervanhetplatteland..Ten.tweede.is.de.ruimtelijke.situatie.in.Ne-derland.anders.dan.deze. in.Vlaanderen..Vlaanderen.en.de.Westhoek.kennen.in.vergelijking.met.Nederland.een. sterkere. versnippering. van. het. landelijk. gebied.en.een.veelheid.van.kleinschalige.landbouwbedrijven..Een. toename. van. hergebruik. van. hoeves. door. niet-agrarische.activiteiten.heeft.m.a.w..in.Vlaanderen.een.sterkere. impact.op.de.open.ruimte.en.het. landschap.dan. in. Nederland.. Wat. de. mogelijke. toepassing. van.de. Nederlandse. beleidsinstrumenten. in. de. Vlaamse.context. en. de. wenselijkheid. hiervan. betreft,. kan. ge-steld.worden.dat.vanuit.ruimtelijk.oogpunt.de.toepas-sing.van.een.RvR.in.Vlaanderen.onwenselijk. is..Hier.zijn.meerdere. redenen.voor:.het.desbetreffende.per-ceel.verliest.voorgoed.de.agrarische.bestemming,.een.planmatige. omgang. van. de. ontwikkeling. van. kleine.kernen. wordt. door. het. ad-hoc. karakter. van. de. RvR.


verhinderd,.en. tot.slot.zou.dit. leiden. tot.een.verdere.toename. van. de. (zonevreemde). bebouwing. in. het.landelijk.gebied.en.de.versterking.van.de.tendens.om.voormalige. hoeves. te. verbouwen,. herbouwen. of. uit.te.breiden. ten.gevolge.van.de.versoepelde.Vlaamse.regelgeving..Deze.laatste.evolutie.is.onwenselijk.om-dat.geconstateerd.wordt.dat.dit.een.sterke.negatieve.invloed. heeft. op. het. typische. landelijke. karakter. en.de.open.ruimte.van.de.Westhoek..Het.NED.systeem.van.Zeeland.brengt.wel. interessante.elementen.aan,.zoals.bv..de.verplichting. te. investeren. in.de.kwaliteit.van.de.site. in.ruil.voor.de.toelating.zich.er.te.mogen.vestigen,.die.als.inspiratiebron.kunnen.dienen.om.het.besluit. van. de. Vlaamse. regering. m.b.t.. functiewijzi-ging.aan.te.passen..Dit.met.het.doel.om.investeringen.in. ruimtelijke. kwaliteit. te. garanderen.. In. de. Vlaamse.contextlijktdeleegstandsheffingeenbeteralternatiefom.leegstand.op.en.verrommeling.van.het.platteland.tegen.te.gaan,.op.voorwaarde.dat.dit.instrument.beter.uitgebouwd.wordt..

Uit. het. kwalitatief. onderzoek. naar. hergebruik. van.voormalig.landbouwpatrimonium.in.de.Westhoekregio.werd,.net.als. in.het.Nederlandse.onderzoek,.gecon-stateerd. dat. wonen. de. belangrijkste. hergebruikvorm.is..Hergebruik.door.niet-agrarische.economische.ac-tiviteiten. staat. in.de.Westhoek.op.de. tweede.plaats..De.aangetroffen.NED.in.de.Westhoek.zijn.kleinschalig.van.aard,.hebben.een.beperkt.aantal.werknemers.en.voorzien.voornamelijk.in.de.“zelftewerkstelling”.van.de.eigenaars.. De. uitbreidingswens. is. beperkt. en. is. het.grootst.bij.de.nieuwe.ondernemers..Wat.de.relatie.be-treft.van.de.NED.en.de.onmiddellijke.omgeving,.bewe-ren.alle.ondervraagde.ondernemers.dat.hun.activiteit.op.het.platteland.past..Op.de.vraag.of.men.bereid.was.om.bij.groei.naar.een.bedrijventerrein.te.verhuizen.ant-woordden.de.meeste.respondenten.dan.ook.negatief..Bijna.alle.ondernemers.stellen.dat.ze.rekening.houden.met.de.onmiddellijke.omgeving.door.het.aanbrengen.en. het. onderhoud. van. erfbeplanting. ter. verfraaiing.van. de. omgeving.. Bij. terreinbezoek. werd. inderdaad.vastgesteld.dat.velen.inspanningen.doen.hieromtrent..Hergebruik.gaat.vaak.samen.met.het.aanbrengen.van.veranderingen.aan.het.uiterlijk.van.de.hoeve,.bv..door.afbraak-. of. uitbreidingswerken.. Tussen. nieuwe. on-dernemers.en.(para-)agrariërs.is.een.andere.houding.t.o.v..het.platteland. te.constateren..Nieuwe.onderne-mers.voeren.meer.veranderingswerken.(afbraak,.ver-fraaiing).aan.de.hoeve.en.het.erf.uit,.beweren.meer.dat. het. bewonen. van. een. boerderij. iets. speciaals.voor.hen.betekent,.en.hechten.meer.belang.aan.hun.hoeve.als.een.bruikbare.huisvesting.en.als.een.sym-bool.van.landelijk.wonen..Tot.slot.hechten.nieuwe.on-

dernemers.een.zeer.sterk.belang.aan.het. landschap.in. de. streek,. in. tegenstelling. tot. de. (para-). agrariër..Hieruit.kan.afgeleid.worden.dat.voornamelijk.nieuwe.ondernemers.bereid.lijken.om.te.investeren.in.de.site.zelf. en. rekening. te. houden. met. de. landschappelijke.omgeving.en.dat.hergebruik.door.deze.ondernemers.niet.noodzakelijk.leidt.tot.een.negatieve.impact.op.de.omgeving.. De. combinatie. wonen-werken. op. hoeves.werkt. deze. tendens. vermoedelijk. in. de. hand.. Deze.bevindingen.bevestigen.de.Nederlandse.onderzoeks-resultaten.m.b.t..de.afwezigheid.van.negatieve.ruimte-lijke.effecten.op.de.omgeving..Een.andere.belangrijke.vaststelling. is. dat. bepaalde. niet-agrarische. activitei-ten.in.hoeves,.zoals.bv..schrijnwerkerijen,.niet.alleen.op.zoek.zijn.naar. voldoende.opslagruimte.maar.ook.naar.geïsoleerde.gebouwen.waar.hun.activiteit.geen.hinder.kan.veroorzaken.voor.nabijgelegen.woningen..Hierin. speelt. vermoedelijk. het. “Not. in. My. Backyard-syndroom”.ten.gevolge.waarvan.deze.activiteiten.in.de.woonkernen,.waar.ze.zich.volgens.de.huidige.ruimte-lijke.ordeningsregelgeving.moeten.vestigen,.klachten.ondervinden.van.omliggende.bewoners..Een.andere.reden.is.dat.omwille.van.de.hinder.en.de.in.verhouding.met.de.ingenomen.oppervlakte.beperkte.gegenereer-de. tewerkstelling,. bepaalde. activiteiten. moeilijk. een.locatie.vinden.op.lokale.bedrijventerreinen...

Uit. dit. onderzoek. komt. duidelijk. naar. voren. dat. de.realiteit. op. het. Vlaamse. platteland. gewijzigd. is:. de.landbouwfunctie.is.in.het.landelijk.gebied.nog.steeds.dominant,.maar.zowel.ten.gevolge.van.interne.veran-deringen. in.de. landbouwsector.als.door.de.opkomst.van.wonen,.toerisme,.recreatie.en.(zij.het.tot.nu.toe.in.aantal.beperkt).niet-agrarische.economische.activitei-ten.wordt.het.platteland.multifunctioneler..Er.zijn.argu-menten. om. vanuit. economisch. (groei. tewerkstelling,.oplossing.knelberoepen).en.vanuit.ruimtelijk.standpunt.(beperkt.ruimtelijk.kwaliteitsverlies),.de.mogelijkheden.tot.niet-agrarische.activiteiten.in.voormalige.hoeves.in.landelijk.gebied.te.vergroten..Hier.kan.als.argument.te-genin.gebracht.worden.dat.het.dalend.aantal.landbou-wers.de.tendens.tot.hergebruik.in.de.toekomst.(al.dan.niet. versterkt). kan. stimuleren.. Door. hun. toenemend.aantal.zullen.de.nieuwe.plattelandsfuncties.gevolgen.hebben.op.het.karakteristieke.uitzicht.en.identiteit.van.landelijke.regio’s.zoals.de.Westhoek..Omwille.van.de.impact.die.een.beslissing.m.b.t..het.thema.hergebruik.zal.hebben.op.de.bestaande.ruimtelijke.ordeningsre-gelgeving.en.geldende.beleidsvisies.op.het.platteland.in.Vlaanderen.dient.deze.opgenomen.te.worden.in.een.ruimer.debat:.waar.wil.Vlaanderen.in.de.toekomst.met.het. platteland. naartoe?. Wordt. er. vastgehouden. aan.het.platteland.als.een.monofunctioneel.gebied..voor-


behouden.voor.agrarische.en.agrarisch-gerelateerde.functies.of.kiest.Vlaanderen.voor.een.multifunctione-ler.platteland,.met.potentieel.economische.voordelen.maar.onduidelijke.gevolgen.voor.de.ruimtelijke.kwali-teit.en. identiteit.van.het.platteland?.De.evolutie.naar.multifunctionaliteit.op.het.platteland.in.het.algemeen,.endespecifiekesituatievanhergebruikvanhoevesvoor.niet-agrarische.functies.én.woonfuncties.kunnen.m.a.w..in.dit.debat.niet.los.van.elkaar.gezien.worden..De.wenselijkheid.van.het.weren.of.het.toelaten.van.àl.de.geconstateerde.hergebruikfuncties.(woon-.en.eco-nomische.functies).in.voormalig.landbouwpatrimonium.dient.dan.ook.centraal.te.staan..

hoofdstuk 1 situering van het

onderzoek

� w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

Inleiding

De. landbouwsector. ondergaat. de. laatste. decennia.grote.veranderingen..Het.landbouwberoep.evolueerde.over. de. jaren. heen. sterk. onder. invloed. van. het. ge-voerde. Europese. landbouwbeleid.. Een. verhoogde.productie,.mechanisering.en.schaalvergroting.zijn.hier.maar.enkele.voorbeelden.van..De.professionalisering.van.de.landbouwsector.heeft.niet.enkel.gevolgen.voor.de. landbouwer,. maar. ook. voor. diens. omgeving.. De.nieuwe. uitdagingen. die. op. de. moderne. landbouwer.afkomen.lijken.eindeloos..Naast.het.continu.nastreven.van.rendabiliteit.door.innovatie,.dient.er.ook.een.even-wichtige.combinatie.gevonden.te.worden.met.de.zorg.voor.het.milieu..Onder.invloed.van.voedselcrisissen.en.grootschalige. epidemieën. onder. de. veestapel. kwam.hier.recent.nog.de.zorg.voor.de.voedselveiligheid.bij..Ook.op.beleidsniveau.staan.in.de.nabije.toekomst.nog.grote.veranderingen.op.stapel..De.uitbreiding.van.Eu-ropa.met.de.nieuwe.lidstaten.noopt.tot.het.herdenken.vanhettotnutoegevoerdelandbouwbeleidendefi-nanciering.ervan...

Al.deze.veranderingen.eisen.hun.tol..Uit.berichten.uit.de.media.lijkt.dat.het.landbouwberoep.jaar.na.jaar.als.minder.aantrekkelijk.ervaren.wordt,.gezien.het.dalend.aantal.opvolgers.onder.de.huidige.generatie.landbou-wers..Er.wordt.verwacht.dat.deze.evolutie.niet.zonder.gevolgen.zal.blijven.voor.het.platteland..De..landbouw-sector. blijft. de. belangrijkste. drager. van. het. landelijk.gebied. en. bepaalt. nog. steeds. in. belangrijke. mate.het.uitzicht.ervan.. In.het.verleden.bracht.de.evolutie.van. het. landbouwberoep. ook. reeds. veranderingen.voor.het.landschap.met.zich.mee..Ook.op.het.heden-daagse.platteland.kan.een.dalend.aantal.landbouwers.bijkomende.gevolgen.hebben.voor.het.uitzicht.ervan,.met.name.door.het.vrijkomend.landbouwpatrimonium.zoals.hoevegebouwen,. schuren.enz...Daar.naast.de.landbouw.ook.het.belang.van.toerisme.en.recreatie.de.laatste.jaren.op.het.platteland.toeneemt,.is.het.niet.on-denkbeeldig.dat.de.“verrommeling”.van.het.platteland.ten.gevolge.van.dit.vrijkomend.landbouwpatrimonium.een.negatieve.impact.kan.hebben.op.de.nieuwe.plat-telandsfuncties...

De.Westhoek.is.de.landbouwregio.van.Vlaanderen.bij.uitstek..Gezien.het.belang.van. landbouw.als.econo-mische.pijler.en.als.voornaamste.drager.van.de.open.ruimte en de specifieke identiteit van deWesthoek,werd. besloten. om. voor. deze. regio. de. achteruitgang.van.het.aantal.landbouwers.te.onderzoeken.én.de.ge-volgen. ervan. op. het. landbouwpatrimonium. dat. haar.agrarische.functie.verliest..De.centrale.vraag.hierbij.

is.welke. functie.een.vrijkomende.hoeve.krijgt?.Komt.deze.leeg.te.staan,.blijft.ze.haar.agrarische.functie.be-houden. ten. gevolge. van. de. schaalvergroting. binnen.de. landbouw,.of.krijgt.ze.een.nieuwe.niet-agrarische.functie?.Welke.nieuwe,.niet-agrarische.functies.beho-ren.tot.de.mogelijkheden,.een.woonfunctie,.een.niet-agrarische. economische. functie,. of. een. combinatie.van.beide?.Deze.studie.wil.nagaan.of.er,.zoals.in.het.buitenland,. in. de. Westhoek. een. tendens. bestaat. tot.niet-agrarisch.hergebruik.van.vrijkomende.landbouw-gebouwen..Hierbij.vormt.de.mogelijke.impact.van.een.niet-agrarische. economische. functie. op. de. kwaliteit.van.de.landelijke.omgeving.een.sterk.aandachtspunt..

�w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

1. Opbouw van de studie

De.studie. is.opgebouwd.uit.zeven.hoofdstukken..Na.dit.eerste.inleidend.hoofdstuk.wordt.in.hoofdstuk.2.de.Westhoekregio. kort. voorgesteld. vanuit. bestuurskun-dig,.economisch,.sociaal,.en.ruimtelijk-landschappelijk.oogpunt.

In.hoofdstuk.3.wordt.ingezoomd.op.de.landbouwsec-tor.en.de.evoluties.die.deze.sector.de.laatste.decennia.doormaakt.. In.de.eerste.plaats.wordt.de. invloed.van.het.Europees.bestuursniveau.en.haar.beleid.ten.aan-zien.van.de. landbouwsector. vanaf.haar.ontstaan. tot.nu.geduid..Vervolgens.worden.de.belangrijkste.ontwik-kelingen.die.de.Belgische.landbouwsector.in.dezelfde.periode. kenmerken. uiteengezet,. evenals. de. belang-rijkste. oorzaken. van. het. dalend. aantal. landbouwbe-drijven..Dit.wordt.cijfermatig.vertaald.in.een.inschatting.van.de.huidige.en.toekomstige.evolutie.van.het.aantal.leegkomende. landbouwbedrijven. in. Vlaanderen,. de.provincie. West-Vlaanderen. en. de. Westhoek.. Vervol-gens.wordt.ingezoomd.op.de.nieuwe.tendens.van.ver-breding.van.de.landbouwactiviteiten,.het.beleid.erach-ter.en.het.economisch.belang.ervan..De.achteruitgang.van.de.landbouw.op.het.Vlaamse.platteland.loopt,.ten.gevolge.van.maatschappelijke.evoluties,.parallel.met.de.opkomst.van.nieuwe.functies.die.de.toekomst.van.het.platteland.mee.zullen.bepalen..De.mogelijke.be-dreigingen. en. opportuniteiten. die. deze. evolutie. met.zich.meebrengt.voor.het.identiteit.en.karakter.van.het.Vlaamse.platteland.in.de.komende.decennia.worden.in.dit.onderdeel.beschreven..Er.wordt.tevens.nagegaan.of.eventuele.nieuwe.functies.die.zich.op.het.platteland.aandienen,.een. rol.kunnen.vervullen.als.alternatieve.economische.drager.van.de.plattelandseconomie.

In.het.vierde.hoofdstuk.wordt.stilgestaan.bij.de.activitei-ten.die.volgens.het.huidige.ruimtelijke.ordeningsbeleid.in. Vlaanderen. kunnen. voorkomen. op. het. platteland..Dit.kader.wordt.geconfronteerd.met.de.kenmerken.van.de. Vlaamse. plattelandseconomie. zoals. omschreven.in.het.Strategisch.Plan.Ruimtelijke.Economie..

In.het.vijfde.hoofdstuk.wordt.nagegaan.op.welke.wijze.beleidsvoerders. in.het.nabije.buitenland.met.de.pro-blematiek.van.de.achteruitgang.van.de.landbouwsec-tor. en. de. gevolgen. ervan. omgaan.. Nederland. kent.meerdere. beleidsinitiatieven. waarmee. men. probeert.in. te.spelen.op.de. leegstand.van.voormalige.hoeve-gebouwen.. Tevens. wordt. ingezoomd. op. de. onder-zoeksbevindingen. naar. hergebruik. van. hoeves. voor.nieuwe.economische.dragers. in.Friesland.en. in.heel.Nederland.. Op. deze. manier. wordt. inzicht. verkregen.

in.de.omvang.van.het. fenomeen.van.hergebruik.van.voormalige.hoevegebouwen.voor.nieuwe.niet-agrari-sche.economische.activiteiten.in.Nederland,.als.in.de.oorzaken.ervan.

In.het.zesde.hoofdstuk.wordt.het.onderzoek.naar.het.fenomeen.van.nieuwe.economische.dragers. in.agra-risch.gebied.in.hoevegebouwen.in.de.Westhoek.en.de.omvang.en.de.gevolgen.ervan.uiteengezet..

2. Methodiek

Het. theoretisch. en. beschrijvend. onderdeel. van. dit.onderzoek. kwam. tot. stand. door. middel. van. litera-tuurstudie.en.bevraging.van.bevoorrechte.getuigena..Daarnaast.werd.in.de.Westhoek.door.middel.van.en-quêtering.en.terreinonderzoek.de.situatie.van.herge-bruik.van.hoeves.onderzocht.in.vijf.gemeenten..

3. Betrokken partners

Dit.onderzoek.werd.uitgevoerd.door.de.stafmedewerker.van.het.Ankerpunt.Ruimtelijke.Economische.Planning.Westhoek..Het.Ankerpunt.ging.van.start.op.1.oktober.2003.en.is.een.driejarig.project.van.het.Westhoekover-leg.en.de.West-Vlaamse. Intercommunale..Het.wordt.gefinancierddoordeWest-VlaamseIntercommunale,de.Provincie.West-Vlaanderen,.de.Westhoekgemeen-ten,.het.Westhoekoverleg,.het.Vlaams.Gewest.Admi-nistratie. Economie. en. de. Europese. Unie. d.m.v.. het.EFRO.in.het.kader.van.5B.Phasing.Out..Dit.onderzoek.naar. het. fenomeen. van. hergebruik. van. leegstaande.hoeves.in.de.Westhoek.kadert. in.het.bieden.van.on-dersteuning.door.het.Ankerpunt.Ruimtelijke.Economi-sche.Planning.Westhoek.aan.de.Westhoekgemeenten.inzake.bovengemeentelijke.ruimtelijke.thema’s..Het. Ankerpunt. Ruimtelijke. Economische. Planning.Westhoek.werd.begeleid.door.een.stuurgroep..Hierin.waren. de. volgende. leden. opgenomen:. Geert. San-ders. (wvi),. Niek. De. Roo. (wvi),. Peter. Cabus. (Serv),.Bart. Candaele. (MVG,.Administratie. Economie),. Die-ter.Hoet. (Westhoekoverleg),.Filip.Boury.(Coördinator.gebiedswerking. Westhoek. Provincie. West-Vlaande-ren),.Patrick.Blancke.(Stedenbouwkundig.ambtenaar.Zonnebeke),. Robert. Van. Praet. (Schepen. van. Milieu.Veurne),. Edwin. Coulier. (Stadssecretaris. Veurne),.Lode.Morlion.(Schepen.van.Ruimtelijke.Ordening.Lo-Reninge),.Joeri.Stekelorum.(Schepen.van.Ruimtelijke.ordening. Koksijde),. Martine. Vanryckegem. (RESOC.Westhoek).en.Hans.Desmyttere.(GOM.West-Vlaande-ren).. De. stuurgroep. stond. onder. het. voorzitterschap.van.Gedeputeerde.Jan.Durnez.van.de.Provincie.West-Vlaanderen.

hoofdstuk 2 een korte voorstelling van de Westhoekregio


Inleiding

In. dit. hoofdstuk. wordt. de. Westhoekregio. vanuit. be-stuurskundig,.economisch,.sociaal,.en.ruimtelijk-land-schappelijk.oogpunt.beschreven.


1. Ligging

De. Westhoek. maakt. onderdeel. uit. van. de. Provincie.West-Vlaanderen..Meer.bepaald.beslaat.de.Westhoek.ongeveer.38.%.van.de.oppervlakte.van.de.provincie..De.18.gemeenten.van.de.Westhoek.vormen.een.uit-gestrekt. plattelandsgebied. in. het. noordwesten. van.West-Vlaanderen..Bovenaan.grenst.de.Westhoek.aan.de.kust,.het.zuiden.en.westen.van.de.regio.grenzen.respectievelijk. aan. Frankrijk. en. de. Provincie. Hene-gouwen..

Figuur 1. De Westhoekregio


2. Bevolking

De.18.gemeenten.van.de.Westhoek.zijn.ondergebracht.in.drie.arrondissementen,.nl..Ieper,.Veurne.en.Diksmuide..Het.arrondissement.Ieper.heeft.de.meeste.inwoners.(104.272),.gevolgd.door.het.arrondissement.Veurne.(58.604).en.het.arrondissement.Diksmuide.(48.259.inwoners)..Alle.samen.telt.de.Westhoek.circa.211.135.inwoners.op.een.totale.oppervlakte.van.118.127.ha..Het.gaat.met.andere.woorden.om.een.dunbevolkte.regio.(met.slechts.178.per-sonen.per.km²),.die.is.samengesteld.uit.vele.kleine,.verspreid.gelegen.kernenb..De.kustgemeenten.-.De.Panne,.Nieuwpoort.en.Koksijde.-.wijken.wel.af.van.dit.beeld.in.de.zin.dat.er.een.sterkere.verstedelijking.plaatsvond.waar-door.deze.gemeenten.hogere.inwonersaantallen.tellen.dan.de.overige.Westhoekgemeenten..

Arrondissement Gemeente Inwonersc Evolutie op jaar-basis (%)

Oppervlakte (in ha)

Diksmuide Diksmuide 15.636 +0,31 14.940

.Houthulst 9.007 +0,50 5.589

. Koekelare 8.254 +0,45 3.919

. Kortemark 12.056 -0,14 5.500

. Lo-Reninge 3.306 -0,69 6.294

. TOTAAL 48.259 +0,31 36.242

Veurne Alveringem 4.898 +0,53 8.001

. De.Panne 9.961 +0,38 2.389

. Koksijde 21.033 +0,66 4.396

. Nieuwpoort 10.856 +1,94 3.100

. Veurne 11.856 -0,14 9.663

. TOTAAL 58.604 +0,67 27.549Ieper Heuvelland 8.228 -0,77 9.425

. Ieper 34.949 -0,21 13.061

. Langemark.-.Poelkapelle 7.757 +0,64 5.252

. Mesen 976 +0,51 358

. Poperinge 19.512 +0,26 11.934

. Vleteren 3.621 +0,64 3.814

. Wervik 17.609 +0,82 4.361

. Zonnebeke 11.620 +0,93 6.757

. TOTAAL 104.272 +0,23 54.962

.Westhoek TOTAAL ......211.135 +1,21 .........118.127

Tabel 1. Oppervlakte en aantal inwoners per Westhoekgemeente per arrondissement in 2005

.


3. Economie

Qua. omvang. blijft. de. Westhoek. een. relatief. kleine.economische.regio:.uitgedrukt.in.termen.van.totale.te-werkstelling.vertegenwoordigt.de.regio.slechts.16,5%.van.West-Vlaanderen.en.3,4%.van.Vlaanderend.

3.1. De landbouwsector

In.het.uitgestrekt.plattelandsgebied.dat.de.Westhoek.is.blijft.de. landbouwsector. traditioneel.nog.sterk.ver-tegenwoordigd..Deze.sector.mag.de.laatste.jaren.dan.wel.aan.belang.hebben.ingeboet,.in.West-Vlaanderen.en.de.Westhoek.blijft.het.een.economische.sector.van.belang..80.%.van.de.Westhoek.is.namelijk.landbouw-grond,. t.o.v..70%. in.West-Vlaanderen.en. iets.minder.dan.de.helft. in.de. rest. van.Vlaanderene..Vergeleken.met.Vlaanderen.wordt.dan.ook.heel.wat.meer.ruimte.ingenomen.voor.land-.en.tuinbouw.en.heel.wat.minder.voor.bebouwing.en.voor.industrief..Tengevolge.van.de.grote.landbouwactiviteiten.is.de.Westhoek.inzake.ge-ografischmilieuopditmomentnogsteedséénvandegrootst.overgebleven.open.ruimtes.in.Vlaanderen.dat.beschikt.over.een.interessant.aantal.karakteristieke.en.waardevolle.landschappen...

3.2. Overige economische sectoren

Hoewel.de.landbouwsector.nog.sterk.staat.in.de.West-hoek,. kunnen. we. niet. spreken. van. een. economisch.homogene. regio.. Het. belang. van. de. niet-agrarische.sectoren,. meer. bepaald. de. industriële,. tertiaire. en.quartaire.sector,.neemt.snel.toe..In.de.arrondissemen-ten. Ieper. en. Diksmuide. wint. naast. de. landbouw. de.laatste.jaren.de.industrie.(en.de.bouw).aan.belang,.in.de.regio.Veurne. is.dit.het. toerisme..Opvallend. is.dat.de. Westhoekarrondissementen. Ieper. en. Diksmuide.de.jongste.decennia.een.industrialisering.doormakeng..Door.haar.ligging.is.de.Westhoek.ingebed.in.de.Euro-regionale,.nationale.en.Europese.economie..Belang-rijke.handelspartner.is.Frankrijk..De.dynamische.regio.Nord-Pas-de-Calais.en.de.metropool.Lille. creëren. in.de.nabije.toekomst.belangrijke.ontwikkelingsperspec-tieven..

Ook.de.toeristische.sector.kent.een.sterke.groei.in.de.Westhoek..Deze.valt.in.de.Westhoek.uiteen.in.twee.de-len:.het.toerisme.aan.de.Westkust.met.een.belangrijke.economische.betekenis,.en.het.plattelandstoerisme.in.

de.landelijke.Westhoek..De.Westkust.trekt.het.meeste.aantal.toeristen.aan,.maar.ook.het.dagjestoerisme.in.het.binnenland.kent.veel.

aantrek.. Naast. de. karakteristieke. en. waardevolle.landschappen. zoals. de. IJzervallei,. de. komgronden.van. Lampernisse,. de. West-Vlaamse. Heuvels. en.verscheidene. groen-. en. natuurgebieden. (Blankaart,.Houthulstbos…).. oefenen. ook. de. cultuurhistorische.bezienswaardigheden,. de. waardevolle. erfgoedele-menten,. streekmusea. en. kleinere. attractiepunten. op.het. platteland. en. de. cultuurhistorische. dorpen. hun.aantrekkingskracht uit. Ook het specifieke patrimo-nium.verbonden.met.de.Eerste.Wereldoorlog.lokt.vele.dagjestoeristen. uit. binnen-. en. buitenland.. Door. de.toenemende.interesse.voor.korte.vakanties.en.ruraal.toerisme.heeft.de.Westhoek.bovendien.een.groot.toe-ristisch.potentieelh..

Besluit

De.18.gemeenten.van.de.Westhoek.vormen.een.dun-bevolkt,. uitgestrekt. plattelandsgebied. in. het. noord-westen. van. West-Vlaanderen.. In. de. Westhoek. kan.de.kuststrook.onderscheiden.worden.van.het.binnen-land,. zowel. qua.bevolking.als. bebouwingsgraad..De.landbouwsector.blijft.in.de.regio.traditioneel.nog.sterk.vertegenwoordigd,.maar.het.belang.van.de.niet-agrari-sche.sectoren,.zoals.o.a..de.industrie.en.het.toerisme,.neemt.snel.toe..De.Westhoek.herbergt.een.groot.toe-ristisch.potentieel.en.heeft.een.interessante.ligging.ten.opzichte. van. de. dynamische. regio. Nord-Pas-de-Ca-lais.en.de.metropool.Lille.

hoofdstuk 3 landbouw en de Westhoekregio

1� w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

Inleiding

In. dit. hoofdstuk. wordt. ten. eerste. ter. inleiding. kort.de. invloed. van. het. Europese. landbouwbeleid. op. de.landbouwsector. geschetst,. evenals. de. factoren. die.de. afgelopen. decennia. een. invloed. hadden. op. het.voortdurend. dalend. aantal. landbouwers. in. Vlaande-ren..Vervolgens.wordt.de.huidige.situatie.van.de.land-bouwsector. in. Vlaanderen,. West-Vlaanderen. en. de.Westhoek. beschreven.. Dit. wordt. cijfermatig. vertaald.in.een.inschatting.van.de.huidige.en.toekomstige.evo-lutie.van.het.aantal.leegkomende.landbouwbedrijven..Tevens.wordt. ingegaan.op.de.veranderingen.dat.het.platteland.in.de.loop.der.jaren.onder.invloed.van.deze.evoluties.doormaakte,.en.de.bedreigingen.en.kansen.die.hiervoor.uit.voortvloeien..Tot.slot.wordt.bekeken.op.welke.wijze.het.Vlaamse.landbouwbeleid.hier.(al.dan.niet).op.inspeelt.

1�w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

1. Het landbouwbeleid van de Europese Unie

De.evoluties.in.de.landbouwsector.in.België.en.Vlaan-deren.hangen.vanaf.het.einde.van.de.tweede.wereld-oorlog.sterk.samen.met.de.opkomst.van.de.Europe-se. Unie. (EU).. In. deze. periode. werden. de. Europese.markten. geleidelijk. aan. geïntegreerd,. een. internatio-nalisering. die. ook. voor. de. landbouwsector. verstrek-kende. gevolgen. inhield.. De. Europese. landbouwpoli-tiek.oefende.via.haar.beleid.steeds.een.grote.invloed.uit.op.de.landbouwsector.en.(on)rechtstreeks.ook.op.het.aantal.landbouwers..De.nadruk.van.het.Europees.Gemeenschappelijk. Landbouwbeleid. (GLB). in. de. ja-ren.60.op.het.prijs-.en.garantiebeleid. leidde.bijvoor-beeld. tot. productiestijgingen. en. overproductiei.. Dit.zette.aan. tot.hervormingsplannen.die.streefden.naar.grotere,.economisch.meer.rendabele.landbouwonder-nemingen,. het. inkrimpen. van. het. cultuurareaal. van.de. landbouwsector. en. het. laten. afvloeien. of. herori-enteren.van.landbouwers.in.de.richting.van.industrie,.dienstensector.of.pensionering..De.MacSharry.hervor-ming.van.1992.voerde.het.aspect.“multifunctionaliteit”.op. de. voorgrond,. waarbij. de. landbouwer. ook. de. rol.op. zich. neemt. als. landschaps-. en. milieubeheerderj..Agenda.2000.zette.de.eerder.ingezette.hervormings-bewegingvoortenbeoogteendefinitieveommekeervan.een.productiegerichte.landbouwpolitiek.naar.een.ruimer. plattelandsbeleid. te. realiseren.. Het. Europees.landbouwbeleid.zal. in.de.nabije. toekomst.bovendien.sterk.beïnvloed.worden.door.de.uitdaging.om.binnen.de. afgesproken. begrotingsdiscipline,. 12. nieuwe. lan-den. te. integreren.en.het.beleid.meer.samenhang.en.richting.te.gevenk.

2. Evoluties in de Vlaamse land-bouw

2.1. Algemene tendensenl

Het. streven. van. de. Europese. landbouwpolitiek. naar.moderne,. economisch. steeds. meer. rendabele. land-bouwbedrijven.werkte.ook.door. in.de.Vlaamse. land-bouwsector..Dit.blijkt.o.a..uit.het.feit.dat.vanaf.de.jaren.50,.ondanks.de.sterke.daling.van.het.aantal.landbouw-ondernemingen. en. de. drastische. inkrimping. van. de.beschikbare.cultuurgrond,.zich.dankzij.de.modernise-ring.van.de.landbouwsector.een.productiestijging.kon.doorzetten..

In.2004.zijn.er.nog.35.486. landbouwondernemingen.in. Vlaanderen,. een. achteruitgang. van. een. 26%. op.tien.jaarm..De.daling.van.het.aantal.landbouwbedrijven.gaat.gepaard.met.een.daling.van.het.aantal.tewerkge-stelden. in.deze.sector..Vandaag.de.dag.werken.nog.ongeveer.69.600.personen.in.de.Vlaamse.landbouwn..Samen.met.de.afname.van.het.aantal.bedrijven.vond.een.schaalvergroting.plaats..De.groep.van.kleine.land-bouwbedrijven.kende.de.sterkste.terugval,.wat.leidde.tot.een.concentratie. van.de.grond.bij. grotere.onder-nemingeno..In.2004.is.de.gemiddelde.oppervlakte.cul-tuurgrond.van.Vlaamse.landbouwbedrijven.opgelopen.tot.ongeveer.18.hectare,.wat.nog.steeds.weinig. is. in.vergelijking.met.landen.als.Nederland,.Luxemburg.en.Denemarkenp.

2.2. Verklarende factoren voor de achteruitgang van de landbouwq

De.daling.van.het.aantal. landbouwers.wordt.voorna-melijk. veroorzaakt. door. ‘interne’. factoren. eigen. aan.de.landbouwsector.tengevolge.van.de.modernisering.ervan,.en.in.mindere.mate.door.‘externe’.factoren,.zo-als.maatschappelijke.en.economische.evoluties..Deze.worden.hieronder.kort.besproken.

2.2.1. Interne factoren

g Van landbouwer naar landbouwonder-nemer

De.modernisering.van.de.landbouwsector.heeft.tot.ge-volg.dat.er.zich.een.noodzakelijke.evolutie.voordeed.inhetprofielvanhethoofdvaneenlandbouwbedrijf.Een.hogere.opleiding,.een.uitgebreide.technische.en.economische. kennis. en. een. permanente. bijscholing.worden. steeds. noodzakelijker. om. een. landbouwbe-drijf.in.een.steeds.sneller.veranderende.economie.en.maatschappelijke. noden. en. wensen,. op. succesvolle.wijze.te.leiden..

g Een toenemende nood aan kapitaal

De.kapitaalintensiteit.van.de.landbouw.verhoogde.door.de.vervanging.van.arbeid.door.machines.en.de.groei-ende.nood.aan.moderne.en. rationele.bedrijfsgebou-wen..De.nood.aan.het.voeren.van.een.dynamischer.beleid.met.meer.risico-investeringen.tot.gevolg,.zorgt.


er.tevens.voor.dat.niet-kapitaalkrachtige.landbouwers.uit.de.boot.vallen..

g Een kwetsbaar landbouwinkomen

Door.het.inschakelen.van.meer.intermediaire.produc-tiemiddelen.en.kapitaalintensiveringen.vermindert.het.aandeel.van.de.bruto.toegevoegde.waarde.en.van.het.arbeidsinkomen.in.de.eindproductiewaarde..Hierdoor.belandt de landbouwer in een financieel kwetsbaresituatie..Het.landbouwinkomen.wordt,.tengevolge.van.de.hervorming.van.het. landbouwbeleid,.steeds.meer.aangevuld.door.subsidiesr..Vele.landbouwers.zoeken.ook.hun.toevlucht.in.allerlei.verbredingsinitiatieven.zo-als.hoevetoerisme,.verkoop.van.hoeveproducten.enz..om.hun.landbouwinkomen.aan.te.vullen..

g Gebrek aan opvolgers

De.afvloei.van.landbouwers.greep.in.het.verleden,.en.nu.nog.steeds,.vooral.plaats.bij.de.generatiewisseling..Landbouwers. zonder. opvolger. blijven,. ondanks. een.niet.optimale.economische.situatie,.hun.bedrijf.uitba-ten.omwille.van.het.omvangrijk.geïnvesteerde.kapitaal.(en. de. veelal. aanzienlijke. schuldenlast),. het. gebrek.aan. alternatieve. tewerkstellingsmogelijkheden,. het.lage. pensioen. en. de. gehechtheid. aan. het. zelfstan-dige. landbouwersleven.. De. gemiddelde. leeftijd. van.de.landbouwbedrijfsleiders.steeg.de.laatste.decennia.dan.ook.voortdurend.De.bestaande. leeftijdsstructuur.voorspelt.in.ieder.geval.een.verdere.spontane.afname.van.het.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen.voor.de.nabije.toekomst.

g Specialisatie en concentratie

Een.intense.specialisatie.en.concentratie.van.de.pro-ductie.op.een.beperkter.aantal.bedrijven.zijn.twee.van.de.belangrijkste.ontwikkelingen.tijdens.de.tweede.helft.van.de.20e.eeuw..De.doorgedreven.specialisatie,.die.hand. in.hand.gaat.met.de.schaalvergroting,. is.ener-zijds.een.succesvol.antwoord.op.de.groeiende.interna-tionale. concurrentie,. anderzijds. maakt. de. eenzijdige.marktafhankelijkheid. de. specialist. zeer. kwetsbaar..Omschakelen.naar.een.andere. teelt(wijze). is.boven-dien.niet.eenvoudig,.gezien.de.vereiste.kennis,.com-petenties.en.de.hoge.investeringskost..

2.2.2. Externe factoren

Evoluties.in.de.maatschappij.en.andere.sectoren.heb-ben.ook.rechtstreeks.of.onrechtstreeks.negatieve.ge-volgen.voor.de. landbouwsector..Voorbeelden.zijn.de.toenemende,.complexe.sectorale.regelgeving.en.las-ten.zoals.bv.. inzake.milieu,.de. lang.aanslepende.af-bakeningsprocessen.van.de.natuurlijke.en.agrarische.structuur.in.het.kader.van.het.Ruimtelijk.Structuurplan.Vlaanderen,.voedselcrisissen.en.grootschalige.dieren-epidemieën.…. ..Een.andere. factor.die. zal.bijdragen.tot.de.leegstand.van.hoevegebouwen.zijn.de.recente.veranderingen.in.het.mestbeleid.en.-wetgevings..Door.de.wijziging.op.28.maart.2003.wordt.de.uitbreiding.met.stijging.van.de.vergunde.mestproductie.van.een.be-staande. veeteeltinrichting. die. niet. gelegen. is. in. een.ruimtelijk.kwetsbaar.gebied.mogelijk..De.inrichting.die.wordt. samengevoegd.moet.worden. stopgezet. en.de.vergunning.en.nutriëntenhalte.van.die.entiteit.kan.voor.75.%.worden.overgedragen.naar.de.entiteit. die. ver-der.geëxploiteerd.wordt..Concreet.betekent.dit.dat.een.landbouwer.die.geen.opvolgers.heeft.zal.zoeken.naar.een. kandidaat. overnemer.. Deze. zal. de. vergunning.tegen.een.kostprijs.overnemen.en.de.vergunning.op.zijn. eigen.exploitatieadres. kunnen.verhogen..Dit. be-tekent.ook.dat.op.de.entiteit.die.wordt.overgedragen.geen.enkele.dierlijke.productie.meer.kan.plaatsvinden.waardoor.de.landbouw.ook.niet.meer.geïnteresseerd.is.om.de.gebouwen. te. kopent..Bovendien.moedigen.overheidsinitiatieven.van.bv..de.Vlaamse.overheid.die.voortkomen.uit.beleidsbeslissingen.in.andere.sectoren.zoals.de.milieusector,.de.versnelde.uitstap.van. land-bouwers. aan.. Een. voorbeeld. hiervan. is. de. ‘warme.sanering’.die.de.Vlaamse.overheid.in.de.periode.van.2000. tot. 2004. uitwerkte. met. het. oog. op. de. reductie.van.de.mestoverschotten.en.de.nitraatvervuilingu.

Tot.slot.verhoogt.de.externe.druk.op.de.landbouwsec-tor,.waardoor.de.beschikbare.cultuurgrond.steeds.af-neemt..De.oorzaken.hiervan.zijn.de.toenemende.druk.van.de.stad.op.het.platteland..Stedelingen.vestigden.zich.op.het.platteland.onder.invloed.van.de.lage.bouw-grondprijzen.en.de.aantrekkelijkheid.van.het.wonen.in.het.rustige.groen.van.het.platteland..De.stadsuitbrei-ding.slokt.veel.grond.op..Ook.de.economische.expan-sie.gaat.gepaard.met.de.inname.van.landbouwgrond.voor. bedrijventerreinen,. verkeersinfrastructuur. en.openbare.nutsvoorzieningen..Tot.slot.eisen.recreatie-.en.natuurgebieden.hun.plaats.op.in.de.open.ruimte..


3. De landbouwsector in (West-) Vlaanderen en de Westhoek

Zoals.reeds.gesteld.neemt.het.belang.van.de.landbouwsector.af.in.Vlaanderen,.en.dat.is.niet.anders.in.de.West-hoek..Om.de.omvang.van.dit.fenomeen.te.duiden.bekijken.we.hieronder.de.recentste.cijfers.met.betrekking.tot.het.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen,.de.provincie.West-Vlaanderen.en.in.de.Westhoek.

3.1. De evolutie van het aantal landbouwbedrijven in Vlaanderen

De.evolutie.van.het.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen.kan.worden.ingeschat.aan.de.hand.van.de.jaarlijkse.landbouwtellingen..Jaarlijks.dienen.alle.landbouwbedrijven.die.een.bedrijfszetel.in.België.hebben,.en.die.landbouw-producten.voortbrengen.met.het.doel.ze.te.verkopen,.aangifte.te.doen.voor.de.landbouwtelling..Gezien.de.ruime.definitievanlandbouwbedrijvenisbijdelandbouwtellingnietalleendeberoepslandbouwopgenomenmaarookdehobbylandbouw..Dit.betekent.dat.de.daling.van.het.aantal.telplichtige.bedrijven.niet.zuiver.vertaald.kan.worden.in.een.daling.van.het.aantal.landbouwzetels,.maar.het.geeft.wel.een.tendens.weer..De.cijfers.van.de.landbouwtel-lingen.van.de.laatste.10.jaar.worden.weergegeven.in.de.onderstaande.tabel.

Aantal.agrarische.bedrijven

VlaanderenProvincieWest.–.Vlaanderen

ProvincieOost.-.Vlaanderen

ProvincieAntwerpen

ProvincieLimburg

ProvincieVlaams-.Brabant

1995 48.104 14.699 12.691 7.693 6.046 6.975

1996 46.062 14.208 12.125 7.318 5.833 6.578

1997 44.527 13.818 11.678 7.095 5.685 6.251

1998 43.509 13.470 11.351 6.921 5.691 6.076

1999 42.377 13.189 11.044 6.736 5.567 5.841

2000 41.047 12.843 10.691 6.530 5.382 5.601

2001 39.276 12.364 10.263 6.305 5.161 5.183

2002 37.895 12.032 9.880 6.073 4.971 4.939

2003 36.681 11.727 9.567 5.878 4.768 4.741

2004 35.486 11.395 9272 5.652 4.621 4.546TOTALE.

AFNAME12.618 3304 3419 2041 1425 2429

Afname.in.% (tov Vl.) 26,2 26,2 27,1 16,211,3

19,2

Tabel 2. Aantal landbouwbedrijven in Vlaanderenv

Uit.de.bovenstaande.tabel.blijkt.dat.in.2004.in.Vlaanderen.nog.35.486.landbouwbedrijven.opereren,.tegenover.48.104.bedrijven.in.1995,.dit.betekent.een.daling.van.12.618.eenheden.op.10.jaar.of.ongeveer.26,2.%..Van.de.pro-vincies.verloor.Oost-Vlaanderen.t.o.v. Vlaanderen in deze.periode.het.meeste.landbouwbedrijven.(27,1%),.ge-volgd.door.de.provincie.West-Vlaanderen.(26,2%),.de.provincie.Vlaams-Brabant.(19,2.%),.Antwerpen.(16,2.%).en.Limburg.(11,3..%)..In.absolute.cijfers.gezien.behoudt.de.provincie.West-Vlaanderen.in.2004.het.meeste.land-bouwbedrijven.(11.395),.gevolgd.door.de.Provincie.Oost-Vlaanderen.(9272),.Antwerpen.(5.652),.Limburg.(4.621).en.Vlaams-Brabant..(4.546)..

Het.dalend.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen.correspondeert.evenwel.niet.met.een.terugloop.van.de.land-bouwproductie,.die.op.peil.blijft..De.daling.wordt.veroorzaakt.door.een.afname.van.voornamelijk.de.kleinere,.niet.levensvatbare.bedrijven.of.bedrijven.zonder.familiale.opvolger..De.scheidingslijn.tussen.de.groeiende.groep.land-bouwbedrijven. en. de. wegkwijnende. groep. ligt. bij. een. bedrijfsoppervlakte. van. 30. ha.. Beneden. die. oppervlakte.neemt.het.aantal.bedrijven.af,.boven.de.30.ha.nam.het.aantal.tussen.1990.en.2001.toe.van.3876.tot.6996w..Deze.staan.in.voor.53%.van.de.beteelde.oppervlakte.in.Vlaanderen..Een.andere.tendens.bestaat.erin.dat.de.totale.be-drijfsoppervlakte.niet.af-.maar.eerder.toeneemt.evenals.het.aandeel.bebouwde.cultuurgrondx.


De.daling.van.het.aantal.landbouwbedrijven.in.Vlaanderen.zal.zich.in.de.toekomst.verder.doorzetten.door.het.ge-brek.aan.opvolging..Het.criterium.om.de.leeftijdsopbouw.en.de.graad.van.opvolging.binnen.de.landbouwbevolking.te.evalueren,.is.het.aantal.bedrijfsleiders.ouder.dan.50.jaar..Het.relatief.aantal.bedrijfsleiders.boven.50.jaar.zonder.opvolger.geeft.een.idee.van.het.aantal.bedrijven.dat.in.de.eerstvolgende.jaren.zal.vrijkomen..In.2000.meent.15.%.van.deze.groep.dat.hun.opvolging.verzekerd.is,.in.2004.daalde.dit.aantal.tot.13,7.%..In.2000.meende.de.over-grote.meerderheid.van.de.landbouwers,.namelijk.57,8.%,.geen.opvolger.te.hebben,.27,4%.wist.nog.niet.of.er.een.opvolger.beschikbaar.zou.zijn..In.2004.nam.het.aantal.landbouwers.boven.de.50.jaar.die.menen.geen.opvolger.te.hebben.nog.toe.met.4.%.(61,8%).

Vlaanderen 2000 2001 2002 2003 2004

Aantal.bedrijven.met.bedrijfsleider.>50.jaar

21.975 20.224 19.750. 18.878 18.354

Opvolger:.ja 14,8.% 14;6% 14,1.% 13,6.% 13,7

Opvolger:.neen 57,8.% 61,1.% 62,8.% 63,1.% 61,8Opvolger:.

weet.nog.niet27,4.% 24,2.% 23,2.% 23,4% 24,5

Tabel 3. Opvolging in de Vlaamse landbouwsectory

3.2. De landbouwsector in de Provincie West-Vlaanderen & de Westhoek

3.2.1. De klassieke landbouwsector

Uit.onderstaande.kaart.blijkt.dat.de.provincie.West-Vlaanderen.en.de.Westhoek.een.zeer.groot.aantal.gemeenten.hebben.met.een.dynamische.tot.hoogdynamische.landbouwsector.

Figuur 2. Dynamisch karakter van de landbouw in de Vlaamse gemeenten


Zoals.eerder.vastgesteld.(tabel2),.neemt.het.aantal.landbouwers.in.de.provincie.West-Vlaanderen.de.laatste.tien.jaar.af..Ook.in.de.Westhoek.daalt.het.aantal. landbouwbedrijven,.zij.het.minder.sterk.als.in.Vlaanderen.en.in.de.ProvincieWest-Vlaanderen.Ditkunnenweaflezenindeonderstaandetabel(4).In1995bevondenerzichnog5183.tuin-.en.landbouwbedrijven.in.de.Westhoek,.in.2004.was.dit.nog.4113,.een.verschil.van.1070.landbouwbe-drijven.of.20,6.%...Het.aandeel.van.de.verdwenen.hoeves.van.de.Westhoek.t.o.v..de.Provincie.West-Vlaanderen.bedraagt.bijna.een.derde.(32,4%).en.t.o.v..Vlaanderen.8,5%..T.o.v..het.gewestelijk.niveau.bedraagt.de.afname.van.landbouwbedrijven.in.West-Vlaanderen.iets.meer.als.een.vierde.(26,2%).

Aantal.agrarische.bedrijven Vlaanderen ProvincieWest-.Vlaanderen

Westhoek

1995 48.104 14.699 5.183

1996 46.062 14.208 5.004

1997 44.527 13.818 4.875

1998 43.509 13.470 4.755

1999 42.377 13.189 4.627

2000 41.047 12.843 4.514

2001 39.276 12.364 4.407

2002 37.895 12.032 4.299

2003 36.681 11.727 4.224

2004 35.486 11.395 4.113

Totale.afname 12.618 3.304 1.070

Afname. tussen. 1995. en.2004.in.%

26,2 22,5 20,6

Afname.t.o.v..Vlaanderenin.% / 26,2 8,5

Tabel 4. Aantal landbouwbedrijven in Vlaanderen, West-Vlaanderen en de Westhoekz


In.tabel.5.kunnen.de.onderlinge.verschillen.tussen.de.Westhoekgemeenten.afgelezen.worden..Hieruit.blijkt.dat.de.meeste.landbouwbedrijven.verdwenen.in.Ieper.(113),.Poperinge.(111).,.Diksmuide.(100),.Zonnebeke.(99),.Alverin-gem.(81).en.Kortemark.(78)..Procentueel.gezien.verliezen.deze.gemeenten.minstens.tweemaal.zoveel.landbouw-bedrijven.als.de.gemeenten.Lo-reninge.(5%),.Veurne.(5%),.Wervik.(4,1%),.Vleteren.(3,2%).en.Koekelare.(3,5%)..De.gemeenten.Langemark-Poelkapelle.(69),.Houthulst.(65).en.Heuvelland.(66).zitten.in.de.middenmoot...De.kust-gemeenten.Koksijde.(36),.De.Panne.(17),.Nieuwpoort.(10).en.de.gemeente.Mesen.(3).verliezen.in.absolute.cijfers.het.minste.landbouwbedrijven.

.1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Afname %

Alveringem 359 347 338 332 316 308 301 290 286 278 81 7,5

De.Panne 43 42 39 37 32 29 28 25 26 26 17 1,6

Diksmuide 505 497 485 474 463 442 441 437 428 405 100 9,3

Heuvelland 390 369 363 360 353 345 342 334 329 325 65 6,1

Houthulst 286 279 270 263 261 250 240 237 227 220 66 6,2

Ieper 557 531 512 500 484 477 470 462 453 444 113 10,6

Koekelare 235 231 224 222 214 217 215 205 201 198 37 3,5

Koksijde 95 85 84 78 78 73 67 63 60 59 36 3,4

Kortemark 339 327 322 312 300 295 280 267 266 261 78 7,3Langemark-Poelkapelle

323 315 303 298 286 275 268 264 258 254 69 6,4

Lo-Reninge 271 265 251 249 243 244 231 229 223 218 53 5

Mesen 14 13 13 13 13 13 12 11 11 11 3 0,3

Nieuwpoort 77 74 75 74 74 71 69 68 69 67 10 0,9

Poperinge 557 532 525 509 497 488 473 461 453 446 111 10,3

Veurne 296 289 279 271 263 257 258 248 243 242 54 5

Vleteren 207 203 204 201 196 191 185 180 179 173 34 3,2

Wervik 215 209 208 200 195 192 187 186 183 171 44 4,1

Zonnebeke 414 396 380 362 359 347 340 332 329 315 99 9,3

TOTAAL 5183. 5004. 4875. 4755. 4627. 4514. 4407. 4299. 4224 4113. 1070. 100

Tabel 5. Daling van het aantal landbouwers per gemeente in de Westhoekregioaa

Net.als.in.Vlaanderen.kan.verwacht.worden.dat.het.aantal.landbouwbedrijven.in.de.provincie.West-Vlaanderen.en.in.de.Westhoek.in.de.nabije.toekomst.zal.blijven.dalen..Een.eerste.indicatie.hiervoor.zijn.cijfers.over.de.leefbaarheid.van. landbouwbedrijven.. De. gebiedsgerichte. werking. Landbouw. van. de. Provincie. West-Vlaanderen. berekende,.aan.de.hand.van.de.inkomensvorming.van.landbouwers.uit.de.landbouwtellingen.van.1999,.dat.er.in.de.Westhoek.2219.bedrijven.in.hoofdberoep.(69,9.%)..leefbaar.waren,.287.(9%).levensvatbaar,.282.(8,9%.).marginaal.en.388.(12,2.%).onleefbaar.warenab..Economisch.kwetsbaar.zijn.de.marginale.en.levensvatbare.bedrijven.(samen.17,9%),.en.verondersteld.kan.worden.dat.de.laatste.groep.“onleefbare.bedrijven”,.die.vooral.oudere.bedrijfsleiders.zonder.opvolger.telt,.geen.toekomst.meer.heeft..Dit.betekent.dat.in.de.nabije.toekomst.potentieel.30,1%.van.de.landbouw-bedrijven.kan.verdwijnen.in.de.Westhoek..Uit.deze.studie.bleek.ook.dat.het.aandeel.van.de.oudere.bedrijfsleiders.in.de.Westhoek.steeg.met.een.dalende.leefbaarheid.van.het.bedrijf.en.een.minder.verzekerde.opvolging...


Een.tweede.indicatie.voor.de.te.verwachten.daling.van.het.aantal.landbouwbedrijven.in.de.toekomst.zijn.de.cijfers.m.b.t..de.verwachte.opvolging.van.de.bestaande.landbouwers.in.de.Westhoek.en.in.West-Vlaanderen.

JAARTAL 2001 2002 2003 2004

Prov.W..Vl

WesthoekProv..W..Vl

WesthoekProv.W..Vl

WesthoekProv.W..Vl

Weshoek

Aantal.be-drijven.met.

bedrijfsleider>.50.jaar

5936 1.930 5808 1.910 5624 1.882 5491 1.820

OpvolgerJa

17,5% 19,3% 15,8% 17% 15,2% 16% 14,6% 15,8%

Opvolger.Nee

55,9% 50% 57,8% 53,5% 58,9% 57% 58,1% 55,3%

OpvolgerWeet.nog.niet

26,5% 30,7% 26,3% 29,5% 25,9% 27% 27,3% 28,9%

Tabel 6. Opvolgers in de landbouwsector in West-Vlaanderen en in de Westhoekac

Het.aantal. landbouwers.ouder.dan.50.jaar.die.menen.een.opvolger.te.hebben.in.West-Vlaanderen,.bedraagt. in.2004.slechts.14,6.%,.een.daling.t.o.v..2001.(17,5.%).van.een.drietal.procent..37,7.%.van.de.West-Vlaamse.land-bouwers.boven.50.jaar.heeft.geen.opvolger,.47,1.%.weet.nog.niet.of.er.een.opvolger.zal.beschikbaar.zijn..In.de.Westhoek.liggen.de.verwachtingen.naar.bedrijfsopvolging.eveneens.laag..Vooral.bij.kleinere.bedrijven.is.de.op-volging.problematisch..In.2004.beschikt.in.de.Westhoek.15,8%.van.de.landbouwers.ouder.dan.50.jaar.over.een.opvolger.(1,2%.hoger.als.in.West-Vlaanderen),.28,9.%.weet.nog.niet.of.er.een.opvolger.beschikbaar.zal.zijn..55,3.%.van.de.landbouwers.ouder.dan.50.jaar.heeft.geen.opvolger..Dit.betekent.dat.over.10.jaar.1006.hoeves.potentieel.vrij.komen.in.de.Westhoek,.of.een.vierde.(24,4%).van.het.huidige.landbouwpatrimonium..Tov.de.vorige.tien.jaar.betekent.dit.een.toename.van.het.aantal.stoppende.landbouwers.met.3,8%..Tabel.7.toont.aan.in.welke.gemeenten.het.meeste.hoeves.potentieel.vrij.komen.


JAARTAL 2004 Verschil1996-2004

2004 Verschil1996-2004

2004 Verschil1996-2004OPVOLGER Opvolger

JaOpvolgerNeen

OpvolgerWeet.nog.niet

Alveringem. 24 -24 64 -18 41 -10

De.Panne 2 -1 8 1 2 -9

Diksmuide 27 -51 75 -13 46 -12

Heuvelland 18 -22 81 10 48 -5

Houthulst 15 -7 65 -28 20 -1

Ieper 27 -35 111 -14 61 11

Koekelare 18 -6 55 5 30 -12

Koksijde 1 -7 12 -5 11 1

Kortemark 27 -3 70 -1 21 -32

Langemark-Poelkapelle 17 -16 68 -10 21 -16

Lo-Reninge 17 -1 36 -25 34 -1

Mesen 2 -1 2 1 3 2

Nieuwpoort 7 -2 16 4 7 -5

Poperinge 22 -37 126 -6 57 13

Veurne 18 -19 49 -11 47 2

Vleteren 15 -13 28 -13 19 -3

Wervik 11 -16 46 16 24 -16

Zonnebeke 19 -15 94 -11 35 -14

TOTAAL 287 1006 527

Tabel 7. Aanwezigheid van opvolgers bij landbouwers ouder dan 50 in de Westhoekad

Gerangschikt.van.hoog.naar.laag.zijn.de.vijf.gemeenten.met.(potentieel).het.grootste.aantal.vrijkomende.hoeves.op.hun.grondgebied.in.de.nabije.toekomst.Poperinge.(126),.Ieper.(111),.Zonnebeke.(94),.Heuvelland.(81).en.Diksmui-de.(75)..Kortemark.(70),.Langemark-Poelkapelle.(68),.Houthulst.(65),.Alveringem.(64),.en.Koekelare.(55).behoren.tot.de.middenmoot..Veurne.(49),.Wervik.(46),.Lo-Reninge.(36),.Vleteren.(28),.de.kustgemeenten.Nieuwpoort.(16),.Koksijde.(12).en.de.Panne.(8).en.Mesen.(2).sluiten.het.rijtje.af..

De.rangschikking.verandert.indien.we.het.aantal.potentieel.vrijkomende.hoeves.in.relatie.bekijken.tot.het.totaal.aan-tal.hoeves.in.de.gemeente.in.2004..In.dit.geval.verliest.de.Panne.potentieel.het.meeste.hoeves.(30,8%),.gevolgd.door.Zonnebeke.(29,8%),.Houthulst.(29,5%),.Poperinge.(28,2%).en.Koekelare.(27,8%)..Wervik.(26,9%).Kortemark.(26,8%),.Langemark-Poelkapelle.(26,8%),.Ieper.(25%).en.Heuvelland.(24,9%).zitten.dan.in.de.middenmoot..Terwijl.Nieuwpoort.(23,9%),.Alveringem.(23%),.Koksijde.(20,3%),.Veurne.(20,2%),.Diksmuide.(18,5%),.Mesen.(18,2%),.Lo-Reninge.(16,5%),.en.Vleteren.(16,1%).de.lagere.percentages.halen.

Zonnebeke.en.Poperinge.behoren,.in.beide.gevallen,.bij.de.gemeenten.die.potentieel.het.meest.aantal.hoeves.verliezen,.zowel.in.absoluut.als.in.relatief.aantal..Hetzelfde.geldt.voor.Kortemark.en.Langemark-Poelkapelle.die. in.de. “middenmoot”.aanwezig.blijven..De.gemeenten.Veurne,.Lo-Reninge,.Vleteren,.Nieuwpoort,.Mesen.en.Koksijde.blijven.eveneens.in.absolute.en.relatieve.zin.potentieel.“het.minst”.aantal.hoeves.verliezen.in.de.toekomst..Dit.percentage.ligt.echter.toch.nog.relatief.hoog,.namelijk.rond.de.20%.


3.2.2. De landbouwverbreding

In.de.landbouwsector.wordt.de.laatste.jaren.het.inko-men.van.de.landbouwer.meer.en.meer.aangevuld.met.opbrengsten. uit. allerlei. agrarische. nevenactiviteiten..Het. agrarisch. bedrijf. wordt. zo. in. toenemende. mate.een.onderdeel.van.een.veel.bredere.inkomensstrate-gie..Deze.activiteiten.worden.gevat.onder.de.noemer.“landbouwverbreding”..De.provincie.West-Vlaanderen.liet. een. onderzoek. uitvoeren. naar. de. betekenis. van.deze.verbredingsactiviteiten.voor.de.landbouwers..Uit.de.studie.blijkt.dat.ongeveer.18.%.van.de.geënquê-teerde.boeren.uit.West-Vlaanderen.bezig. is met.één..of andere.vorm.van.verbreding..De.meest.voorkomen-de vormen. zijn. natuurbeheer,. groenten-. en. fruitver-koop en.-verwerking.op.de.hoeve,.hoeveverkoop-.en.–verwerking.van.zuivel.en.dagrecreatie.(hoevetoeris-.me). Een. groot. aantal. bedrijven. combineert. verschil-.lende verbredingsvormen..In.West-Vlaanderen.komt.verbreding.vooral.voor.in.de.Kuststreek.(36%.van.debedrijven),.Leiestreek.(20%).en.in.iets.mindere mate..in de Westhoek. en. het. Brugse. Ommeland.(telkensongeveer.16.%.van.de.bedrijven)ae.

4. Het toekomstige platteland

4.1. Platteland: niet-landbouw func-ties winnen aan belang

Onder.invloed.van.de.hierboven.beschreven.evoluties.in.de.landbouw.en.het.afnemend.aantal.landbouwers.maakt.ook.het.platteland.een.grote.transformatie.door..Tegelijkertijd.met.de.afname.van.de.agrarische.functie.van.het.platteland.vindt.namelijk.een.tegenovergestel-de. evolutie. plaats:. andere. functies. op. het. platteland.winnen.aan.belang..

Consumptiefuncties. als. recreatie,. toerisme. en. na-tuur.deden.hun.intrede..De.oorzaak.hiervan.ligt.in.de.sterkere.wisselwerking. tussen.stad.en.platteland. ten.gevolge.van.de.toegenomen.mobiliteit-.en.communi-catiemogelijkheden. en. vrije. tijd.. Ten. eerste. wint. het.platteland.als. recreatiegebied.bij.uitstek.voor.de.ste-delingen.aan.aantrekkingskracht..Het.platteland.kent.daarenboven. ook. nog. steeds. een. belangrijke. aan-trek.als.woongebied..Daarbij. komt.de.zoektocht. van.de.burger.naar.consumptiegoederen.met.een.sterke.identiteit. als. hoeve-. en. streekproducten,. landelijke.restaurants,.…..

Door. de. opkomst. van. de. nieuwe. functies. ontstaan.nieuwe. economische. kansen. waardoor. een. nieuwe.dynamiek.ontstaat.van.vele.kleinschalige.zelfstandige.initiatieven. van. plattelandsbewoners.. . Vele. landbou-wers.grijpen.de.nieuwe.kansen.aan.om. in. te.spelen.op.de.nieuwe.markten..De.agrarische.sector.zelf.staat.onder.druk.van.de.toenemende.eisen.van.de.samen-leving. en. de. politiek. inzake. ecologie,. water,. …. .. De.landbouw,.als.klassieke.economische.drager.van.het.platteland,. komt. hierdoor. zelf. onder. grote. verande-ringsdruk.te.staan..Deze.evoluties.zijn.tekenend.voor.een. zoektocht. naar. een. nieuwe. verhouding. tussen.landbouw. en. plattelandaf.. Deze. ontwikkeling. maakt.deel. uit. van. een. evolutie. die. in. het. algemeen. wordt.getypeerd.als.een.overgang.van.een.monofunctioneel.agrarisch.platteland.naar.een.multifunctioneel.verste-delijkt.plattelandag.

4.2. Naar een nieuw en anders plat-teland?

De.vraag.welke.veranderingen.de.huidige.evoluties.in.de. landbouw. voor. het. platteland. in. de. toekomst. zal.meebrengen,.is.niet.eenvoudig.te.beantwoorden..Hier-onder.wordt.gepoogd.om.de.bedreigingen.en.de.kan-sen. die. uit. de. achteruitgang. van. de. landbouwsector.en.de.hiermee.verbonden.metamorfose.van.het.plat-teland.voortvloeien.op.een.rijtje.te.zetten..

4.2.1. Bedreigingen

g Economische vitaliteit en leefbaarheid

De. achteruitgang. van. de. landbouwsector. wordt. ten.eerste.gezien.als.een.mogelijke.bedreiging.op.sociaal-economisch.vlak.(qua.tewerkstelling.maar.ook.voor.het.landbouwpatrimonium).en.op.landschappelijk.gebied..De.achteruitgang.van.de.landbouwsector,.als.belang-rijke.economische.sector.op.het.platteland,.zou.voor-eerst.gevolgen.kunnen.hebben.op.de.economische.vi-taliteit.van.plattelandsgemeenten.in.de.toekomst..Ten.tweede.zou.dit.op.zijn.beurt.ook.de.leefbaarheid.van.de.plattelandsgemeenten.kunnen.ondermijnen..

g Landschappelijke kwaliteiten

Ten.tweede.kan.de.steeds.omvangrijker.wordende.te-rugloop.van.het.aantal.landbouwers,.de.achteruitgang.van.de.ruimtelijke.en.landschappelijke.kwaliteiten.van.de.open.ruimte.negatief.beïnvloeden.gezien.de.land-bouw.de.belangrijkste.drager. is.van.de.open.ruimte..In.het.verleden.had.de.modernisering.en.de.hierbij.sa-


menhangende. technische. evoluties. in. de. landbouw-sector.in.de.naoorlogse.periode.reeds.grote.gevolgen.voor.het.uitzicht.van.het.platteland..In.het.traditionele.landbouwlandschap.verloren.de.karakteristieke,.klein-schalige. landschapselementen. zoals. knotbomen,.losse. hagen. en. houtwallen. hun. functie.. Door. hun.verdwijnen,. verloren. typische. cultuurlandschappen.hun.identiteitsbepalende.elementen.waardoor.ook.het.onderscheid. tussen. landbouwlandschappen. en. ver-schillende. regio’s. vervaagde.. De. achteruitgang. van.de.landbouw.en.de.hiermee.gepaard.gaande.schaal-vergroting. en. -intensivering. die. zich. de. laatste. jaren.steeds. sterker. doorzet,. zou. deze. evolutie. in. de. toe-komst.nog.kunnen.versterken..Schaalvergroting. leidt.tot.het.ontstaan.van.nieuwe,.grote.gebouwen.op.het.platteland.en.gaandeweg.tot.een.grofmaziger.en.ook.leger. landschap:.de.werkbreedtes.van.de.machines,.kavels.en.bouwblokken.worden.groter,.plattelandswe-gen.worden.breder.enz..In.gebieden.met.veel.natuur.of.veel.cultuurhistorie.kan.rationalisatie.en.schaalvergro-ting.in.de.landbouw.leiden.tot.ongewenste.aantasting.van. bestaande. kwaliteiten.. Het. landschap. loopt. ook.het.gevaar.door.het.veranderingsproces.te.verromme-len.in.gebieden.waar.voldoende.vraag.is.naar.nieuwe.diensten.van.de.landbouw,.van.streekproduct.tot.hoe-vetoerismeah..De.verzwakking.van.het.landschappelijk.karakter.en.de.hiermee.gepaard.gaande.afname.van.de.aantrekkelijkheid.van.de.omgeving,.kan.een.nega-tieve. weerslag. hebben. in. regio’s. die. zich. richten. op.toeristen.die.een.aantrekkelijke.omgeving.opzoeken,.zoals.de.Westhoek..

Daarnaast. worden. landschappelijke. kwaliteiten. ook.beïnvloed.door.ruimteclaims.vanuit.andere.functies.en.een.grotere.nadruk.op.het.landschap.als.consumptie-ruimte.

g Dichtslibbing open ruimte door wonen

Tevens.heeft.de.achteruitgang.van.de. landbouwsec-tor.ook.gevolgen.met.betrekking.tot.het.landbouwpa-trimonium..Ten.gevolge.van.de.versoepeling.van.het.ruimtelijke. ordeningsbeleid. en. de. blijvende. aantrek-kingskracht.van.het.wonen.in.het.groen.krijgen.kleine.hoeves.vaak.een.nieuwe.bestemming.als.(zonevreem-de). woning.. Dit. heeft. tot. gevolg. dat. het. platteland.meer.dichtgebouwd.wordt,.gezien.in.vele.gevallen.de.kleinere. hoeves. worden. omgevormd. tot. residentiële.woonhoeves..

.g Leegstand

De.schaalvergroting.in.de.landbouw.uit.zich.door.een.vermindering.van.het.aantal.bedrijfsgebouwen.dat. in.actief.agrarisch.gebruik. is.. In.Nederland.bijvoorbeeld.komen.grootschalige.schuren,.die. tevoren. in.gebruik.waren.binnen.de.intensieve.veehouderij.en.de.akker-bouw,. leeg. te. staan.. Een. toename. van. leegstaande.landbouwbedrijven.in.de.open.ruimte.heeft.na.verloop.van.tijd.wel.een.invloed.op.de.kwaliteiten.en.de.bele-vingswaarde.van.het.platteland..

• Niet-agrarisch hergebruik

Tot.slot.vinden.meer.en.meer.voormalige.landbouwbe-drijven.een.nieuwe.bestemming.door.niet-agrarische,.economische. activiteiten. die. er. zich. in. vestigen.. Er.kan.aangenomen.worden.dat.deze.tendens.zich.in.de.nabije. toekomst. zal. verder. zetten,. gezien. vele. stop-pende. landbouwers.hun.gedane. investeringen. in.het.verleden.willen.verzilveren..Hergebruik.van.gebouwen.door. niet-agrarische. activiteiten. kan. de. aard. van. de.site.en.de.integratie.ervan.in.de.omgeving.negatief.be-invloeden.

4.2.2. Opportuniteiten voor het platte-land

Al. de. hierboven. opgesomde. evoluties. op. het. plat-teland. die. enerzijds. een. bedreiging. kunnen. vormen.in.de. toekomst.voor.de. leefbaarheid,. identiteit.en.de.landschappelijke. kwaliteiten. van. het. platteland. kun-nen.anderzijds.ook.beschouwd.worden.als.mogelijke.kansen.

Zoals. reeds. gesteld,. wordt. op. de. eerste. plaats. ge-vreesd. dat. het. wegvallen. van. de. landbouwactivitei-ten.op.termijn,.de.vitaliteit.en.de.leefbaarheid.van.het.platteland. zal. ondermijnen,. omwille. van. de. dalende.tewerkstelling. op. het. platteland.. Anderzijds. bestaan.er.ook.studies.die.stellen.dat.een.daling.van.de.agra-rische. werkgelegenheid. geen. grote. werkloosheid. tot.gevolg.hoeft.te.hebben..Omdat.de.arbeid.die.vrijkomt.uit.de. landbouwsector.vrij.gemakkelijk.geabsorbeerd.wordt.door.de.omringende.arbeidsmarkt.door.de.toe-genomen.mobiliteitai.

De.achteruitgang.van.de.agrarische.functie.gaat.ook.gepaard.met.de.opkomst.van.andere.functies.die.op.het. platteland. in. toenemende. mate. aan. belang. win-nen..Een.eerste. functie.die.we.kunnen.vermelden. is.de. woonfunctie.. De. aantrekkingskracht. van. de. rust,.het.groen.en.de.open.ruimte.die.het.platteland.biedt.


is.groot..Dit. is.zeker.zo. in.peri-urbane. landelijke.gebieden..Recent.onderzoek. in.Vlaanderen.wijst.erop.dat.het.merendeel.van.de.Vlamingen,.ondanks.het.actieve.beleid.van.de.Vlaamse.overheid.gericht.op.stadsvernieuwing.en.heropleving.van.het.stedelijk.weefsel,.nog.steeds.een.voorkeur.hebben.voor.de.landelijke.gebieden.als.woon-locatie..Meer.bepaald.voor.alleenstaande.huizen.en.hoeves.in.het.plattelandaj..Naast.de.leefkwaliteit.die.hiermee.geassocieerd.wordt,.speelt.ook.de.prijs.van.de.bouwgrond.een.rolak.

Residentieel.Ruimtegebruik 1990 2002Opp..(km²) % Opp..(km²) %

Huizen.en.hoeven 1.190,45 91,2 1.496,9 89,9

inStedelijk.gebied 546,.27 45,9 673,69 45

Buitengebied 644,17 54,1 823,21 55

Appartementen 1,2 1,8Bijgebouwen.en.

buildings7,6 8,3

Tabel 8. Residentieel ruimtegebruik in het Vlaamse Gewestal

Indicatief.hierbij.zijn.de.cijfers. in.de.bovenstaande.tabel,.waaruit.blijkt.dat.tussen.1990.en.2002.het.residentieel.ruimtegebruik.in.het.Vlaamse.Gewest.wat.betreft.huizen.en.hoeven.in.het.buitengebied.meer.dan.de.helft.bedraagt.en.bovendien.nog.een.(zeer.lichte).toename.kende,.nl..van.54,1%.naar.55%..Het.aandeel.van.huizen.en.hoeves.in.het.buitengebied.bedraagt.in.2002.echter.meer.dan.de.helft.van.het.totaal.aandeel.huizen.en.hoeves.in.het.Vlaamse.Gewest..Dit.wijst.er.op.dat.de.vraag.naar.deze.soort.woningen.gedurende.12.jaar.ongeveer.constant.bleef.

Daarnaast.veroverden.ook.functies.zoals.recreatie,.toerisme,.natuur.en.landschapsbehoud.hun.plaats.op.het.plat-teland..De.groei.van.recreatie.en.toerisme.op.het.platteland.hangt.samen.met.de.toename.van.vrije.tijd.en.mobiliteit..Het.platteland.voorziet.in.een.groeiende.behoefte.van.mensen.om.zich.tijdelijk.onder.te.dompelen.in.een.andere.wereld..Hierdoor.is.toerisme.een.belangrijke.vormende.kracht.geworden.op.het.platteland..Het.economisch.belang.ervan.neemt.ook.toe.. In.veel.gevallen.voorziet.de. toeristische.vraag. in.de.broodnodige.verbreding.van.de.plat-telandseconomie..Landbouwers.spelen,.door.activiteiten.zoals.hoevetoerisme,.verkoop.van.hoeveproducten.enz.,.in.op.deze.nieuwe.tendens.wat.hen.de.mogelijkheid.biedt.om.hun.inkomen.uit.de.klassieke.landbouwactiviteiten.aan.te.vullen..Anderzijds,.is.met.het.toerisme,.het.platteland.een.‘product’.geworden.dat.dient.te.voldoen.aan.de.consumptieve.wensen.van.de.gebruikers..De.functie.van.plattelandsgebieden.verschuift.met.andere.woorden.van.een.vooral.op.(agrarische).productie.gerichte.functie.naar.een.op.consumptie.gerichte.functie,.waarbij.het.platteland.zelf.vooral.op.“visuele”.wijze.geconsumeerd.wordt..Daarnaast.worden.op.beleidsniveau.vele.initiatieven.genomen.m.b.t..natuur-.en.landschapsbehoud.op.het.platteland.die.meestal.verweven.worden.met.recreatieve.en.toeristische.functies,.bv..natuurreservaten.met.een.natuureducatieve.werking.enz..

Naast.deze.nieuwe.consumptieve.functies.van.het.platteland,.die.aan.economisch.belang.winnen,.zien.we.nog.een.tendens.die.op.het.platteland.aan.belang.wint..In.Nederland.bijvoorbeeld.wordt.vastgesteld.dat.leegstaande.of.leegkomende.hoevegebouwen.gebruikt.worden.voor.de.opzet.van.niet-agrarische.economische.activiteiten.op.het.platteland..In.vele.gevallen.gaat.het.om.ondernemers.waarvan.de.activiteiten.oorspronkelijk.op.de.landbouw.gericht.waren,.die.overschakelen.op.nieuwe.activiteiten.die.niets.meer.met.de.landbouwsector.te.maken.hebben..In.andere.gevallen.bieden.de.hoevegebouwen.een.aantrekkelijke.locatie.voor.nieuwe.ondernemers,.die.wonen.willen.combineren.met.werken.op.een.aantrekkelijke.locatie..Voorbeelden.zijn.bv..vrije.beroepen.zoals.(tuin)architecten,.dokters,.veeartsen,.maar.ook.schrijnwerkers,.stukadoors,.enz.…...Deze.praktijken.gaan.echter.in.tegen.de.huidige.ruimtelijke.ordeningsregelgeving..Onder.invloed.van.het.dalend.aantal.landbouwers.gaan.in.het.beleid.hier.en.daar.stemmen.op,.deze.zogenaamde.“nieuwe.economische.dragers”.toch.toe.te.laten.op.het.platteland.in.de.hoop.zo.een.win-win.situatie.te.creëren:.nieuwe.economische.activiteiten.kunnen.de.leefbaarheid.van.het.platteland.onder-steunen.en.tegelijkertijd.de.verloedering.ervan.tegengaan..Een.NED.op.een.voormalige.hoeve.zou.als.voordeel.hebben.dat.de.ondernemer. in.kwestie.beschikt.over.een.goede.economische.vestigingslocatie,.die. tegelijkertijd.bijdraagt.aan.de.leefbaarheid.van.de.landelijke.omgeving,.evenals.een.opwaardering.van.het.patrimonium.en.de.site.met.zich.meebrengt..Hergebruik.van.boerderijen.zou.eveneens.bijdragen.aan.de.plattelandseconomie.door.de.gecreëerde.werkgelegenheid,.doordat.voor.aankopen.en.dagelijkse.bestedingen.wellicht.een.beroep.wordt.gedaan.


op. lokale. leveranciers. en. tot. slot. door. een. mogelijk.spin-off.effect.door.het.aantrekken.van.klanten.en.het.gebruik.van.voorzieningen.

Er.bestaan.natuurlijk.ook.nadelen.aan.deze.praktijk..Het.is.mogelijk.dat.deze.site.de.vestigingsplaats.van.activi-teiten.wordt,.die.na.verloop.van.tijd.door.hun.te.grote.dynamiek.en.omvang,.een.zonevreemde.bedrijfsacti-viteit.vormt.die.storend.werkt.en.een.negatieve.invloed.uitoefent. op. de. belevingswaarde. van. de. omgeving..Indien.dit.laatste.scenario.in.de.toekomst.meer.plaats.zou. hebben. op. een. toenemend. aantal. vrijkomende.landbouwgebouwen,.kan.dit.een.negatieve.weerslag.hebben.op.het.toeristische.en.recreatieve.karakter.van.het. platteland,. zoals. het. op.dit.moment. vaak.gepro-moot.wordt..Een.ander.nadeel.is.dat.bij.boerderijen.als.broedplaatsfunctie. voor. startende. ondernemers,. de.activiteiten. bij. succes. kunnen. doorgroeien. waardoor.er.behoefte.komt.aan.uitbreiding..Bovendien.kan.een.bedrijf.andere.gelieerde.bedrijven.aantrekken,.er.kan.sprake.zijn.van.een.toenemende.milieudruk.en.prece-dentenwerking.waardoor.ook.NED’s.die.op.die.plaats.ongewenst.of.ongepast.zijn,.een.kans.krijgen..

4.3. Naar een nieuw plattelandsbe-leid?

De.uitdagingen.waar.de.landbouwsector,.ten.gevolge.van.veranderingen.in.het.Europees.landbouwbeleid.en.de.interne.veranderingen.in.de.landbouwsector.zelf.de.komende.jaren,.voor.staat.zal.gevolgen.hebben.voor.het.platteland...

In.Nederland. wordt. het. debat. over. de. toekomst. van.het. platteland. reeds. sterk. gevoerd.. In. dit. debat. vin-den.we.vele.tegengestelde.meningen.terug..Langs.de.ene.kant.gaan.bepaalde.groepen,.zoals.de.Raad.van.het.Landelijk.Gebied,.er.van.uit.dat.de.productieland-bouw.sterk.in.belang.afneemt.en.het.platteland.daar-door.bedreigd.wordt..Door.deze.groepen.wordt.gepleit.tot.het.verder.stimuleren.van.verbrede. landbouw,.en.het. grootschalig. herinrichten. van. delen. van. het. cul-tuurlandschap.om.het.beter.bruikbaar.te.maken.voor.maatschappelijke.wensenam..Aan.de.andere.kant.heeft.de.landbouwsector.een.minder.pessimistische.visie.op.haar.toekomst.en.ziet.zich.geen.sterke.veranderingen.voordoen..Anderen. stellen. dan. weer. dat. de. huidige.evoluties,. vergeleken.met.de.afname.van.het.aantal.bedrijven. en. het. zichtbaar. veranderen. van. de. land-bouwtechniek.die.zich.in.de.jaren.60.en.70.voordeden,.landschappelijk.en.maatschappelijk.minder.ingrijpend.zijn..Het.uitbouwen.van.de.landbouwverbreding.wordt.

niet.gezien.als.een.wondermiddel.daar.het.tot.op.he-den.slechts. tot.een.beperkte. inkomensbijdrage. leidt..Het. grootschalig. herinrichten. van. delen. van. het. cul-tuurlandschap.is.te.overwegen.op.sommige.plaatsen.nabij.grote.steden,.maar.elders.kan.de.landbouw.zich.goed.handhaven,.is.alternatief.beheer.erg.duur.en.is.het.de.vraag.of.het.publiek.op.een.niet-agrarische.in-richting.zit.te.wachtenan.

Als.oplossing.om.met.dit.veranderde.platteland.om.te.gaan,.wint.op.het.ministerie.van.LNV.de.laatste.jaren.het.zogeheten.drielagen.model.aan.populariteit..De.ge-dachte.hierachter.is.dat.een.deel.van.de.Nederlandse.landbouw.in.staat.is.te.overleven.op.de.(wereld)markt,.zonder. blijvende. steun.. Een. tweede. groep. landbou-wers. bv.. in. gebieden. met. een. hoge. ecologische. of.cultuurhistorische.waarde,.heeft.te.maken.met.allerlei.additionele. beperkingen. op. haar. productiewijze.. Het.verdwijnen.maar.ook.het. rationaliseren.van.de. land-bouw. tast. er. de. landschappelijke. kwaliteiten. aan.. In.het.model.wordt.voor.hen.wellicht.blijvende.compen-satie.door.de.overheid.noodzakelijk.geacht..De.derde.groepbetreftdelandbouwdiespecifiekedienstenaande.maatschappij. levert..Hiervoor.dienen.particulieren.of.overheid.te.betalen..Het.gaat.dan.om.activiteiten.als.vergoeding.voor.waterberging,.natuurbeheer,.de.leve-ring.van.streekproducten,.overnachting.enz...


Besluit

In.dit.hoofdstuk.werden.de.interne.en.externe.oorzaken.behandeld. die. de. laatste. decennia,. en. meer. recent,.een. invloed.uitoefenen.op.het.aantal. landbouwers. in.België.en.Vlaanderen..Vervolgens.werd.aan.de.hand.van.cijfermateriaal.de.situatie.van.de.landbouwsector.in.Vlaanderen.en.in.de.Westhoek.beschreven..Met.het.oog.op.de.toekomst.werd.ook.gekeken.naar.het.aan-tal.opvolgers.van.de.huidige.generatie. landbouwers..Hieruit. blijkt. dat. door. het. dalend.aantal. opvolgers. in.de.landbouwsector.in.de.toekomst.een.potentieel.aan-bod.aan.vrijkomende. landbouwzetels. in.het. landelijk.gebied.zal.ontstaan..Afgaand.op.de.cijfers.in.de.West-hoek,.blijkt.dat.de.komende.tien.jaar.potentieel.1006.hoeves.van.landbouwers.zonder.opvolger.vrij.komen..Tot.slot.werd.vastgesteld.dat. tegelijkertijd.met.de.af-name. van. de. agrarische. functie. van. het. platteland,.andere,. niet-agrarische. functies. hun. plaats. op. het.platteland.veroverden..Het.voordeel.van.de.opkomst.van.consumptieve.functies.zoals.wonen,.toerisme.en.recreatie. is. dat. deze. de. mogelijkheid. bieden. om. op.te.treden.als.alternatieve.“economische.dragers”.voor.het.platteland..Daarnaast.duiken.ook.nieuwe.econo-mische.activiteiten.op.het.platteland.op,.die.niet.ver-bonden.zijn.met.de.landbouwsector..Het.kan.gaan.om.nieuwe. ondernemers. of. ondernemers. die. overscha-kelden. van. met. de. landbouw. verbonden. activiteiten.naar. niet-agrarische. activiteiten.. Het. voorkomen. van.zulke.“NED”.kunnen.zowel.voor-.als.nadelen.hebben.voor.de.leefbaarheid.en.de.ruimtelijke.kwaliteiten.van.het. platteland.. Tot. slot. wordt. nog. kort. belicht. welke.gevolgen.dit.heeft.op.het.plattelandsbeleid.zoals.het.gevoerd.wordt. in.Nederland.en.Vlaanderen..Hoe.het.ruimtelijke. beleid. in. Vlaanderen. omgaat. met. agrari-sche. en. niet-agrarische. economische. activiteiten. in.het.platteland.wordt.belicht.in.het.volgende.hoofdstuk...

hoofdstuk 4 ruimtelijke ordening

& economie op het platteland


Inleiding

In. het. voorgaande. hoofdstuk. werd. de. achteruitgang.van. de. landbouwsector. en. de. oorzaken. ervan. ge-schetst.en.gestaafd.met.cijfers.voor.de.landbouwsec-tor.in.West-Vlaanderen.en.de.Westhoek..Tevens.wer-den.de.nieuwe.uitdagingen.waarvoor.het.platteland.de.komende.decennia.staat.uiteengezet..De.belangrijkste.uitdaging.is.het.behoud.van.de.economische.vitaliteit.en. leefbaarheid. van. het. platteland.. Een. andere. be-langrijke. uitdaging. vormt. de. opkomst. van. niet-agra-rische. economische. activiteiten. die. zich. vestigen. op.voormalige.hoeves.op.het.platteland..

In. dit. hoofdstuk. wordt. in. de. eerste. plaats. dieper. in-gegaan.op.de.mogelijkheden.die.het.beleid.biedt.aan.deze.“nieuwe”.economische.dragers.om.zich. te.ves-tigen. in. leegstaande. hoevegebouwen.. Vandaar. dat.op. het. Vlaams. en. provinciaal. bestuursniveau. wordt.ingezoomd.op.de.mogelijkheden.in.het.ruimtelijke.or-deningsbeleid. betreffende. economische. activiteiten.op.het.platteland..Er.wordt.stilgestaan.bij.de.wettelijke.mogelijkheden. in.de.ruimtelijke.ordening.voor.herge-bruik.van.hoevegebouwen.ten.voordele.van.zogehe-ten.niet-agrarische.“nieuwe.economische.dragers”. in.het.agrarisch.gebied..Dit.kader.wordt.geconfronteerd.met. de. visie. van. het. Strategisch. Plan. Ruimtelijke.Economie.(SPRE),.waarin.gesteld.wordt.dat.het.plat-teland.belangrijke.economische.troeven.heeft.die.niet.beperkt.zijn.tot.de.landbouwsector,.en.waarin.gepleit.wordt. voor. de. opzet. van. een. ruimtelijk-economisch.plattelandsbeleid,. waarin. ook. niet-agrarische. “NED”.hun.plaats.zouden.kunnen.krijgen.op.het.platteland.

1 Ruimtelijke ordening en plattelandseconomie in Vlaanderen

Uit.het.voorgaande.hoofdstuk.bleek.dat.potentiële.on-dernemers.die.zich,.aangetrokken.door.de.hierboven.vermelde. troeven,.wensen. te.vestigen.op.het.platte-land,. een. aanbod. van. potentiële. vestigingslocaties.vinden.in.de.vrijkomende.hoevegebouwen.van.uitbol-lende.of.stoppende.landbouwers..Gezien.de.evoluties.in.de. landbouwsector.en.de.opkomst.van.een.multi-functioneel.platteland,. kan.verondersteld.worden.dat.deze.nieuwe.ondernemers.veelal.niet-agrarische.eco-nomische.activiteiten.zullen.opstarten..

Het. ruimtelijk. ordeningsbeleid,. sinds. de. regionalise-ring.als.bevoegdheid.overgeheveld.naar.de.gewesten,.bepaalt.welke.activiteiten.zich.op.het.platteland.kun-nenontplooien.Geziendespecifiekeinvalshoekvanhet. onderzoek,. namelijk. de. mogelijkheid. om. nieuwe.economische.dragers.onder.te.brengen.in.leegstaan-de. hoevegebouwen,. wordt. in. deze. paragraaf. dieper.ingegaan.op.de.mogelijkheden.die.het.ruimtelijk.orde-ningsbeleid.hiertoe.biedt..Ter.inleiding.volgt.eerst.een.korte.uitleg.over.de.basisprincipes.van.de.ruimtelijke.ordening.op.het.Vlaamse.grondgebied..

1.1. “Plannen” in (West-)Vlaanderen

Sinds. haar. ontstaan. werd. het. ruimtelijke. ordenings-beleid.in.België,.na.de.regionalisering.in.Vlaanderen,.gekenmerkt.door.het. indelen.van.het.grondgebied. in.verschillende. zones. met. verschillende. bestemmin-gen.. De. bestemmingen. werden. in. de. eerste. plaats.vastgelegd.in.plannen.van.aanleg,.nl...gewestplannen.en.gemeentelijke.plannen.van.aanleg,.opgemaakt. in.uitvoering.van.de.Stedenbouwwet.van.1962..De.be-langrijkste.bestemmingsgebieden.zijn.de.(landschap-pelijk.waardevol).agrarische.gebieden,.woongebieden.(al.dan.niet.met.landelijk.karakter),.industriegebieden.bestemd.voor.ambachtelijke.bedrijven.en.voor.kleine.en.middelgrote.ondernemingen,.groengebieden,.bos-gebieden,. parkgebieden,. en. recreatiegebieden.. In.1996. werd. het. Vlaamse. ruimtelijke. ordeningsbeleid.hervormd..Het. ruimtelijk.structuurplan.werd.naast.het.plan.van.aanleg.als.beleidsvisie.toegevoegd..Aan.het.indelen. van. het. grondgebied. in. verschillende. zones.met.verschillende.bestemmingen.werd.niet.getornd...

Een.structuurplan.is.opgevat.als.een.beleidsdocument.dat.de.gewenste.ruimtelijke.structuur.aangeeft.als.een.kader.waarin.de. ruimtelijke.ontwikkelingen.plaatsvin-


den..Het.dient.opgemaakt.te.worden.op.drie.bestuursniveaus,.namelijk.het.gewest,.de.provincie.en.de.gemeente..Het.Ruimtelijk.Structuurplan.Vlaanderen.(RSV).vormt.sinds.1997.de.basis.voor.het.ruimtelijk.beleid.in.Vlaanderen,.en.voor.de.opmaak.van.provinciale.en.gemeentelijke.structuurplannen..Het.RSV.gaat.uit.van.een.dualiteit.tussen.stadenplatteland,enontwerpteenspecifiekbeleidvoordestedelijkegebiedenenvoorhetbuitengebied.Ookde.provincie.West-Vlaanderen.beschikt,.sinds.maart.2002,.over.een.structuurplan..Deze.beleidsplannen.hebben.geen.onmiddellijk.effect.op.de.bodembestemmingen..Vandaar.dat.ter.uitvoering.van.de.structuurplannen.op.alle.bestuursniveaus.ruimtelijke.uitvoeringsplannen.en.verordeningen.opgemaakt.dienen.te.worden..Hierdoor.zal.het.sinds.de.jaren.70.bestaande.stelsel.van.gewestplannen.en.gemeentelijke.plannen.(op.termijn).vervangen.worden.door.gewestelijke,.provinciale.en.gemeentelijke.ruimtelijke.uitvoeringsplannen...

1.1.1. Structuurplannen en activiteiten in agrarisch gebied

g Actieve hoeves

Functionele.categorisering Plattelandsactiviteiten.in.landelijke.toeristisch-recreatieve.netwerken

Actieve. hoeve:. bewoonde. hofstede. met. beroepsland-bouwactiviteit. waarbij. een. minimum. nettobedrijfsinko-men.wordt.gegenereerd.van.4957,87.Euro.op.jaarbasis,.gedurende.de.laatste.vijf.jaren..

·.kamers.met.toeristische.dienstverlening.·.jeugdkampen.·.jeugdlogies.·.huurvakantiewoning.·.kamperen.bij.de.boer

Niet-actieve.hoeve:.bewoonde.hofstede.met.landbouw-activiteit,.die.maximaal.een.netto-bedrijfsinkomen.gene-reert.van.4957,87.Euro.op.jaarbasis.of.is.een.bewoonde.hofstede.waarbij.de. landbouwactiviteit.volledig. is.stop-gezet.

·.kamers.met.toeristische.dienstverlening.·.huurvakantiewoningen.

Beschermde. bebouwing:. gebouwen. en/of. historische.site.die.door.toepassing.van.het.decreet.op.landschap-pen,. stads-. en. dorpsgezichten. en. monumenten. be-schermd.zijn..

·.jeugdlogies.·.huurvakantiewoningen.·.café/tearoom/restaurant.·.kamers.met.toeristisch-recreatieve.dienstverlening.·.toeristisch.attractiepunt.

Merkwaardige. gebouwen:. gebouwen,. die. niet. be-schermd.zijn,.maar.cultuurhistorische.en.sociaal-econo-mische.waarde. voor.het. gebied.hebben..Het. gaat. om.kastelen,. forten,.kloosters,.brouwerijen,.molensites,. in-dustrieel.erfgoed,.scholen,.militaire.gebouwen.

·.kamers.met.toeristische.dienstverlening.·.jeugdlogies.·.huurvakantiewoningen.·.toeristisch.attractiepunt.

Tabel 9. Provinciaal ruimtelijk kader voor plattelandstoerismeao

Onder.invloed.van.de.opkomst.van.het.multifunctionele.platteland.en.de.evoluties.in.de.landbouwsector,.ontstond.de.noodzaak.om.nieuwe.functies.toe.te.laten.in.agrarisch.gebied..Het.RSV.schrijft.in.gebieden.van.agrarische.struc-tuur.van.het.buitengebied.een.beleid.voor.dat.gericht.is.op.het.behoud.en.de.verdere.ontwikkeling.van.het.agrarisch.ruimtegebruik.door.agrarische.activiteiten.én.toeristisch-recreatieve.activiteiten..Dit.betekent.dat.een.actieve.land-bouwer.in.agrarisch.gebied.onder.bepaalde.voorwaarden.ook.een.nevenberoep.kan.uitoefenen.zoals.een.beperkte.toeleverende.of.verwerkende.activiteit..Dit.heeft.bijvoorbeeld.betrekking.op.de.verkoop.van.hoeveproducten.en.hoevetoerisme..

In.het.PRS.van.de.Provincie.West-Vlaanderen.werd.op.basis.van.de.in.het.RSV.aangereikte.mogelijkheden.van.toeristisch-recreatievebedrijveninhetbuitengebied,eenspecifiekbeleidskadervoortoerismeenrecreatieuitge-werkt..Het.PRS.stelt.dat.verbreding.van.de.landbouw.met.niet-agrarische.functies.mogelijk.zijn,.wanneer.de.agra-rische.structuur.drager.is.van,.of.sterk.gerelateerd.is.aan.andere.functies,.zoals:.


.toeristisch-recreatieve.functies,.vb..hoevetoerisme;

.economische.functies.(landbouw.als.schakel.in.een.geheel.van.gerelateerde.economische.activiteiten);

.natuur-.en.landschappelijke.functie,.bv..landbouw.als.natuur-.of.landschapsbeheerder;

.sociaaleducatieve.functie.bv..kinder-.en.zorgboerderijen.

Bovenstaande. tabel. toont. bijvoorbeeld. aan. dat. deze. plattelandsactiviteiten. in. toeristisch-recreatieve. netwerken.zoals.de.IJzer-,.Heuvel-.en.Brugse.streek,.in.zowel.actieve.als.niet-actieve.hoeves.toegelaten.worden.evenals.in.hoeves.met.een.beschermde.status.of.die.als.merkwaardig.gebouw.gekarakteriseerd.kunnen.worden.

g Leegstaande hoeves

Wat.de.agrarische.(bedrijfs)gebouwen.die.geen.agrarische.functie.meer.hebben.betreft.worden.in.het.RSV.spe-cifiekebepalingenmetbetrekkingtotfunctiewijzigingenopgenomen.Leegstaandehoeveskunneneendienstver-lenende.functie.krijgen.gericht.op.de.landbouw.en.met.een.beperkte.ruimtelijke.dynamiek,.een.recreatieve.laag-dynamische.functie.gekoppeld.aan.het.buitengebied,.en.een.woonfunctie.los.van.de.agrarische.functie.mits.deze.beantwoordt.aan.de.grenzen.gesteld.aan.zonevreemde.woningen..Volgens.de.visie.van.het.RSV.is.er.in.het.buiten-gebied.geen.plaats.om.niet-agrarische.economische.activiteiten.of.“nieuwe.economische.dragers”.te.laten.vestigen.op.leegstaande.landbouwzetels,.gezien.dit.de.essentiële.functies.van.het.buitengebied.aantast..

De.bepalingen.van.het.PRS.van.de.provincie.West-Vlaanderen.liggen.met.betrekking.tot.leegstaande.hoeves.in.het.verlengde.van.de.opties.opgenomen.in.het.RSV,.in.leegstaande.hoeves.kunnen.namelijk.activiteiten.worden.toegelaten.gericht.op.wonen.en.toerisme....

Leegstaande. hoeve:. hofstede. met. leegstaande. woon-.en.bedrijfsgebouwen

In.combinatie.met.wonen.van.eigenaars:.·.kamers.met.toeristische.dienstverlening.·.huurvakantiewoningen.

In.combinatie.met.wonen.van.initiatiefnemers:.·.toeristisch.attractiepunt

Tabel 10. Provinciaal ruimtelijk kader voor plattelandstoerisme m.b.t. leegstaande hoevesap

Tevens.stelt.het.PRS.dat.in.functie.van.de.toenemende.leegstaande.bebouwing.in.de.open.ruimte.moet.gezocht.worden.naar.inpassingmogelijkheden.voor.alternatieve.activiteiten,.zonder.de.agrarische.structuur.te.ondermijnen..Daarbij.dienen.in.elk.geval.bepaalde.aan.de.landbouw.verwante.activiteiten.bekeken.te.worden.(bv..hoveniersbe-drijven,.aan.de.landbouw.gerelateerde.activiteiten,…)..

1.2. Activiteiten in agrarisch gebied volgens de ruimtelijke ordening regelgeving

Naast.het.ruimtelijk.ordeningsbeleid,.zoals.weergegeven.in.de.structuurplannen,.bestaat.de.ruimtelijke.ordeningsre-gelgeving.in.het.kader.van.het.vergunningenbeleid.zoals.opgenomen.in.decreten,.besluiten.en.omzendbrieven.van.de.Vlaamse.regering..Deze.regelgeving.is.gebaseerd.op.de.onderverdeling.van.het.grondgebied.van.het.Vlaamse.gewest.in.bestemmingen..Zoals.reeds.gesteld,.dienen.de.bestaande.gewestplannen.en.gemeentelijke.plannen.op.termijn.vervangen.worden.door.gewestelijke,.provinciale.en.gemeentelijke.ruimtelijke.uitvoeringsplannen..

1.2.1. Agrarische en para-agrarische activiteiten

In.het.verleden.was.de.enige.economische.activiteit.op.het.platteland.de.agrarische.activiteit..De.ruimtelijk.orde-ningsregelgeving.bepaalt.ook.dat.de.agrarische.bestemmingszone.enkel.is.bestemd.voor.de.landbouwsector.in.rui-me.zin..Dit.betekent.dat.het.begrip.“landbouw”.niet.restrictief,.doch.ruim.dient.te.worden.opgevat..In.die.zin.kunnen.


er.met.name.naast.de.landbouw,.ook.de.tuinbouw,.de.intensieve.veeteelt,.landbouwactiviteiten.met.een.niet.aan.de.grond.gebonden.karakter.en.para-agrarische.bedrijven.toegelaten.zijn.in.het.agrarisch.gebiedaq..Ter.verduidelijking.staan.we.even.stil.bij.de.term.para-agrarische. bedrijvenar.. De. interpretatie. ervan. zorgt.voor. veel. betwisting.. Zowel. het. onderscheid. tussen.agrarische.en.para-agrarische.activiteiten.als.het.on-derscheid.tussen.para-agrarische.bedrijven.enerzijds.en.zuiver.commerciële.dienstverlenende.en.industriële.bedrijven.anderzijds.is.moeilijk.te.maken..Zuiver.com-merciële,.ambachtelijke.of.industriële.activiteiten.zon-der.band.met.de.landbouw.zouden.bij.voorkeur.naar.industriezones.of.ambachtelijke.zones.dienen.verwe-zen. te.worden..Het.hoofdcriterium.om.te.beoordelen.of.de.aanvraag.al.dan.niet.een.para-agrarisch.bedrijf.betreft,.is.het.volgende:.para-agrarische.bedrijven.zijn.die.ondernemingen.waarvan.de.activiteit.onmiddellijk.bij.de.landbouw.aansluit.en.erop.afgestemd.is..Bij.de.beoordeling.kunnen.volgende.criteria.een.rol.spelen:

1..het.grondgebonden.karakter.van.het.bedrijf,.in.aan-sluiting.of.vergelijkbaar.met.agrarisch.grondgebruik;2.. de. nauwe. relatie. met. het. landbouwproductiepro-ces;3..de.strikte.relatie.met.de.voortgebrachte.landbouw-producten.(met.uitsluiting.van.loutere.handel).

In.een.ministeriële.omzendbrief.van.8.juli.1997.inzake.toepassing. van. de. gewestplannen. wordt. een. onder-scheid. gemaakt. tussen. grondgebonden. para-agrari-sche.bedrijven.en.para-agrarische.bedrijven.die.min-der.afgestemd.zijn. op.de.grondgebonden. landbouw..Voor.de.eerste.groep.worden. volgende.voorbeelden.gegeven:. loonwerkondernemingen,. inpak-,. conditio-nerings-.en.opslagbedrijven.voor.verse.landbouwpro-ducten,. koelplaatsen,. silo’s. en. drooginstallaties. voor.land-.en. tuinbouwproducten.en.vlasroterijen..Van.de.tweede.categorie.para-agrarische.bedrijven.zijn.enkele.voorbeelden.erkende.kinderboerderijen,.proefstations.voor.de. landbouw.en.kennels.met.uitgeruste.hokken.voor. minstens. 100. dieren,. veeartsenijkundige. klinie-ken.met.stallen,.inrichtingen.met.en.functie.ten.behoe-ve.van.het.algemeen.nut,.centra.voor.kunstmatige.in-seminatie.. Slachthuizen,. melkerijen,. suikerfabrieken,.vervoerondernemingen,. grondbewerkingsbedrijven,.intellectuele. beroepen. (tuinarchitecten,. veeartsen),.maneges,.vleesverwerkende.bedrijven,.dierenasielen,.een.kleiduifschietstand,.een.inrichting.voor.ruitersport.en.een.rijschool.enz..vallen.volgens.de.rechtsspraak.van.de.Raad.van.State.niet.onder.de.term.para-agra-rische.bedrijven..

In. agrarische. gebieden. zijn. naast. voor. het. bedrijf.noodzakelijke. gebouwen. (stallen,. loodsen,. opslag-plaatsen),. de. woning. van. de. exploitant. en. verblijfs-gelegenheid.toegestaan.voor.zover.ze.deel.uitmaken.van. een. “leefbaar. bedrijf”as.. Inzake. verblijfsgelegen-heid.kan.men.denken.aan.hoevetoerisme.of.aan.ver-blijfsgelegenheid.voor.seizoenarbeiders..Essentieel.is.het.tijdelijk.karakter.van.het.verblijf.en.de.verbonden-heid.met.de.agrarische.activiteiten..Het.decreet.inzake.ruimtelijke.ordening.creëert.de.mogelijkheid.van.tijde-lijke.verblijfsgelegenheden.door.een.permanente.uit-zonderingsregeling. voor. zonevreemde. woningen. en.gebouwen..De.koppeling.aan.een.‘leefbaar.landbouw-bedrijf’. vervalt. en. de. nevenbestemming. landbouw. is.voldoendeat.. In.principe.zijn.agrarische.bedrijven.ook.toegelaten.in.woongebieden.indien.zij.verenigbaar.zijn.met. de. onmiddellijke. omgeving. en. in. woongebieden.met.een.landelijk.karakterau..Er.zijn.ook.landschappe-lijk.waardevolle.agrarische.gebieden.waarin.beperkin-gen.gelden.met.het.doel.het.landschap.te.beschermen.of.met.het.oog.op.landschapsontwikkelingav.

1.2.2. Niet-agrarische activiteiten

g Algemeen

Het.ruimtelijk.ordeningsbeleid.bepaalt.dat.de.economi-sche.activiteiten.die.niet-agrarisch.zijn.in.principe.niet.terecht.kunnen.in.agrarisch.gebied,.maar.zich.dienen.te. vestigen. in. industriegebieden.of.woongebieden. in.het. landelijk. gebiedaw.. Ondanks. de. regelgeving. zijn.wel,.niet-agrarische.economische.activiteiten.terug.te.vinden. in.het.agrarisch.gebied,.m.a.w..buiten.de.ge-eigende. bestemmingsgebieden. zoals. bepaald. door.gewestplannen.en.plannen.van.aanlegax.. In.dit.geval.wordt.gesproken.over.zonevreemde.bedrijvigheid..Het.gaat.dikwijls. om.activiteiten.die.ook. verenigbaar. zijn.met.de.bestemming.woongebied,.maar.die.omwille.van.plaatsgebrek.bv..in.kleine.geconcentreerde.dorpsker-nen,.zich.vestigen.in.agrarisch.gebied..Daarnaast.gaat.het.vaak.ook.om.historisch.gegroeide.bedrijvigheid.die.dateert.van.voor.de.opmaak.van.de.gewestplannen,.en.die.uitgegroeid.zijn.tot.kleine.familiebedrijvenay..

g Afwijking dmv functiewijzigingen

Binnen.het.huidig.ruimtelijk.beleid.bestaan.er.een.be-perkt.aantal.mogelijkheden.voor.zonevreemde,.nieuwe.niet-agrarische. economische. dragers. die. zich. willen.vestigen. (in. hoeves). in. agrarisch. gebied.. Voor. be-staande.gebouwen.in.het.landelijk.gebied.zijn.er.enke-


le.zogenaamde.functiewijzigingen.mogelijk,.waardoor.het.mogelijk.wordt.om.af.te.wijken.van.de.voorschrif-ten.van.het.gewestplan.of.algemeen.plan.van.aanleg..Deze.functiewijzigingen.kunnen.enkel.wanneer:

•. Het.gaat.om.een.functiewijziging.tot.wonen.in.een.bestaand.vergund.landbouwbedrijf.dat.bovendien.niet.gelegen.is.in.een.recreatiegebied.of.een.ruim-telijk.kwetsbaar.gebied.(excl..de.parkgebieden)..Meergezinswoningen.worden.evenwel.uitgesloten;

•. Het.gaat.om.wonen.met.tijdelijke.verblijfsgele-genheden.op.voorwaarde.dat.de.landbouw.als.nevenbestemming.aanwezig.blijft;

•. Het.gaat.om.een.functiewijziging.van.een.be-staand,.vergund.gebouw.die.is.opgenomen.op.een.door.de.Vlaamse.Regering.vastgelegde.lijstaz.

Met.betrekking.tot.het.laatste.element.verscheen.on-der. impuls.van.de.Minister.van.Ruimtelijke.Ordening.Dirk.Van.Mechelen.op.28.november.2003.een.besluit.dat. naast. de. woonfunctie. verdergaande. mogelijkhe-den. tot. functiewijziging. voorziet. voor. zonevreemde.gebouwen..Hieraan.zijn.strenge.voorwaarden.verbon-den.. De. functiewijzigingen. die. in. dit. besluit. worden.opgesomd.kunnen.namelijk.enkel.worden.toegestaan.aan.bestaande,.niet-verkrotte,.hoofdzakelijk.vergunde.of.vergund.geachte.gebouwen..Gebouwen.worden.be-schouwd.als.zijnde.verkrot.indien.ze.niet.voldoen.aan.de.elementaire.eisen.van.stabiliteit..Bovendien.mogen.de.zonevreemde.gebouwen.niet.gelegen.zijn.in.recre-atiegebied,.kwetsbaar.gebied.(excl..parkgebieden).of.overstromingsgebied..

Hieronder.worden.enkel.de.mogelijkheden.tot.functie-wijziging.weergegeven.die.van.toepassing.zijn.op.ge-bouwen.die.gelegen.zijn.in.agrarisch.gebied.nl..:..

Kantoor-.en.dienstenfuncties:.op.voorwaarde.dat.deze.gecombineerd.worden.met.een.woonfunctie,.ze.een.maximale.oppervlakte.innemen.van.100m².en.in.oppervlakte.kleiner.blijven.dan.de.oppervlak-te.van.de.woonfunctie;Logiesverstrekkende.activiteiten:.op.voorwaarde.dat.er.max..4.kamers.ingericht.worden,.er.kan.ontbijt.aangeboden.worden.doch.in.een.aparte.ontbijt-.en.verblijfsruimte.bij.particulieren,.en.niet.in.de.vorm.van.een.restaurant.of.café;.ook.deze.functie.dient.gecombineerd.te.worden.met.een.woonfunctie..Een.voorbeeld.van.een.aanvaardba-re.functiewijziging:.3.kamers.voor.bed.and.break-fast.+.1.ontbijtruimte.in.schuur.van.zonevreemde.woning.(voormalige.boerderij).zonder.landbouw.als.nevenfunctie..Een.niet.vergunbaar.voorbeeld.

is.een.klein.hotel.met.half.pension.in.schuur.van.voormalige.boerderij.Opslag:.van.allerlei.materialen.is.toegestaan.maar.het.produceren.van.afgewerkte.producten.blijft.echter.onmogelijkba;.er.kan.bijvoorbeeld.gedacht.worden.aan.de.winterberging.van.caravans,.berging.van.oldtimers,.opslag.van.hout.voor.een.schrijnwerkerij,.enz..in.een.oude.hoeve..Een.niet.vergunbaar.voorbeeld.is.een.schrijnwerkerij.in.dezelfde.leegstaande.stal.Een.paardenhouderij,.een.manege,.een.dieren-asiel,.een.dierenpension,.een.dierenartsenprak-tijk,.een.tuinaanlegbedrijf,.een.kinderboerderij.of.een.instelling.waar.hulpbehoevenden.al.dan.niet.tijdelijk.verblijven.en.landbouwactiviteiten.of.aan.de.landbouw.verwante.activiteiten.uitoefenen;..een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging.is.het.omvormen.van.een.leegstaande.boerderij.naar.dagverblijf.voor.autistische.kinderen,.met.on-der.meer.therapeutische.verzorging.van.pony’s.en.schapen..Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.omvor-men.van.leegstaande.boerderij.naar.tuincentrum.met.plantenverkoop.Voor.gebouwen.uit.de.inventaris.van.bouwkundig.erfgoed.wordt.de.nieuwe.functie.vrijgelaten.als.de.voortzetting.van.de.vroegere.functie.niet.haalbaar.is.en.op.voorwaarde.dat.de.nieuwe.functie.de.erf-goedwaarde.ongeschonden.laat.of.verhoogt;

Bij.de.functiewijziging.dienen.zoals.reeds.gesteld.aan.bijkomende.voorwaarden.voldaan.te.worden..Ten.eer-ste.kunnen.deze.nieuwe.functies.enkel.kunnen.worden.toegestaan.als.het.gebouw.of.gebouwencomplexbb.niet.meer.geschikt.is.voor.de.vergunde.of.vergund.geachte.functie.op.het.moment.van.de.aanvraag,.of.wanneer.als.economische,.maatschappelijke,.milieutechnische,.gebruikstechnische.of.andere.redenen.de.uitoefening.van.deze.functie.in.de.weg.staan..Daarnaast.dient.het.gebouwen. bouwfysisch. wel. geschikt. te. zijn. voor. de.nieuwe. functie.. Dit. betekent. dat. gedurende. een. pe-riode.van.2.jaar.voor.de.aanvraag.tot.functiewijziging.er aan het gebouw(encomplex) geen uit financieelen.bouwtechnisch.oogpunt. ingrijpende.werken.uitge-voerd.zijn.en.dat.het.gebouw(encomplex). zonder.uit.financieelofbouwtechnischoogpuntingrijpendewer-ken.kan.klaargemaakt.worden.voor.de.nieuwe.functie..Ten.derde.is.het.de.aanvrager.en.de.eigenaar.gedu-rende.een.periode.van.tien.jaar.na.de.vergunning.tot.wijzigingvangebruikniettoegestaanuitfinancieelenbouwtechnisch.oogpunt.ingrijpende.vergunningsplich-tige.werken.uit.te.voerenbc..Deze.voorwaarden.vloeien.voort.uit.de.doelstelling.van.het.besluit,.met.name.een.


valorisatie.van.het.bestaande.gebouwenpatrimonium.in.Vlaanderen..

De. functiewijzigingen. worden. enkel. toegestaan. op.voorwaarde. dat. de. goede. ruimtelijke. ordening. niet.wordt. geschaad. en. dat. aan. de. volgende. aspecten.aandacht. wordt. geschonken,. met. name. de. invloed.van.het.nieuwe.gebruik.op.het.aantal. te.verwachten.gebruikers,.bewoners.of.bezoekers.van.het.gebouw;.op. het. mobiliteitsaspectbd;. de. relatie. van. het. nieuwe.gebruik. met. de. in. de. omgeving. aanwezige. functies;.de.relatie.van.het.nieuwe.gebruik.met.de.in.de.omge-ving.vastgelegde.bestemmingen;.en.zoals. reeds.ge-steld.het.al.dan.niet.bouwfysisch.geschikt.zijn.voor.het.nieuwe.gebruik..

Tot.slot.kan.in.het.kader.van.artikel.195.bis.van.het.De-creet.Ruimtelijke. Ordening.de. functie. gewijzigd. wor-denvaneenbestaandvergundgebouwdatdefinitiefbeschermd.is.als.monument,.voorzover.de.voortzetting.van.de.vroegere.functie.onmogelijk.blijkt.of.een.duur-zame.leefbaarheid.van.het.gebouw.niet.garandeert.en.de. nieuwe. functie. de. erfgoedwaarde. ongeschonden.laat.of.verhoogt..

2. (Nieuwe) economie op het Vlaamse platteland volgens het SPREbe

Uit.het.voorgaande.deel.komt.duidelijk.naar.voren.dat.vanuit.het.ruimtelijk.ordeningsbeleid.de.economische.activiteiten. in.het.buitengebied.dienen.gerelateerd. te.zijn. aan. de. landbouwsector.. Ook. landbouwverbre-dingsactiviteiten. zoals. hoevetoerisme. en. streekpro-ducten. zijn. volgens.dit. beleid.mogelijk..Tevens.werd.recent.de.deur.op.een.kier.gezet.voor.niet-agrarische.activiteiten.op.het.platteland,.zij.het.onder.strikte.voor-waarden..

Op. dit. landbouwgericht. beleid. in. het. buitengebied.wordt.vanuit.economische.hoek.kritiek.geleverd..Het.Strategisch.Plan.Ruimtelijke.Economie.(SPRE).is.een.studie.die.opgemaakt.werd. ter.voorbereiding.van.de.herziening.van.het.Ruimtelijk.Structuurplan.Vlaande-ren. in.2007..De.studie.zoomt. in.op.de.eigenheid.en.de. werking. van. de. economie. op. het. platteland.. Het.SPRE.kiest.bewust.niet.voor.het.begrip.buitengebied.maar. voor. de. neutralere. noties. plattelandsgebieden.en. landelijke.gebiedenbf..Op.basis.hiervan.wordt.ge-pleit.voor.een.breder.dan.een. landbouwgerelateerde.economisch. beleid. voor. het. Vlaamse. platteland.. De.vaststellingen.van.het.SPRE.m.b.t..de.Vlaamse.platte-

landseconomie.worden.hieronder.besproken,.om.ver-volgens.dieper.in.te.gaan.op.de.suggesties.m.b.t..de.ontwikkeling.van.een.‘ander’.economisch.beleid.voor.het.platteland,.waarin.plaats.wordt.gemaakt.voor.niet-agrarische.economische.activiteiten.

2.1. Kenmerken van de plattelands-economie in Vlaanderen

In.het.SPRE.worden.er.binnen.Europa.drie.types.van.plattelandsgebieden. onderscheiden:. kernplattelands-gebieden,.afgelegen.plattelandsgebieden.en.de.peri-urbane.plattelandsgebiedenbg..Vlaanderen.heeft.bijna.uitsluitend. met. de. laatste. categorie. van. gebieden. te.maken,.gezien.dit.type.gebieden.nabij.stedelijke.gebie-den.gelegen.zijn..De.peri-urbane.plattelandsgebieden.kennen.hierdoor.een.sterke.suburbanisatiedruk,.maar.hebben,. ten. gevolge. van. hun. intense. wisselwerking.met.de.stedelijke.gebieden,.andere.(en.meer).econo-mische.ontwikkelingsmogelijkheden. dan.echt. afgele-gen. rurale. zones,. zoals. we. die. in. andere. Europese.landen.kennen..

Het. SPRE. beschrijft. een. plattelandseconomie. in.Vlaanderen.die.breder. is.dan.de. landbouweconomie.en. de. agro-industrie.. Met. andere. woorden. de. land-bouwsector.blijft.vanuit.landschappelijk.en.ecologisch.oogpunt.zeer.belangrijk,.maar.vanuit.een.economische.invalshoek.speelt.de.sector.geen.hoofdrol.meer.op.het.Vlaamse. platteland.. Hierdoor. is. het. gewicht. van. de.landbouwsector. in. vergelijking. met. de. industriële. en.dienstensector. in. de. plattelandsgebieden. eerder. be-perkt.geworden..In.de.landelijke.(overgangs)gebieden.zijn.volgens.het.SPRE.zowel.de.industrie.als.de.dien-sten. respectievelijk.3. tot.6.maal.zo.belangrijk.als.de.landbouw..Commerciële.en.niet-commerciële.diensten.zijn. dan. weer. ondervertegenwoordigd. op. het. platte-land..Het.aandeel.van.de.industrie.daarentegen.ligt.er.hoger.dan.in.het.stedelijk.gebied..Enkele.niche-activi-teiten.doen.het.ook.zeer.goed.op.het.platteland,.meer.bepaald.een.aantal.industriële.sectoren.maar.ook.een.aantal.diensten,.onder.meer.zakelijke.dienstverlening.en. het. transport.. Daarnaast. kunnen. opportuniteiten.die.samengaan.met.de.ICT.de.lokalisatiecondities.op.het.platteland.verbeteren..Het.platteland.kent.ook.veel.zonevreemde.economie..

De.economische.rol.van.het.platteland.is.volgens.deze.studie.niet. alleen.heel.wat. ruimer.dan.de. landbouw,.de. economie. op. het. platteland. presteert. bovendien.goed..De.verklaring.hiervoor.dient.volgens.het.SPRE.gezochttewordenindespecifiekeomgevingsfactoren


die.op.het.platteland.aanwezig.zijn..Met.name.de.hoe-veelheid.van.beschikbare.ruimte,.maar.ook.de.kwali-teit.ervan..Het.platteland.biedt.immers.een.goed.om-gevingsklimaat.voor.wonen.en.werken..Bovendien.zijn.de.nabije.ligging.van.het.platteland.aan,.en.de.sterke.interactie. met. de. stedelijke. gebieden. grote. troeven..De.toenemende.agglomeratienadelen.in.de.stedelijke.gebied,. zoals. bv.. de. mobiliteitsproblematiek,. spelen.ook. in.het.voordeel.van.het.platteland..Hierdoor.krij-gen.bedrijven.op.het.platteland.betere.perspectieven.en.grotere.overlevingskansen.dan.hun.stedelijke.col-lega’s..Naast.de.ruimtelijk-economische.positionering.is.de.afwezigheid.van.sociale.spanningen.(gezien.het.hoge.KMO-gehalte..van.plattelandseconomieën).een.bijkomende.troef.van.de.plattelandseconomie..

De.vaststelling.dat.plattelandseconomie.veel.meer. is.dan.enkel. landbouw,. staat. volgens.de.onderzoekers.sterk. in. contrast. met. het. plattelandsbeleid. zoals. het.gevoerd.wordt.op.het.Europees.en.Vlaams.bestuurs-niveau,. in.essentie.de. twee.niveaus.waarbinnen.het.plattelandsbeleid. tot. stand. komt.. Het. Europees. plat-telandsbeleid. evenals. het. Vlaamse. Plattelandsont-wikkelingsprogramma.(PDPO)bh...blijven,.ondanks.de.aanzet. tot.verruiming. in.de.2e.pijler.van.het.GBL,. te.sterk.landbouwgericht..Tevens.is.het.economisch.ont-wikkelingsbeleid.op.het.Vlaamse.platteland.enkel.ge-definieerdvanuitdesectoren,landbouw,toerismeenrecreatie,.natuur.en. landschap..Ook.andere.beleids-kaders.inzake.economische.ontwikkeling.van.het.plat-teland,.meer.bepaald.het.ruimtelijk.ordeningsbeleid.en.de.opties.van.het.RSV.ten.aanzien.van.het.buitenge-bied,.zijn.volgens.de.onderzoekers.te.restrictief....

2.2. Een ruimtelijk-economisch plat-telandsbeleid?

Op. basis. van. de. kenmerken. van. de. plattelandseco-nomie. in.Vlaanderen.wordt. in.het.SPRE.gepleit.voor.een.ruimtelijk-economisch.plattelandsbeleid,.met.drie.grote.pijlersbi.:

1.. ruraal-urbaan.partnerschap:.is.de.basis.van.waaruit.een.zinvol.plattelandsbeleid.moet.vertrekken.en.waar-binnen. aangrenzende. stedelijke. en. landelijke. gebie-den.een.complementaire.economische.rol.te.vervullen.hebben. binnen. een. ruimer. geo-economisch. geheel..Gezien.de.economische.portefeuille.van.het.platteland.heel.wat.rijker.is.dan.kleinschalige,.aan.de.landbouw.gerelateerde.initiatieven.die.pogen.het.historisch.plat-telandskarakter. te. bewaren,. moeten. nieuwe. initiatie-ven.van.plattelandsontwikkeling.die.gebaseerd.zijn.op.

niet-agrarische. economische. activiteiten. ook. kansen.krijgen.. Het. ontwikkelen. van. de. potenties. en. lokali-satievoordelen.van.het.platteland.kan.bovendien.een.significanteontwikkelinghebbenopdeeconomischeontwikkeling.en.dus.op.de. leefbaarheid.van.het.plat-teland..Daarnaast.dienen,. in.het. licht.van.een.aantal.economische. activiteiten. die. het. zeer. goed. doen. op.het.platteland,.de.lokale.ontwikkelingskansen.van.het.platteland.bekeken.wordenbj;

2.. ruimte. voor. een. ruraal. ondernemerschap. binnen.een. selectief. multifunctioneel. modelbk. :. de. huidige.plattelandseconomie.heeft.reeds.een.multifunctioneel.karakter.en.ondergaat.een.verdere.verbreding.en.di-versificatie.De economische vitaliteit van het platte-land.kan.enkel.bewaard.en.versterkt.worden.wanneer.met.dit.multifunctioneel.kader.wordt. rekening.gehou-den.. . In. verband. met. solitaire. vestigingen. wordt. ge-pleit.om.een.coherente.strategie. te.ontwikkelen.voor.het.hergebruik.van.verlaten.(agrarische).gebouwen.en.voor.nieuwe.economische.dragers,.zowel.in.de.sfeer.van.de. landbouw.en.aanverwante. functies.maar.ook.in.andere.economische.niches.zoals.opslag,.recreatie.inclusief.horeca,.zelfstandigen,.vrije.beroepen.en.am-bachtelijke. bedrijven.. De. schaal. van. de. activiteit. zal.in.belangrijke.mate.richtinggevend.zijn.voor.de.lokale.appreciatie.inzake.draagkracht.van.en.inpassing.in.de.omgeving;

3.. een. ruraal.ondernemerschap. in.een.strategie.van.(ruimtelijke). kwaliteit:. er. dient. rekening. gehouden. te.worden.met.de.mogelijkheden.en.beperkingen.van.de.kwetsbare.omgeving,. de.omvang.en.de.draagkracht.van. de. ruimte. en. het. eigen. karakter. van. de. locatie..Naast.de.algemene.kwaliteitsprincipes.die.overal.gel-den,.dient.de.rurale.ondernemer.de.verantwoordelijk-heid.te.dragen.voor.de.verbetering.van.de.ruimtelijke.kwaliteit.op.het.platteland.en.de.opbouw.van.de.identi-teit.ervan..Ondernemers.die.dit.niet.wensen,.kunnen.in.een. andere,. meer. stedelijke. economische. omgeving.terecht.

De. realisatie. van.deze.drie.pijlers.dient. te.gebeuren.door.een.interactief.faciliterend.beleidskader..Er.is.ten.eerste.een.Vlaams.beleidsengagement.nodig.dat.de.vitale. plattelandseconomie. als. ruimtelijk-economisch.beleidskader,. als. uitgangspunt. neemt.. Dit. zou. de.provinciale. en. subregionale. initiatieven,. die. reeds. in.deze.richting.werken,.kunnen.versterken..Voorbeeld-projecten. kunnen. de. mogelijkheden. en. grenzen. van.het.voorgestelde.model.aftasten..Daarnaast.dient.de.rurale.ondernemer.sterker.betrokken.te.worden.bij.het.plattelandsbeleid,. door. middel. van. afdwingbare. af-


spraken.met.wederzijdse.verplichtingen. tussen.over-heid.en.rurale.ondernemer.te.maken..Enerzijds.krijgt.de. ondernemer. hierdoor. (rechts)zekerheid. m.b.t.. de.activiteiten. die. hij. of. zij. wenst. te. ontplooien. binnen.op. voorhand. afgesproken. grenzen,. anderzijds. krijgt.de.overheid.hierdoor.zekerheid.dat.er.ook.in.kwaliteit.wordt.geïnvesteerd..

Besluit

Uit.de.ruimtelijke.ordeningsregelgeving.blijkt.dat.aan-gaande. nieuwe. niet-agrarische. activiteiten. zowel. in.actieve.als.in.leegstaande.hoeves.in.de.eerste.plaats.gedacht.wordt.aan.functies.als.wonen,.zachte.recreatie.en.toerisme.of/en.bij.landbouwactiviteiten.aansluitende.functies..Het.recente.besluit.van.de.Vlaamse.regering.inzake. functiewijziging. van. zonevreemde. gebouwen.geeft. iets. meer. mogelijkheden. aan. niet-agrarische.economische. activiteiten,. maar. onder. strenge. voor-waarden.die.de.praktische. toepassing.ervan.moeilijk.maakt..Het.ruimtelijk.ordeningsbeleid.blijft.op.deze.ma-nier.zeer.sterk.gericht.op.de.landbouwfunctie.van.het.platteland..Uit.de.studie.van.het.SPRE.blijkt.echter.dat.de.plattelandseconomie.in.peri-urbane.plattelandsge-bieden.de.landbouweconomie.overstijgt,.en.dat.deze.bovendien. belangrijke. troeven. heeft.. Op. basis. van.deze.vaststellingen.wordt.gepleit.voor.een.ruimtelijk-economisch.plattelandsbeleid.met.drie.pijlers.namelijk.een.ruraal-urbaan.partnerschap,.mogelijkheid.tot.een.ruraal. ondernemerschap. binnen. een. selectief. multi-functioneel. model,. in. een. strategie. van. (ruimtelijke).kwaliteit.. Naast. de. algemene. kwaliteitsprincipes. die.overal.gelden,.dient.de.rurale.ondernemer.de.verant-woordelijkheid. te.dragen.voor.de.verbetering.van.de.ruimtelijke.kwaliteit.op.het.platteland..Het.SPRE.pleit.ervoor.om.rekening.te.houden.met.het.multifunctioneel.karakter. van. de. plattelandseconomie. om. de. econo-mische. vitaliteit. van. het. platteland. te. bewaren. en. te.versterken..In.verband.met.solitaire.vestigingen.wordt.gevraagd.om.een.coherente.strategie. te.ontwikkelen.voor.het.hergebruik.van.verlaten.(agrarische).gebou-wen.en.voor.nieuwe.economische.dragers,. zowel. in.de.sfeer.van.de.landbouw.en.aanverwante.functies.als.in.andere.economische.niches...

hoofdstuk 5 beleid en onderzoek

inzake hergebruik in Nederland


Inleiding

In.dit.hoofdstuk.wordt.het.Nederlands.beleid.ten.aan-zien.van.vrijkomende.hoevegebouwen.besproken..Na.een.korte. inleiding.op.de.Nederlandse.ruimtelijke.or-dening,.wordt. ingegaan.op.de.verschillende.regelge-vingen.terzake.op.nationaal.niveau.en.enkele.vernieu-wende. initiatieven. op. provinciaal. niveau.. Vervolgens.worden. de. resultaten. van. reeds. gevoerd. onderzoek.naar.de.omvang.en.aard.van.hergebruik.van.hoeves.in.Nederland,.op.een.rijtje.gezet...

1. Ruimtelijke ordeningsbeleid en landbouw in Nederland

Om.de.ruimte.van.het.Nederlands.grondgebied.te.or-denen,.maakt.Nederland,.net.als.Vlaanderen.nu,.ge-bruik. van. plannen,. die. opgemaakt. worden. door. het.Rijk,.de.provincies.als.de.gemeenten..Het.Rijk.vat.zijn.plannen. samen. in. een. planologische. kernbeslissing.(PKB)bl,. provincies. en. gemeenten. werken. dit. nader.uit.in.streek-.en.bestemmingsplannen..De.Wet.op.de.Ruimtelijke. Ordening. (WRO). biedt. het. instrumenta-rium.aan,.voor.het.voeren.van.een.ruimtelijk.beleid.en.regelt.hoe.de.plannen. tot.stand.komen.en.gewijzigd.wordenbm.

Op.nationaal.niveau.stelt.het.rijk.Nota’s.voor.de.ruim-telijke.ordening.op,.waarin.de.principes.voor.de.ruim-telijke.inrichting.van.Nederland.vastgelegd.worden..In.april. 2004.werd. in.een.PKB.de.nieuwe.nota.Ruimte.vastgelegdbn..De.nota.Ruimte.handelt.over.inrichtings-vraagstukken.die.spelen.tussen.nu.en.2020,.met.een.doorkijk.naar.2030..De.wettelijke.status.van.de.nota.zorgt. ervoor. dat. het. nationaal. ruimtelijk. beleid. door-werkt.in.de.ruimtelijke.plannen.van.de.provincies.en.de.gemeenten..De.nieuwe.Nota.Ruimte.kiest.voor.meer.bebouwing.in.Nederland,.ook.in.het.platteland..Onder.het.motto:.“decentraal.wat.kan,.centraal.wat.moet”.zul-len.de.gemeenten.en.provincies.meer.bevoegdheden.krijgenbo.

2. Regelingen m.b.t. vrijkomen-de agrarische gebouwen in Nederland

Net.als.in.Vlaanderen,.staat.in.Nederland.de.agrarische.sector.sterk.onder.druk..Veel.landbouwers.stoppen.met.hun.activiteiten,.en.er.wordt.dan.ook.gevreesd.voor.de.leefbaarheid.van.het.platteland.evenals.de.ruimtelijke.

kwaliteiten.van.het.platteland..In.de.Vijfde.nota.Ruimte,.de.voorganger.van.de.huidige.Nota.Ruimte,.werden.er.reeds. regelingen. voorzien. m.b.t.. vrijkomende. agrari-sche.bedrijfsgebouwen.(VAB). in.het. landelijk.gebied,.namelijk.de. regeling”.Ruimte.voor.Ruimte”. (RvR).en.de. regeling. “Functieverandering. VAB”.. Het. verschil.tussen. beide. is. het. feit. dat. de. RvR. regeling. betrek-king.heeft.op.de.functie.wonen.en.de.regeling.Func-tieverandering.handelt.over.functieverandering.van.de.VAB.in.het.algemeen..In.de.RvR.regeling.worden.VAB.namelijk.gesloopt.en.vervangen.door.compensatiewo-ningen.al.dan.niet.op.hetzelfde.perceel.(cf..infra)..In.de.regeling. functieverandering.komen.de.VAB.ook.voor.andere.functies.dan.wonen.in.aanmerking..Beide.re-gelingen.worden.achtereenvolgens.besproken.

Figuur 3. Relatie tussen VAB bp

2.1. Ruimte voor Ruimte regeling (RvR)

De.RvR.regeling.wordt.zowel. toegepast. in.het.kader.van. de. Reconstructie. van. de. intensieve. veehouderij.in.Nederland.als. in.de.Vijfde.Nota.RO..De. inzet.van.de. RvR. regeling. verschilt. tussen. beide.. In. de. Vijfde.nota.gaat.de.RvR.regeling.niet.over.de.sanering.van.bedrijven,. maar. heeft. het. de. functie. van. stuurinstru-ment.voor.de.ruimtelijke.ordening..De.RvR.in.de.Re-constructieproblematiek.heeft.alleen.betrekking.op.de.veehouderij.in.bepaalde.concentratiegebieden..

2.1.1. RvR of Rood voor Rood in het ka-der van de Vijfde Nota RO

In. de. Vijfde. Nota. Ruimtelijke. ordening. van. het. Rijk.kregen.de.provincies.de.mogelijkheid.aangeboden.om.een.regeling.“Ruimte.voor.Ruimte”.te.ontwikkelen..In.de RvR regeling wordt voorzien dat ter financieringvan. het. slopen. van. niet. monumentale. of. niet. karak-


teristieke.gebouwen.in.het.landelijk.gebied,.één.of.meer.compensatiewoningen.kunnen.worden.gebouwdbq..Enkel.bebouwing.die.het.landschap.ontsiert.of.er.niet.in.past,.kan.gesloopt.worden..Het.hoofddoel.van.deze.regeling.is.het.verbeteren.van.de.ruimtelijke.kwaliteit,.het.nevendoel.is.de.verbetering.van.de.milieukwaliteit..De.bouw.van.de.compensatiewoning.mag.niet.leiden.tot.extra.beperkingen.van.de.uitbreidingsmogelijkheden.van.agrarische.bedrij-ven.in.de.omgeving..Men.spreekt.ook.van.Rood.voor.Rood.regelingen..

2.1.2. RvR in de concentratiegebieden Veehouderij

Op.1.april.2002.is.in.Nederland.de.“Reconstructiewet.concentratiegebieden.veehouderij”.in.werking.getreden.die.gericht.is.op.het.reorganiseren.van.de.intensieve.veehouderij..Directe.aanleiding.voor.deze.wet.was.het.uitbreken.van.de.varkenspest.in.1997..De.wet.is.van.toepassing.op.de.concentratiegebieden.van.veeteeltbedrijven.die.zich.bevinden.op.zandgronden.in.de.Nederlandse.provincies.Noord-Brabant,.Limburg,.Gelderland,.Utrecht.en.Overijs-selbr..In.deze.concentratiegebieden.leidt.de.hoge.veedichtheid.tot.milieuproblemen..Dit.is.des.te.problematischer.gezien.in.deze.gebieden.ook.belangrijke.onderdelen.van.de.Ecologische.Hoofdstructuur.liggen,.het.netwerk.van.groene.corridors.in.Nederlandbs..De.Reconstructiewet.wil.tegelijkertijd.de.verschillende.problemen.op.het.gebied.van.veterinaire.kwetsbaarheid,.natuur,.landschap,.milieu.en.ruimtelijke.kwaliteit.integraal.aanpakken.en.een.kwa-liteitsimpulsgevenaanhetplatteland.HetRijkfinanciertdereconstructievoormaardeprovincieszijnuiteindelijkverantwoordelijkvoordeuitvoeringendefinancieringervanbt..Dit.gebeurt.door.de.opmaak.van.reconstructieplan-nenbu.

De.inzet.van.de.RvR.regeling.in.de.vijf.reconstructieprovincies.wordt.ook.wel.“woningen.voor.stallenregeling”.of.“rood.(laten.betalen).voor.groen.-.regeling”.geheten..De.landbouwers.wordt.een.“warme.sanering”.aangeboden.bestaande.uit.twee.componentenbv..Naast.de.mogelijkheid.om.in.het.kader.van.RvR.subsidie.aan.te.vragen.bij.de.provincie.voor.de.sloop.van.bedrijfsgebouwen.kunnen.veehouders,.die.een.of.meerdere.intensieve.veehouderijtak-ken.wensen.te.beëindigen,.hun.fosfaatproductierechten.aanbieden.aan.de.overheid.in.ruil.voor.een.vergoeding..Tevens.wordt.een.provinciale.vergoeding.gegeven.voor.de.resterende.getaxeerde.waarde.van.gebouwen.en.in-ventaris..Voorwaarde.is.dat.in.principe.alle.gebouwen,.die.in.gebruik.waren.voor.de.te.beëindigen.veehouderijtak,.worden.gesloopt..Eventuele.herinvestering.van.(een.deel.van).deze.gelden.in.andere.agrarische.activiteiten.is.niet.strijdig.met.de.doelstellingen.van.de.regeling..

2.1.3. Operationalisering RvR

Omdesloopvanstallentefinancieren,wordthetaandeprovinciestoegelatenomcompensatiewoningentebou-wen..De.compensatie.kan.zowel.ter.plekke.gebeuren.(bij.incidentele.toepassing.van.de.RvR).als.binnen.of.gecon-centreerd.aansluitend.aan.de.bebouwingscontour.of.de.begrenzing.van.het.stedelijk.gebiedbw.(bij.veelvuldig.toepas-sing.van.RvR.regeling)...De.provincies.mogen.tevens.de.ruimtelijke.kaders.bepalen.waarbinnen.deze.woningen.mogen.worden.gebouwd.. Iedere.provincie.geeft.een.andere. invulling.aan.beide.aspecten.van.de.RvR.regeling.zodaterverschillenontstaanindesitueringvandenieuwtebouwenwoning,alsindefinancieringendeuitvoeringvan.deze.regeling..In.de.reconstructiegebieden.Noord-Brabant.en.in.Overijssel.mogen.de.compensatiewoningen.bijvoorbeeld.niet.worden.gebouwd.op.het.agrarisch.perceel.zelf,.dit.in.tegenstelling.tot.in.Utrecht..Illustratief.hiervoor.is.het.onderstaande.overzicht.

Aantal.woningen Waar Herziening.streekplan

Overijssel 900Rond.beperkt.aantal.(gro-

tere).stedenNeen

Limburg 900Aansluiting.op.bestaande.

bebouwingPartieel

Noord-Brabant 300 Rond.steden.en.dorpen Neen

Gelderland 150020.%.en.80.%.rond.

kernenJa

Utrecht 200 Overal Partieel

Tabel 11. RvR in reconstructiegebiedenbx


Een.voorbeeld.van.een.provincie.met.een.RvR.regeling.buiten.de.reconstructiegebieden,. is.Zuid-Holland..Deze.regeling. is. gericht. op. bedrijfsgebouwen. van. reeds. eerder. gestopte. agrarische. of. niet-. agrarische. bedrijven. en.kassen.buiten.de.concentratiegebieden.voor.glastuinbouw..In.ruil.voor.het.slopen.van.een.bepaald.minimum.van.bedrijfsgebouwen.mogen.één.of.meer.compensatiewoningen.worden.gebouwd.in.het.platteland.of.aansluitend.aan.de.kern..Zuid-Holland.past.de.regeling.enkel.op.die.locaties.toe,.waar.sloop.en.vervangende.nieuwbouw.daadwer-kelijk.tot.kwaliteitswinst.leiden..Per.saldo.neemt.de.hoeveelheid.bebouwing.in.het.platteland.hierdoor.af.én.er.wordt.voorkomen.dat.de.vrijkomende.agrarische.bebouwing.wordt.gebruikt.voor.ongewenste.functies.

Erbestaannietenkelgroteinterprovincialeverschillenquainhoudvanregeling,maarookindewijzevanfinan-ciering..Sommige.provincies.sloten.een.bestuursovereenkomst.af.met.de.gemeenten,.waarin.afspraken.worden.vastgelegd.over.de.verdeling.van.de.risico’s.en.de.inbreng.van.de.grondenby..Andere.provincies.zoals.bv..Noord-Brabant.en.Limburg.kozen.voor.een.PPS.construc-tiewaarbijhetfinanciëlerisicowordtgedragendoordeprovincieendoorprivatepartijen.DePPSconstructieneemtde.vorm.aan.van.een.ontwikkelingsmaatschappij.die.door.lokaal.maatwerk.in.samenwerking.met.de.gemeente,.de.compensatiewoningen.op.planologisch.aanvaardbare.locaties.zal.inplantenbz.

Ter.illustratie.wordt.hieronder.een.overzicht.gegeven.van.de.resultaten.van.de.2e.toepassing.van.de.RvR.regeling.in.Noord-.en.Midden-Limburg.in.2003..222.bedrijven.van.de.287.deelnemende.bedrijven.kwamen.in.aanmerking.voor.desloopregeling.Vandeze222sloopten167bedrijven284006m²(vooreentotaalbedragvan26.636.340,95€).

RBV-2 TOTAAL ZONDER.RvR(zonder.sloop)

MET.RvR(met.sloop)

Subsidieverlening 30.okt.03 30.apr.04 30.okt.03 30.apr.04 30.okt.0330.apr.

04

Aantal.ingediende.aan-vragen

292 287 51 65 241 222

Toegewezen.beschikkingStatus.verleend

258 253 33 47 209+16* 205+1*

Afgewezen/nietOntvankelijk

34 34 18 18 16 16

Subsidievaststelling 30.okt.03 30.apr.04 30.okt.03 30.apr.04 30.okt.0330.apr.

04Ingediende.verzoeken.tot

Uitbetaling121 216 40 47 81 168+1*

Nog.in.procedure

Toewijzingen 120 215 40 47 80 167

Afwijzingen 1 1** 0 0 1 1**

*Van.de.241.resp..222.aanvragen.met.sloopsubsidie.zijn.er.209.resp..205.volledig.toegewezen,.d.w.z..zowel.voor.de.fosfaat-.als.de.sloopsubsidie..Van.de.overige.16.resp..1.is.alleen.het.fosfaatsubsidie.toegewezen.**Eén.verzoek.tot.uitbetaling.heeft.geen.sloopsubsidie.ontvangen.voor.de.sloop.van.de.bedrijfsgebouwen.beho-rende.bij.de.varkenstak,.aangezien.zij.niet.voldaan.heeft.aan.1.of.meerdere.voorwaarden.voor.beëindiging.

Tabel 12. Resultaten RvR in de provincie Limburgca.


2.1.4. Nadelen van de RvR regeling

De.RvR.regeling.heeft.niet.enkel.voordelen.maar.ook.nadelen..Een.eerste.nadeel.bestaat.erin.dat.de.provincies.zeer.veel.woningen.dienen.bij.te.bouwen.om.de.sloop.van.de.stallen.te.betalen,.en.dat.deze.woningen.gereali-seerd.worden.in.het.landelijk.gebied..Dit.gaat.in.tegen.het.provinciaal.ruimtelijk.beleid.in.Nederland.van.de.laatste.jaren..Er.is.tevens.een.gebrek.aan.visie.op.landschapskwaliteit.bijvoorbeeld.m.b.t..de.inpassing.van.de.compen-satiewoningen.in.het. landschap..Hergebruik.van.boerderijen.wordt.bemoeilijkt,.gezien.verplicht.wordt.dat. iedere.agrarische.bestemming.van.het.perceel.wordt.gehaald.na.opkoop..Dit.is.evenmin.gunstig.voor.de.ruimtelijke.kwali-teit,.gezien.boeren.grotendeels.verantwoordelijk.zijn.voor.het.landschapsbeheer.in.het.landelijk.gebiedcb..Kritische.stemmen.stellen.bovendien.dat.de.beleidsprioriteiten.van.de.reconstructieregeling.vooral.op.mestbeleid.zijn.gericht.en.nauwelijks.op.de.ruimtelijke.ordening..Vandaar.dat.er.twijfel.bestaat.of.er.een.ruimtelijke.kwaliteitsverbetering.zal.optreden.door.de.sloop.van.bedrijfsgebouwen..Een.belangrijke.reden.voor.die.twijfel.is.het.ontbreken.van.een.voorkeursregeling.in.het.opkoopbeleid.die.ertoe.had.kunnen.leiden.dat.bedrijven.in.kwetsbare.gebieden.stoppen..Deregelingwordtbovendienfinancieel,incombinatiemetdesloopvergoedingvandeprovincie,nietalseengou-den.handdruk.ervaren..Enkel.de.rijkste.boeren.met.de.meest.gunstige.uitgangspositie.kunnen.eraan.meedoen,.niet.de.bedrijven.met.problemen..Voor.de.provincies.is.dit.ook.een.moeilijke.regeling,.gezien.niet.duidelijk.is.hoeveel.veehouders.willen.stoppen,.en.hoe.hoog.de.vergoedingen.zullen.zijn..Doordat.de.provincies.de.sloopvergoeding.voorschieten,hebbenzepaseenzichtophetfinanciëleprijskaartjeenopverliesofwinstnadatdecompensatie-woningen.verkocht.wordencc.


2.2. Regeling Vrijkomende agrari-sche bebouwing

2.2.1. Algemeen

De.Vijfde.nota.RO.(en.de.hierop.gebaseerde.provin-ciale.streekplannen).geeft.het.kader.aan.waarbinnen.het.provinciaal.beleid.kan.verruimd.worden.om.func-tieveranderingen.voor.vrijkomende.agrarische.bebou-wing.mogelijk.te.maken..Naast.slopen.(zoals.voorzien.in.de.RVR.regeling).zijn.er.mogelijkheden.om.boerde-rijen. te.herbestemmen.of.nevenfuncties. toe. te. laten..In.de.Vijfde.nota.RO.zijn.mogelijkheden.opgenomen.om.agrarische.nevenfuncties,.niet-agrarisch.verwante.bedrijven.en.bewoning.toe.te.laten.in.de.VAB:

“Vrijkomende. bebouwing. in. het. buitengebied,. welke.goed.past.in.het.landschap,.kan.worden.herbenut.voor.kleinschalige.functies..Vrijkomende.bebouwing.die.niet.de.vereiste.kwaliteit.heeft,.kan.worden.gesloopt.”cd.

Meerdere.provincies.in.Nederland.hebben.een.aparte.regeling.voor.vrijkomende.agrarische.bebouwingce..De.provinciale.regelgeving.vertoont.op.sommige.vlakken.grote.overeenkomsten,.maar.er.doen.zich.ook.enkele.opvallende.verschillen.voor..De.eerste.overeenkomst.bestaat.erin.dat.vele.provincies.een.afwachtende.hou-ding. aannemen. ten. opzichte. van. bedrijfsmatig. her-gebruik..De.provincies.Zeeland.en.Overijssel.vormen.hierop. een. uitzondering.. Zeeland. wil. ondernemers.actief. stimuleren.met.behulp. van.een.convenant.om.zich.in.een.voormalige.boerderij.te.vestigen.(cf..infra)..Overijssel.beperkte.zich.tot.voor.kort.tot.de.opmerking.dat.de.ontwikkeling.van.nieuwe.activiteiten.in.voorma-lige.hoeves.zullen.worden.aangemoedigd..Begin.2004.besliste.de.provincie.om.enkele.pilootprojecten.op.te.zetten.en.te.toetsen.of.hergebruik.van.boerderijen.toe-laatbaar.is..Een.tweede.overeenkomst.is.dat.de.mees-te.provincies.het.bedrijfsmatig.hergebruik.beperken.tot.kleinschalige.activiteiten..Enkele.provincies.benadruk-ken.dat.de.bestaande.bebouwing.de.nieuwe.bedrijfs-activiteiten. moet. kunnen. huisvesten.. Noord-Brabant.en.Noord-Holland.stellen.een.norm.voorop.voor.een.maximale.omvang.van.de.bedrijfsruimten..Noord-Hol-land.staat.dan.weer.nieuwbouw.toe,.zolang.eenzelfde.hoeveelheid. wordt. gesloopt.. Een. laatste. overeen-komst.bestaat.erin.dat.de.provincies.eisen.stellen.aan.het.type.bedrijvigheid.dat.in.de.voormalige.boerderijen.mag.worden.gevestigd..Vervangende.agrarische.acti-viteiten.hebben.de.voorkeurcf.

2.2.2. Nieuwe Economische dragers in de Provincie Zeeland

g Opzet van het NED-systeem

In.tegenstelling.tot.de.meeste.Nederlandse.provincies.die.een.afwachtende.houding.aannemen.ten.opzichte.van.hergebruik.van.VAB.voor.(niet.agrarische).bedrijfs-economische. functies,. wenst. de. provincie. Zeeland.met. haar. “Nieuwe. Economische. Dragers. systeem”.een.antwoord.vinden.op.het.verdwijnen.van.de.agrari-sche.sector.als.toonaangevende.economische.drager.van.het.platteland..

Zeeland.is.van.oudsher.een.agrarische.provincie,.bij-na.70%.van.het.landschap.wordt.er.gebruikt.voor.de.landbouwcg..Het.aantal. landbouwers.gaat.er.gestaag.achteruit..Tussen.1996.en.2002.verdween.één.op.vijf.agrarische. bedrijven,. de. sterkste. daling. vond. plaats.in.Zeeuws-Vlaanderen.(22%)..In.2000.waren.er.in.de.provincie.ruim.3900.landbouwbedrijvench..De.provincie.Zeeland.nam.in.2001.met.betrekking.tot.het.stimule-ren.van.hergebruik.in.voormalige.hoevegebouwen.een.uitzonderlijk. initiatief.door.een.“Nieuwe.Economische.Dragers. (NED). systeem”. op. te. nemen. in. het. eigen.streekplan.. Dit. initiatief. heeft. tot. doel. het. vergroten.van.de.economische.vitaliteit.én.het.verbeteren.van.de.ruimtelijke.kwaliteit.van.het.platteland.in.de.provincie..

De.eerste.doelstelling.wil.de.provincie.realiseren.door.het. toelaten. van. zogenaamde. NED. of. “andere. dan.agrarische.activiteiten”.in.bestaande.bebouwing.in.het.landelijk.gebied..Het.beleid. is.gebaseerd.op.drie.be-langrijke.pijlers..De.eerste.pijler.bestaat.uit.een.posi-tieve.(niet-limitatieve).lijst.van.mogelijke.gebruiksfunc-ties,.ongeveer.een.80-tal..Per.activiteit.wordt.vermeld.in.welke.vijf.streekplanzones.(agrarische.ontwikkeling.richtinggevend,. aandachtsgebied. landschap,. ontwik-kelingszone. plattelandstoerisme,. kernrandzones. en.economische.ontwikkeling.richtinggevend).en.bij.welke.functies.(landbouw.verwante.functies,.opslag,.recrea-tie,.aan.huis.gebonden.beroepen,.medisch(verwant)e.dienstverlening;.overige.dienstverlening,.ambachtelijk.landbouwproduct.verwerkende.bedrijven,.overige.am-bachtelijke.bedrijven).deze.activiteiten.passen.en.welke.maximale.bedrijfsoppervlaktematen.erbij.gelden..Door.deze. handleiding. in. haar. bestemmingsplan. voor. het.landelijk.gebied.op. te.nemen.kan.de.gemeente.over.een.afwegingskader.beschikken.voor.een.locatietoets..Een.potentiële.NED.wordt.getoetst.op.drie.criteria:•. Vergelijkbaarheid.met.functie.uit.positieve.lijst.naar.aard,.schaal.en.gevolgen.omgeving;


•. Volwaardigheid.van.het.plan.voor.verbetering.ruimtelijke.kwaliteit.(kosten,.kwalitatieve.beoordeling)•. Mate.van.kennelijke.(on)redelijkheid.van.extra.kwaliteitsimpuls.in.landelijk.gebied.

Randvoorwaarden.die.bij.de.beoordeling.van.een.aanvraag.voor.de.toelating.van.een.NED.niet.uit.het.oog.mogen.verloren.worden,.zijn:.het.respect.voor.milieunormen,.regels.voor.afvalwaterlozing,.streekplancriteria.met.betrek-king.tot.verkeer.en.gevolgen.voor.agrarische.productiefunctie.en.voor.natuur.en.landschap.

De.tweede.doelstelling.is.het.realiseren.van.een.betere.ruimtelijke.kwaliteit..De.toestemming.tot.vestiging.van.een.NED.(waarvoor.een.vrijstelling.of.een.wijziging.van.het.bestemmingsplan.nodig.is).vergt.een.tegenprestatie.van.de.ondernemer.in.de.vorm.van.een.plan.dat.gericht.is.op.de.toename.van.de.ruimtelijke.kwaliteit.(hier.kan.slechts.zeer.uitzonderlijk.worden.van.afgeweken)..De.gemeente.en.initiatiefnemer.sluiten.hiertoe.een.privaatrechterlijke.stan-daardovereenkomst.af,.waarin.de.tegenprestatie.in.de.vorm.van.landschaps-.en.natuurontwikkeling,.sanering.van.de.bebouwing.en/of.verbetering.van.de.uitstraling.van.het.erf.vastgelegd.wordt..Om.de.hoogte.van.de.investering.van.de.ondernemer.te.meten,.wordt.deze.gekoppeld.aan.een.percentage.van.het.kadastraal.inkomen.(onroerend.zaakbelasting.van.het.totale.perceel)..Een.Toetsingscommissie.beoordeelt.of.er.sprake.is.van.een.kwalitatief.vol-waardig.plan.en.adviseert.daarover.het.gemeentebestuur.

De.gemeenten.binnen.de.Provincie.Zeeland.dienden.de.NED.systematiek.op.hun.beurt.te.vertalen.in.nieuwe.be-stemmingsplannen.voor.het.buitengebied..Er.werd.een.convenant.afgesloten.tussen.de.provincie.en.alle.Zeeuwse.gemeenten.om.het.nieuwe.beleid.om.te.nemen.in.de.bestemmingsplannen.voor.31.juli.2004..

g Evaluatie van het NED systeem ci

In.2004.werden.de.resultaten.van.het.nieuwe.Plattelandsbeleid.van.de.provincie.Zeeland.geëvalueerd..Hieruit.bleek.ten.eerste.dat.(op.31.juli.2004),.slechts.een.deel.van.de.gemeenten.het.nieuwe.NED.beleid.overnam.in.hun.bestem-mingsplannen,.zoals.overeengekomen.in.de.convenant.afgesloten.tussen.de.beide.bestuursniveaus.

Reeds.ingevoerd In.ontwikkeling Achterblijvend

Tholen Noord-Beverland Borsele

Vlissingen Veere Goes

Reimerswaal Middelburg Kapelle

Sluis-Aardenburg Hulst Terneuzen

Oostburg Schouwen-Duiveland

Tabel 13. Implementatie van NED beleid in de provincie Zeelandcj

Slechts.vier.gemeenten.hebben.inmiddels.een.integraal.en.op.de.NED.afgestemd.bestemmingsplan.landelijk.ge-bied.vastgesteld,.vijf.gemeenten.zijn.er.mee.bezig..De.overige.gemeenten.namen.nog.geen.initiatief..De.provincie.Zeeland.stelt.vast.dat.slechts.weinig.gemeenten.aandacht.hebben.voor.de.opzet.van.een.plattelandsbeleid,.maar.de.aandacht.vooral.richten.op.stedelijke.en.industriële.ontwikkelingen..

Het.aantal.aanvragen.van.eigenaars.van.vrijkomende.agrarische.gebouwen.voor.hergebruik.is.bovendien.eerder.beperkt..In.2002.was.er.slechts.sprake.van.elf.aanvragen,.waarvan.er.acht.positief.werden.geadviseerd..Twee.van.de.drie.afgewezen.aanvragen.hadden.als.reden.dat.het.ingediende.project.onvoldoende.kwaliteitswinst.genereer-de,.het.andere.afgewezen.voorstel.paste.niet.binnen.de.kaders.van.de.Nota.Vitaal.Platteland.Zeeland..Vijf.van.deze.aanvragen.gebeurden.in.de.gemeente.Sluis,.een.gemeente.die.actief.de.aanvragers.ondersteunt..De.aard.van.de.goedgekeurde.activiteiten.loopt.zeer.sterk.uiteen,.nl..van.kinderspeelaccommodatie,.bezoekerscentrum,.toeristisch.verblijf,manegetotmetaalverwerkingenverpakking.Hetaantalaanvragenin2003namevenminsignificanttoe.De.oorzaken.hiervan.zijn:


•. Het.provinciaal.streekplan.beperkt.vele.activitei-ten:.het.NED-beleid.schept.mogelijkheden.voor.nevenfuncties.maar.biedt.de.ondernemer.tegelij-kertijd.een.beperkt.groeiperspectief.omwille.van.de.beperkte.maximumruimte.waarbinnen.de.activitei-ten.moeten.plaatsvinden..De.vastgestelde.maten.hebben.een.sterk.technisch,.planologisch.karakter.en.zijn.niet.geënt.op.marktontwikkelingen;

•. Vele.plannen.lijken.bij.nader.inzien.niet.te.pas-sen.in.het.NED-beleid.door.de.beperkte.lijst.van.mogelijke.activiteiten;.hoewel.deze.niet-limitatief.is,.wordt.deze.wel.door.vele.gemeenten.als.zodanig.gezien;

•. Anderzijds.zijn.de.economische.kansen.voor.het.opzetten.van.een.rendabel.bedrijf.in.het.algemeen.niet.bijzonder.groot.en.kan.de.systematiek.van.NED.tegenstrijdig.zijn.aan.gebiedsgerichte.plan-ontwikkeling.die.reeds.in.uitvoering.is..Een.voor-beeld.hiervan.is.het.gebiedsprogramma.Walche-ren.2000+.dat.vier.appartementen.in.een.schuur.toelaat.in.plaats.van.zes.zoals.het.programma.NED.aangeeft;.

•. De.inzet.en.de.motivatie.van.de.betrokken.ge-meentelijke.ambtenaar.in.het.planproces.blijkt.bepalend.voor.de.slaagkans.van.de.initiatieven..Een.indicator.van.het.verschil.in.motivatie.is.onder.andere.de.sterk.variërende.afhandeltijd.van.de.aanvragen.tussen.de.gemeenten,.namelijk.van.en-kele.maanden.tot.meer.dan.een.jaar..Begeleiding.van.de.initiatiefnemers.blijkt.noodzakelijk.voor.het.doorzetten.van.de.initiatieven.

•. Er.bestaat.onduidelijkheid.over.de.noodzakelijke.inhoud.van.het.toe.te.voegen.verbeterplan.van.de.site.en.de.hoogte.van.de.investering..De.hoogte.van.het.investeringsbedrag.staat.soms.ook.niet.in.verhouding.tot.de.grootte.van.het.project..Een.vereenvoudiging.van.de.regelgeving.zou.hier.soe-laas.kunnen.brengen,.door.bijvoorbeeld.een.voor.elk.project.geldend.minimumbedrag.vast.te.stellen.voor.de.ruimtelijke.investering;

•. De.geringe.bekendheid.van.het.NED.systeem.speelt.tot.slot.ook.een.grote.rol..

Vele.van.de.ingediende.initiatieven.betreft.bovendien.activiteiten.die.niet. direct. passen.binnen.het.huidige.planologische.regime,.namelijk.niet-agrarische.activi-teiten.. In. 73. %. van. de. aanvragen. ging. het. namelijk.over.een.niet-agrarische.nevenactiviteit,.in.de.overige.gevallen.over.vervolgactiviteiten..Er.werd. vastgesteld.dat. juist. de.niet-agrarische. initi-atieven.gebaat.zijn.bij.duidelijke.en.snelle.richtlijnen..Er.bestaat.namelijk.een.groot.afbreukrisico.tussen.het.besluit.van.de.ondernemer.een.bepaalde.activiteit.op.

te.zetten.en.de.feitelijke.realisatie.ervan..De.oorzaken.hiervan.zijn.onwetendheid.bij.de.ondernemer.met.be-trekking.tot.de.procedures,.te.ondernemen.stappen,.te.informeren.instanties,.onvoldoende.ruimte.in.het.pla-nologisch.kader.waardoor.lange.procedures.ontstaan.of.het.door.de.overheid.stellen.van.aanvullende.voor-waarden.en.de.onvoldragenheid.van.ideeën.

De.Provincie.Zeeland. leidt.uit.het.voorgaande.af.dat.aan.de.eerste.doelstelling.van.economische.vitaliteit,.gezien.het.geringe.aantal.projecten.niet.of.nauwelijks.bijgedragen.wordt.op. regionaal.niveau,.maar.wél.op.lokaal.niveau..Er.bestaat.echter.nog.geen.inzicht.over.het.slagen.van.de.projecten.gezien.de. te.korte. tijds-duur..De.doelstelling.van.ruimtelijke.kwaliteitsverbete-ring.krijgt.op.een.laag.schaalniveau.beperkt.gestalte..Er. zijn. verbeteringen. merkbaar. op. bedrijfsniveau. en.in. de. onmiddellijke. omgeving. van. bedrijven.. Gezien.het.beperkte.aantal.projecten.kan.echter.niet.worden.gesteld.dat.deze.projecten.ook. in.bredere.zin.bijdra-gen.aan.de.ruimtelijke.kwaliteit.van.het.platteland..De.evaluatiestudie. besluit. dan. ook. dat. er. een. bijstelling.van.het.planologisch.kader.van.NED’s.gewenst.is,.ge-zien.in.de.huidige.vorm.en.de.huidige.inzet.de.doelen.niet.bereikt.worden..Volgende.aanbevelingen.werden.voorgesteld:

•. Opnieuw.stimuleren.van.de.achterblijvende.ge-meenten.tot.herzien.van.de.bestemmingsplannen;

•. Stimuleren.van.gemeentelijke.aandacht.en.be-leidsontwikkeling.voor.het.landelijk.gebied;

•. Verdere.verruiming.van.de.planologische.mogelijk-heden:.een.wildgroei.van.activiteiten.lijkt.gezien.de.huidige.regelgeving.niet.aan.de.orde,.een.verdere.invloed.van.de.markt.op.de.ontwikkelingen.wordt.aangeraden;

•. De.vraag.wordt.gesteld.welke.functies.(en.op.welke.plaatsen).in.het.platteland.daadwerkelijk.ge-wenst.zijn..Vaak.is.een.functie.als.nevenactiviteit.wel.mogelijk.en.wenselijk,.maar.niet.als.hoofdac-tiviteit.gezien.dit.niet.past.in.de.lokale.context..Er.dient.nader.geanalyseerd.te.worden.of.dergelijke.functie.dan.wel.als.nevenactiviteit.dient.te.worden.toegestaan.Daarnaastiseenmeerspecifieketoetsing.gewenst,.naast.het.beoordelen.van.initi-atief.en.locatie.dient.ook.de.groeipotentie.van.het.initiatief.getoetst.te.worden.(toekomstverwachting.in.relatie.tot.ruimtelijke.impact,.overlast,.etc.);

•. Nieuwkomers.mogen.geen.beperking.zijn.voor.de.(ontwikkelings-)mogelijkheden.van.de.bestaande.(agrarische).bedrijvigheid..Vooralsnog.tasten.de.gerealiseerde.NED’s,.voor.zover.nu.bekend.de.kwaliteit.van.het.landelijk.gebied.niet.aan,.in.de.zin.


van.verkeers-,.geluids-,.stank-.of.andere.overlast..Het.in.kaart.te.brengen.van.welke.problematiek.in.dit.kader.exact.speelt.en.hoe.groot.deze.is,.is.ge-wenst..Hierna.kan.worden.bepaald.op.welke.wijze.hiermee.kan.worden.omgegaan..

•. Er.dient.overwogen.te.worden.de.bijdrage.van.NED’s.te.verruimen.tot.een.meer.‘maatschappe-lijke.bijdrage’:.opschaling..Niet.alleen.‘rood.voor.groen’.maar.ook.bijdragen.aan.openbare.ruimte,.landschappelijke.kwaliteit.buiten.het.eigen.bedrijf.enz.,.bovenop.de.‘normale’.landschappelijke.inpassing.van.de.activiteit.horen.erbij..

3. Evaluatie Nederlandse in-strumenten en mogelijke toepassing in Vlaanderen

3.1. Instrumenten m.b.t. agrarische bedrijfsgebouwen in Vlaanderen

Vlaanderen.kende.tot.2004.de.mogelijkheid.tot.“warme.sanering”.waarbij. landbouwers,.die.wensten. te.stop-pen. met. hun. activiteiten,. een. compensatie. kregenck..Landbouwers.die.hierop.ingingen,.verloren.hun.recht.op. een. milieuvergunning. en. het. nutriëntenhalte. op.het.houden.van.de.diersoort.in.kwestie.en.konden.tot.10. jaar.na.de.stopzetting.geen.vergunning.meer.be-komen.die.zou. leiden. tot.de.mestproductieverhoging.van. om. het. even. welke. diersoort.. Aan. de. Vlaamse.stopzettingsregeling. was,. in. tegenstelling. tot. in. Ne-derland,. geen. sloopregeling. verbonden,. maar. gedu-rende. de. eerste. vijf. jaar. na. de. stopzetting. kreeg. de.aanvrager.wel.vrijstelling.van.opname.in.de.inventaris.van.leegstand.van.bedrijfsruimte..Vlaanderen.beschikt.namelijk. sinds. 1996. over. dit. belastingsreglement. op.“leegstaande,. verkrotte. of. onbewoonbare. gebouwen.en/of.woningen”cl..

M.a.w..afbraak.van.voormalige.agrarische.bebouwing.op. het. platteland. wordt. in. Vlaanderen. gestimuleerd.door een heffing, en niet door een sloopvergoedingzoals. in. Nederland.. Het. voordeel. van. het. Vlaamse.heffingsinstrumentt.o.v.deNederlandseRvRregelingzijn.de.minder.verregaande.gevolgen.van.de.operatio-nalisering.ervan..Zo.is.er.bv..geen.nood.aan.de.opzet.van.PPS.constructies,.afsluiten.van.beheersovereen-komsten.enz..om.de.uitgekeerde.sloopvergoeding.te-rugteverdienen.Bovendienheeftdeheffinggeenne-gatievefinanciëlegevolgenvoordeuitvoerderservan,integendeel,.ze.genereert.inkomsten.voor.de.Vlaamse.

overheid.HetVlaamseheffingssysteemheeftookna-delen:. in. het. verleden. bestonden. er. problemen. met.deheffingvoornamelijkm.b.t.deleegstand.Ditbrachteen. groot. aantal. bezwaren. én. heel. wat. administra-tieve. last.met. zich.mee,.waardoor. er. reeds.aanpas-singen.aan.de.regeling.werden.doorgevoerd..De.ver-nieuwde. regeling. is. evenmin. sluitend.. De. gegevens.van.de.inventaris.van.leegstaande.bedrijfsgebouwen,.die.worden.aangeleverd.door.de.gemeenten,.zijn.niet.steeds.volledig.en.de.Vlaamse.administratie.beschikt.over.te.weinig.middelen.om.de.inventaris.op.een.slui-tende.manier. te.volmaken..Vandaar.dat.de.Vlaamse.leegstandsheffing in de praktijk slechts op beperkteschaalcm. een. positieve. stimulans. is. voor. de. afbraak.van. leegstaande. agrarische. bedrijfsgebouwen. door.gepensioneerde.landbouwers..

3.2. Toepasbaarheid Nederlandse in-strumenten in Vlaamse context

In.deze.paragraaf.wordt.nagegaan. in.welke.mate.de.hierboven.besproken.Nederlandse. instrumenten. toe-passelijk.en/of.wenselijk.zijn.in.Vlaanderen..

3.2.1. RvR ikv Rood voor Rood/Groen

Het. doel. van. deze. regeling. is,. zoals. reeds. gesteld,.het. opruimen. van. landschappelijk. storende. vrijgeko-men.agrarische.gebouwen.op.het.platteland..De.sloop.wordtgefinancierddoordebouwvannieuwewonin-gen,.op.het.perceel.zelf,.in.agrarisch.gebied.of.aanslui-tend.bij.de.kernen..

Vanuit.ruimtelijk.oogpunt.is.de.toepassing.van.een.ge-lijkaardige.RvR.in.Vlaanderen,.in.het.geval.van.com-pensatie.op.het.perceel.zelf. ,niet.wenselijk.omdat.dit.een.verdere.toename.van.de.bebouwing.in.het.lande-lijk.gebied.met.zich.meebrengt..De.recente.versoepe-ling.van.de.Vlaamse.ruimtelijke.ordeningsregelgeving.op. het. vlak. van. verbouwen,. herbouwen. en. uitbrei-ding.van.zonevreemde.woningen.leidt.op.dit.ogenblik.reeds. tot. een. toename.van.het.aantal. zonevreemde.woningen. op. het. plattelandcn.. Voormalige. agrarische.bedrijfswoningen. zijn. gegeerd. door. particulieren. die.in.een.groene,.landelijke.omgeving.wensen.te.wonen..De.impact.op.de.open.ruimte.wordt.nog.vergroot.door.de.aanzienlijke.volumetoename.die.toegelaten.wordt..Een. RvR. regeling. met. compensatie. op. het. perceel.zelf. zal. deze. tendens. enkel. nog. versterken.. Boven-dien.verliest.het.desbetreffende.perceel.voorgoed.de.agrarische.bestemmingco.


Een. regeling. die. in. ruil. voor. sloop. bijkomend. meer.woningen. voorziet. aansluitend. met. of. in. de. kernen.is.vanuit.ruimtelijk.oogpunt.een.betere.oplossing..De.onvoorspelbaarheid.van.de.sloopvraag.heeft.wel.als.nadeel. dat. er. niet. op. een. planmatige. manier. omge-gaan. wordt. met. de. ontwikkeling. van. kleine. kernen..Naargelang.de.individuele,.particuliere.vraag.tot.sloop.zullen.er.ad-hoc.woningen.worden.ontwikkeld,.los.van.bijvoorbeeld specifieke woonbehoeftencp.. Een. ander.belangrijk. nadeel. van. de. Nederlandse. RvR. regeling.isde(voor)financieringvandeafbraakendeonvoor-spelbaarheid.van.de.grootte.van.de.betrokken.bedra-gen..Ook.vergt.de. regeling.belangrijke. inspanningen.voor. de.operationalisering. ervan. (PPS. formules,. be-stuursovereenkomsten,. …).. De. RvR. regeling. in. Ne-derland.dient.ook.in.de.context.gezien.te.worden.van.een.nijpend.gebrek.aan.woningen.op.de.woonmarkt..Dit.correspondeert.niet.met.de.situatie.in.Vlaanderen..

3.2.2. VAB in het platteland: NED in Zeeland

Vanuit.ruimtelijk.oogpunt.heeft.de.toepassing.van.de.Zeelandse.NED.regeling.meer.voordelen.dan.de.RvR.regeling:. hergebruik. van. functieloos. geworden. agra-rische.gebouwen.voorkomt. leegstand.en.verkrotting..Vanuit.economisch.oogpunt.wordt.kapitaalverlies.ver-meden.en.worden.nieuwe.economische.kansen.gecre-eerd.door.het.toelaten.van.een.nieuwe.economische.drager.. Ook. de. individuele. verantwoordelijkheid. van.de. nieuwe. eigenaar. wordt. aangesproken. die,. in. ruil.voor.planologische.medewerking,.dient. te. investeren.in.de.opwaardering.van.de.site..Door.uitbreiding.van.de.niet-agrarische.activiteit.op.voorhand.uit.te.sluiten,.poogt.men.ook.naar.de.toekomst.toe.negatieve.ruim-telijke. ontwikkelingen. te. beperken.. Om. concurrentie.met.bedrijventerreinen.te.voorkomen,.dienen.de.niet-agrarische.activiteiten.kleinschalig.van.aard.te.zijn.om.te.kunnen.toegelaten.worden.op.een.hoeve..Het.NED-systeem.maakt.onderscheid. tussen.nevenactiviteiten.en.vervolgactiviteiten,. koppelt.hier.een.zonering.aan.vast.en.stelt.randvoorwaarden.voorop.m.b.t..mobiliteit,.milieu,.afvalwater.en. impact.op. landbouw,.natuur.en.landschap..

Zoals.reeds.gesteld,.schrijft.het.RSV.in.gebieden.van.agrarische.structuur.in.principe.een.beleid.dat.het.lan-delijk.gebied.voorbehoudt.voor.agrarische.activiteiten.én.toeristisch-recreatieve.activiteiten..Anderzijds.zette.het.besluit.van.Minister.Van.Mechelen.op.28.novem-ber.2003,.de.deur.op.een.kier.voor.de.vestiging.van.niet-agrarische.activiteiten.d.m.v.. functiewijziging.van.

zonevreemde.gebouwen..Een.belangrijk.nadeel.van-uit.ruimtelijk.oogpunt.is.dat.deze.regeling.geen.(meet-bare). tegenprestatie. van. de. ondernemer. eist. om. de.ruimtelijke.kwaliteit.van.de.site.te.verbeteren..Tevens.wordt.de.mogelijkheid.uitgesloten.dat.niet-agrarische.ambachtelijke. activiteiten. zoals. bv.. schrijnwerkerijen,.activiteiten. ontwikkelen. op. hoeves. met. uitzondering.van.opslag..Desondanks.zijn.bepaalde.economische.activiteiten.niet.gewenst. in.woonkernen.of.op.bedrij-venterreinen.omwille.van.lawaai-.of.stofhinder.die.ze.met.zich.meebrengen.of.de.hoeveelheid.ruimte.die.ze.innemen.en.de.in.vergelijking.hiermee.lage.tewerkstel-ling,.enz..Bovendien.hebben.deze.activiteiten,.gezien.hun.aard,.nood.aan.veel.ruimte.die.een.leegstaande.hoeve. biedt.. De. strenge. voorwaarden. die. aan. de.functiewijziging. verbonden. zijn,. . maken. het. onwaar-schijnlijk.dat.vele.nieuwe.ondernemers.er.gebruik.van.(kunnen). zullen. maken.. Enkele. voorbeelden. hiervan.zijn.het.enkel. toestaan.van.functiewijzigingen.als.het.gebouw(encomplex).niet.meer.geschikt.is.voor.de.ver-gunde.of.vergunde.geachte.functie.op.het.moment.van.de. aanvraag. maar. wél. bouwfysisch. geschikt. is. voor.de.nieuwe.functie,.het.niet.toelaten.van.investeringen.2.jaar.voor.en.10.jaar.na.de.aanvraag.tot.functiewijzi-ging,.het.enkel. toelaten.van.opslagactiviteiten. indien.het.gebouw(encomplex).deel.uitmaakt.van.een.gebou-wengroepcq...Positief.aan.dit.besluit.is.dat.het.oplossin-gen.poogt.te.creëren.voor.bepaalde.beroepsgroepen.die.nu.binnen.de.huidige.ruimtelijk.ordeningsregelge-ving. moeilijk. een. locatie. vinden. om. zich. te. vestigen.zoals.bv..tuinaannemers.en.dierenartsenpraktijken..In.een.ruimere.context.bekeken,. leidt.dit.besluit. tot.een.ad-hoc.beleid.m.b.t.. functiewijzigingen. op.het. platte-land,.waarbij.een.algemene.visie.op.de. toekomstige.ontwikkeling. van. niet-agrarische. activiteiten. in. het.platteland.ontbreekt.en.waarbij.voorbij.gegaan.wordt.aanelementenzoalsgebiedsspecificiteiten identiteitvan.regio’s..

De.afspraken. tussen.ondernemer.en.overheid.m.b.t..de.opwaardering.van.de.site.wordt. in.het.Zeelandse.systeem.in.een.privaatrechtelijk.contract.opgenomen..Ook.in.Vlaanderen.is.er.reeds.ervaring.met.overeen-komsten. tussen. particulieren. en. overheid. (bv.. in. het.kader. van. verkavelingen),. waarbij. de. voorwaarden.van.de.overeenkomst.opgenomen.worden. in.de.ver-gunning..Het.principe,.dat.de.eigenaar.wordt.gevraagd.financieelindesiteteinvestereninruilvoorplanolo-gische.medewerking,.is.in.de.Vlaamse.context.te.ver-talen in een financieel waarborgsysteem zoals naarverwezen.wordt.in.het.decreet.Ruimtelijke.Ordening..


De.NED.regeling.werkt.met.een.(niet-limitatieve). lijst.van.activiteiten..Nadeel.van.een. lijst. is.dat.er.steeds.activiteiten. ontbreken,. daarmee. lijkt. het. beter. om. te.werken.met. een. illustratieve. lijst..Activiteiten.worden.geëvalueerdwordenaandehandvanspecifiekecrite-ria,.die.toelaten.elke.aanvraag.afzonderlijk.te.bekijken..Er.moet.evenwel.bewaakt.worden.dat.de.gehanteerde.procedure.werkbaar.blijft..Vandaar.dat.bij.de.ontwikke-ling.van.een.gelijkaardig.Vlaams.systeem.een.even-wicht. dient. gezocht. te. worden. tussen. enerzijds. een.goed. afwegingskader. en. anderzijds. een. werkbare.procedure..

3.2.3. Conclusie

Hetgericht instrumentvandeleegstandsheffingis ineen. Vlaamse. context. een. beter. alternatief. dan. een.ruimte-voor-ruimte. regeling. waarbij. de. sloop. van. de.agrarische gebouwen gefinancierd wordt door debouw. van. één. of. meerdere. woningen. op. de. agrari-sche.kavel.zelf..Met.de. leegstandsbelasting.kan.het-zelfde. doel. bereikt. worden. zonder. dat. de. schaarse.open. ruimte. in. Vlaanderen. onder. bijkomende. druk.komttestaanenbovendienwordenonzekerefinanci-ele.constructies.vermeden..Ook.compensatie.dmv.het.bouwen.van.woningen.nabij.kernen.is.in.de.Vlaamse.beleidscontext. niet. aangewezen.. Daarenboven. komt.het. in.de.praktijk.vaak.voor.dat. landbouwers,.ook.na.eventuele. afbraak. van. hun. bedrijfsgebouwen. op. de.site,. hun. voormalige. woning. doorverkopen. aan. par-ticulieren. die. deze. omvormen. tot. een. zonevreemde.woning..Indien.ter.compensatie.voor.de.sloop.voor.de.landbouwer.nabij.kernen.nog.een.of.meerdere.bijko-mende.woningen.worden.voorzien,.komt.er.netto.ge-ziengeenopenruimtebij.Eenleegstandsheffingdiede.afbraak.van.functieloos.geworden.hoevegebouwen.op. het. platteland. terugdringt,. heeft. als. voordeel. dat.heteenfinancieeltransparanterinstrumentis.Erzijnwel.enkele.nadelen.aan.het.huidig.instrument.van.de.leegstandsheffing: de inventaris van de leegstaandegebouwenopbasiswaarvandeheffingbepaaldwordt,is. niet. steeds. volledig,. en. de. Vlaamse. administratie.beschikt.over.te.weinig.mankracht.om.deze.lijst.actief.aan. te. vullen..Tot. slot. brengt. het. NED. systeem. van.Zeeland.interessante.elementen.aan.zoals.bv..de.ver-plichting.te. investeren. in.de.kwaliteit.van.de.site,.die.als. inspiratiebron. kunnen. dienen. om. het. besluit. van.de. Vlaamse. regering. m.b.t.. functiewijzigingen. in. zo-nevreemde.gebouwen.aan.te.passen..Dit.ter.garantie.van.een.effectieve.realisatie.van.een.verbetering.van.de.ruimtelijke.kwaliteit.van.de.site.en.de.integratie.er-van.in.de.omgeving,.wat.een.bijdrage.zal.leveren.ter.

behoud van de specifieke identiteit van het landelijkgebied..

4. Onderzoek naar hergebruik van hoeves in Nederland

Naar.de.situatie.van.de.hergebruik.van.hoeves.voor.nieuwe. economische. activiteiten. is. reeds. onderzoek.verricht.in.Nederland..We.vermelden.hier.twee.Neder-landse.onderzoeken.nl..van.Jacob.H.P..Van.der.Vaart.naar.hergebruik.van.hoeves. in.Friesland.en.een.na-tionaal. onderzoek. naar. hergebruik. van. hoeves. door.Femke.Daalhuizencr..Beide.onderzoeken.geven.inzicht.in.de.omvang.en.de.soorten.hergebruik.van.hoeves..Vooraleer. hier. verder. op. in. te. gaan. wordt. een. kort.overzicht. gegeven. van. de. economische. situatie. van.de.agrarische.sector.in.Nederland..

4.1. De achteruitgang van de land-bouwsector in Nederland

Het. aantal. landbouwbedrijven. nam. in. Nederland. de.laatste. jaren.gestaag.af..Tussen.1979.en.2002.daal-den.het.aantal.hoeves.van.148.674.tot.89.580..Sinds.1994. is. het. percentage. van. beëindigde. boerderijen.opgelopen. tot. boven. 2,5%. van. het. aantal. bedrijven.per.jaarcs..Sinds.1999.verdwijnt.zelfs.jaarlijks.meer.dan.3.%.van.de.agrarische.bedrijven..Al.deze.bedrijfsop-heffingen staan evenwel niet automatisch gelijkmethet. verlies. van. de. agrarische. functie.. De. daling. van.het. aantal. landbouwbedrijven. gaat. in. veel. gevallen.gepaard. met. een. schaalvergroting. van. de. resteren-de.bedrijven..Tussen.2002.en.2003.steeg.het.aantal.grote.landbouwbedrijven.(van.meer.dan.100.hectare).namelijk.van.1446.naar.1539ct..Ongeveer.19.%.van.de.boerderijen.verloor.de.afgelopen. twintig. jaar.volledig.de.agrarische.functiecu..De.landbouwgrond.van.de.vrij-komende.agrarische.bebouwing.blijft. in. de.meerder-heid. van.de.gevallen. (76,6.%).de.agrarische. functie.behouden..Een.minderheid.krijgt.een.niet-agrarische.functie. (11,1%). of. beschikt. nauwelijks. over. cultuur-grond.(11,6%)..De.voormalige.boerderijen.waarvan.de.grond.een.andere.dan.agrarische.bestemming.heeft.gekregen.zijn.voornamelijk.kleinere.agrarische.bedrij-ven.(tot.5.ha.landbouwgrond).

De.belangrijkste.factoren.die.in.het.deze.evolutie.een.rol.spelen.zijn.de.leeftijd.van.het.bedrijfshoofd.en.de.beschikbaarheid. van. een. opvolger.. De. problematiek.van. de. vergrijzing. manifesteert. zich. steeds. meer,. in.2000.was.ruim.de.helft.van.de.Nederlandse.agrarische.


bedrijfshoofden.ouder.dan.50.jaar..Ruim.68.%.van.de.landbouwers. ouder. dan. 55. heeft. geen. opvolger. ter.beschikking.. De. beschikbaarheid. van. een. opvolger.wordt,. net. als. in. België,. negatief. beïnvloed. door. de.steeds. complexer. wordende. regelgeving,. de. hoogte.van.de.bedrijfsovernamekosten.en.het.tegenvallende.inkomenspotentieel..

De. achteruitgang. van. de. agrarische. sector. verschilt.in.bedrijfsomvang,.bedrijfstype.en.daarmee.per.regio.én.binnen. regio’s..Vooral.de. relatief.kleine.boerderij-en.verliezen.hun.agrarische. functie:. in.hectare.en. in.toegevoegde.waarde.zijn.de.agrarische.bedrijven.die.worden.voortgezet.namelijk.dubbel.zo.groot..Het.blijft.echter. de. vraag. in. hoever. agrarische. bedrijven. een.overgangsfase. doormaken. alvorens. leeg. achter. te.blijven..Absoluut.gezien.blijken.in.Nederland.de.graas-dierbedrijven.onderhevig.aan.agrarisch.functieverlies,.maar. gerelateerd. aan. het. aantal. bedrijven. verliezen.vooral.de.akkerbouw-,.tuinbouw-,.en.blijvende.teeltbe-drijven.hun.agrarische.functie..De.landbouwgebieden.in.de.regio’s.van.de.Noord-Hollandse.Kust.en.de.Haar-lemmermeer. in.Drenthe,.Oost-Friesland.en.het. rivie-rengebied.hebben.de.hoogste.percentages.voormalig.agrarische.bebouwing.....

4.2. Hoeves en hergebruik

Het. onderzoek. van. Van. der. Vaart. stelde. hergebruik.van.hoeves.vast.in.Friesland..Daalhuizen.onderzocht.op.nationaal.niveau.het.hergebruik.van.agrarische.ge-bouwen.in.Nederland..Hierin.werd.vastgesteld.dat.tus-sen.‘92.en.‘99.14%.(of.1029).van.de.7.349.voormalige.boerderijen.werd.hergebruikt.voor.niet-agrarische.be-drijvigheid.Dedefinitievan“niet-agrarischebedrijvig-heid”. is. in.het.Nederlandse.onderzoek.ruim.opgevat..Er.worden.10.bedrijfstypen.onderscheiden,.nl:

Landbouw,.jacht,.bosbouw.en.visserij,.bv..loon-werk,.veehandel,.hoefsmid,…Winning.van.delfstoffen,.industrie.en.productie.en.distributie.van.en.handel.in.elektriciteit,.aardgas,.stoom,.water.en.industrie,.bv..…Bouwnijverheid,.bv.Reparatie.van.consumentenartikelen.en.handelVerhuur.van.–.en.handel.in.–.onroerend.goed,.verhuur.van.roerende.goederen.en.zakelijke.dienstverleningHorecaVervoer,.opslag.en.communicatieFinanciële.instellingenOpenbaar.bestuur,.overheidsdiensten.en.verplich-te.sociale.verzkeringen,.gezondheids-.en.welzijns-zorg.en.onderwijs

Milieudienstverlening,.cultuur,.recreatie.en.overige.dienstverlening.

4.2.1. Hergebruik: woonfunctie versus bedrijfsfunctie

De. onderzoeken. van. Van. der. Vaart. en. Daalhuizen.tonen. aan. dat. de. overgrote. meerderheid. van. de.voormalige.boerderijen.een.woonfunctie.krijgen..Wat.het. gebruik. van. hoeves. door. nieuwe. niet-agrarische.ondernemers. betreft,. bedroeg. in. Nederland. voor. de.periode. ’92. tot. ’99. het. hergebruikpercentage. voor.niet-agrarische. bedrijvigheid. 14%cv.. In. de. provincie.Friesland. was. dit. percentage. vergelijkbaar,. namelijk.ongeveer.15.%,.waarbij.in.90.%.van.de.gevallen.bewo-ning.als.nevengebruik.voorkomt..Slechts.in.9.%.van.de.gevallen.werd.de.hoeve.uitsluitend.als.bedrijf.gebruikt,.in. 1%. van. de. gevallen. stond. de. hoeve. leeg. of. was.het. gebruik. onduidelijkcw.. Hierbij. dient. te. worden. op-gemerkt.dat.boerderijen.veelal.een.“broedstooffunctie”.voor.bedrijvigheid.vormen..Van.der.Vaart.onderscheidt.vier.ontwikkelingen. in.de.gebruiksdynamiek.van.een.hoeve..Ten.eerste.stelde.hij.in.de.provincie.Friesland.vast.dat.het.gebruik.van.boerderijen.als. tweede.wo-ning.afneemt.en.plaats.ruimt.voor.permanente.bewo-ning.door.meestal.nieuwe.eigenaars..Ten.tweede.werd.vastgesteld. dat. permanente. bewoning. in. combinatie.met. “hobbyboeren”. afneemt,. eenmaal. de. gepensio-neerde.landbouwer.de.hoeve.verkoopt.aan.nieuwe.ei-genaars..Ten.derde.is.er.een.toename.van.uitsluitend.permanente. bewoning.. Tot. slot. hebben. hoeves. een.“broedstooffunctie”:.met.het.verstrijken.van.de.jaren.is.namelijk. een. toename. te. constateren. in. het. gebruik.van.voormalige.boerderijen.voor.niet-agrarische.doel-einden..Eén.derde.van.de.bedrijven.wordt.namelijk.op-gestart.door.degenen.die.de.hoeve.eerder.uitsluitend.gebruikten.voor.bewoningcx.

4.2.2. Locaties van hergebruik

De.bedrijfsactiviteiten. in.voormalige.hoeves.verschil-len.per.regio..De.gebieden.met.de.hoogste.percenta-ges.voormalige.agrarische.bebouwing,.nl..de.as.van.het.noorden.van.Noord-Holland,.via.het.rivierengebied.tot.het.zuiden.van.Noord-Brabant,.hebben.relatief.veel.boerderijen. in. bedrijfsmatig. hergebruik.. Dit. in. tegen-stelling.tot.Friesland.en.Zeeland.waar.eveneens.veel.hoeves.vrijkomen,.maar.waar.de.agrarische.bedrijvig-heid. in. geringe. mate. vervangen. wordt. door. nieuwe.economische.activiteiten..In.het.oosten.van.Nederland.lijken.weinig.veranderingen.plaats.te.hebben..Toch.kan.volgens.Daalhuizen.het.hergebruik.van.boerderijen.wel.een.belangrijke.bijdrage.leveren.aan.de.regionale.be-


drijvigheid..In.Zuid-West.Drenthe.bijvoorbeeld.vormen.de. bedrijven. die. daar. gevestigd. worden. een. relatief.groot.deel.van.de.totale.bedrijvigheid.in.de.regio..In.het.onderzoek.van.Daalhuizen.werd.vastgesteld.dat.de.ligging.van.de.hoeves.een.effect.heeft.op.de.mate.van. het. bedrijfsmatig. hergebruik.. Boerderijen. in. de.nabijheid.van.steden.verliezen.vaker.hun.agrarische.functie. én. worden. vaker. bedrijfsmatig. hergebruikt. in.vergelijking.met.boerderijen.gelegen.verder.in.het.lan-delijk.gebied...Dit.geldt.ook.voor.goed.omsloten.hoe-ves. gelegen. in. de. nabijheid. van. op-. en. afritten. van.snelwegen,. maar. het. effect. is. minder. sterk.. De. oor-zaken. hiervoor. zijn. dat. landbouwers. rondom. steden.meer.mogelijkheden.hebben.om.naar.niet-agrarische.activiteiten.om.te.schakelen..Anderzijds.zorgt.het.neig-bourhood effect.ervoor.dat.75.%.van.de.ondernemers.die.hun.bedrijf.wensen.te.verplaatsen.dit.doen.binnen.een.afstand.van.25.kilometercy.

De.mate. van.hergebruik. van. voormalige.boerderijen.als.bedrijfsaccomodatie.is.afhankelijk.van.de.interesse.van.ondernemers,.maar.ook.van.het.aantal.onderne-mers. en. bedrijven. dat. überhaupt. aanwezig. is. in. de.regio..Vandaar.de.een.relatief.hoge.concentratie.van.voormalig. agrarische. bebouwing. en. hergebruik. rond.de.Randstad.en.de.Brabantse.stedenrijcz.

4.2.3. Aard van bedrijfsmatig herge-bruik

De.onderstaande.tabel.toont.aan.dat.de.bedrijvigheid.in.voormalige.boerderijen.zeer.divers.is..De.meeste.be-drijven,.nl..32.%.van.het.totaal,.kunnen.ondergebracht.worden. in.de.categorie. “reparatie.van.consumenten-artikelen.en.handel”.(320.ondernemingen)..Hieronder.vallen.onder.meer.autohandels,.diverse.groothandels.in. bijvoorbeeld. bloemen. en. planten,. vee,. machines.en. werktuigen,. tuincentra. en. slagerijen.. De. tweede.grootste.categorie.is.deze.van.de.landbouw,.bosbouw,.jacht.en.visserij.met.12,1.%.(of.121.ondernemingen)..Deze.categorie.bevat.voormalige.landbouwers.die.als.loonwerker. in.de.sector.werkzaam.blijven,.maar.ook.tuinaannemers.en.hoefsmeden..De.categorie.van.ver-huur.van-.en.handel.in.onroerend.goed,.roerend.goed.en. zakelijke. dienstverlening. volgt. met. 11,6%. (116.ondernemingen)..Deze.categorie.heeft.betrekking.op.boerderijen.die.hergebruikt.worden. ten.behoeve.van.zakelijke.dienstverlening. in.de.vorm.van.organisatie-adviesbureaus,.administratiekantoren.en.architecten-.of. ont)werpbureaus.. De. bouwnijverheid. staat. op. de.vierde.plaats.met.10,6.%,.gevolgd.door.de.categorie.milieudienstverlening,. cultuur,. recreatie. en. overige.dienstverlening.met.8,3%..In.de.sector.bouwnijverheid.

gaat.naast.het.aannemersbedrijven.om.grondverzet-,.stukadoor,-.tegelzet-,.en.schildersbedrijven.in.voorma-lige. hoeves.. De. categorie. van. milieudienstverlening,.cultuur,. recreatie. en. overige. dienstverlening. bevat-ten. voornamelijk. voormalige. hoeves. die. buitensport-verenigingen. zoals. bijvoorbeeld. golf. huisvesten,. of.persoonlijke. dienstverleningsbedrijven. zoals. schoon-heidsinstituten,.huwelijksbemiddelingsbureaus.of.hon-denverzorging..

De. overige. categorieën. in. bedrijfsmatig. hergebruik.van. hoeves. zijn. “delfstofwinning”. (6,4%)”,. openbaar.bestuur (5,5%), financiële instellingen (5,2%), hore-ca. (4,3%). en. vervoer.. In. de. eerste. categorie. zijn. er.voornamelijk. ondernemers. vertegenwoordigd. in. me-taalbewerking,. (ambachtelijke). meubelproductie. en.timmerbedrijven.. In. de. categorie. openbaar. bestuur.betreft.het.met.name.welzijnszorg.gecombineerd.met.huisvesting,. bijvoorbeeld. jeugd-. en. gehandicapten-opvang,.maar.ook.hergebruik.ten.behoeve.van.alge-meen. overheidsbestuur,. bijvoorbeeld. stadhuizen,. en.hergebruik.door.instellingen.die.bedrijfsopleidingen.en.–trainingenverzorgen.Definanciëleinstellingenstaanvoornamelijkvoorfinanciëleholdingsenverzekerings-kantoren.. Hoeves. waarin. horeca. gevestigd. worden.bieden.voornamelijk.plaats.aan.campings.in.het.plat-teland,.en. in.mindere.mate.aan.cafés.en.disco’s..De.sector. transport. slaat. op. transport-. en. taxibedrijven.in.voormalige.agrarische.gebouwen.evenals.om.pal-letopslag.en.computerbedrijven.

Qua.aard.van.het.hergebruik.van.hoeves.bestaan.er.sterke.verschillen. tussen.de.Nederlandse.provincies..Er.blijken.opvallende.discrepanties.tussen.de.streek-plannen.en.de.werkelijke.aard.van.het.hergebruik..Het.streekplan.van.de.provincie.Drenthe.bijvoorbeeld.ver-biedt. bedrijfsactiviteiten. die. gepaard. gaan. met. extra.mobiliteit.en.een.negatieve.invloed.op.het.milieu.in.het.platteland..Maar.het.zijn.juist.de.bedrijfsklassen.“win-nen.van.delfstoffen”.(10,4%).en.‘horeca”.(13%).die.er.het. sterkst. vertegenwoordigd. zijn.. Dit. kan. verklaard.worden.door.de.aanwezigheid.van.een.sterk.ontwik-kelde.recreatieve.sector.en.door.de.productie.en.distri-butie.van.aardgas.in.Drenthe..In.Flevoland.domineert.ook.de.bedrijfsklasse.“winning.van.delfstoffen”.(11,1%).én.“vervoer”.(22,2%),.terwijl.de.provincie.voorrang.wil.verlenen. aan. agrarische. activiteiten. en. activiteiten.die. thuishoren. op. industrieterreinen. of. woonkernen.wil. weren.. In. Groningen. domineert. de. bedrijfsklasse.“openbaar.bestuur”.(18,5%)..In.alle.andere.provincies.worden. voormalige. hoeves. vooral. hergebruikt. door.ondernemers.in.de.bedrijfsklasse.“reparatie.van.con-sumentenartikelen.en.handel”..In.geen.enkele.van.de.


streekplannen. van. de. provincies. wordt. echter. een. voorkeur. voor. deze. typen. van. activiteiten. uitgesproken.. De.verklaring.hiervoor.is.dat.onder.deze.term.een.enorme.diversiteit.aan.bedrijvigheid.schuilgaat..Uit.de.discrepantie.van.de.theorie.van.de.streekplannen.en.de.praktijk.op.het.terrein.blijkt.al.de.onmacht.van.de.provincies.om.grip.te.krijgen.op.deze.processen..De.verklaring.hiervoor.ligt.misschien.in.het.feit.dat.de.bestemmingsplannen.van.de.lokale.bestuurders.in.70%.van.de.gevallen.ouder.zijn.dan.tien.jaar,.waardoor.de.regelgeving.tav.het.hergebruik.uit.de.recentere.streekplannen.nog.geen.doorwerking.heeft.kunnen.krijgen.in.het.merendeel.van.deze.bestemmings-plannenda..

Tabel 14. Aard van bedrijfsmatig hergebruik in Nederlanddb

Type

.act

ivite

it

Groningen

Friesland

Drenthe

Overijssel

Flevoland

Gelderland

Utrecht

Noord-holland

Zuid-Holland

Zeeland

Noord-Brabant

Limburg

Totaal

Land

bouw

,.ja

cht,.

bosb

ouw

.en

.vis

serij

14,8

14,3

7,8

20,8

0,0

12,9

11,9

10,3

16,8

3,4

10,3

9,3

12,1

Win

ning

.va

n.de

lfsto

ffen,

.pr

oduc

tie.e

n.di

strib

utie

.van

-.en

.ha

ndel

.in

-.el

ektri

cite

it,.

aard

gas,

.sto

om,.

wat

er.e

n.in

dust

rie

9,3

2,4

10,4

2,1

11,1

7,9

7,1

5,1

7,7

3,4

5,6

9,3

6,4

Bou

wni

jver

heid

9,3

3,6

7,8

4,2

0,0

14,9

7,1

13,2

9,8

6,9

15,1

7,0

10,6

Rep

arat

ie.

van.

cons

umen

-te

narti

kele

n.en

.han

del

16,7

39,3

23,4

31,3

33,3

27,7

33,3

30,1

39,2

37,9

32,8

37,2

32,1

Verh

uur.

van.

–en.

hand

el.i

n.–o

nroe

rend

e.go

ed,.

verh

uur.

van.

roer

ende

.goe

dere

n.en

.za

kelij

ke.d

iens

tver

leni

ng

13,0

7,1

9,1

20,8

11,1

13,9

26,2

11,0

8,4

17,2

9,9

11,6

11,6

Hor

eca

3,7

7,1

13,0

8,3

0,0

5,0

2,4

2,2

1,4

3,4

2,6

7,0

4,3

Verv

oer,.

opsl

ag.e

n.co

mm

u-ni

catie

1,9

4,8

1,3

0,0

22,2

2,0

2,4

3,7

3,5

10,3

5,6

2,3

3,8

Fina

ncië

le.in

stel

linge

n5,

69,

53,

90,

011

,12,

04,

812

,54,

26,

93,

40,

05,

2

Ope

nbaa

r.be

stuu

r,.ov

er-

heid

sdie

nste

n.en

.ver

plic

hte.

soci

ale.

verz

eker

inge

n,.g

e -zo

ndhe

ids-

.en.

wel

zijn

szor

g,.

onde

rwijs

18,5

6,0

7,8

8,3

11,1

7,9

4,8

2,2

1,4

6,9

4,3

4,7

5,5

Mili

eudi

enst

verle

ning

,.cu

l-tu

ur,.

recr

eatie

.en

.ov

erig

e.di

enst

verle

ning

7,4

6,0

15,6

4,2

0,0

5,9

0,0

9,6

7,7

3,4

10,3

11,6

8,3

Tota

al10

010

010

010

010

010

010

010

010

010

010

010

010

0


4.2.4. Locatie en motieven voor locatie-keuze

Er. kunnen. drie. aspecten. onderscheiden. worden. bij.locatiekeuzegedrag:.motivationele.aspecten,.situatio-nele.aspecten.en.procedurale.aspecten.

De.motieven.die.ter.grondslag.liggen.aan.de.behoefte.om. te.verhuizen,. zijn.volgens.Daalhuizen.onder.drie.noemers.te.groeperen..De.meest.voor.de.hand.liggen-de. verplaatsingen. zijn. de. aanpassingsverhuizingen,.waarbij. wordt. verondersteld. dat. het. verhuisgedrag.een.afweging.is.tussen.de.mix.van.locatiefactoren.van.de.huidige. locatie.en.van.een.nieuwe. locatie..Zowel.de.kenmerken.van.het.gebouw.en.het.perceel.op.zich.(site).als.factoren.van.de.directe.omgeving.(situation).spelen. een. rol.. Push-. pull-. en. keepfactoren. spelen.ook. hun. rol.. Pushfactoren. zijn. tekortkomingen. van.de.huidige.locatie,.pull-factoren.zijn.voordelen.van.de.nieuwe. locatie.en.keep-factoren.zijn.de. factoren.van.de. huidige. locatie. (site). of. omgeving. (situation). die.de. ondernemer. ervan. weerhouden. om. uberhaupt. te.verhuizen. of. te. verhuizen. over. grotere. afstand.. Het.tweede. type.verplaatsingen.zijn.de.zogenaamde.op-gelegde.verhuizingen,.wanneer.andere.behoeften.dan.huisvestingsbehoeften. een. rol. spelen,. bv.. verhuizin-gen.omwille.van.werkverandering.van.de.partner..Ten.derde.zijn.er.de.gedwongen.verhuizingen,.bv..het.niet.verlengen.van.een.vergunning.enz..

De. motivationele. aspecten. variëren. naargelang. het.type.ondernemer..Voor.voormalige.landbouwers.vormt.de. locatie.van.de.boerderij.het.uitgangspunt.voor.de.keuze.welke.bedrijfsactiviteiten.in.het.kader.van.land-bouwverbreding.mogelijk.zijn.en.welke.de.voorkeur.ge-nieten..Sommige.landbouwers.besluiten.de.agrarische.activiteiten.volledig.te.vervangen.door.een.nieuwe.be-drijfsactiviteit.. Bij. de. keuze. van. een. nieuwe. bedrijfs-activiteit.dienen.landbouwers.rekening.te.houden.met.de.mogelijkheden.en.beperkingen.van.de.boerderij.als.bedrijfspand.en.de.ligging.ervan..Landbouwers.op.be-reikbare. locaties. in. de. nabijheid. van. steden. kunnen.profiterenvandestedelijkeafzetmarktenzijneerdergeneigd.(deels).om.te.schakelen.naar.niet-agrarische.activiteiten.in.vergelijking.met.landbouwers.die.zich.si-tueren.twee.kilometer.of.meer.van.de.stadsrand..Ten.tweede.kan.verwacht.worden.dat.starters.een.deel.van.de.boerderijen. zullen.hergebruiken.gezien.deze.een.mogelijkheid.biedt.om.met.relatief.weinig.kosten.een.activiteit.te.beginnen.en.het.werken.te.combineren.met.wonen.in.een.groene.omgeving..Ondernemers.die.niet.uit. het. landbouwmilieu. komen,. zullen. door. het. neig-bourhoodeffect.in.combinatie.met.de.eerder.vermelde.

keepfactoren,.zich.bij.voorkeur.vestigen.in.boerderijen.in. de. nabijheid. van. hun. woonplaatsen. of. in. locaties.die.goed.bereikbaar.zijn.vanuit.hun.woonplaatsen..De.vraag.van.niet.agrarische.ondernemers.naar.vrijgeko-men.boerderijen.als. bedrijfslocaties. in. het. platteland.zou.daarom. in.dichter.bevolkte.gebieden.het.grootst.zijn.. Anders. dan. bij. de. voormalige. landbouwers. en.sterker.dan.bij.de.startende.nieuwe.ondernemers.mag.worden.verondersteld.dat.bij.het.verplaatsen.van.een.bestaand.bedrijf.naar.het.platteland.de.omgeving.dus.veelal. een. doorslaggevende. rol. speelt.. Zowel. ver-plaatsingen.over.een.korte.afstand,.als.verplaatsingen.over.een.grotere.afstand.door.bedrijven.die.footloose.zijn,.zijn.mogelijk.

Wat. de. situationele. aspecten. betreft,. hebben. voor-malige. landbouwers. zowel. qua. toegankelijkheid. als.beschikbaarheid. een. voorsprong. op. de. nieuwe. on-dernemers.. Deze. laatsten. zijn. namelijk. afhankelijk.van. landbouwers. die. beslissen. om. hun. boerderij. bij.bedrijfsbeëindiging.over.te.laten..

Er.doen.zich.ook.verschillen.voor,.wat.betreft.de.pro-cedurale. aspecten,. of. de. afstemming. tussen. vraag.en.aanbod..Nieuwe.ondernemers.kiezen.heel.bewust.voor. hun. boerderij,. terwijl. voormalige. landbouwers.stapsgewijs.de.oorspronkelijke.activiteit.afbouwen.en.overstappen.op.andere.activiteiten..Nieuwe.onderne-mers.zijn.vrij.om.uit.meerdere.locaties.te.kiezen.waar-door. zij. meer. vervangbare. keuzefactoren. hanteren..Gezien. nieuwe. ondernemers. bij. bedrijfsverplaatsing.verhuizen.naar.een.nieuwe.woning,.spelen.woonfac-toren.een.grotere.rol.in.hun.keuze.dan.bij.voormalige.landbouwers..De.vijf.voornaamste.factoren.bij.voorma-lige. landbouwers. zijn. :. boerderijbezit,. bedrijfsruimte,.bedrijfsovername,.lage.prijs.en.vrij.wonen..Bij.nieuwe.ondernemers. is. dit. bedrijfsruimte,. lage. prijs,. vrij. wo-nen,.rust.en.een.centrale.ligging..Deze.nieuwe.onder-nemers.hebben.naast.de.boerderij. veel.oog.voor.de.omgevingdc.

4.2.5. Kenmerken van de plattelandson-dernemer

Van.de.ondernemers.in.voormalige.hoeves.is.gebleken.dat.46,3%.van.hen.voorheen.een.eigen.landbouwbe-drijf.runde.of.de.opvolger.van.de.voormalige.landbou-wer.is..53,7.%.van.de.ondernemers.had.geen.binding.met. de. boerderij. alvorens. zij. deze. als. “nieuwkomer”.opkochten.en. in.hergebruik.namendd..66,5.%.van.de.ondernemers.begon.de.bedrijfsactiviteit.op.de.boerde-rij,.de.overige.33,5.%.verplaatste.zijn.bedrijfsactiviteit.


naar.de.hoeve..Van.de.“verplaatsers”.zijn.53.%.nieuwe.ondernemers,.slechts.11%.zijn.voormalige.landbouwers,.voornamelijk.opvolgers.van.de.voormalige. landbouwers.die.hun.bedrijfsactiviteit.verplaatsten.naar.de.ouderlijke.woning.

De.meeste.ondernemers.zitten.in.de.leeftijdsklassen.van.30.tot.50.jaar..In.tegenstelling.tot.de.nieuwe.ondernemers.zijn.de.voormalige.landbouwers.sterker.vertegenwoordigd.in.de.hogere.leeftijdsklassen..Landbouwers.stoppen.met.andere.woorden.niet.altijd.met.hun.bedrijvigheden.om.op.pensioen.te.gaan,.zij.stappen.over.op.een.nieuwe.be-drijfsactiviteit..Uit.internationale.literatuur.blijkt.dat.vele.landbouwers.een.niet.agrarisch.bedrijf.opzetten.om.overige.gezinsleden.in.de.toekomst.van.werkgelegenheid.te.verzekeren..Qua.opleidingsniveau.heeft.34%.van.de.nieuwe.ondernemers.vs..8%.van.de.voormalige.landbouwers.hoger.onderwijs.gevolgd,.en.respectievelijk.60.en.43%.volg-den.middelbaar.beroepsonderwijs..

4.2.6. Effecten van hergebruik op het platteland

Daalhuizen.onderscheidt.drie.effecten.nl..sociale,.economische.en.ruimtelijke.effecten.

Wat.de.sociale.effecten.betreft.werd.ten.eerste.gekeken.hoe.hergebruik.de.leefbaarheid.van.het.platteland.onder-steunt..Om.dit.te.onderzoeken.werd.in.de.enquête.nagegaan.in.welke.mate.de.nieuwe.economische.dragers.een.draagvlak.vormen.voor.lokale.voorzieningen.en.verenigingen..Uit.de.enquête.bleek.dat.hergebruik.van.betekenis.is.voor.het.instandhouden.van.het.plaatselijke.verenigingsleven.en.voorzieningenniveau,.zowel.bij.hergebruik.door.voormalige.agrariërs.als.door.nieuwe.ondernemers.

Wat.de.economische.effecten.van.hergebruik.betreft,.werd.in.het.onderzoek.vastgesteld.dat.de.ondernemers.in.voormalige.boerderijen.zorgen.voor.het.in.stand.houden.van.de.economische.vitaliteit.op.het.platteland..Een.be-langrijk.kenmerk.van.het.rurale.ondernemerschap.is.de.hoge.mate.van.“zelf-tewerkstelling”..Op.het.moment.van.de.vestiging.in.de.boerderij.ligt.het.aantal.éénmansbedrijven.behoorlijk.hoog,.namelijk.op.48,3%..Dit.hoge.aantal.éénmansbedrijven.wordt.mee.veroorzaakt.doordat.voormalige.landbouwers.ruim.de.helft.van.deze.éénmansbe-drijven.vormen..De.daling.die.in.de.loop.der.tijd.optreedt.(nl..tot.32,4%).blijkt.voornamelijk.het.gevolg.te.zijn.van.de.werkgelegenheidsgroei.op.de.bedrijven.van.de.voormalige.landbouwers..Op.het.moment.van.de.enquête.hebben.de.meeste.bedrijven.tussen.de.2.en.6.werknemers.

Voormalige.landbouwers Nieuwe.ondernemers

Wel.uitbreiden 40 27,4.% 58 31,4.%

Niet.uitbreiden. 106 72,6% 108 65,1.%

Totaal 146 100.% 166 100.%

Tabel 15. Verwachtingen van ondernemers over bedrijfsuitbreiding de komende 2 jaarde (N=312)

De.impact.van.hergebruik.van.vrijgekomen.agrarische.bebouwing.blijft.dus.beperkt:.bedrijven.in.voormalige.hoeves.zijn.meestal.kleinschalig.en.lang.niet.alle.ondernemers.wensen.uit.te.breiden..Daalhuizen.stelt.dat.de.angst.van.gemeenten,.andere.instanties.en.omwonenden.voor.ongebreidelde.groei.van.niet-agrarische.bedrijven.in.het.plat-teland.niet.gegrond.lijkt..Ze.merkt.hierbij.wel.op.dat.de.bestaande.bedrijvigheid.qua.werkgelegenheid.al.met.31,5.%.toenam.sinds.de.vestiging.in.voormalige.boerderijen..Deze.werkgelegenheid.wordt.echter.niet.altijd.op.de.locatie.zelf.uitgevoerd..Een.aantal.ondernemers.voert.hun.activiteiten.bij.de.klant.uitdf..Wat.de.uitbreidingswens.van.de.ondernemers.betreft,.bleek.dat.hoe.langer.men.gevestigd.is.op.een.boerderij,.hoe.minder.de.ondernemers.wensen.uit.te.breiden..


Ook.de.ruimtelijke.effecten.van.hergebruik.werden.nagegaan..De.aantrekkingskracht.van.het.platteland.als.woon-.en.werkomgeving.is.groot:.van.de.geënquêteerde.ondernemers.gebruikt.85%.de.voormalige.boerderij.zowel.als.bedrijfspand.en.woning..Vele.eigenaren.bleken.de.bebouwing.evenals.het.erf.aan.de.nieuwe.functie.aan.te.passen..Wat.de.bebouwing.betreft.moeten.vooral.de.bijgebouwen.het.ontgelden..Deze.worden.veelal.gesloopt.en.vervan-gen.door.nieuwe..In.33%.van.de.gevallen.worden.geen.bijgebouwen.bijgeplaatst.

Afbraak. (deel). van.hoofdgebouw

Aanbouw. aan.hoofdgebouw

Afbraakbijgebouwen

Nieuwbouw.bijgebouwen

Voormalige.landbouwers 18 24 29 61

Nieuwe.ondernemers 10 20 30 56%.van.ondernemers.dat.heeft.verbouwd

23,9 37,6 50,4 100

Tabel 16. Aanpassingen aan de boerderij verricht door ‘verbouwende’ ondernemers (N=117)dg

Wat.het.erf.betreft,.gaat.het.voornamelijk.om.het.verharden.ervan.(44%).en.het.aanbrengen.van.beplanting.(15%)..Opvallend. is.dat.voormalige. landbouwers.vaker.overgaan.tot.het.(deels).afbreken.van.de.boerderij..Daalhuizen.verklaart.dit.door.dat.landbouwers.of.hun.opvolgers.de.gebouwen.die.ze.bezitten,.aanpassen.aan.de.functiever-andering,. terwijl.nieuwe.ondernemers.een.gebouw.uitzoeken.dat.hun.wensen.het.dichtst.benadert..De.meeste.ondernemers.vinden.uiteraard.zelf.dat.hun.bedrijf.prima.past.in.het.platteland,.vooral.omdat.het.om.een.woon-werk.combinatie.gaat.in.een.gebouw.dat.hiervoor.geschikt.is.maar.de.oorspronkelijke.functie.is.kwijtgeraakt..Toch.geeft.4,6.%.aan.dat.zij.hun.bedrijf.ongeschikt.vinden.voor.een.locatie.in.het.platteland..Sommigen.verduidelijken.dat.er.simpelweg.niet.altijd.een.alternatief. is,.gezien.bepaalde.activiteiten.ongewenst.zijn. in.de.bebouwde.kom,.en.er.onvoldoende.plaats.is.op.bedrijventerreinen..Drie.vierde.van.de.ondernemers.geven.aan.dat.ze.hun.bedrijfsvoe-ringaanpassenaandeomgeving,zoalsbv.doorhetinachtnemenvanrusttijden,beplantentercamouflage,hetvermijden.van.overlast,.op.klantenbezoek.gaan,.een.parkeerplaats.aanleggen,.kleinschalig.blijven.en.overleggen.met.de.buurtdh.

Voormalige.landbouwers Nieuwe.ondernemers Totaal

Verandering.t.b.v..woning 25,0 18,9 21,9

Verandering.t.b.v..bedrijf 55,8 52,8 54,3

Verandering.t.b.v..beide 19,2 28,3 23,8

Totaal 100 100 100

Tabel 17. Aanpassingen aan de boerderij verricht ten behoeve van de woning, het bedrijf of beide (N=105) (in %)di

4.3. Historische Boerderijen en bedrijfsmatig hergebruik

Tot.slot.worden.de.resultaten.van.een.studie.naar.de.mogelijkheden.van.hergebruik.van.historische.hoeves.weer-gegeven..Uit.de.inventarisatie.van.de.agrarische.landelijke.bouwkunst.van.voor.1940.(zowel.landelijk.als.provinci-aal).blijkt.dat.het.aantal.historische.boerderijen.in.Nederland.sterk.afneemt..Historische.boerderijen.en.erven.zijn.mee.bepalend.voor.de.identiteit.en.de.belevingswaarde.van.het.landelijk.gebied.en.kunnen.bovendien.door.hun.bijzondere.cultuurhistorische.en.landschappelijke.waarden.een.belangrijke.bijdrage.leveren.aan.de.plattelandsver-nieuwingdj.

Uit.onderzoek.blijkt.dat.voor.het.behoud.van.historische.boerderijen.mét.een.agrarische.functie.de.verbrede.land-bouw.(natuurbeheer,.verkoop.van.hoeveproducten,.agro-toerisme.en.zorglandbouw).de.meeste.kansen.biedt..Bij.het.verdwijnen.van.de.agrarische. functie.op.de.historische.hoeve.kan.niet-agrarisch.hergebruik.van.historische.hoeve.soelaas.bieden...De.introductie.van.een.volledige.woonfunctie.op.een.boerderij.heeft.voor-.en.nadelen..Ener-


zijds.draagt.een.woonfunctie.bij.tot.het.behoud.van.historische.hoeves.anderzijds.kan.dit.leiden.tot.de.aantasting.van.het.historisch.karakter.van.hoeve.en.erf..Vooral.bij.het.toelaten.van.meerdere.woonfuncties.in.het.woonhuis.én.in.voormalige.schuur-.en/of.stalruimten.kunnen.de.karakteristieke.of.cultuurhistorische.waarden.van.de.boerderij.aangetast.worden...Aan.schuren.en.stallen.zijn.ingrijpende.aanpassingen.noodzakelijk.om.het.geschikt.te.maken.voor.bewoning,.bv..grotere.ramen.of.hogere.plafonds..

Het.toelaten.van.een.volledige.bedrijfsfunctie.in.historische.hoeves.is.volgens.het.onderzoek.niet.aangeraden,.ge-zien.veelal.ongewenste.aantastingen.van.huis.en.erf.worden.geconstateerd..Een.combinatie.van.wonen.én.werken.in.een.historische.hoeve.sluit.aan.bij.de.traditionele.hoeve.waar.ook.gewoond.en.gewerkt.wordt..Volgens.onderzoek.in.Friesland.zijn.de.grootste.negatieve.effecten.op.het.landelijk.gebied.waar.te.nemen.bij.de.grootschalige.bedrijven.die.machines.of.materialen.buiten.opslaan..Bij.kleinschalige.bedrijven.en.éénmansbedrijven.met.kantoor.aan.huis.heeft.de.bedrijfsvestiging.vrijwel.geen.negatieve.effecten..

Bij.de.introductie.van.een.nieuwe.functie.in.historische.hoeves.dienen.niet.enkel.de.gevolgen.van.hiermee.gepaard.gaandeverbouwingeninachttewordengenomen.Ookbijdeerfinrichtingbestaathetgevaarvaneentegroteaan-passing.aan.de.woon-.en.of.bedrijfsfunctie.en.een.aantasting.van.het.karakter,.bv..door.inname.als.siertuin,.parkeer-plaats,.enz...Te.vaak.worden.tuinen.met.een.stedelijke.uitstraling.naar.de.boerderijen.geëxporteerd..Aanbevolen.wordt.om.bij.de.herinrichting.van.een.boerenerf.na.een.functieverandering,.het.onderscheid.tussen.het.karakter.van.het.“voorerf”.en.het.“achtererf”.te.bewaren,.zodat.het.silhouet.van.het.boerenerf.in.het.landschap.herkenbaar.blijft.

Voorerf:.onderhoudsintensief,.indeling.geordend,.besloten.karakter,.naast.streekeigen.en.inheemse.beplanting.ook.gecultiveerde.soorten,.strakke.lijnen.met.bijvoorbeeld.hagen

Achtererf:onderhoudsextensief,.indeling.‘gegroeid’,.open.karakter.met.relatie.naar.het.landschap,.inheemse.en.streekeigen.beplanting

Tabel 18. Onderscheid karakter voor- en achtererf bij historische hoeves

Tot.slot.dient.ook.het.behoud.van.het.omringende.cultuurlandschap.waarin.de.historische.hoeve.gelegen.is.niet.uit. het. oog. verloren. te. worden.. Karakteristieke. landschapselementen. zoals. ontginning. en. verkavelingpatronen,.houtwallen,.wegen-.en.waterlopen.worden.voortdurend.bedreigd.door.nieuwe.ruimtelijke.ontwikkelingen..Het. in.relatie.brengen.van.het.landschap.met.de.historische.boerderij.kan.een.belangrijke.meerwaarde.betekenen.voor.de.waarde.van.deze.laatste.


Besluit

In. Nederland. ontstaan. er. op. nationaal,. provinciaal. en. gemeentelijk. niveau. initiatieven. die. pogen. om. de. terug-slag.van.de.inkrimping.van.de.landbouwsector.op.de.leefbaarheid.van.het.platteland.op.te.vangen..Hierbij.wordt.voornamelijk.gedacht.aan.het.voorzien.van.één.of.meerdere.woningen.in.het.platteland.in.ruil.voor.afbraak.van.hoeves.en.aan.toeristisch-recreatieve.activiteiten..In.enkele.provincies.worden.ook.maatregelen.genomen.om.NED.te.stimuleren..De.provincie.Zeeland.werkte.een.kader.uit.waarbij.het.als. te. restrictief. ruimtelijk.ordeningskader.aangepast.wordt.om.plaats.te.maken.voor.niet-agrarische.functies.op.hoeves.op.het.platteland..De.evaluatie.van.dit.kader.toont.echter.dat.de.werking.ervan.nog.te.wensen.overlaat..Bij.nadere.analyse.van.het.nieuwe.kader.van.Zeeland.blijkt.dat.er.nog.een.sterke.vrees.bestaat.voor.de.ruimtelijke.en.landschappelijke.gevolgen..Dit.blijkt.uit.het.groot.aantal.stringente.voorwaarden.dat.wordt.gesteld.aan.de.vestiging.van.een.NED.en.de.loodzware.proce-dures..Op.basis.van.een.nationaal.onderzoek.naar.hergebruik.van.hoeves.in.Nederland.wordt.gesteld.dat.deze.vrees.veeleer.ongegrond.is,.gezien.het.kleinschalig.karakter.van.het.grotendeel.van.de.NED.en.de.beperkte.wens.tot.uitbreiding.van.deze.activiteiten..Desondanks.neemt.de.bestaande.bedrijvigheid.qua.werkgelegenheid.met.een.derde.toe.sinds.hun.vestiging..Blijkt.dat.‘slechts’.14%.(of.1029).van.de.7.349.voormalige.boerderijen.in.Nederland.wordt.hergebruikt.voor.niet-agrarische.bedrijvigheid..De.overgrote.meerderheid.krijgt.een.woonfunctie,.die.op.lange.termijn.eveneens.een.potentiële.broedplaats.vormt.voor.bedrijvigheid..Vele.hergebruikers.zijn.ex-landbouwers,.een.kleine.meerderheid.van.de.hergebruikers.zijn.‘nieuwe.ondernemers’..De.agrarische.herkomst.van.de.ondernemers.beïnvloedt.zowel.het.keuzeproces.van.hergebruik.als.het.type.bedrijfsactiviteit.dat.wordt.ondernomen.in.de.voor-malige.boerderij..De.aard.van.de.bedrijfsactiviteiten.in.voormalige.hoeves.is.enorm.divers:.van.handel.en.agrarisch.gerelateerde.activiteiten.tot.dienstverlenende.of.industriële.activiteiten..Hergebruik.verschilt.ook.van.regio.tot.regio.en.van.locatie.tot.locatie,.hoeves.nabij.steden.komen.vaker.vrij.en.worden.vaker.bedrijfsmatig.hergebruikt..Qua.ef-fect.is.hergebruik.van.betekenis.op.economisch.vlak,.de.hoge.mate.van.“zelf-tewerkstelling.zorgt.voor.het.in.stand.houden.van.de.economische.vitaliteit.op.het.platteland..Ten.tweede.houdt.het.het.plaatselijke.verenigingsleven.en.voorzieningenniveau.in.stand..Ten.derde.leidt.hergebruik.tot.aanpassingen.aan.bebouwing.en.erf.van.de.nieuwe.functie.en.van.hun.bedrijfsvoering.aan.de.omgeving.

hoofdstuk 6 onderzoek naar her-

gebruik van hoeves in de Westhoek


Inleiding

In.de.voorgaande.hoofdstukken.werden.de.veranderingen.die.zich.voltrekken. in.de. landbouwsector.evenals.de.transformaties.die.zich.op.het.platteland.voordoen.omschreven..Een.studie.in.Nederland.wijst.op.de.opkomst.van.de.vestiging.van.niet-agrarische.functies.in.voormalige.agrarische.gebouwen.in.Nederland..In.dit.hoofdstuk.wordt.aan.de.hand.van.een.kwalitatief.onderzoek.nagegaan.of.deze.tendens.tot.hergebruik.van.voormalige.(para-)agra-rische.gebouwen.ook.in.de.Westhoekregio.voorkomt,.en.zo.ja,.welke.gevolgen.hieruit.voortvloeien.voor.de.site.zelf.en.haar.onmiddellijke.omgeving..

1. Afbakening van het onderzoeksonderwerp

1.1. Doelgroepen

Om.een.zicht.te.krijgen.op.de.aanwezigheid.van.nieuwe.niet-agrarische.economische.activiteiten.die.als.“Nieuwe.Economische. Dragers”. fungeren. op. het. platteland. van. de. Westhoek,. werd. een. kwalitatief. onderzoek. opgezet..Dit.kwalitatief.onderzoek.naar.hergebruik.van.voormalige.(para-).agrarische.gebouwen.voor.niet-agrarische.eco-nomische.activiteiten. in.de.Westhoekregio.wenst.op.voornamelijk. twee.doelgroepen.zicht. te.krijgen..Ten.eerste.op. “nieuwe. (niet-agrarische).ondernemers”.die.een.niet-agrarische.activiteit. in.een.voormalig. landbouwgebouw.uitoefenen..Dit.kunnen.voormalige.(para)agrariërs.of.zonen.of.dochters.van.(para)agrariërs.zijn,.maar.ook.nieuwe.ondernemers.die.zich.vestigen.in.een.hoeve.omwille.van.de.wens.tot.het.uitoefenen.van.een.nieuwe.niet-agrarische.economische.activiteit..Een.voorbeeld.hiervan.is.een.landbouwer.die.op.aannemerswerken.overschakelt,.of.een.nieuwe.ondernemer.die.een.hoeve.inricht.als.kunstatelier.en.antiquariaat..Ten.tweede.is.de.studie.gericht.op.nog.actieve. landbouwers,.die.naast.hun. landbouwactiviteiten.een.niet-agrarische.economische.activiteit. uitoefenen..Een. landbouwer. kan. bijvoorbeeld. aanvullend. aan. zijn. landbouwactiviteiten. deeltijds. als. metselaar. of. edelsmid.werken..Via.enquêtering.werd.geprobeerd.meer.inzicht.te.krijgen.in.de.omvang.en.de.kenmerken.van.beide.doel-groepen.van.economische.activiteiten....

Dit.betekent.dat.niet-agrarische.activiteiten.op.(voormalige).hoeves.in.dit.onderzoek.enkel.als.hergebruik.worden.opgenomen.indien.het.gaat.om.zogenaamde.zonevreemde.activiteiten.op.het.platteland..Als.leidraad.voor.de.vast-stelling.van.zonevreemde.activiteiten.dient.het.recente.besluit.van.functiewijzigingendk..Onder.een.voormalige.boer-derij.wordt.het.complex.van.gebouwen.en.erf.verstaan.die.zich.bevinden.in.het.(landschappelijk.waardevol).agra-risch.gebied..M.a.w..eventuele.niet-agrarische.economische.activiteiten.op.voormalige.hoeves.in.het.woongebied.of.andere.bestemmingsgebieden.werden.niet.in.de.studie.opgenomen..Tot.slot.zijn.niet.alle.zonevreemde.niet-agra-rische.economische.activiteiten.in.het.onderzoek.opgenomen..In.de.Westhoek.zijn.bijvoorbeeld.vele.voormalige.hoeves.ingericht.als.restaurant.of.brasserie..Omdat.de.hierboven.beschreven.horeca-activiteiten.zonevreemd.zijn,.werd.de.aanwezigheid.van.deze.activiteiten.wel.kwantitatief.bijgehouden,.maar.niet.in.verdere.mate.onderworpen.aan.kwalitatief.onderzoek..Dit.geldt.ook.voor.het.zonevreemd.wonen.en.alle.agrarische.en.para-agrarische.gebou-wen.in.het.(waardevol).agrarisch.gebied.die.tengevolge.van.stopzetting.geen.functie.meer.hebben.of.leegstaand.zijn..Hetzelfde.geldt.voor.landbouwers.die.(zone-eigen).landbouwverbredingsactiviteiten.zoals.hoevetoerisme.en.de.verkoop.van.hoeveproducten.ontplooien.


In.de.onderstaande. tabel.wordt.een.schematisch.overzicht.gegeven.welke.activiteiten. in.het.onderzoek.van.de.Westhoek.onder.de.omschrijving.van.niet-agrarische.economische.activiteit.of.kortweg.“NED”.vallen.en.dus.op-genomen.werden.in.het.kwalitatief.onderzoek,.en.welke.niet..De.categorieën.met.een.*.zijn,.zoals.reeds.gesteld,.kwantitatief.als.aparte.categorie.bijgehouden.(zie.tabel.26).

A..Activiteiten.in.agrarisch.gebied Omschrijving Opname. in. kwalitatief. onder-zoek?

1..Landbouw.in.ruime.zin bv..Land-.en.tuinbouwers,.intensieve.veeteelt,.landbouw.met.niet.grondge-bonden.karakter

Neen

2..Landbouw.en.niet-agrarische.ne-venactiviteiten:

a..klassieke.landbouw-verbredings-activiteiten

bv.. hoevetoerisme,. verwerking. en.verkoop. van. streekproducten,. land-bouweducatie.

Neen,. tenzij.de.activiteit.het. toe-gelaten. verbredingskarakter.overstijgt:. bv.. landbouwer. met.hoevetoerisme. én. een. trouw-. of.feestzaal

b.. Overige. niet-agrarische. neven-activiteiten

bv..Groothandel.in.niet-streekproduc-ten,.metselaar,.aannemer,.…

Ja

3..Para-agrarische.activiteiten:.

a..Grondgebonden.activiteiten bv..loonwerk,.inpak-.en.opslagbedrij-ven.van.landbouwproducten

Neen

b..Niet-grondgebonden.activiteiten bv..paardenhouderijen.met.minimum.10. paarden,. schoolhoeves,. veearts-kliniek.met.stal

Neen

c..In.combinatie.met.niet-agrarische.nevenactiviteiten

bv..loonwerkbedrijf.in.combinatie.met.grondverzetbedrijf,.schrijnwerkerij…

Ja

B..Zonevreemde.activiteiten.in.agra-risch.gebied..volgens.besluit.Vlaam-se.regering.tot.functiewijziging

Omschrijving Opname. in. kwalitatief. onder-zoek?

1.. Kantoor-. en. dienstenfuncties. en.vrije. beroepen. in. combinatie. met.woonfunctie

architect,.advocaat,.dierenarts,.kap-salon….(uitgezonderd.horeca)

Ja

2..Opslag Caravans,.oldtimers,.hout… Ja

3. Specifieke “landbouwverwanteactiviteiten”

paardenhouderij,. manège,. dieren-asiel.of.-pension,..dierenartspraktijk,.tuinaanlegbedrijf. met. 0,5. ha. plan-tenkweek. of. opslag. van. planten,.kinderboerderij,.dagverblijf.voor.pa-tiënten.met.een.beperkt. landbouw-bedrijf

Ja

4..Logies* Bed.&.breakfast.met.ontbijtzaal Neen. (wel. kwantitatief. als. aparte.categorie.bijgevoegd)


C..Zonevreemde.activiteiten.in.agra-risch. gebied. die. buiten. het. bestek.van.functiebesluit.vallen

Omschrijving. Opname. in. kwalitatief. onder-zoek?

Bv.. schrijnwerkerijen,. aannemers-bedrijven,…

Ja

D..Zonevreemde.horeca-activiteiten.in.agrarisch.gebied*


Bv..Hotel,.restaurant,.feestzaal,.trai-teur,…

Neen. (wel. kwantitatief. als. aparte.categorie.bijgevoegd

E..Zonevreemd.wonen.in.agrarisch.gebied*


Permanente.verblijfplaatsen Neen. (wel. kwantitatief. als. aparte.categorie.bijgevoegd)

Tabel 19. Schematisch overzicht van NED in de Westhoek

De.doelstelling.van.dit.onderzoek.is.na.te.gaan.of.er.zich.een.tendens.tot.hergebruik.van.hoeves.voordeed.in.de.Westhoek..Hierbij.wordt.gezocht.naar.een.antwoord.op.de.volgende.vragen:

-..In.welke.mate.wordt.er.hergebruik.van.voormalige.hoeves.in.het.platteland.van.de.Westhoek.voor.niet-agrarische.economische.activiteiten.vastgesteld?-..Welke.niet-agrarische.economische.activiteiten.worden.er.waargenomen?-..Wat.zijn.de.kenmerken.van.de.ondernemers.die.deze.niet-agrarische.economische.activiteiten.uitoe-fenen?-.Wat.betekenen.de.niet-agrarische.economische.activiteiten.voor.de.tewerkstelling.en.de.leefbaarheid.(deelname.aan.verenigingen).van.het.platteland?-.Welke.gevolgen.heeft.het.uitoefenen.van.een.niet-agrarische.economische.activiteit.op.de.hoeve.zelf.en.op.de.onmiddellijke.omgeving?

1.2. Afbakening in de tijd

De.studie.naar.het.hergebruik.van.hoeves.in.de.Westhoek.werd.beperkt. in.tijd..Het.was.uitdrukkelijk.de.bedoe-ling.om.de.recente.opkomst.van.NED.na.te.gaan,.omwille.van.de.in.de.hoofdstuk.3.beschreven.evoluties.in.de.landbouwsector..Deze.reden,.evenals.praktische.overwegingen.bepaalden.dat.in.de.tijdspanne.van.1996.tot.2004.gezocht.werd.naar.NED..Uit.de.landbouwstatistieken.blijkt.in.deze.periode.bovendien.een.versnelde.afname.van.hoeves.op.het.platteland.

1.3. Geografische afbakening

Het.onderzoek. is.uitgevoerd. in.vijf.Westhoekgemeenten,.nl..Koksijde,.Veurne,.Lo-Reninge,.Langemark-Poelka-pelleenZonnebeke.Zoalsdeonderstaandekaart toont, liggendezevijfgemeentengeografischverspreidoverde.Westhoekdl..Bij.de.afbakening.werden.de.volgende.criteria.gehanteerd:.ligging,.oppervlakte,.aantal.inwoners.en.landbouwgehalte.


Figuur 4. Aan het onderzoek deelnemende Westhoekgemeenten


g Grootte en agrarisch gebruik

In.oppervlakte.is.Veurne.de.grootste.gemeente,.gevolgd.door.de.gemeente.Zonnebeke,.Lo-Reninge,.Langemark-PoelkapelleenKoksijde.Koksijdeheeft,vanwegehaarspecifiektoeristischkarakter,hetgrootstaantalinwonersper.ha.nl..4,6,.en.kent.om.dezelfde.reden.de.laagste.hoeveelheid.cultuurgrond.(1991.ha)..Lo-Reninge.daarentegen.is.het.dunstbevolkt,.met.slechts.0,5.inwoners.per.ha,.en.heeft.een.sterk.landbouwkarakter..Maar.liefst.86%.van.de.gemeente.kent.een.agrarisch.gebruik..Dat.is.iets.meer.dan.Veurne.(85.%)..

Koksijde heeft de grootste boerderijen (gemiddeld 41,8 ha), gevolgd door de landbouwbedrijven (in hoofdberoep) .van Veurne en Lo-Reninge met een oppervlakte van respectievelijk 38,9.en.27,8.ha..Landbouwbedrijven.(in.hoofd-beroep) in Langemark-Poelkapelle.en.Zonnebeke.hebben. respectievelijk.een.kleinere.gemiddelde.oppervlakte.nl. 19,8.en.17,1.ha....

Totale. opper-vlakte(in.ha)

Aantalinwoners

Inwoners/ha

Oppervlakte. cul-tuurgrond.(ha)

Aandeel.agra-risch.gebruik(%)

Gemiddelde.oppervlaktebedrijf.(ha)

Koksijde 4396 20.231 4,6 1991 45 41,8

Lo-Reninge 6294 3281 0,5 5431 86 27,8

Veurne 9663. 11.808 1,2 8252 85 38,9.

Zonnebeke 6757. 11.562 1,7 4671 69 19,8Langemark-Poelkapelle

5252 7629 1,4 4074. 77 17,1

Tabel 20. Agrarisch gebruik in de onderzochte Westhoekgemeentendm

1.3.2. Aantal opvolgers

Zonnebeke.heeft.het.hoogst.aantal.bedrijfsleiders.ouder.dan.50.jaar.zonder.opvolging.nl..29,8.%,.gevolgd.door.Langemark-Poelkapelle.met.26,7%,.Koksijde.(20,3%),.Veurne.(20,2%).en.Lo-Reninge.(16,5%).

Aantal.landbouwbedrijfsleiders Aandeel.landbouwbedrijfsleiders.(%)

Totaal.(2004) +.50.jaar +.50.jaar.zon-der.opvolging

+.50.jaar +.50.jaar.zonder.opvolging.t.o.v..totaal.(%)

+.50.jaar.zonder.opvolging.t.o.v..+.50.jaar.(%)

Lo-Reninge 218 87 36 39,9 16,5 41,4

Veurne 242 114 49 47,1 20,2 42,9

Zonnebeke 315 148 94 46,9 29,8 63,5

Koksijde 59 24 12 40,6 20,3 50Langemark-Poelkapelle

254 106 68 41,7 26,7 64,1

Totaal 1080 467 259 43,2 23,9 55,4

Westhoek 4113 1.820 1006 44,2 24,4 55,3

Tabel 21. Aantal opvolgers in de onderzochte Westhoekgemeentendn


1.3.3. Ontsluiting en verstedelijkingdo

De.grootste.stedelijke.kernen.in.de.Westhoek.zijn.Ie-per,.Veurne,.Diksmuide.en.Poperinge.en.de.kustge-meentendp..Wat.de.wegeninfrastructuur.betreft,.zijn.de.structuurbepalende.hoofdwegen.van.internationaal.ni-veau.met.belang.voor.de.Westhoek.de.A.18.(E40),.de.A17.(E.403).en.de.A25.(Frankrijk)..Deze.hoofdassen.worden.aangevuld.met.de.structuurbepalende.hoofd-wegen.op.Vlaams.niveau,.nl..de.A19.-.N38.(Kortrijk-Poperinge-.aansluiting.A25).en.de.N8.tussen.Ieper.en.Veurne..

Langemark-Poelkapelle.en.Zonnebeke.zijn.vlakbij.de.grote. stedelijke. kern. van. Ieper. gelegen.. Beide. ge-meenten,.maar.vooral.Zonnebeke,. is.vlot.bereikbaar.gezien.de.nabijheid.van.de.A19..Veurne.is.eveneens.vlot.bereikbaar.via.de.E40.en.de.A25..De.kustgemeen-te.Koksijde,.met.de.hoogste.verstedelijkingsgraad,. is.eveneens.goed.ontsloten. via.de.E40.en.de.N8..Het.grondgebied.van.Lo-Reninge.is.het.minst.goed.ontslo-ten..De.dichtstbijzijnde.stedelijke.kern.is.Diksmuide.

1.3.4. Aantal beschikbare bedrijventer-reinen

Tot.slot.wordt.nog.gekeken.naar.het.aantal.bedrijven-terreinen.per.gemeente..Er.kan.verondersteld.worden.dat.de.ruimte.voor.economische.bedrijvigheid.een.in-vloed.uitoefent.op.de.hoeveelheid.NED..In.die.zin.dat.een.grote.hoeveelheid.bedrijventerreinen.een.moge-lijkheid.biedt.aan.ondernemers.om.hun.activiteiten.te.vestigen.

Totale.oppervlakte..(ha)

Veurne 212,87

Lo-Reninge 14,4

Langemark-Poelkapelle 43,15

Zonnebeke 73,6

Koksijde /

Tabel 22. Beschikbaar aanbod bedrijventerreinen in de onderzochte Westhoekgemeentendq

Uit.de.bovenstaande.tabel.blijkt.dat.Veurne.het.sterkst.aanbod.van.bedrijventerreinen.heeft,.nl..213.ha..Zon-nebeke. heeft. heel. wat. minder. bedrijfsruimte. ter. be-schikking,. ongeveer. 74. ha.. Langemark-Poelkapelle.beschikt. over. ongeveer. 44. ha. en. Lo-Reninge. over.

15.ha..Koksijde.heeft.geen.industrieterreinen.op.haar.grondgebied..

2. Op zoek naar NED in de West-hoek: Methodiek

De.eerste.stap.in.het.onderzoek.was.het.achterhalen.van.het.aantal.hoeves.die.effectief.uit.het.landbouwcir-cuit.verdwenen.en.dus.potentieel.in.aanmerking.kwa-men.voor.huisvesting.van.een.niet-agrarische,.econo-mische. activiteit,. zoals. eerder. omschreven.. Omwille.van.de.“onzichtbaarheid”.van.de.gezochte.NED.werd.gebruik.gemaakt.van.meerdere.methoden...

2.1. Methode 1

2.1.1. Algemeen

Een.eerste.methode.bestond.in.het.vergelijken.van.de.landbouwtellingen.van.twee.verschillende.jaartallen.in.de.vijf.betreffende.Westhoekgemeenten..Alle.Vlaamse.gemeenten.ontvangen.jaarlijks,.in.de.maand.april,.van.het. Ministerie. van. Landbouw. de. “landbouwtelling”..Dit. in.de.vorm.van.adreslijsten.van.de.te.enquêteren.landbouwers. op. het. gemeentelijk. grondgebied.. Het.geheel.van. landbouwtellingen.geeft.een.volledige.en.gedetailleerde. momentopname. van. de. landbouw. in.Vlaanderen.en.bevat. zowel. informatie.over.het.aan-tal.Vlaamse.landbouwers,.de.bedrijfsoppervlakte,.het.aantal. dieren,.de.beteelde.oppervlakte,. enz... In.eer-ste. instantie.werden. voor. elk. van.deze. vijf. gemeen-ten. de. landbouwtelling. van. 2004. vergeleken. met. de.landbouwtelling.die.doorging..in.1996..Door.beide.lijs-ten.met.elkaar.te.vergelijken,.werd.per.gemeente.een.zicht.verkregen.op.een.aantal.verdwenen. landbouw-bedrijven.in.die.periode.(Lijst.1)..Van.deze.landbouw-bedrijven.kon.verondersteld.worden.dat.ze.niet.meer.actief.waren,.gezien.ze.geen.aangifte.meer.deden.van.landbouwactiviteiten..Deze. lijst.met.de.verondersteld.gestopte. landbouwers. werd. ter. controle. voorgelegd.aan.een.groep.van.bevoorrechte.getuigen.van.de.des-betreffende.gemeentedr..Na.een.test.voor.een.deel.van.de.gemeente.Zonnebeke,.werd.deze.methodiek.in.de.andere.vier.gemeenten.toegepast.

2.1.2. Resultaten

Samenvattend.bleek.dat.de.meerderheid.van.het.aan-tal. landbouwgebouwen,. die. van. eigenaar. gewisseld.waren,.een.zonevreemde.woonfunctie.hadden.gekre-


gen..Slechts.een.minderheid.van.de.hoeves.die.zich.op.lijst.1.bevonden,.werden.hergebruikt.als.NED.of.stonden.leeg.. Vele. niet-agrarische. activiteiten. in. hoeves. bevonden. zich. bovendien. in. de. horeca-. en. toeristische. sector.(restaurant,.café,.hotel…)..Hoevetoerisme.bleek.ook.bij.de. landbouwers.als.nevenactiviteit.aan. te.slaan,.even-als plattelandstoerisme.(vakantiewoningen,.bed.&.breakfast).bij.niet-landbouwers..Bovendien.bevonden.sommige.NED’s.zich.reeds.langer.dan.de.vooraf.afgebakende.onderzoeksperiode.op.de.locatie,.en.vielen.dus.buiten.het.bestek.van.het.onderzoek..Het.aantal.gevonden.potentiële.NED’s.voor.de.vijf.gemeenten.bleek.beperkt,.namelijk.21..Van.de.232.potentiële.adressen.uit.lijst.1.bleken.slechts.86.adressen.van.landbouwgebouwen.te.zijn.waar.ef-fectief.geen.agrarische.activiteiten.meer.doorgingen..64.ervan.hadden.een.woonfunctie.gekregen,.1.hoeve.stond.leegen21vielen(potentieel)onderdedefinitievaneenNED.Hetgaatnogsteedsompotentiëlelocatiesomdatinvele.gevallen.er.geen.absolute.zekerheid.is.over.de.uitgevoerde.activiteit.op.de.site.zelf..In.de.onderstaande.tabel.wordt.een.overzicht.ervan.gegeven.

Aantal.adressen.Landbouw-telling.1996

Aantal.adres-sen.Land-bouwtel-ling.2004

Aantal.weggeval-len.adres-sen.tussen.‘96.en.‘04(Lijst.1)

Aantal.adressen.zonder.landbouw-functie.na.controle

Waarvan.woon-functieds

Waarvan.potentiële.NED

Waarvan.leeg-staand

Zonnebeke 484 401 83 32 22 10 0

Lo-Reninge 316 261 55 11 9 2 0

Veurne 328 278 50 25 23 2 0Langemark.

–.Poelkapelle308 277 31 14 9 5

Koksijde 88 75 13 4 1 2 1

TOTAAL 1524 1292 232 86 64 21 1

Tabel 23. Resultaten Onderzoeksmethodiek 1

2.1.3. Verklaring cijfermateriaal

Zoals.tabel.23.aantoont.is.het.aantal.adressen.met.potentiële.locaties.van.NED,.na.controle.van.lijst.1.met.de.hulp.van.de.bevoorrechte.getuigen,.beperkt..De.redenen.hiervoor.zijn.divers..Ten.eerste.bleken.vele.landbouwbedrijven.waarvan.verondersteld.werd.dat.ze.niet.meer.actief.waren,.toch.nog.actief.te.zijn..Landbouwbedrijven.waren.ver-pacht.of.overgenomen.:.door.zoon.of.dochter,.of.door.het.proces.van.schaalvergroting.door.andere.landbouwers.in.of.buiten.de.gemeente..Deze.gebruiken.de.hoevegebouwen.na.overname.veelal.enkel.voor.de.stalling.van.hun.vee..De.woning.bij.de.hoeve.blijft.in.vele.gevallen.leeg.staan,.of.wordt.verhuurd.aan.familie.of.niet-landbouwers.als.zo-nevreemde.woning..Ten.tweede.bevat.de.landbouwtelling.nog.vele.adressen.van.gepensioneerde.of.“uitbollende”.landbouwers.die.op.de.hoeve.nog.als.hobby.landbouwactiviteiten.uitoefenen.op.een.kleine.schaal..De.landbouw-tellingbevatookadressenvangewonehuizen inwoongebiedwaarde landbouwactiviteitenomfiscaleredeneningeschreven.staan,.maar.die.in.feite.elders.uitgeoefend.worden..In.enkele.gevallen.kwamen.hoeves.die.vroeger.in.agrarisch.gebied.lagen.tengevolge.van.de.groei.van.de.dorpskernen.in.woongebied.terecht,.of.ten.gevolge.van.bestemmingswijzigingen.in.industriegebied,.of.ze.kwamen.leeg.te.staan.ten.gevolge.van.een.ruilverkaveling..

2.2. Methode 2

Als.aanvullende.methode.werd.voor.elk.van.de.vijf.gemeenten.de.gouden.gids.er.op.nageslagen..De.adressen.uit.de.gouden.gids.met.niet-agrarische.activiteiten.in.het.platteland.van.de.gemeenten.werden.vergeleken.met.de.adressenlijst.van.de.landbouwtelling.van.’96dt..Aan.de.gemeenten.werd.gevraagd.of.op.de.lijst.van.adressen.die.


hiermee.gegenereerd.werd,.zich.effectief.in.het.verleden.landbouwactiviteiten.afspeelden..Met.deze.methode.wer-den.ook.nog.enkele.adressen.van.potentiële.NED.achterhaald..

2.3. Methode 3

2.3.1. Algemeen

Tot.slot.werd.nog.een.aanvullende.methode.gebruikt.om.een.zo.volledig.mogelijk.overzicht. te.verkrijgen.op.het.aantal.potentiële.NED.in.de.Westhoek..Op.basis.van.een.databank.van.de.Vlaamse.gemeenschap.bestaande.uit.adressen.van.activiteiten.met.een.handelsregisternummer.verbonden.aan.de.bodembestemming.van.het.gebied,.werd.de.oefening.voor.de.vijf.gemeenten.nog.eens.overgedaan..De.databank.dateert.van.het.jaar.2000.en.maakt.het.mogelijk.om.hoeves.en.hun.activiteiten.op.te.zoeken.in.(landschappelijk.waardevol).agrarisch.gebied..

2.3.2. Resultaten

De.aard.van.de.activiteiten.in.agrarisch.gebied.voor.de.vijf.gemeenten.kunnen.onderverdeeld.worden.in.drie.ca-tegorieën.nl..agrarische.activiteitendu,.niet-agrarische.activiteiten.en.onbekende.activiteiten..Per.gemeente.werd.vervolgens. ingezoomd.op.de.aard.van.de.activiteiten.per.categorie. (agrarisch,.niet.agrarisch.en.onbekend).die.zich.afspelen.in.hoeves.gelegen.in.het.agrarisch.gebied..Als.potentiële.doelgroep.van.de.NED.activiteiten.werd.de.som.genomen.van.de.niet-agrarische.en.de.onbekende.activiteiten..Abstractie.makend.van.de.dubbele.adressen.in.de.databank.bedroeg.het.totale.aantal.hoeves.die.mogelijk.gebruikt.worden.voor.een.NED.in.(landschappelijk.waardevol).agrarisch.gebied.450.

Veurne Koksijde Lo-Reninge Zonnebeke Langemark-Poelkapelle

Totaal

Landbouwactiviteiten172 39 159 223 168 761

Niet.landbouw.activi-teiten.(NA)

20 5 25 30 99 179

Activiteit. onbekend.(NB) 47 15 46 94 69 271

Totaal. 239 59 230 347 255 1211

Totaal.NA.en.NB 67 20 70 124 168 450Tabel 24. Activiteiten in hoeves in agrarisch gebied per gemeente

2.3.3. Verklaring cijfermateriaal

Deze.oefening.werd.ter.controle.getest.in.de.deelgemeente.Pollinkhove.van.Lo-Reninge.en.voor.het.hele.grond-gebied. van.de.gemeente.Zonnebeke..De.gegenereerde.adressenlijst. van.de.niet-agrarische.en.de.onbekende.activiteiten. in.hoeves.werden.aan.de.bevoorrechte.getuigen.voorgelegd..Na.controle.van.de.adressen.door.de.bevoorrechte.getuigen.bleven.nog.slechts.een.vijftigtal.adressen.van.potentiële.NED’s.over..De.redenen.voor.het.wegvallen.van.de.meerderheid.van.de.adressen.waren.dezelfde.als.met.de.methode.voor.de.landbouwtelling:.het.merendeel.van.de.hoeves.gingen.ten.gevolge.van.schaalvergroting.over.in.de.handen.van.andere.landbouwers.of.werden.nog.bewoond.door.gepensioneerde.landbouwers,.kregen.een.nieuwe.woonfunctie,.werden.gebruikt.voor.toeristische.en.recreatieve.doeleinden.enz...Deze.methode.werd.herhaald.in.de.overige.gemeenten.


2.4. Overzicht eindresultaat

2.4.1. Aantal niet-agrarische economische activiteiten

Tabel.25 geeft.een.overzicht.van.de.resultaten.van.de.gebruikte.methoden.en.het.totaal.aantal.aangetroffen.poten-tiële.locaties.waar.er.NED’s.aangetroffen.worden.

Methode.1 Methode.2 Methode.3 PotentiëleNED.Totaal

Langemark-Poelkapelle 8 8 7 23

Zonnebeke 12 5 7 24

Lo-Reninge 1 5 4 10

Veurne 10 4 14 28

Koksijde 0 6 11 17

TOTAAL 31 28 43 102

Tabel 25. Overzicht van het aantal verzamelde potentiële NED’s

Aan.de.hand.van.de.respons.na.de.enquêtering.van.alle.potentiële.adressen.van.NED.werden.nog.enkele.adres-sen.geschraptdv..Tabel.26.bevat.de.informatie.over.het.uiteindelijk.totaal.aantal.nieuwe.economische.dragers.aangetroffen.op.voormalige.hoeves.in.de.vijf.Westhoekgemeenten..Er.werden.36.niet-agrarische.economische.activiteiten.vastgesteld.bij.“nieuwe.ondernemers”.(NO).en.26.niet-agrarische.nevenactiviteiten.bij.(para-)agrari-ërs.(LB.in.tabel)..Deze.NED’s.werden.naast.de.overige.activiteiten.die.in.hoeves.werden.vastgesteld.geplaatst..Een.eerste.categorie.zijn.de.aangetroffen.(niet.grondgebonden).para-agrarische.activiteiten.op.hoeves.zoals.omschreven.in.de.omzendbrief..van.8.juli.1997.of.die.volgens.rechtspraak.van.de.Raad.van.State.niet.meer.als.para-agrarische.ondernemingen.kunnen.beschouwd.wordendw..Gezien.deze.activiteiten.in.het.agrarisch.gebied.in.de.Westhoek.een.opmars.kennen,.werden.deze.ook.cijfermatig.bijgehouden..In.het.totaal.gaat.het.om.een.17-tal.activiteiten, zoals.voornamelijk.manèges,.dierenasielen.en.in.beperktere.mate.veeartsen..In.het.onderzoek.werd.tevens.het.aantal.activiteiten.bijgehouden.die.onder.de.noemer.“klassieke.landbouwverbreding”.vallen.zoals.hoe-vetoerisme.en.de.verkoop.van.streekproducten.op.bestaande.landbouwbedrijven..Zo.werden.een.27-tal.activitei-ten.genoteerd,.waarvan.het.merendeel.toeristische.activiteiten.(23)..Iets.minder.hoeves.(21).kregen.een.nieuwe.functie.ten.gevolge.van.particulieren.die.wonen.combineren.met.een.vorm.van.plattelandstoerisme.(horeca,.vakantiewoningen.of.een.combinatie.van.beide)..Er.werden.eveneens.een.17-tal.leegstaande.hoeves.aangetrof-fen,.en.een.134-tal.met.woonfunctie.

NED P a r a -a g r a -risch

Landbouw-verbreding

Plattelandstoerisme Leegstand Woonfunctie

NOdx LBdy Toerisme Horeca Com-binatie

NieuweEigenaar

Gepensioneerd.landbouwer

Langemark-Poelkapelle

8 9 3 3 1 0 0 4 3 6

Zonnebeke 11 4 3 5 4 2 / 2 13 18

Lo-Reninge 4 4 1 8 2 1 1 6 31 23

Veurne 11 8 4 9 7 2 1 4 28 10

Koksijde 2 1 6 2 0 0 / 1 2 0

TOTAAL 36 26 14 5 2 77 57278

(100.%)62.(22,3.%)

17(6,1%)

27(9,8%)

21.(7,5%)

17(6,1%)

134(48,2.%)

Tabel 26. Aangetroffen activiteiten in (voormalige) hoeves


Het.resultaat.van.dit.onderzoek.onder.de.Westhoekgemeenten.is.een.indicatie.van.de.tendens.van.hergebruik.van.hoeves.op.het.platteland.van.de.Westhoek..Deze.cijfers.tonen.aan.dat.de.tendens.tot.hergebruik.van.hoeves.voor.niet-agrarische.economische.activiteiten.aanwezig.blijkt.in.de.Westhoek.maar.dat.deze.nog.beperkt.is:.op.een.peri-ode.van.tien.jaar.werden.in.absolute.aantallen.een.62-tal.activiteiten.in.vijf.gemeenten.opgetekend..In.percentages.uitgedrukt,.zien.we.dat.in.de.vijf.onderzochte.gemeenten.in.voormalige.hoeves.het.wonen.de.meest.voorkomende.nieuwe.bestemming.is.(48,2.%),.gevolgd.door.de.NED.(22,3.%),.de.landbouwverbredingsactiviteiten.(9,8.%),.het.plattelandstoerismeen–horeca(7,5%),specifiekepara-agrarischeactiviteiten(6,1%)enleegstand(6,1%).WatdeNED.betreft.worden.de.niet-agrarische.economische.activiteiten.in.58,1%.van.de.gevallen.uitgeoefend.door.nieuwe.ondernemers,.en.41,9.%.door.landbouwers.

2.4.2. Aard van niet-agrarische economische activiteiten

In.de.onderstaande.tabel.wordt.een.overzicht.gegeven.van.alle.niet-agrarische.economische.activiteiten.en.para-agrarische.activiteiten.die.op.een.hoeve.werden.aangetroffen.

NO LB totaal

Niet-agrarische.economische.activiteiten.(totaal): 36 26 62Ambachtelijke.beroepen.(schilder,.schrijnwerker,.stukadoor,…) 4 3 7Aannemers-.en.grondwerkbedrijven 7 2 9

Opslag.(en.verkoop) 9 2 11Vrije.medische.beroepen 0 1 1Tuinarchitectuur.en.-aanleg 6 2 8

Transport 2 0 2Hondenhouderij,-.fokkerij,-.trimmerij 3 1 4Handel.in.voeding 2 6 8

Handel.(allerlei) 0 2 2Diensten. 2 1 3Schroothandel/.metaalconstructie 1 2 3

Horeca / 4 4

Tabel 27. Overzicht van het aantal niet-agrarische activiteiten in hoeves

De.grootste.groep.van.niet-agrarische.activiteiten.in.hoeves.in.de.vijf.onderzochte.gemeenten.is.opslag.van.aller-handeniet-landbouwmateriaal(11),zoalsbv.vanauto’senoldtimers,hout,fietsen....Detweedegrootstegroepzijn.de.aannemers-.en.grondwerkbedrijven. (9)..Ook.activiteiten.m.b.t..handel. in.de.voedingssector. (8).nestelen.zich. in.voormalige. landbouwgebouwen..Dit.heeft. voornamelijk.betrekking.op. landbouwers.waarvan.het.aanbie-den.van.hoeveproducten.op.actieve. landbouwbedrijven.na.verloop.van. tijd.uitbreidt.met.handelsactiviteiten.die.het.verbredingskarakter.overstijgen..Ook.tuinaanlegbedrijven.(8).en.ambachtelijke.beroepen.(7).zoals.stukadoors,.metselaars,.sanitair-.en.verwarmingsspecialisten.en.schrijnwerkers.vestigen.zich.in.voormalige.hoeves..Horeca-activiteiten.op.hoeves.komen.voor.in.het.verlengde.van.hoevetoeristische.activiteiten.(4).. Hondenpensions.en -fok-kerijen.(4).vormen.een.andere.regelmatig.terugkerende.activiteit..In.mindere.mate.vinden.we.kleine.transportbe-drijven.(2).terug.op.hoeves,.medische.beroepen.(bv..huisartsen),.dienstverlenende.beroepen.(2),.of.activiteitenzoals.schroothandel-.of.metaalconstructie...

In.gesprekken.met.bevoorrechte.getuigen.kwam.wel.aan.de.orde.dat.hergebruik.in.de.toekomst.kan.toenemen..Over.tien.jaar.zullen.meer.grootschalige.landbouwbedrijven.vrijkomen,.gezien.de.evolutie.in.de.landbouw.en.een.tekort.aan.een.familiale.opvolgers..In.de.volgende.paragraaf.gaan.we.dieper.op.de.resultaten.van.de.enquête.in.


.

3. De enquêteresultaten

3.1. Verschillen en gelijkenissen met Nederlands onderzoek naar her-gebruik

De.vaststellingen.in.het.onderzoek.van.de.Westhoek.zijn.in.vele.gevallen.gelijkaardig.als.in.het.onderzoek.van.Daalhuizen.in.Nederland,.hoewel.de.schaal.en.de.opzet.van.beide.onderzoeken.verschillen..Het.Neder-landse.onderzoek. is. ten.eerste.een.nationaal.onder-zoek.Tentweedeisdedefiniëringvandeactiviteitendie.onder.“niet-agrarisch.hergebruik”.vallen.veel.ruimer.dan.deze.in.de.Westhoek..In.het.onderzoek.van.Daal-huizen.worden.categorieën.van.“niet-agrarische.acti-viteiten”.als.hergebruik.opgenomen.die.buiten.het.on-derzoek.van.de.Westhoek.vallen..Voorbeelden.hiervan.zijn.para-agrarische.activiteiten.zoals.veehandelaars,.groothandels. in. landbouwvoertuigen.en. loonwerkers,.maar.ook.buitensportverenigingen.(bv..golf).of.hoeves.die.door.openbare.besturen.worden.betrokken..Zoals.hierboven.reeds.werd.gesteld.worden.enkel.niet-agra-rische.activiteiten.in.het.onderzoek.in.de.Westhoek.als.hergebruik. bestempeld. indien. ze. onder. het. recente.besluit. tot.functiewijzigingen.vallen.of. indien.het.gaat.om.zonevreemde.activiteiten.in.het.platteland.(die.bui-ten.het.recente.besluit.tot.functiewijzigingen.vallen)...

3.2. Resultaten van het onderzoek naar hergebruikdz

g Wonen versus bedrijvigheid

Een.eerste.gelijkenis.met.het.Nederlandse.onderzoek.is.dat.in.de.Westhoekgemeenten.aan.de.meerderheid.(48%).van.de.vrijgekomen.boerderijen.de.(zonevreem-de).woonfunctie.wordt.toegekend..In.de.onderzochte.gemeenten.worden.vrijgekomen.hoeves.voornamelijk.gebruikt.als.woning.voor.jonge.gezinnen.(van.de.eigen.streek),. als. residentiële. hoeve. en/of. als. tweede. ver-blijf..Op.het.terrein.werd.vastgesteld.dat.vele.nieuwe.bewoners.van.voormalige.hoeves.paardenliefhebbers.zijn..De.voormalige.veestallen.bieden.plaats.voor.hun.dieren.en.toebehoren.zoals.bv..de.opslag.van.voeder..Slechts. een. minderheid. van. de. hoeves. wordt. in. de.Westhoek. hergebruikt. voor. niet-agrarische. bedrijfs-activiteiten.(23%)..Een.andere.gelijkenis.met.het.Ne-derlandse. onderzoek. is. dat. hoevegebouwen. slechts.zelden.enkel.gebruikt.worden.voor.de.NED,.en.de.bij-horende.woning.leegstaat..De.combinatie.van.werken.en.wonen.wordt.in.de.vijf.gemeenten.van.de.Westhoek.in.de.overgrote.meerderheid.(94,5%).van.de.gevallen.aangetroffen...

g Oppervlakte van de hoeves

Tijdens. de. gesprekken. met. bevoorrechte. getuigen.kwam.naar.voren.dat.het.merendeel.van.de.hoeves.die.op.dit.moment.vrijkomen.in.de.Westhoek.kleinere,.niet.meer.levensvatbare.landbouwbedrijven.zijn.van.bene-den.de.5.ha..De.zeer.kleine.hoeves.vinden.meestal.onmiddellijk.een.nieuwe.functie.als.woning...

De.meerderheid.van.de. respondenten.uit.het.onder-zoek.bezit.een.hoeve.met.minder.dan.5.ha.grondopper-vlakteea..De.samenstelling.van.de.landbouwgebouwen.bestaat.bij.alle. respondenten.uit.een.woning.gecom-bineerd. met. een. maximum. van. een. drietal. loodsen..Eén.uitzondering.hierop. is.een. loods.die.afzonderlijk.van.de.bijhorende.landbouwwoning.werd.gekocht.voor.de. uitbreiding. van. een. para-agrarische. activiteit.. De.grootte.van.het.perceel.waarop.de.hoeve.staat.ligt.bij.iets. meer. dan. de. helft. van. de. respondenten. tussen.de.50.en.100.areeb..Bij.de.nieuwe.ondernemersec.ver-liest.deze.perceelsgrond.haar.landbouwfunctie.gezien.deze.wordt.ingeschakeld.in.het.bedrijfsgebeuren.(par-king,.opslag).of.bij.de.hobby-activiteit..Deze. loodsen.bieden. onderdak. aan. de. bedrijfsactiviteiten. en. zijn.erg.in.trek.bij.allerlei.beroepen.die.nood.hebben.aan.(opslag)ruimte.


Tevens.werd.gevraagd.of. er. bij. de.hoeve.nog.bijko-mend.land.hoort,.en.zo.ja,.waarvoor.dit.gebruikt.wordt..(Para)-agriërs.met.deeltijdse.niet-agrarische.activitei-ten.hebben.uiteraard.nog.(bijhorende).landbouwgron-den.die.in.eigen.gebruik.zijn..Bij.de.vestiging.van.nieu-we.ondernemers.op.een.voormalige.hoeve.worden.de.bijhorende.gronden.in.vier.op.tien.gevallen.verkocht..Twee.op.tien.respondenten.houdt.de.grond.in.eigen-dom,.in.evenveel.gevallen.wordt.het.land.in.pacht.ge-geven. aan. een. landbouwer. (al. dan. niet. in. de. eigen.familie)ed.. Indien.nieuwe.ondernemers.deze.gronden.aanhouden,.worden.deze,.zoals.reeds.gesteld.gebruikt.als. weiland. voor. hobbydieren. of. voor. kleinschalige.hobbylandbouw..Het.fenomeen.van.het.hobbyboeren.is.ook.een.element.dat.in.het.Nederlandse.onderzoek.naar.voren.komt.

g Aard van de niet-agrarische economi-sche activiteiten

Uit. het. gesprek. met. de. bevoorrechte. getuigen. kwa-men.een.divers.aantal.activiteiten.of.NED.naar.voren..Opvallend. is.dat.dezelfde.activiteiten.voorkwamen. in.de.verschillende.onderzochte.gemeenten..Een. rond-vraag.bij. de.overige.gemeenten. in.de.Westhoek.gaf.bevestiging.m.b.t.. de.aard. van.de.aangetroffen.niet-agrarische.activiteiten.op.hoeves..In.de.onderstaande.paragraaf. worden,. omwille. van. privacyredenen,. een.algemeen.overzicht.gegeven.van.de.aangetroffen.ac-tiviteiten.

Zoals.reeds.gesteld,.worden.schrijnwerkerijen.en.hout-verwerkende.bedrijven.regelmatig.op.voormalige.hoe-ves. aangetroffen.. Voor. deze. activiteiten. zijn. hoeves.in.trek.als.vestigingsplaats.omwille.van.de.aanwezige.opslagruimte.in.de.bijhorende.loodsen..Ook.door.het.wat. afgelegen. karakter. zijn. hoeves. in. het. platteland.gegeerd,.gezien.de.geluidshinder.die.deze.activiteiten.dikwijls.met.zich.meebrengen..Een.bijkomende.reden.dat.deze.activiteiten.zich.regelmatig.op.deze.locaties.in.het.platteland.lijken.te.vestigen,.is.dat.ze.vaak.niet.welkom.zijn.op.lokale.bedrijventerreinen,.omwille.van.de. hierboven. opgesomde. kenmerken.. Een. andere.reden. hiervoor. is. dat. deze. activiteiten. in. verhouding.met.de.ingenomen.oppervlakte,.tewerkstelling.bieden.aan.een.zeer.beperkt.aantal.werknemers,.in.vergelij-king.met.andere.economische.activiteiten.die.zich.ook.wensen.te.vestigen.op.een.industrieterrein..

Een.tweede.groep.van.activiteiten.die.regelmatig.wordt.aangetroffen. in. hoeves. zijn. aannemers-. en. grond-werkbedrijven..Hierin.zijn.naast.niet-landbouwers.ook.(ex)landbouwers.of.para-agrariërs.zoals. loonwerkers.

actief..Deze.laatste.groep.van.ondernemers.voert.dit.werk.als.nevenactiviteit.uit,.gezien.men. immers.over.het.nodige.materieel.beschikt.om.deze.activiteit.uit.te.oefenen..Dit.gebeurt.ter.aanvulling.van.hun.dalend.in-komen.uit.landbouwgerelateerde.activiteiten...

Een.derde.regelmatig.voorkomende.activiteit.is.opslag.van.allerhande.niet-landbouwmateriaal,.zoals.bv..van.auto’s en oldtimers, hout, fietsen enz. Het gaat danmeestal. om. opslagruimten. van. handelaars. die. zich.elders.bevinden,.of.om.tijdelijke.opslag.van.bv..twee-dehands.goederen..Tuinarchitecten.en.tuinaanleggers.zijn.een.andere.beroepsgroep.die.veel.wordt.aange-troffen.in.voormalige.hoeves..Tevens.worden.een.aan-tal.vrije,.medische.beroepen.aangetroffen.in.voorma-lige.hoeves..De.uitoefening.van.deze.activiteit.gebeurt.al.dan.niet. in.combinatie.met.de.echtgeno(o)t(e).die.op.de.hoeve.landbouwactiviteiten.uitoefent..Daarnaast.vestigen.zich.ambachtelijke.beroepen.als.stukadoors,.sanitair-.en.verwarmingsspecialisten.….in.voormalige.hoeves.. Kleinere. transportbedrijven. maken. ook. wel.eens.gebruik. van.voormalige. stallen.om.hun.vracht-wagens. in. te. plaatsen,. evenals. marktkramers.. Ook.activiteiten.in.de.voedingssector.nestelen.zich.in.hoe-ves..Deze.activiteiten.worden.uitgeoefend.door.zowel.nieuwe.ondernemers.als.bij.landbouwers..Opvallend.is.dat.klassieke.landbouwverbredingsactiviteiten.na.een.tijd.kunnen.uitgroeien.tot.(handels)activiteiten.die.niet.meer. tot. de. zoneëigen. activiteiten. kunnen. gerekend.worden,.bv..groothandel.in.zuivelproducten.of.horeca-zaken..Tot.slot.worden. leegstaande.hoevegebouwen.verhuurd. voor. sporadische. activiteiten. zoals. fuiven..Vele.van.deze.beroepsactiviteiten.hebben.met.elkaar.gemeen.dat.ze.nood.hebben.aan.grote.opslagruimten.voor.hun.materieel..

Hoewel.dit.onderzoek.niet.tot.doel.had.het.hergebruik.voor. toeristisch-recreatieve.doeleinden.na.te.gaan. in.hoeves.in.de.Westhoek,.werd.dit.soort.hergebruik.wel.regelmatig. vastgesteld.. Een. tendens. is. dat. nieuwe.ondernemers. een. hoeve. opkopen. met. het. doel. ze.gedeeltelijk. te. verhuren. voor. toeristisch-recreatieve.doeleinden..Het.hoofdgebouw.wordt.ofwel.gedeeltelijk.ingericht.als.woning,.gedeeltelijk.als.vakantiehoeve,.of.bijgebouwen.van.hoeves.worden.in.hun.geheel.inge-richt.als.vakantiewoning..Er.kan.aangenomen.worden.dat.in.de.meer.toeristische.Westhoekgemeenten.zoals.Heuvelland.en.Poperinge,.het.aantal.kleinere.hoeves.met.recreatief-toeristische.hergebruik.hoger.ligt.als.in.minder.toeristisch.uitgebouwde.streken..In.de.recrea-tief-toeristische.sector.zijn.ook.vele. landbouwers.ac-tief..In.de.meeste.gevallen.blijft.de.hoofdactiviteit.op.de.hoeve.landbouw,.en.is.het.recreatieve.luik.beperkt.tot.


hoevetoerisme..In.enkele.gevallen.houdt.de.landbou-wer.zijn.beroepsactiviteiten.enkel.aan.om.zijn. toeris-tisch-recreatieve.activiteiten.op.een.wettelijke.manier.te.ontplooien.in.het.agrarisch.gebied..Een.andere.ver-bredingsactiviteit.die.vaak.op.hoeves.wordt.aangetrof-fen,.is.de.productie.van.streekeigen.hoeveproducten,.bv.. door. hoeveslagers.. In. enkele. gevallen. werd. ge-constateerd.dat.deze.nevenactiviteiten.in.de.voeding.op.termijn.het.niveau.van.‘streekproduct’.overstijgen..Een.voorbeeld.hiervan.is.een.landbouwbedrijf.dat.als.groothandel.in.(niet.streekeigen).zuivelproducten.fun-geert..

Bij.het.veranderen.van.eigenaar.worden.volgens.be-voorrechte. getuigen. voormalige. hoevegebouwen. re-gelmatig. opgesplitst. in. twee. aparte. eigendommen..Een. loods. wordt. dan. gebruikt. in. het. kader. van. een.(para-)agrarische. activiteit,. terwijl. de. woning. (met. al.dan. niet. bijhorende. loods). verkocht. wordt. aan. een.particulier.als.woning.of.voor.het.eventueel.ontplooien.van.een.NED..

Zoals. reeds.gesteld,. is.een.vergelijking.van.de.aard.van.de.activiteiten.met.Nederland.moeilijk,.gezien.daar.een bredere definiëring van activiteiten gehanteerdwordt. die. onder. “niet-agrarisch. hergebruik”. vallen..Toch.zijn.enkele.activiteiten.herkenbaar,.met.name.de.tuinaannemers,. aannemersbedrijven,. ambachtelijke.beroepen. (stukadoors. en. schilders),. . hondenverzor-ging,.transportbedrijven,.horeca.en.opslag...g Locatie en ontsluiting

De.meerderheid.van.de.hoeves.die.hergebruikt.wor-den,. liggen. langs. lokale. wegen. op. het. platteland,.slechts.een.minderheid.is.gesitueerd.langs.gewestwe-genee.. In. tegenstelling. tot.de.Nederlandse.studie.zijn.er.geen.aanwijzingen.dat.goed.ontsloten.boerderijen.vaker. hun. agrarische. functie. verliezen.. Wat. de. con-statering.betreft.van.de.Nederlandse.studie.mbt.een.hoger.hergebruik.van.boerderijen.gelegen.in.de.nabij-heid.van.steden,.kan.mbt.de.Westhoek.gesteld.wor-den.dat.dit.effect.niet.eenduidig.vast.te.stellen.is..Op.het.grondgebied.van.de.Stad.Veurne.enerzijds.en.van.de.gemeente.Zonnebeke.en.Langemark-Poelkapelle,.die.in.de.invloedssfeer.gelegen.zijn.van.de.Stad.Ieper.anderzijds,.zijn.wel.meer.niet-agrarische.activiteiten.op.hoeves.te.vinden.dan.in.de.meer.geïsoleerde.gemeen-te.als.Lo-Reninge..In.Koksijde.daarentegen.wordt.dan.weer.een.zeer.laag.hergebruik.van.hoeves.voor.deze.activiteiten.aangetroffen,.maar.vindt.er. in.vergelijking.met.de.andere.gemeenten,.meer.recreatief.hergebruik.plaats.zoals.door.maneges.enz.ef.

g Schaal, tewerkstelling en wens tot uit-breiding

Net. als. in. Nederland. hebben. de. aangetroffen. NED.een.beperkt.aantal.werknemers.en.zijn.ze.kleinschalig.van.aard..Vele.NED’s.voorzien.in.de.tewerkstelling.van.de.eigenaar,.en/of.van.diens.echtgeno(o)t(e).. .Bij.de.nieuwe.ondernemers. is.zes.op.de.tien.echtgenote(s/n). werkzaam. in. het. eigen. bedrijf.. Slechts. een. part-ner.is.werkzaam.is.een.extern.bedrijf,.en.tot.slot.is.in.1.geval.de.partner.deeltijds. in.het.eigen,.deeltijds. in.een.ander.bedrijf.werkzaameg..Bij.de.para(-agrariërs).geldt.dat.vier.op.zeven.partners.werkzaam.zijn.in.het.eigen.(landbouw)bedrijfeh,.één.partner.is.werkzaam.in.een.extern.bedrijf..Van.al.de.aangetroffen.NED.werkt.slechts een. kleine. minderheid. alleen. fulltime. in. het.eigen.bedrijf,.iets.meer.ondernemers.werken.met.twee.fulltime.personenei.. In.de.helft.van.de.gevallen. is.dat.de.eigen.partner..In.enkele.gevallen.wordt.een.bijko-mende.persoon.deeltijds.aangeworvenej.. In.evenveel.NED’s.wordt.gewerkt.met.4.fulltime.personen.of.mee-rek..Het.hoogst.aantal.aangetroffen.werknemers.bij.de.geënquêteerde.rurale.ondernemers.is.9.fulltime.perso-nen.en.1.halftime.(grond-.en.wegeniswerken)..Indien.we. een. onderscheid. maken. tussen. (para-)agrariërs.met. een. niet-agrarische. nevenactiviteit. en. nieuwe.ondernemers.kunnen.we.stellen.dat.de.eerste.groep.gemiddeld.4.mensen.fulltime.tewerkstellen,.tegenover.2,3. bij. de. nieuwe. ondernemers.. Dit. is. vergelijkbaar.met.het.resultaat.in.Nederlandel.

De.wens.tot.uitbreiding.geldt.voor.bijna.een.derde.van.het.aantal.activiteiten,.iets.meer.NED.wensen.niet.uit.te. breiden,. een. minderheid. weet. het. nog. nietem.. De.nieuwe.ondernemers.hebben.de.grootste.uitbreidings-wens,. in. vergelijking. met. van. de. (para-)agrariërs)en..Binnen.de.NED’s.met.een.uitbreidingswens.zijn.geen.specifiekecategorieënvanactiviteitenteonderschei-deneo.

g Kenmerken hoevegebouwen

Zowel.oudere.als.modernere.hoeves.worden.gebruikt.voor.de.vestiging.van.NED..Bij.de.NED’s.dateert.de.oudste.hoeve.van.de.18e.eeuw.(1700),.de.jongste.van.de. 20e. eeuw. (1985).. Iets. meer. dan. de. helft. van. de.hoeves. is. gesticht. in. het. begin. van. de. vorige. eeuw,.enkele.dateren.van.de.18e.of.van.de.19e.eeuwep..Op-vallend.is.echter.dat.(nog).geen.enkele.van.deze.hoe-ves. beschermd. of. geklasseerd. als. cultuurhistorisch.monumenteq.


g Herkomst NED

De. meeste. huidige. uitbaters. van. een. NED. op. een.hoeve.hebben.geen.familiale.band.met.de.site,.slechts.twee.respondenten.werden.geboren.op.de.hoeve..Dit.is.het.geval.van.een.landbouwer.die.op.dit.moment.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.op.de.hoeve.uitoefent,.en.van.een.ondernemer.die.een.niet-agrarische.activi-teit.overnam.van.zijn.ouders,.voormalige.landbouwers..De.nieuwe.ondernemers.kochten.de.hoeve.over.van.de.vorige.bewonerser..In.slechts.twee.gevallen.was.dit.de.voormalige.landbouwer.die.zijn.activiteiten.stopzet..Meestal.werd.de.hoeve.reeds.bewoond.door.een.niet-landbouwer.(4.op.10).en.een.enkele.keer.was.er,.zoals.reeds.gesteld,.al.een.niet-agrarisch.bedrijf. opgestart.door. een. para-agrarisch. familielid. op. de. sitees.. Vele.landbouwgebouwen. die. overgenomen. werden. door.nieuwe.ondernemers.verloren.hun.agrarische.functie.in.de.late.jaren.80.begin.jaren.90et,.slechts.één.hoeve.verloor. haar. landbouwfunctie. in. 2000eu.. De. meeste.hoeves. werden. vrij. recent. eigendom. van. de. nieuwe.ondernemer:.vijf.in.de.jaren.90,.drie.in.of.na.2000ev.

g De reden tot vestiging (A13)

Aan.alle.respondenten.werd.gevraagd.om.aan.de.hand.van.een.aantal.redenen.in.te.vullen.hoe.belangrijk.het.voor.hen.was.om.zich. te.vestigen.op.de.betreffende.boerderij..Bij.de.(voormalige).agrariërs.dient.er.reke-ning.mee.gehouden.te.worden.dat.de.boerderij.reeds.in.(familie)bezit.is..Gezien.in.deze.situatie.andere.be-drijfslocaties.minder.snel.overwogen.worden,.kan.men.hierbij. spreken. van. een. opgelegde. locatiekeuze.. De.nieuwe.ondernemers.zijn.echter.vrij.de.locatiefactoren.van.de.verschillende. locaties.af. te.wegen..De.meest.voorkomende.reden.voor.de.nieuwe.ondernemers.om.zich.te.vestigen.op.de.boerderij.is.de.ruimte.voor.het.eigen.bedrijfew..Op.de.tweede.plaats.staat.het.kunnen.combineren.van.werken.en.wonen.op.de.hoeve,.ge-volgd. door. de. mogelijkheid. te. wonen. in. een. groene.omgeving.en,.een.even.sterke.reden,.het.feit.dat.het.wonen. in. een. boerderij. aantrekt. ex.. Vestigingsmotie-ven.als.veel.parkeermogelijkheid,.een.goede.ontslui-ting,.het.kunnen.uitoefenen.van.hobby’s.en.een.groot.woonoppervlak.sluiten.het.rijtje.afey..De.toevallige.be-schikbaarheid.van.het.pand.en.een.hoeve.als.goede.investeringsmogelijkheid.worden.het.minst.belangrijk.geacht.. Uit. de. antwoorden. van. de. nieuwe. onderne-mers.blijkt.dat.deze.veel.belang.hechten.aan.woonfac-toren..Hieruit.kan.afgeleid.worden.dat.er.aanwijzingen.te.vinden.zijn.dat.ook. in.de.Westhoek.sprake. is.van.een.urban-rural.shift.op.basis.van.een.rurale.idylle.(de.verheerlijking.van.het.platteland)..

g Inkomen

Voor. het. merendeel. van. de. ondernemers. geldt. de.niet-agrarische.(neven)activiteit.als.hoofdverdiensteez..Voor.de.(para-)agrarische.ondernemers.die.een.NED.uitoefenen,. geldt. dit. voor. een. tweetal. respondenten.als.een.welkome.bijverdienste..Voor.vier. responden-ten.geldt.deze.bedrijfsactiviteit.reeds.als.hoofdverdien-stefa..Voor.negen.op.de.tien.nieuwe.ondernemers.op.hoeves. geldt. dat. de. NED. als. hoofdverdienste. uitge-oefend.wordt,.voor.één.op.de. tien.geldt.de.NED.als.bijverdienste..

g Reden opstart (B5)

De.twee.meest.voorkomende.redenen.van.de.(para-)agrariërs.voor.het.opstarten.van.een.NED.als.neven-activiteit.zijn.dat.de.hoeve.te.klein. is.om.rendabel. te.zijn.evenals.het.gebrek.aan.een.ambachtelijke.zone.in.de.gemeentefb..De.overige.redenen.zijn.de.mogelijk-heid. tot.overname.van.de.bestaande.niet-agrarische.nevenactiviteit,. restricties. m.b.t. de. uitoefening. van.het. landbouwberoep. bv.. een. verbod. op. uitbreiding.van. de. dierenteelt,. of. dat. de. nodige. ruimte. nu. een-maal.aanwezig.is..In.het.geval.dat.de.NED.door.een.echtgeno(o)t(e)n.van.een. landbouwer.wordt.uitgeoe-fend,.betreft.dit.de.voortzetting.van.het.vooraf.uitgeoe-fend.beroep.na.hun.komst.op.de.hoeve..

Op.hoeves.waarop.een.NED.uitgeoefend.wordt.door.nieuwe.ondernemers.is.de.aanwezige.ruimte.op.de.lo-catie.de.meest.vernoemde.reden.tot.het.ontplooien.van.een.NEDfc..Andere. redenen.zijn:.de.gelegenheid.die.zich.voordoet,.de.ideale.ligging.van.de.site;.de.wens.om.hinder.voor.omwonenden.te.vermijden;.de.moge-lijkheid.tot.wonen.en.werken.op.één.locatie;.de.ligging.op. het. platteland. en. de. mogelijkheid. tot. het. houden.van.hobbydieren;.plaatsgebrek.op.een.voorgaande.lo-catie.en.de.aard.van.de.activiteit,.en.de.mogelijkheid.tot.overname.van.de.activiteit..Tot.slot.kunnen.externe.omstandigheden,.zoals.de.onteigening.van.het.pand.waarin.de.activiteit.tevoren.gehuisvest.was.in.combi-natie.met.de.afwezigheid. van.verkeershinder.op.het.platteland,.een.ondernemer.overhalen.om.een.hoeve.als.nieuw.bedrijfspand.te.betrekken.

g Reden keuze hoeve (b11)

Aan.alle.respondenten.werd.gevraagd.in.welke.mate.een. aantal. elementen. belangrijk. waren. voor. het. be-palen.van.de.soort.activiteit.die.op.de.hoeve.werd.uit-geoefend..De.grootte. van.het.erf.wordt. zowel. bij. de.nieuwe.ondernemers.als.bij.de.(para-)agrariërs.als.het.


belangrijkste.element.ervaren.bij.het.bepalen.van.de.soort. activiteitfd.. De. tweede. meest. doorslaggevende.reden.bij.beide.doelgroepen.blijkt.de.vrije.ligging.van.de.hoeve. te.zijnfe..Op.de.derde.plaats.staat.de.aan-wezigheid. van.parkeergelegenheid,.gevolgd.door.de.ontsluitingsmogelijkheden.van.de.siteff..Het.feit.of.een.hoeve.een.karakteristiek.pand.was,.de.privacy,.en.de.zichtbaarheid.van.de.locatie.behoren.tot.de.minst.be-langrijke.elementen,.evenals.de.ligging.nabij.de.dorps-kom..Tussen. beide. doelgroepen. zijn. wel. enkele. verschil-len.te.onderscheiden..Na.de.grootte.van.het.erf.scoort.de.aanwezigheid.van.parkeergelegenheid.zeer.hoog.(beide.elementen.hangen.hoogstwaarschijnlijk.samen.gezien.het.erf.in.vele.gevallen.als.parking.ter.beschik-king.wordt.gesteld.voor.de.klanten)..Bij.de.(para-)agra-riërs.komt.dit.element.op.de.tweede.plaats,.bij.nieuwe.ondernemers.komt.de.parkeergelegenheid.pas.op.de.derde.plaats..Deze.laatste.groep.hecht.namelijk.meer.belang.aan.de.vrije. ligging.van.de.hoevefg..De.voor-malige. landbouwers. hechten. dan. weer. meer. belang.aan. de. privacy. die. de. hoeve. biedtfh.. Sterk. uiteenlo-pend. zijn. de. meningen. van. beide. doelgroepen. aan-gaande.het.belang.van.het.landschap.in.de.streek..De.nieuwe.ondernemer.hecht.hier.een.zeer.sterk.belang.aan,.de.(para-)agrariër.nietfi..De.mate.van.ontsluiting.evenals.de.zichtbaarheid.van.de.activiteit.op.de.site.werd. opnieuw. door. de. nieuwe. ondernemers. als. be-langrijker.ingeschat.dan.door.de.(para-)agrariërsfj..Het.feit.of.een.hoeve.een.karakteristiek.pand.was,.vonden.de.nieuwe.ondernemers.een.belangrijker.element.dan.(para-)agrariër,.voor.de.bepaling.van.de.aard.van.de.op.te.starten.activiteitfk.

Op.de.vraag.of.de.woon-.of.bedrijfsmogelijkheden.de.meeste.doorslag.gaf.bij.de.keuze.voor.de.hoeve,.ant-woorden.de.nieuwe.ondernemers.dat.de.bedrijfsmo-gelijkheid.meer.dan.de.woonmogelijkheid.de.doorslag.geeftfl..De.combinatie.van.woon-.en.bedrijfsmogelijk-heid.is.ook.voor.een.aantal.onder.hen.interessant,.en.de.zoektocht.ernaar.blijkt.een.bewuste.keuze.te.zijnfm..Uiteraard. is. ook. de. ligging. van. de. hoeve. belangrijk..Voor.degenen.die.stellen.dat.een.andere.hoeve.niet.in.aanmerking.kwam.voor.de.activiteit,.zijn.de.aanwezig-heid.van.de.klanten,.de.ontsluitingsmogelijkheden,.het.historische.karakter.van.de.hoeve.en.het.reeds.in.fa-miliebezit.zijn.van.de.hoeve,.de.belangrijkste.redenen..Degenen. die. wel. een. hoeve. op. een. andere. locatie.overwegen,. laten.de.voorkeur. voor.de.hoeve.afhan-gen.van.de.prijs,.de.ligging.en.het.feit.dat.de.gekozen.activiteit.ook.elders.kan.uitgeoefend.worden.

g Afzetmarkt

De. afzetmarkt. van. de. geproduceerde. producten. of.diensten.ligt.bij.de.(para-)agrariërs.meestal. in.de.het.dorp. in. combinatie. met. de. Provincie. West-Vlaande-renfn,.of.in.België.al.dan.niet.in.combinatie.met.het.bui-tenland..De.nieuwe.ondernemers.produceren.meestal.voor.het.dorp.en.de.onmiddellijke.omgeving,.voor.de.provincie,.of.voor.het.dorp.in.combinatie.met.Vlaande-ren.of.het.buitenlandfo.

g Aard van ondernemers (b17)

Een.iets.groter.aantal.ondernemers.start.een.NED.op.de.hoeve.op,.daarnaast.verplaatsen.ook.veel.onder-nemers.hun.bedrijf.naar.de.hoevefp..Onder.de.starters.bevinden. zich. iets. minder. nieuwe. ondernemers. dan.(para)-agrariërs.die.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.opstartenfq.. Onder. de. bedrijfsverplaatsingen. bevond.zich.één.(para)-agrariër,.de.overige.vijf.respondenten.waren. nieuwe. ondernemersfr.. Twee. respondenten,.waarvan.één.nieuwe.ondernemer.en.één.para-agra-riër,.namen.de.onderneming.over.van.de.vorige.onder-nemer...De.bedrijfsverplaatsingen.gebeurden.over.een.relatief.korte.afstand.tussen.gemeenten,.of.binnen.de.gemeentegrenzen.. De. redenen. voor. de. verplaatsing.lopen. uiteen:. een. gebrek. aan. ruimte,. het. wegvallen.van.de.huidige.plaats.door.onteigening,.een.zoektocht.naar.de.noodzakelijke.ruimte.voor.het.ontplooien.van.de.NED.of.naar.een.locatie.die.de.combinatie.van.wer-ken,.wonen.en.hobby.mogelijk.maakt..

g Regelgeving ruimtelijke ordening

Iets.meer.dan.de.helft.van.de.ondernemers.stellen.dat.ze.geen.belemmeringen.ondervinden.bij.het.opstarten.of.uitoefenen.van.hun.bedrijfsactiviteitenfs.Het.is.even-wel.onduidelijk.in.welke.mate.het.gaat.om.‘wenselijke.antwoorden’. van. de. respondenten.. Indien. zich. toch.een. probleem. voordeed,. was. dit. voornamelijk. met.het.verkrijgen.van.de.bouwvergunning.(3).en.slechts.uitzonderlijk. met. de. milieuvergunning. (1). of. met. de.bestemming. (1)ft.. De. meeste. respondenten. (9). stel-den.dat.de.huidige.bestemming.voor.hen.voldoende.flexibiliteitgafomhunactiviteitenopdehoeveuit teoefenen..Twee.(para-)agrariërs.versus.vier.nieuwe.on-dernemerswenstenmeerflexibiliteitfu.

g Eventuele overstap naar bedrijventer-rein

Op.de.vraag.of.men.bereid.was.om.de.bedrijvigheid.bij.groei.naar.een.bedrijventerrein.te.verhuizen.bij.gebrek.


aan. uitbreiding. op. het. huidige. perceel. antwoordden.de.meeste.respondenten.(12).negatief:.zeven.nieuwe.ondernemers. en. vijf. (para-)agrariërs. met. niet-agrari-sche.nevenactiviteit..De.meeste.ondernemers.wensen.m.a.w..op.de.huidige.locatie.te.blijven,.ook.als.het.be-drijfspand.door.groei.te.klein.wordt..De.redenen.hier-voor.zijn.de.wens.om.dichtbij.de.woning.te.blijven,.het.feit. dat. de. activiteit. niet. op. een. bedrijventerrein. zou.passen,.de.onmogelijkheid.om.er.de.hobby’s.uit.te.voe-ren,engebrekaanfinanciëlemiddelen.Slechtseenminderheid.van.de. respondenten. (2).wil.de.overstap.naar.een.bedrijventerrein.overwegen,.op.voorwaarde.dat.de.kostprijs.haalbaar.isfv.

g Integratie in het platteland

Wat.de.relatie.betreft.van.de.NED.en.de.onmiddellijke.omgeving,.stellen.alle.activiteiten.zonder.uitzondering.dat.ze.in.het.platteland.van.de.gemeente.passenfw..De.redenen.hiervoor. zijn.divers..De.stelling.dat.de.niet-agrarische.activiteit.geen.hinder.veroorzaakt.is.er.één.van,. bv.. de. afwezigheid. van. een. belasting. voor. het.milieu. (bv.. door. stof,. geluid. enz.). en. hinder. voor. de.nabije.omwonenden.gezien.de. lage.bewoningsdicht-heid.. Andere. redenen. zijn. de. ligging. van. de. hoeve.nabij.belangrijke.ontsluitingswegen.waar.een.ambach-telijke.bedrijvenzone.niet.zou.misstaan,.of.het.feit.dat.de. uitgevoerde. activiteit. uniek. is. in. de. onmiddellijke.omgeving..

Bijna.al.de.ondernemers.(14).stellen.dat.ze.rekening.houden.met.de.onmiddellijke.omgeving..Als.voorbeeld.geven. velen. het. onderhoud. en. aanbrengen. van. be-planting. ter.verfraaiing.van.de.omgeving. (5)..Andere.manieren. zijn. het. ordelijk. houden. van. het. erf. (3). en.het.verhinderen.van.ontstaan.van.lawaai.en.stof.voor.de.onmiddellijke.omgeving.(3),.het.houden.van.hobby-dieren.(1),.het.mijden.van.grote.reclameborden.(1).en.tot.slot.het.onderhoud.van.de.aanwezige.bebouwing.(1)fx.

Iets.meer.dan.de.helft.van.de.ondernemers.(9).maakt.hun. activiteiten. bekend. door. reclameborden,. 2. zijn.(para-). agrariërs,. de. overigen. zijn. nieuwe. onderne-mers.. Vele. (7). ondernemers. zetten. geen. reclame-bordenfy.. De. meerderheid. (8). van. de. ondernemers.ontvangen.zowel.klanten.op.de.hoeve.en.leggen.huis-bezoeken.af..Vier.respondenten.gaan.steeds.naar.de.klanten.toe.en.ontvangen.geen.klanten.op.de.hoeve..Een.minderheid.(2).van.de.ondernemers.ontvangt.en-kel.klanten.op.de.hoevefz..Het.aantal.auto’s.dat.op.de.hoeve.komt,.varieert.sterk.volgens.de.activiteit.nl..van.

1.per.week.(verwerking.brandhout).tot.25.per.dag.(ver-koop.groenten.en.fruit)..

g Wijzigingen uiterlijk hoeve

Bij.de.ingebruikname.van.de.hoeve.door.de.nieuwe.ei-genaars.blijft.de.functie.van.de.woning.in.de.meerder-heid.(11).van.de.gevallen.behouden..Regelmatig.wordt.de.woning.in.gebruik.genomen.als.bedrijfsruimte,.maar.steeds.in.combinatie.met.de.woonfunctie.(4)ga..De.bij-horende.loodsen.behouden.steeds.hun.functie.als.be-drijfsruimte,. in.twee.gevallen.wordt.dit.gecombineerd.met.een.hobby-activiteit.

Vier.ondernemers.voerden.veranderingen.uit.aan.het.uiterlijk.van.de.hoeve..Het.gaat.dan.om.de.afbraak.van.hoofd.(1)-.of.bijgebouwen.(2).al.dan.niet.in.combinatie.met. uitbreidingswerken. aan. de. hoofdgebouwen. met.het.oog.op.de.optimale.uitoefening.van.de.bedrijfsac-tiviteiten.(1)..Meer.nieuwe.ondernemers.(3).dan.(para-)agrariërs.(1).voeren.veranderingswerken.uit..Slechts.in.drie.gevallen.werden.(tot.maximum.2).nieuwe.ge-bouwen.op.de.site.ingeplant..Net.niet.de.helft.van.de.ondernemers. (8).wensen.nog.veranderingen.aan.de.site.uit. te.voeren,.gaande.van.het.moderniseren.van.de.woning,.het.inplanten.van.bergingen,.carport.of.ve-randa.tot.het.vergroten.van.de.stallingen,.herstel.van.de.bestaande.gebouwen,.verharden.van.het.erf.voor.parkeergelegenheid. of. de. verfraaiing. van. het. uiter-lijk.van.de.gebouwen..Binnen.deze.groep.zijn.zowel.(para-)agrariërs.(3).als.nieuwe.ondernemers.(5).terug.te.vinden.

Negen.respondenten.zouden.geen.gebruik.maken.van.de.hypothetische.mogelijkheid.om.de.gebouwen.op.de.site. te.slopen.en.te.vervangen.door.een.nieuwbouw..Een. kleine. minderheid. (4). zou. hier. wel. op. ingaan:.hieronder. bevinden. zich. evenveel. (para-)agrariërs.als.nieuwe.ondernemers..De.opgegeven.redenen.zijn.meer.comfort,.niet.meer.te.herstellen.gebouwen,.het.verfraaien.van.de.site.en.het.creëren.van.meer.ruimte.en.een.hogere.rendabiliteit..Evenveel.nieuwe.gebou-wen. zouden. opgetrokken. worden. in. boerderijstijl. als.in. moderne. stijl.. Een. opvallend. element. is. dat. meer.dan.de.helft.van.de.respondenten.(11).veranderingen.heeft.aangebracht.aan.het.erf..De.meerderheid.deed.dit.door.middel.van.het.aanbrengen.van.erfbeplanting.en/of. verharding,. een. enkeling. bracht. een. afsluiting.aan. of. sloopte. koterijen.. De. voornaamste. redenen.voor.deze.veranderingen.waren.erfverfraaiing.(10).en/ofefficiëntebedrijfsvoering(4)gb.

�0 w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

De.meerderheid.van.de.ondernemers.(10).stelt.dat.het.bewonen. van. een. boerderij. iets. speciaals. voor. hen.betekent..Ongeveer. twee.derde.van.hen.zijn.nieuwe.ondernemers..De.redenen.die.hiervoor.door.hen.wor-den.gegeven.zijn.divers:.de.aanwezigheid.van.open.ruimte,. de. natuur,. de. openheid. van. het. omringende.landschap,.de.rust,.het.ruimtegevoel.,.de.mogelijkheid.tot.het.uitoefenen.van.hobby’s,.het.gevoel.van.vrijheid,.het.speciaal.type.woning.en.erf,.de.privacy,.en.(de.ge-woonte.van).het. landelijk.wonen..De.(para)-agrariërs.koppelen.dit. aan.de.eigenheid. van.het. landbouwbe-roep.en.het.(open).karakter.van.het.platteland,.even-als.aan.de.gewoonte.om.steeds.landelijk.te.wonen.

g Kenmerken plattelandsondernemer

De.meeste.respondenten.(8).hebben.een.leeftijd.tus-sen.de.41.en.50.jaar..1.respondent.is.28.jaar.oud,.3.respondenten.zijn.tussen.de.31.en.de.40.jaar.oud.en.2. respondenten. zijn. boven. de. 60. jaar. oudgc.. De. ge-middelde.leeftijd.van.de.nieuwe.ondernemers.ligt.met.39,4. iets. lager.dan.deze.van.de. (para-)agrariërs,. nl..45,8...Dit.komt.gelijkaardig.als.de.vaststelling.van.het.Nederlands.onderzoek..De.ondernemers.zijn.meestal.afkomstig.uit.de.onmiddellijke.omgeving.van.waar.de.hoeve.gelegen.is,.d.w.z..uit.hetzelfde.dorp.of.een.na-burige.gemeente.(12),.en.brachten.het.grootste.deel.van.hun.jeugd.door.in.de.streek.(13)gd..Evenveel.part-ners.komen.uit.de.streek.(7).als.elders.uit.West-Vlaan-deren.(7)ge.

Het. aantal. bewoners. per. hoeve. is. gemiddeld. 3,. het.maximale.aantal. is.6.. Iets.meer.dan.de.helft. van.de.ondernemers. (9).heeft. secundair. onderwijs.genoten..Hieronder.bevinden.zich.een.kleine.meerderheid.van.nieuwe.ondernemers.(5). t.o.v..een.kleine.minderheid.(4). van. (para-)agrariërs.. Een. minderheid. (5). van. de.respondenten. volgden. hoger. niet-universitair. onder-wijs..In.deze.categorie.is.het.aantal.nieuwe.onderne-mers. oververtegenwoordigd. (4).. Ook. deze. tendens.vinden.we.terug.in.Nederland..

Tot.slot.nemen.de.meeste.ondernemers.(9).deel.aan.het.lokale.verenigingsleven,.(2.(para-)agrariërs.t.o.v..7.nieuwe.ondernemers)..Dit.wijst.erop.dat,.net.als.in.Ne-derland,.hergebruik.in.de.Westhoekregio.een.positieve.bijdrage.kan.bieden.aan.het.draagvlak.voor.het.rurale.verenigingsleven.. Er. dient. wel. opgemerkt. te. worden.dat.de.aard.van.het.lidmaatschap.in.dit.onderzoek.niet.is.nagegaan.

g Meningen van respondenten over plat-teland

De.respondenten.hechten.het.meest.belang.aan.hun.hoeve.als.een.bruikbare.huisvestinggf..Op.de.tweede.plaats. komt.de.hoeve.als.een.symbool. van. landelijk.wonengg..Opvallend. is.dat.enkel.de.nieuwe.onderne-mers. dit. zeer. belangrijk. vinden..Aan. een. hoeve. als.middel.om.kapitaal. te.vergaren.of. te.beleggen.wordt.het.minst.belang.gehechtgh..Voor.de.respondenten.zijn.rust.(12),.een.goede.omgeving.voor.opgroeiende.kin-deren. (11).en. ruimte.voor.dieren. (11),. .en.een.mooi.landschap.(11).de.vier.kenmerken.van.het.platteland.die.het.meest.van.belang.zijn.om.er.te.willen.wonen..De.kenmerken.veiligheid.(9),.weinig.verkeer.(7).en.het.dorpsleven. (6). worden. als. minder. belangrijk. geacht..Meer.dan.de.helft.van.de.respondenten.stellen.dat.de.volgende.begrippen.het.meest.bij.het.wonen.op.een.hoeve.horen:.actief.bezig.zijn.(14),.een.ruim.erf.(12),.vrijheid.van.doen.en.laten.(11).en.gezond.leven.(11),.West-Vlaamse.cultuur.(10),.romantiek.(9)..Minder.dan.de. helft. van. de. respondenten. associeert. begrippen.als. een. goede. investering. (7),. cultureel. erfgoed. (6),.een. klein. landgoed. (5),. hoge. onderhoudskosten. (5),.riant.wonen.(3).en.duur.stoken.(1).met.wonen.op.een.hoeve..

�1w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

Besluit

Uit.het.onderzoek.blijkt.dat.het.wonen.in.de.vijf.onder-zochte.gemeenten.van.de.Westhoek,.net.als.in.Neder-land,.de.belangrijkste.hergebruikfunctie.is.(48,2%)..Dit.wijst.erop.dat.vele.gezinnen.op.zoek.blijven.naar.een.karakteristieke.woning.in.het.groen,.vandaar.de.con-statering.dat.voornamelijk.zeer.kleine.hoeves.(5are).in.de.Westhoek.meestal.onmiddellijk.een.nieuwe.functie.als.woning.vinden..Na.het.wonen.komt.hergebruik.van.hoeves.door.niet-agrarische.economische.activiteiten.(22,3%).het.meest.voor,.gevolgd.door.hergebruik.door.landbouwverbredingsactiviteiten. (9,8%),. plattelands-toerisme. (7,5%),. para-agrarische. activiteiten. (6,1%).en. leegstand. (6,1%)..Voor.de.NED. richtte.het.kwali-tatief.onderzoek.zich.op.twee.doelgroepen:.ten.eerste.op. “nieuwe. (niet-agrarische). ondernemers”. die. een.niet-agrarische. activiteit. in. een. voormalig. landbouw-gebouw. uitoefenen. en. ten. tweede. op. actieve. land-bouwers.die.een.niet-agrarische.activiteit.uitoefenen..De.opvallendste.elementen.worden.hier.op.een.rijtje.gezet.

De.aard.van.de.aangetroffen.niet-agrarische.activitei-ten. in.hoeves. is.uiteenlopend,.maar.opvallend. is.dat.dezelfde.activiteiten.voorkomen.in.al.de.onderzochte.gemeenten..Dit.wijst.op.een.noodzaak.van.bepaalde.beroepen.aan.dit.soort.huisvesting..Niet.verwonderlijk.is. dat. de. meest. voorkomende. vestigingsreden. voor.nieuwe.ondernemers.de.ruimte.voor.het.eigen.bedrijf.is..Dit. kan.echter.niet. losgezien.worden.van.het.be-lang. van.woonfactoren,. zoals.bv.. de. combinatie. van.werken.en.wonen.(in.94,5%.van.de.gevallen)..Hoewel.de.meeste.ondernemers.geen.familiale.band.met.de.site.hebben,.betekent.het.bewonen.van.een.boerderij.voor.voornamelijk.nieuwe.ondernemers.toch.iets.spe-ciaals..Deze.hechten.veel.belang.aan.een.hoeve.als.een.symbool.van.landelijk.wonen..Hieruit.blijkt.duide-lijk. de.aantrekkingskracht. van.het.platteland.op.vele.(niet-agrarische).particulieren..

Net.als. in.Nederland.zijn.de.aangetroffen.activiteiten.kleinschalig.van.aard.met.een.beperkt.aantal.werkne-mers. en. voorzien. ze. voornamelijk. in. de. “zelftewerk-stelling”.van.de.eigenaars..Voor.de.meeste.onder.hen.geldt. de. niet-agrarische. (neven)activiteit. als. hoofd-verdienste..De.uitbreidingswens. is.beperkt,.en. is.het.grootst. bij. de. nieuwe. ondernemers.. Alle. activiteiten.stellen.zonder.uitzondering.dat.ze.in.het.buitengebied.van.de.gemeente.passen.en.bijna.al.de.ondernemers.vinden.dat.ze. rekening.houden.met.de.onmiddellijke.omgeving,. bv.. door. het. aanbrengen. van. beplanting..De. meeste. respondenten. wensen. hun. bedrijvigheid.

bij. groei. dan. ook. niet. te. verhuizen. naar. een. bedrij-venterrein..Opvallend. is.dat.nieuwe.ondernemers.en.(para-)agrariërs.een.andere.houding.hebben.t.o.v..het.platteland..Nieuwe.ondernemers.voeren.meer.veran-deringswerken.(afbraak,.verfraaiing.erf.en.gebouwen).aan.de.hoeve.en.het.erf.uit.(omwille.van.esthetische.redenen en/of efficiënte bedrijfsvoering), bewerenmeer.dat. het. bewonen. van.een.boerderij. iets. speci-aals.voor.hen.betekent,.en.hechten.meer.belang.aan.hun.hoeve.als.een.bruikbare.huisvesting.en.als.een.symbool.van. landelijk.wonen..Tot.slot.vinden.nieuwe.ondernemers.het.landschap.in.de.streek.zeer.belang-rijk,.in.tegenstelling.tot.de.(para-)agrariër..Uit.dit.voor-gaande.kan.afgeleid.worden.dat.voornamelijk.nieuwe.ondernemers.bereid.lijken.om.te.investeren.in.de.site.zelf.en.rekening.houden.met.de.landschappelijke.om-geving..Anderzijds.is.bij.deze.ondernemers.de.uitbrei-dingswens.wel.het.grootst...

Vele.ondernemers.starten.een.NED.op.de.hoeve.op,.maar. vele. (nieuwe). ondernemers. verplaatsen. hun.bestaand. bedrijf. naar. de. hoeve.. De. opstartreden. bij.(para-)agrariërs. en. nieuwe. ondernemers. verschilt:.(para-)agrariërs.zijn.meestal.op.zoek.naar.een.bijver-dienste,.nieuwe.ondernemers.naar.een.geschikte. lo-catie.met.voldoende.ruimte.voor.hun.bedrijfsactiviteit..Weinigen. onder. hen. ondervonden. problemen. bij. het.opstarten. of. uitoefenen. van. hun. bedrijfsactiviteiten..Het.is.evenwel.onduidelijk.in.welke.mate.het.gaat.om.‘wenselijke. antwoorden’. van. de. respondenten.. Een.ander.opvallend.element.is.dat.(nog).geen.enkele.van.de. oudere. hoeves. beschermd. of. geklasseerd. is. als.cultuurhistorisch.monument..

Het.aantal.landbouwgronden.die.hun.landbouwfunctie.verliest,. is.beperkt..Bij. de.nieuwe.ondernemers.wor-den.de.bijhorende.landbouwgronden.in.vele.gevallen.verkocht. of. verpacht. aan. landbouwers,. slechts. een.minderheid.houdt.de.grond.in.eigendom,.meestal.voor.hobbydieren.. De. grootte. van. het. perceel. waarop. de.hoeve.staat,.verliest.wel.de.landbouwfunctie.en.wordt.ingeschakeld.in.het.bedrijfsgebeuren.(parking,.opslag).of.voor.hobby-activiteiten..

De.meeste.respondenten.zijn.tussen.de.41.en.50.jaar..De. gemiddelde. leeftijd. van. de. nieuwe. ondernemers.ligt.iets.lager.dan.deze.van.de.(para-)agrariërs..De.on-dernemers.zijn.meestal.afkomstig.uit.de.onmiddellijke.omgeving. van. waar. de. hoeve. gelegen. is,. d.w.z.. uit.hetzelfde.dorp.of.een.naburige.gemeente.. Iets.meer.dan.de.helft.van.de.ondernemers.heeft.secundair.on-derwijs.genoten,.een.minderheid.volgden.hoger.niet-universitair.onderwijs..In.deze.categorie.is.het.aantal.


nieuwe. ondernemers. oververtegenwoordigd.. Deze.tendens. vinden. we. ook. terug. in. Nederland.. Tot. slot.nemen. de. meeste. ondernemers. deel. aan. het. lokale.verenigingsleven..

Om. te. eindigen. nog. enkele. kanttekeningen. bij. het.grote. aandeel. van. hergebruik. van. hoeves. bij. land-bouwverbredingsactiviteiten.. Uitzonderlijk. houdt. de.landbouwer.zijn.beroepsactiviteiten.aan.om.zijn/haar.toeristisch-recreatieve. activiteiten. op. een. wettelijke.manier.te.ontplooien.in.het.agrarisch.gebied..De.vraag.is.in.welke.mate.dit.fenomeen.in.de.toekomst.zal.toe-nemen,.gezien.de.problemen.waarmee.de.landbouw-sector.kampt..De.productie.van.streekeigen.hoevepro-ducten. is.een.andere.activiteit.waarin.geconstateerd.wordt.dat.deze.op.termijn.vaak.het.niveau.van.‘streek-product’.overstijgt,.wat.zorgt.voor.oneerlijke.concurren-tie.met.kleine.dorpswinkels.in.de.kernen..Hieruit.blijkt.dat.een.degelijk.toezicht.op.de.bestaande.toegelaten.hergebruikfuncties.noodzakelijk.is.


Uit.dit.onderzoek.komt.duidelijk.naar.voren.dat.de.realiteit.op.het.Vlaamse.platteland.gewijzigd.is:.de.landbouwfunc-tie.is.in.het.landelijk.gebied.nog.steeds.dominant,.maar.zowel.ten.gevolge.van.interne.veranderingen.in.de.land-bouwsector.als.door.de.opkomst.van.wonen,.toerisme,.recreatie.en.(zij.het.tot.nu.toe.in.aantal.beperkt).niet-agra-rische.economische.activiteiten.wordt.het.platteland.multifunctioneler..Er.zijn.argumenten.om.vanuit.economisch.(groei.tewerkstelling,.oplossing.knelberoepen).en.vanuit.ruimtelijk.standpunt.(beperkt.ruimtelijk.kwaliteitsverlies),.de.mogelijkheden.tot.niet-agrarische.activiteiten.in.voormalige.hoeves.in.landelijk.gebied.te.vergroten..Hier.kan.als.argument.tegenin.gebracht.worden.dat.het.dalend.aantal.landbouwers.de.tendens.tot.hergebruik.in.de.toekomst.(al.dan.niet.versterkt).kan.stimuleren..Door.hun.toenemend.aantal.zullen.de.nieuwe.plattelandsfuncties.gevolgen.hebben.op.het.karakteristieke.uitzicht.en.identiteit.van.landelijke.regio’s.zoals.de.Westhoek..Omwille.van.de.impact,.die.een.beslissing.m.b.t..het.thema.hergebruik.zal.hebben.op.de.bestaande.ruimtelijke.ordeningsregelgeving.en.geldende.beleidsvisies.op.het.platteland.in.Vlaanderen,.dient.deze.opgenomen.te.worden.in.een.ruimer.debat:.waar.wil.Vlaanderen.in.de.toekomst.met.het.platteland.naartoe?.Wordt.er.vastgehouden.aan.het.platteland.als.een.mono-functioneel.gebied.voorbehouden.voor.agrarische.en.agrarisch-gerelateerde.functies.of.kiest.Vlaanderen.voor.een.multifunctioneler.platteland,.met.potentieel.economische.voordelen.maar.onduidelijke.gevolgen.voor.de.ruimtelijke.kwaliteit.en.identiteit.van.het.platteland?.De.evolutie.naar.multifunctionaliteit.op.het.platteland.in.het.algemeen,.en.despecifiekesituatievanhergebruikvanhoevesvoorniet-agrarischefunctiesénwoonfunctieskunnenm.a.w.inditdebat.niet.los.van.elkaar.gezien.worden..De.wenselijkheid.van.het.weren.of.het.toelaten.van.àl.de.geconstateerde.hergebruikfuncties.(woon-.en.economische.functies).in.voormalig.landbouwpatrimonium.dient.dan.ook.centraal.te.staan..

A l g e m e e n b e s l u i t


Bijlagen

Bijlage 1. Besluit van de Vlaamse regering van 28 november 2003 tot bepaling van de toelaatbare functiewijzigin-gen voor gebouwen, gelegen buiten de geëigende bestemmingszone (B.S. 10/2/2004)

Artikel.1..In.dit.besluit.wordt.verstaan.onder:1°.gebouwencomplex:.fysiek.niet.met.elkaar.verbonden.gebouwen,.die.samen.een.functioneel.geheel.vormen;2°.gebouwengroep:.minstens.drie.gebouwen.of.gebouwencomplexen,.al.dan.niet.aan.dezelfde.kant.van.de.straat.gelegen,.die.samen.geen.functioneel,.maar.wel.een.ruimtelijk.aaneengesloten.geheel.vormen;3°.decreet:.het.decreet.van.18.mei.1999.houdende.de.organisatie.van.de.ruimtelijke.ordening;4°.ruimere.omgeving:.omgeving.die.ruimtelijk.aansluit.bij.het.gebouw.of.gebouwencomplex,.steeds.beperkt.tot.een.maximum.van.200.meter;5°.industriegebied.in.de.ruime.zin:.alle.gebieden,.bestemd.voor.industrie.en.ambacht,.ook.indien.dit.onderworpen.is.aan.bijzondere.voorwaarden;6°.agrarisch.gebied.in.de.ruime.zin:.alle.gebieden,.bestemd.voor.landbouw.in.de.ruime.zin,.ook.indien.dit.onderwor-pen.is.aan.bijzondere.voorwaarden,.onverminderd.de.bepaling.van.artikel.2,.§.2.Art..2..§.1..De.functiewijzigingen,.die.in.dit.besluit.worden.opgesomd,.kunnen.enkel.worden.toegestaan.aan.be-staande,.niet-verkrotte,.hoofdzakelijk.vergunde.of.vergund.geachte.gebouwen..Gebouwen.worden.beschouwd.als.zijnde.verkrot.indien.ze.niet.voldoen.aan.de.elementaire.eisen.van.stabiliteit.§.2..De.functiewijzigingen,.die.in.dit.besluit.worden.opgesomd,.kunnen.niet.worden.toegestaan.in.ruimtelijk.kwets-bare.gebieden,.bedoeld.in.artikel.145bis,.§.1.van.het.decreet,.behoudens.parkgebied,.noch.in.recreatiegebieden.in.de.ruime.zin..Ze.kunnen.evenmin.worden.toegestaan.in.overstromingsgebieden,.aangeduid.met.toepassing.van.het.decreet.van.18.juli.2003.betreffende.het.integraal.waterbeleid.§.3..De.functiewijzigingen,.die.in.artikel.4.tot.en.met.9.van.dit.besluit.worden.opgesomd,.kunnen.enkel.worden.toe-gestaan.als.voldaan.is.aan.de.bepalingen.van.artikel.100,.§.1,.eerste.lid,.van.het.decreet.§.4..De.functiewijzigingen,.die.in.artikel.4.tot.en.met.10.van.dit.besluit.worden.opgesomd,.kunnen.enkel.worden.toegestaan.als.het.gebouw.of.gebouwencomplex.niet.meer.geschikt.is.voor.de.vergunde.of.vergund.geachte.functie.op.het.moment.van.de.aanvraag.en.bouwfysisch.wel.geschikt.is.voor.de.nieuwe.functie.Een.gebouw.of.gebouwencomplex.is.niet.meer.geschikt.voor.een.functie.als.economische,.maatschappelijke,.mi-lieutechnische,.gebruikstechnische.of.andere.redenen.de.uitoefening.van.deze.functie.in.de.weg.staan.Een.gebouw.of.gebouwencomplex.is.bouwfysisch.geschikt.voor.een.nieuwe.functie. indien.het.aan.de.volgende.voorwaarden.voldoet:1°.gedurende.een.periode.van.2.jaar.voor.de.aanvraag.tot.functiewijziging.zijn.er.aan.het.gebouw.of.gebouwencom-plexgeenuitfinancieelenbouwtechnischoogpuntingrijpendewerkenuitgevoerd;2°hetgebouwofgebouwencomplexkanzonderuitfinancieelofbouwtechnischoogpuntingrijpendewerkenklaar-gemaakt.worden.voor.de.nieuwe.functie.Het.is.de.aanvrager.en.de.eigenaar.gedurende.een.periode.van.tien.jaar.na.de.vergunning.tot.wijziging.van.gebruik.niettoegestaanuitfinancieelenbouwtechnischoogpuntingrijpendevergunningsplichtigewerkenuittevoeren.Ditverbod.geldt.eveneens.voor.elke.verwerver.van.een.zakelijk.recht.op.het.gebouw.of.gebouwencomplex;.het.wordt.door.de.eigenaar.gedurende.tien.jaar.na.de.vergunning.tot.wijziging.van.gebruik.meegedeeld.aan.elke.verwerver.De.aanvrager.voegt.een.verklaring.in.die.zin.door.hemzelf.en.door.de.eigenaar.ondertekend,.bij.de.aanvraag..Hij.gebruikt.daarvoor.het.model,.dat.als.bijlage.bij.dit.besluit.is.gevoegd..Indien.de.aanvrager.dit.niet.gedaan.zou.heb-ben,.kan.hij.dit.stuk.alsnog.in.de.loop.van.de.procedure.toevoegen.Art..3..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet,.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-deeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.woning,.met.inbegrip.van.de.woningbijgebouwen.die.er.fysisch.een.ge-heel.mee.vormen,.in.een.complementaire.functie.meer.bepaald.“kantoor-.of.dienstenfunctie”,.zoals.kantoorfunctie,.vrij.beroep.of.dienstverlening,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.de.complementaire.functie.beslaat.een.totale.maximale.vloeroppervlakte.van.100.vierkante.meter;2°.de.woonfunctie.beslaat.een.grotere.oppervlakte.dan.de.complementaire.functie..Art..4..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet,.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-deeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.woning,.met.inbegrip.van.de.woningbijgebouwen,.in.een.complementaire.functie,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:


1°.de.complementaire.functie.heeft.betrekking.op.het.gebruik.als.een.logiesverstrekkend.bedrijf,.categorie.kamers.voor.zover.het.maximaal.4.kamers.en/of.accommodaties.betreft,.met.uitsluiting.van.elke.vorm.van.restaurant.of.café;2°.de.aanvraag.wordt.voor.voorafgaand.advies.voorgelegd.aan.Toerisme.Vlaanderen..Art..5..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet,.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-heel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex,.niet.gebruikt.of.bedoeld.voor.de. “landbouw”. in.de. ruime.zin,. in.maximaal.één.eengezinswoning.per.gebouwencomplex,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.maakt.deel.uit.van.een.gebouwengroep;2°.in.de.ruimere.omgeving.van.het.gebouw.of.het.gebouwencomplex.komen.nog.gebouwen.voor.met.de.vergunde.functie.wonen..Art..6..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-heel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.is.gelegen.in.een.industriegebied.in.de.ruime.zin;2°. in.de.ruimere.omgeving.van.het.gebouw.of.gebouwencomplex.komen.nog.gebouwen.voor.met.de.vergunde.functie.“handel,.horeca,.kantoorfunctie.of.diensten”;3°.indien.op.het.industriegebied.in.kwestie.meer.dan.drie.bedrijven.gevestigd.zijn,.dan.hebben.minstens.50%.van.de.bedrijven.van.dat.industriegebied.reeds.een.vergunde.hoofdfunctie.“handel,.horeca,.kantoorfunctie.of.diensten”;4°.de.nieuwe.functie.behoort.tot.de.functiecategorie.“handel,.horeca,.kantoorfunctie.of.diensten”..Art..7..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-heel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.is.gelegen.in.een.industriegebied.in.de.ruime.zin;2°.de.nieuwe.functie.heeft.betrekking.op.een.inrichting.voor.luidruchtige.binnenrecreatie,.zoals.een.karting,.een.fuifzaal.of.een.schietstand..Art..8..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.geheel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex.van.de.hoofdfunctie.“landbouw.in.de.ruime.zin”,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.is.gelegen.in.een.agrarisch.gebied.in.de.ruime.zin;2°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.maakt.deel.uit.van.een.gebouwengroep;3°.de.nieuwe.functie.heeft.louter.betrekking.op.de.opslag.van.allerhande.materialen.of.materieel..Art..9..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2,.van.het.decreet.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.geheel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex.van.de.hoofdfunctie.“landbouw.in.de.ruime.zin”,.voor.zover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.is.gelegen.in.een.agrarisch.gebied.in.de.ruime.zin;2°.de.nieuwe.functie.heeft.betrekking.op.een.paardenhouderij,.een.manège,.een.dierenasiel,.een.dierenpension,.een.dierenartsenpraktijk,.een.tuinaanlegbedrijf,.een.kinderboerderij.of.een.instelling.waar.hulpbehoevenden.al.dan.niet.tijdelijk.verblijven.en.landbouwactiviteiten.of.aan.de.landbouw.verwante.activiteiten.uitoefenen..Art..10..Met.toepassing.van.artikel.145bis,.§.2.van.het.decreet.kan.een.vergunning.worden.verleend.voor.het.ge-heel.of.gedeeltelijk.wijzigen.van.het.gebruik.van.een.gebouw.of.gebouwencomplex,.voorzover.aan.al.de.volgende.voorwaarden.voldaan.is:1°.het.gebouw.of.gebouwencomplex.is.opgenomen.in.de.inventaris.van.het.bouwkundige.erfgoed,.opgesteld.met.toepassing.van.artikel.3,.2°.van.het.koninklijk.besluit.van.1.juni.1972.tot.oprichting.van.een.Rijksdienst.voor.Monu-menten-.en.Landschapszorg.bij.het.Ministerie.van.Nationale.Opvoeding.en.Nederlandse.Cultuur,.en.vastgesteld.door.de.Vlaamse.minister,.bevoegd.voor.de.monumenten.en.landschappen;2°.de.voortzetting.van.de.vroegere. functie.blijkt.niet.haalbaar.of.garandeert.de.duurzame. leefbaarheid.van.het.gebouw.of.het.gebouwencomplex.niet;3°.de.nieuwe.functie.laat.de.erfgoedwaarde.ongeschonden.of.verhoogt.ze;4°.de.administratie,.bevoegd.voor.de.monumenten.en.landschappen,.brengt.een.gunstig.advies.uit.over.de.aan-vraag..Ze.spreekt.zich.minstens.uit.over.de.in.1°,.2°.en.3°.vermelde.voorwaarden.


.Art..11..De.functiewijzigingen,.die.in.artikel.145bis.van.het.decreet.en.in.dit.besluit.worden.opgesomd,.kunnen.enkel.worden.toegestaan.op.voorwaarde.dat.de.goede.ruimtelijke.ordening.niet.wordt.geschaad..Meer.bepaald.moet.in.die.motivering.aan.de.volgende.aspecten.aandacht.worden.geschonken:1°.de.invloed.van.het.nieuwe.gebruik.wat.betreft.het.aantal.te.verwachten.gebruikers,.bewoners.of.bezoekers.van.het.gebouw;2°.de.invloed.van.het.nieuwe.gebruik.op.het.mobiliteitsaspect;3°.de.relatie.van.het.nieuwe.gebruik.met.de.in.de.omgeving.aanwezige.functies;4°.de.relatie.van.het.nieuwe.gebruik.met.de.in.de.omgeving.vastgelegde.bestemmingen;5°.het.al.dan.niet.bouwfysisch.geschikt.zijn.voor.het.nieuwe.gebruik..Art..12..De.Vlaamse.minister,.bevoegd.voor.de.ruimtelijke.ordening,.is.belast.met.de.uitvoering.van.dit.besluit.Artikelswijze.besprekingArt.1.Inditartikelwordeneenaantalgehanteerdebegrippengedefinieerd.Tochlijkthetnuttigomevenverderintegaanopeenpaarvandezedefinities.-.“gebouwengroep”.Het.dient.te.gaan.over.minstens.drie.gebouwen.of.gebouwencomplexen,.al.dan.niet.aan.dezelf-de.kant.van.de.straat.gelegen,.die.samen.geen.functioneel,.maar.wel.een.ruimtelijk.aaneengesloten.geheel.vormen..Een.boerderijcomplex,.bestaande.uit.het.woongebouw.en.twee.losstaande.stallen,.is.dus.geen.gebouwengroep,.want.het.vormt.één.functioneel.geheel..Het.moet.dus.werkelijk.minstens.3.onafhankelijk.van.elkaar.functionerende.eenheden.betreffen.(van.3.verschillende.eigenaars)..Met.in.aparte.onderdelen.gesplitste.onroerende.goederen.zal.geen.rekening.worden.gehouden..Met.ruimtelijk.aaneengesloten.geheel.wordt.een.geheel.van.gebouwen.bedoeld,.die.zeer.dicht.bij.elkaar.gelegen.zijn..Wanneer.de.ruimte.tussen.de.gebouwen.meer.dan.50.meter.bedraagt,.is.dit.reeds.voldoende.om.niet.meer.van.een.ruimtelijk.aaneengesloten.geheel.te.spreken..-.“ruimere.omgeving”..Voor.de.bepaling.van.de.ruimere.omgeving.stelt.men.zich.bijvoorbeeld.in.de.plaats.van.een.bezoeker.aan.het.gebouw.of.gebouwencomplex.in.kwestie..De.ruimte.die.grenst.aan.alle.openbare.wegen.waar-langs.het.gebouw.of.gebouwencomplex.kan.benaderd.worden,.behoort.tot.de.ruimere.omgeving,.weliswaar.met.een.maximum.van.200.meter,.gemeten.vanaf.het.gebouw.of.gebouwencomplex..Inhetbesluitwordennogeenaantalanderebegrippengehanteerd,dienietgedefinieerdworden,voornamelijkomdat.ze.reeds.elders.voorkomen.Het.gaat.hier.om.de.functiecategorieën,.zoals.“landbouw.in.de.ruime.zin”,.“horeca”,.“dagrecreatie”..Het.is.duidelijk.dat.hier.dezelfde.begrippen.gehanteerd.zijn.als.in.het.besluit.van.de.Vlaamse.regering.van.14.april.2000.tot.bepa-ling.van.de.vergunningsplichtige.functiewijzigingen.en.van.de.werken,.handelingen.en.wijzigingen.waarvoor.geen.stedenbouwkundige.vergunning.nodig.is..Art..2..§.1..Verkrotte,.onvergunde,.of.niet.meer.bestaande.gebouwen.komen.uiteraard.niet.in.aanmerking.§.2..Ruimtelijk.kwetsbare.gebieden.worden.uitgesloten.van.de.toepassing.(behalve.parkgebied)..Ook.recreatiege-bieden.en.overstromingsgebieden.komen.niet.in.aanmerking.§.3..Voor.de.meeste.functiewijzigingen.dient.het.gebouw.gelegen.te.zijn.langs.een.voldoende.uitgeruste.weg.§.4..“bouwfysisch.geschikt.voor.het.nieuwe.gebruik”..Normalerwijze.dient.de.bestemming.die.vastgelegd.is.in.de.plannen.van.aanleg.gevolgd.te.worden..Hierop.afwijkingen.toestaan.is.niet.vanzelfsprekend..Dit.is.enkel.verant-woord.omdat.bestaande.gebouwen.afbreken.en.elders.(in.de.goede.zone).nieuwe.gebouwen.oprichten,.kosten.met.zichmeebrengt(financiële,maarookmilieukosten).Ditbesluit isdanookgerichtopeenvalorisatievanhetbe-staande.gebouwenpatrimonium.in.Vlaanderen..Gebouwen.komen.daarom.enkel.in.aanmerking.wanneer.ze.bouw-fysisch.nog.in.goede.staat.zijn.en.zonder.al.te.grote.investeringen.of.ingrijpende.verbouwingen.geschikt.zijn.voor.denieuwefunctie.Definanciëlegroottevandeinvesteringwordtafgewogentegendewaardevanhetonroerendgoed..Gebouwen.waarin.de.laatste.2.jaar.ingrijpende.werken.gebeurd.zijn.(die.misschien.speculatieve.bedoelingen.gehad.hebben).komen.niet.in.aanmerking..Uit.het.feit.dat.recentelijk.ingrijpende.werken.zijn.uitgevoerd.in.functie.van.het.oorspronkelijke.gebruik.kan. immers.worden.besloten.dat.de.oorspronkelijke. functie.niet. is.achterhaald..Ook.is.het.evident.dat.eens.de.functiewijziging.is.toegestaan,.het.gebouw.gedurende.een.periode.van.minstens.10.jaar.niet.in.aanmerking.komt.voor.ingrijpende.verbouwingen..Van.herbouw.kan.al.evenmin.sprake.zijn,.aangezien.dat.regelrecht.ingaat.tegen.de.bedoeling.van.145bis,.§.2,.namelijk.valorisatie.van.het.bestaande.gebouwenpatri-monium..Minder.ingrijpende.verbouwingen,.zoals.het.bijmaken.van.raam-.en.deuropeningen,.het.aanbrengen.van.uithangborden,.het.uitvoeren.van.niet.constructieve.binnenverbouwingen.kunnen.wel.vergund.worden..Teneinde.expliciet.op.deze.bepaling.te.wijzen,.zal.bij.de.aanvraag.een.door.de.aanvrager.en.eigenaar.ondertekende.verkla-ring.zoals.in.bijlage.bij.dit.besluit.gevoegd.worden.


.Art..3..Vaak.werd.de.vraag.gesteld.of.bij.zonevreemde.woningen.een.complementaire.functie.kon.worden.uitge-voerd..Met. “complementaire. functie”.worden.voornamelijk.kantoor-.en.dienstenfuncties. in.de. ruime.zin.bedoeld.(architect,.advocaat,.dierenarts,.kapsalon,.…),.en.dit.ten.behoeve.van.de.bewoners.van.de.zonevreemde.woning..Artikel.3.schept.hiervoor.ruimte,.ook.al.blijft.de.oppervlakte.beperkt.tot.100.m²..Doordat.voor.de.woonfunctie.een.grotere.oppervlakte.moet.worden.voorzien.dan.voor.de.complementaire.functie,.wordt.oneigenlijk.gebruik.van.deze.bepaling.vermeden.De.complementaire.functie.wordt.niet.meegerekend.voor.de.bepaling.van.het.maximaal.toelaatbare.volume,.be-doeld.in.artikel.145bis,.§.1,.6°.van.het.decreet..Hiermee.wordt.bedoeld.dat.de.complementaire.functie.ook.in.niet-woonruimten.(zoals.stallen).kan.ondergebracht.worden.Een. voorbeeld. van. een. aanvaardbare. functiewijziging:. een. verzekeringsagent. die. in. twee. lokalen. van. zijn. zo-nevreemde.woning.klanten.ontvangt,.een.bureau.heeft.en.dossiers.bijhoudt.Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.een.nieuw.klein.café.in.een.zonevreemde.woning.Art.4.Hetbegripplattelandstoerismewordtnietgedefinieerd.Ditiseenbewustekeuzeomdatdedecreetgeverervoor.kan.opteren.om.in.de.sectorale.regelgeving.een.eigen.invulling.van.het.begrip.te.geven..In.tussentijd.moge.het.duidelijk.zijn.dat.met.plattelandstoerisme.de.uit.het.buitenland.genoegzaam.bekende.formules.genre.“bed.and.breakfast”.of.“Zimmer.frei”.bedoeld.zijn.:.het.aanbieden.van.eenvoudige.logiesmogelijkheid.(maximaal.4.kamers).en.eventueel.ontbijt.(in.een.aparte.ontbijt-.en.verblijfsruimte).bij.particulieren,.zonder.restaurant.of.café.De.complementaire.functie.wordt.niet.meegerekend.voor.de.bepaling.van.het.maximaal.toelaatbare.volume,.be-doeld.in.artikel.145bis,.§.1,.6°.van.het.decreet..Hiermee.wordt.bedoeld.dat.de.complementaire.functie.ook.in.niet-woonruimten.(zoals.stallen).kan.ondergebracht.worden.Een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging:.3.kamers.voor.bed.and.breakfast.+.1.ontbijtruimte.in.schuur.van.zonevreemde.woning.(voormalige.boerderij).zonder.landbouw.als.nevenfunctie.Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.een.klein.hotel.met.half.pension.in.schuur.van.voormalige.boerderij.Art..5..Artikel.145bis,.§.2.van.het.decreet.maakt.het.mogelijk.om.van.een.landbouwwoning.een.residentiële.woning.te.maken..Er.was.echter.geen.mogelijkheid.om.van.niet-agrarische.gebouwen.residentiële.woningen.te.maken..Deze.mogelijkheid.wordt.thans.voorzien,.voorzover.deze.gebouwen.liggen.binnen.een.gebouwengroep.en.er.reeds.woningen.in.de.buurt.gelegen.zijn.Een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging:.voormalig.schoolgebouw.in.woonkorrel.wordt.omgevormd.naar.zonevreemde.woning.Een.ander.aanvaardbaar.voorbeeld:.oud.industrieel.gebouw.in.kmo-zone.in.stadscentrum.wordt.ingericht.als.loft.Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.een.geïsoleerd.gelegen.watertoren.wordt.omgevormd.naar.woning.(geen.woningen.in.omgeving.-.geen.gebouwengroep).Een.ander.niet.vergunbaar.voorbeeld:.ambachtelijke.loods.in.betonplaten.wordt.omgevormd.naar.woning.(gebouw.bouwfysisch.niet.geschikt.voor.nieuwe.functie)..Art..6..Dit.artikel.maakt.een.omvorming.van.bijvoorbeeld.industrieel.gebouw.naar.handelszaak.mogelijk,.in.indu-striegebied,.voorzover.in.de.onmiddellijke.omgeving.reeds.dergelijke.vergunde.functies.voorkomen.en.voor.zover.in.het.betreffende.bedrijventerrein.reeds.tal.van.vergunde.winkels,.kantoren.en.dienstenfuncties.aanwezig.zijn..We.denken.hier.bijvoorbeeld.aan.kleinhandelslinten.langs.sommige.wegen,.die.gelegen.zijn.in.KMO-zone,.bedrijven-terreinen.met.een.gevarieerde.vergunde.invulling,.KMO-zones.met.een.beperkte.oppervlakte.in.functie.van.één.of.enkele.kleine.bedrijven.volledig.omgeven.door.een.woongebied,.….Om.een.ruimtelijk.aanvaardbare.functiewijzi-ging.in.deze.laatste.kleine.KMO-zones.mogelijk.te.maken,.is.de.voorwaarde.zoals.gesteld.in.art..6.-.3°.slechts.van.toepassing.op.bedrijventerreinen.met.meer.dan.3.bedrijven.Een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging:.een.ambachtelijk.bedrijf.in.industriegebied.tussen.bestaan-de.vergunde.handelszaken.wordt.omgevormd.naar.winkel.Een.niet. vergunbaar.voorbeeld:.ambachtelijk.bedrijf. op.volwaardig. industrieterrein.zonder.winkels.wordt.omge-vormd.naar.handelszaak..Art..7..In.het.Ruimtelijk.Structuurplan.Vlaanderen.werd.vastgesteld.dat.er.een.tekort.is.aan.gebieden.bestemd.voor.recreatie..Voor.deze.problematiek.zal.een.planologische.oplossing.worden.uitgewerkt..Hierbij.zijn.er.bijzondere.vormen.van.recreatie.die.niet.op.om.het.even.welk.recreatiegebied.onder.te.brengen.zijn..Er.is.enerzijds.de.luid-ruchtige.buitenrecreatie.(motorcross.en.dergelijke).en.anderzijds.de.luidruchtige.binnenrecreatie.(karting,.fuifzaal,.schietstand,.…)..In.2.arresten.heeft.het.hof.van.beroep.van.Antwerpen.in.1999.in.twee.concrete.situaties.gesteld.dat.een.karting.kan.worden.geëxploiteerd.in.een.industriegebied.of.KMO-zone,.gelet.dat.zijn.bezoek,.onderhouds-

�� w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

werkplaatsen,.opslag.van.diverse.petroleumproducten,.onvermijdelijk.lawaai.en.luchtafzuiginstallatie.veeleer.be-antwoordt.aan.het.begrip.KMO.en.lichte.industriële.activiteit.Sommige.gebouwen.in.industriegebied.zijn.omwille.van.hun.concept.en.ligging.geschikt.om.dergelijke.luidruchtige.binnenfuncties.op.te.vangen..Dit.artikel.geeft.die.mogelijkheid..Uiteraard.zal.(zoals.elders.opgelegd).een.uitgebreid.onderzoek.een.eventuele.vergunning.dienen.vooraf.te.gaan..Dit.kan.gaan.tot.en.met.de.opmaak.van.een.MOBER.om.de.mobiliteitseffecten.te.onderzoeken.Een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging:.een.leegstaande.loods.met.voldoende.geluidwerende.mu-ren.in.industriegebied.wordt.ingericht.als.gemeentelijke.fuifzaal.Een.niet. vergunbaar. voorbeeld:.een. leegstaande. loods. in.metaalplaten. in. industriegebied.omvormen.naar. fuif-zaal,. indien.er.te.veel.ingrijpende.werken.moeten.gebeuren.om.het.gebouw.geschikt.te.maken.voor.het.nieuwe.gebruik.Een.ander.niet.vergunbaar.voorbeeld:.leegstaande.fabriekshal.omvormen.naar.karting.wanneer.deze.gelegen.is.in.een.slecht.ontsloten.industriegebied.met.onvoldoende.parking.(geen.oplossing.van.het.mobiliteitsprobleem)..Art..8..In.agrarisch.gebied.komen.voormalige.landbouwgebouwen.voor,.die.onttrokken.zijn.aan.de.landbouwfunctie.(schuren,.stallen,.en.dergelijke)..Deze.kunnen.gebruikt.worden.louter.voor.de.opslag.van.allerhande.materialen.of.materieel,.zonder.dat.er.andere.activiteiten.in.het.gebouw.plaatsvinden..Hier.kan.bijvoorbeeld.gedacht.worden.aan:.winterberging.voor.caravans,.berging.van.oldtimers,.opslag.van.hout.voor.een.schrijnwerkerij,.enz.…Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.schrijnwerkerij.in.dezelfde.leegstaande.stal..Art..9..Een.aantal. in.min.of.meerdere.mate.landbouwverwante.activiteiten.kunnen.soms.moeilijk.een.geschikte.locatie.vinden..Het.hergebruik.van.bestaande.landbouwgebouwen.kan.hiervoor.een.uitweg.bieden..Hierbij.wordt.(limitatief).gedacht.aan.een.paardenhouderij,.een.manège,.een.dierenasiel,.een.dierenpension,.een.dierenartsprak-tijk,.een.tuinaanlegbedrijf.met.0,5.ha.plantenkweek.of.opslag.van.planten,.een.kinderboerderij,.een.dagverblijf.voor.patiënten.met.een.beperkt.landbouwbedrijf,…..Een.voorbeeld.van.een.aanvaardbare.functiewijziging:.omvormen.van.een.leegstaande.boerderij.naar.dagverblijf.voor.autistische.kinderen,.met.onder.meer.therapeutische.verzorging.van.pony’s.en.schapen.Een.niet.vergunbaar.voorbeeld:.omvormen.van.leegstaande.boerderij.naar.tuincentrum.met.plantenverkoop..Art..10..Voor.gebouwen.die.voorkomen.in.de.inventaris.van.het.bouwkundig.erfgoed.is.het.soms.onmogelijk.om.een.functie.te.vinden.die.overeenstemt.met.de.bestemming.van.het.terrein.en.tegelijkertijd.economisch.haalbaar.is..Dit. leidde.soms.tot.het.verdwijnen.van.dergelijke.gebouwen..Dit.moet.betreurd.worden,.ook.al.zijn.het.geen.beschermde.gebouwen..Daarom.wordt.hier.de.nieuwe.functie.vrij.gelaten,.maar.worden.wel.een.aantal.grendels.ingebouwd,.waaronder.een.gunstig.advies.van.monumenten.en.landschappen.Art..11..In.1984.werden.voor.de.eerste.maal.sommige.gebruikswijzigingen.vergunningsplichtig.gemaakt..Ze.waren.echter.allemaal.vergunbaar..In.de.praktijk.werden.de.aangevraagde.wijzigingen.vaak.toegestaan..In.plaats.van.een.uitzonderingsregel.was.de.regel.bijna.een.automatisme.geworden..Dit.is.thans.duidelijk.niet.de.bedoeling.Daarom.wordt.duidelijk.bepaald.dat.de.ruimtelijke.ordening.niet.mag.worden.geschaad,.wat.uiteraard.moet.blijken.uit.de.motivering.van.de.beslissing..Minstens.5.items.moeten.in.deze.motivering.worden.onderzocht:1°.de.invloed.van.het.nieuwe.gebruik.op.het.aantal.te.verwachten.gebruikers,.bewoners.of.bezoekers.van.het.ge-bouw;2°.de.invloed.van.het.nieuwe.gebruik.op.het.mobiliteitsaspect;3°.de.relatie.van.het.nieuwe.gebruik.met.de.in.de.omgeving.aanwezige.functies;4°.de.relatie.van.het.nieuwe.gebruik.met.de.in.de.omgeving.vastgelegde.bestemmingen;5°.het.al.dan.niet.bouwfysisch.geschikt.zijn.voor.het.nieuwe.gebruik.De.mogelijke.relaties.tussen.deze.punten.moeten.ook.afgewogen.worden..Zo.moet.bijvoorbeeld.onderzocht.wor-den.welke.invloed.punt.1°.(aantal.bezoekers).heeft.op.punt.2°.(mobiliteitsaspect)..Ook.wanneer.slechts.één.van.deze.5.items.problematisch.is,.zal.de.aanvraag.moeten.worden.geweigerd!Al.naargelang.de.aard.van.de.gevraagde.gebruikswijziging,.zal.de.motivering.beperkt.of.uitgebreid.dienen.te.zijn..Ook.zal.bij.sommige.gebruikswijzigingen.meer.op.bepaalde.aspecten.moeten.ingegaan.worden.Zo.we.dit.toepassen.op.een.aantal.van.de.gegeven.voorbeelden,.bekomen.we.het.volgende:-Een.verzekeringsagent.die.in.twee.lokalen.van.zijn.zonevreemde.woning.klanten.ontvangt,.een.bureau.heeft.en.dossiers.bijhoudt:.beperkte.motivering.lijkt.voldoende..-Drie.kamers.voor.bed.and.breakfast.+.1.ontbijtruimte.in.schuur.van.zonevreemde.woning.(voormalige.boerderij).zonder.landbouw.als.nevenfunctie:.beperkte.motivering.lijkt.voldoende..

��w v i | a n k e r p u n t r u i m t e l i j k e e c o n o m i s c h e p l a n n i n g We s t h o e k m e i ‘ 0 6

-Voormalig.schoolgebouw. in.woonkorrel.wordt.omgevormd.naar.zonevreemde.woning:.beperkte.motivering. lijkt.voldoende,.met.vooral.aandacht.voor.punten.3°,.4°.en.5°..-.Een.ambachtelijk.bedrijf. in. industriegebied. tussen.bestaande.vergunde.handelszaken.wordt.omgevormd.naar.winkel:.grondige.motivering.met.vooral.aandacht.voor.punten.1°.en.2°..-.Een.leegstaande.loods.met.voldoende.geluidwerende.muren.in.industriegebied.wordt.ingericht.als.gemeentelijke.fuifzaal:.grondige.motivering.met.aandacht.voor.alle.punten.(1°.tot.en.met.5°).-.Winterberging.voor.caravans:.grondige.motivering.met.vooral.aandacht.voor.3°,.4°.en.5°..–.Omvormen.van.een.leegstaande.boerderij.naar.dagverblijf.voor.autistische.kinderen,.met.onder.meer.therapeutische.verzorging.van.pony’s.en.schapen:.grondige.motivering.met.vooral.aandacht.voor.punten.1°,.2°.en.5°..-Art..12..Bevat.de.standaardformule.


Bijlage 2. Enquêteformulier

INTRO. . . . . . NUMMERGoede.voormiddag..Het.doel.van.deze.enquête.is.om.meer.inzicht.te.krijgen.in.het.hergebruik.van.vrijgekomen.agrarische. bebouwing. en. de. effecten. daarvan. op. de. lokale. economie. en. het. landschap.. De. enquête. is. zowel.bestemd.voor.nieuwe.ondernemers.die.een.niet-agrarische.bedrijvigheid.opgestart.hebben.in.een.hoeve.als.voor.landbouwers/para-agrariërs.die.naast.hun.agrarische.activiteiten.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.opgestart.heb-ben..

Zou.ik.u.hierover.een.aantal.vragen.mogen.stellen?.De.enquête.duurt.ongeveer.20.minuten.. .. . . .A.Boerderij.en.vestigingsmotieven.Graag.zou.ik.starten.met.enkele.vragen.over.de.gebruiksgeschiedenis.van.de.gebouwen.op.dit.adres.. . . . .

A1.In.welk.jaar.is.het.boerderijcomplex.gebouwd?. ………………………….... . . .A2.Bent.u.op.deze.boerderij.geboren?. . . . .1. Ja. . . . .2. Neen..In.welk.jaar.hebt.u.zich.dan.in.deze.hoeve.gevestigd?.…………………………...

A3.Uit.hoeveel.gebouwen.bestaat.het.boerderijcomplex.en.waarvoor.worden.deze.gebruikt?. Gebouw.1.. =. …………………………......................bv..woning,.stal,.bedrijf. .. Gebouw.2.. =. …………………………....................... . .. Gebouw.3.. =. …………………………....................... . .. Gebouw.4.. =. …………………………....................... . . . . ..A4..Hoe.groot.is.het.perceel.waarop.de.boerderij.staat?..(in.are). ………………………….... . .. . . . . . . .A5.Hoort.er.bij.de.boerderij.nog.bijkomend.land.?. (Omcirkel.het.juiste.antwoord). .1. Neen,.dit.is.verkocht.aan.een.andere.landbouwer.. . . (Ga.door.naar.A11).2. Neen,.dit.is.verkocht.aan.een.particulier.. . . . (Ga.door.naar.A11).3. Ja,.………..aantal.hectare.in.pacht.gegeven. . . (Ga.door.naar.A11).4. Ja,.………..aantal.hectare.in.eigendom. . . . (Ga.door.naar.A6). . ... . . .A6.Waar.wordt.het.bijkomend.land.op.dit.moment.door.u.voor.gebruikt.?..1. .Landbouwactiviteiten.(teelten,.weiland?). . . . (Ga.door.naar.A7).2. .Tuin. . . . . . . . (Ga.door.naar.A13).3. .Houden.van.(hobby)dieren. . . . . (Ga.door.naar.A13).4.. .Niet-agrarische.bedrijvigheid.. . . . . (Ga.door.naar.A13)5.. .Andere.namelijk:………………………………………………….. (Ga.door.naar.A13). . ..A7..Sinds.wanneer.oefent.u.landbouwactiviteiten.op.deze.boerderij.uit?. 19….... . . . . . .A8..Oefent.u.naast.uw.landbouwactiviteiten.nog.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.uit.op.deze.boerderij?..1. Ja. . . . . . . . (Ga.door.naar.A10).2. Neen....... . . . . . . (Ga.door.naar.A9). . .. . . . .A9.Bent.u.van.plan.om.in.de.nabije.toekomst.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.op.te.starten.?.(bv..hoevetoerisme,.feestzaal,.…). . . . . . .1. Ja..Welke?....................................…………………………………….. (Ga.door.naar.A10)2. Neen.. .....(De.enquête.eindigt.hier.voor.u..Dank.u.voor.uw.medewerking). . . .. . . .A10.Wat.waren/zijn.de.redenen.om.met.een.nevenactiviteit.op.deze.boerderij.te.beginnen?.(Ga.door.naar.A18).. . . . . .


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….A11.Hebt.u.in.het.verleden.zelf.landbouwactiviteiten.in.deze.boerderij.uitgeoefend?. .1. Ja. . Van.……... Tot….…... (Ga.door.naar.A18). . . .2. Neen.. . . . . (Ga.door.naar.A12). . . .. .. . . . . . . . .

A12.Als.u.nooit. landbouwactiviteiten.uitgeoefend.hebt.op.deze.boerderij,.van.wie.hebt.u.de.boerderij.overgeno-men?.1. Van.de.voormalige.landbouwer.. . . .2. Van.iemand.anders... . . .. .

A13.Hoe.belangrijk.waren.voor.u.de.volgende.redenen.om.u.te.vestigen.in.deze.boerderij?.

1.=.helemaal.niet.belangrijk. 3.=.belangrijk... . 5.=.weet.niet..2=..onbelangrijk. . . 4.=.zeer.belangrijk. 99.=.niet.van.toepassing

a..karakteristiek.pand. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.b..ruimte.voor.hobby’s. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.c..gunstige.aankoopprijs. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99d..ruimte.voor.eigen.bedrijf.. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.e..goede.investering. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.f..pand.toevallig.beschikbaar. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99g..groot.woonoppervlak. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.h..wonen.in.een.boerderij.spreekt.mij.aan. . 1. 2. 3. 4. 5. 99.i..veel.parkeermogelijkheid.. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.j..goede.ontsluiting. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.k..groene.omgeving. . . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.l..combinatie.werken-wonen. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99.m..ander.motief..namelijk.………………………... 1. 2. 3. 4. 5. 99.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….A14.Rangschik.deze.redenen.op.volgorde.van.belangrijkheid.(max..3).1.=............... . (.bv..c).......2.=...................(bv..l)....3.=..................(bv..h)

A15.In.welk.jaar.heeft.de.bebouwing.op.dit.adres.de.agrarische.functie.verloren?.……………... . .. . . . . . .A16.De.hoeveelste.gebruiker.van.de.voormalig.agrarische.bebouwing.bent.u.?.………………... . .. . . . . . . .A17.Wat.was.het.gebruik.van.de.gebouwen.voordat.u.zich.hier.vestigde?. .1. Woning. . . . . . .2. Bedrijf. a. Landbouwbedrijf. . . . . . .. . . b. Para-agrarisch.bedrijf. . . .. . . .. . . c. Niet-agrarisch.bedrijf. . . . . . .3. Beide.. a. Landbouwbedrijf. . . . . . .. . . b. Para-agrarisch.bedrijf. . . . . . .. . . c. Niet-agrarisch.bedrijf. . . . . . . ..

�2 w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

A18.Hoe.wordt.het.boerderijcomplex.op.dit.moment.gebruikt?. . . .1. Woning. . . . . . . . . .2. Bedrijf. a. Landbouwbedrijf. . . . . .. . . b. Para-agrarisch.bedrijf. . .. . . .. . . c. Niet-agrarisch.bedrijf. . . . . .3. Beide.. a. Landbouwbedrijf. . . . . .. . . b. Para-agrarisch.bedrijf. . . .. . .. . . c. Niet-agrarisch.bedrijf. .. . . ..B..De.volgende.vragen.gaan.over.de.(niet.agrarische).bedrijfsactiviteit.die.op.de.hoeve.wordt.uitgeoefend..Indien.de.hoeve.enkel.gebruikt.wordt.als.woonst,.ga.dan.naar.de.C.rubriek..B1.Welk(e).soort(en).bedrijf.is.in.uw.boerderij.gevestigd.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. . . . . . . .B2Maaktuwbedrijfdeeluitvaneengroepbedrijfsvestigingen(filiaal)? 1 Ja. . . . . . . . . . 2. Neen.. .. . . . . . . .B3..In.welk.jaar.en.op.welke.locatie.begon.u.uw.bedrijfsactiviteiten.in.de.boerderij?.. . 1. Jaartal. ………………………………………………. . . .. . 2. Locatie. ………………………………………………. . . . .

B4..Vormt.deze.activiteit.voor.u. 1. de.hoofdbron.van.uw.inkomen?. . . . .. . . . . 2. een.bijverdienste.naast.ander.inkomen?. .B5..Waarom.bent.u.met.een.bedrijf.begonnen.op.deze.boerderij?.....................................................……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………De.volgende.vraag.dient.u.enkel.te.beantwoorden.indien.u.in.de.hoeve.wonen.combineert.met.werken..Indien.dit.niet.het.geval.is.ga.door.naar.B8.. . . . . . . . .B6..Wat.heeft.de.meeste.doorslag.gegeven.bij.uw.keuze:.de.woon-.of.de.bedrijfsmogelijkheden?. . 1.Bedrijf.. Waarom?.…………………………………………………………………………….... . 2.Woning. Waarom?.……………………………………………………………………………...

B7..Heeft.u.bewust.gekozen.voor.het.combineren.van.wonen.en.werken.op.dit.adres?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. . . . . . . . . . ..B8..Had.uw.bedrijf.ook.heel.ergens.anders.gevestigd.kunnen.zijn?. . 1. Ja.. . . . . . . . . . 2. Neen.B9.. Waarom?..................................................................................................................................... .…………………………………………………………….……………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………...................................................B10.Heeft.het.bewonen.van.een.boerderij.uw.keuze.van.de.soort.op.te.starten.activiteit.in.deze.boerderij.be-.ï n -vloed?. . 1. Neen. . . . . . .. . . 2. Ja.. Op.welke.manier?

�3w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. . . . . . .

.B11.In.welke.mate.waren.de.volgende.elementen.belangrijk.bij.het.door.u.bepalen.van.de.soort.activiteit.die...u.op.de.hoeve.uitoefent?. . . . . . . .

1.=.helemaal.niet.belangrijk. . 3.=.belangrijk... . 5.=.weet.niet..2=..onbelangrijk. . . . 4.=.zeer.belangrijk. 99.=.niet.van.toepassing.a. karakteristiek.pand. . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .b. grootte.van.het.erf. . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .c. veel.privacy. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .d. nabijheid.dorpskom. . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .e. vrije.ligging. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .f. landschap.in.deze.streek. 1. 2. 3. 4. 5. 99.g. ontsluiting. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .h. veel.parkeerruimte. . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .i. zichtbaarheid.. . . 1. 2. 3. 4. 5. 99. .j. ander.motief.nl.. . 1. 2. 3. 4. 5. 99. . . .

B12.Rangschik.deze.redenen.op.volgorde.van.belangrijkheid.(max..3). . .1.=............... . (.bv..c).......2.=...................(bv..l)....3.=..................(bv..h).

B13.Waar.ligt.de.afzetmarkt.van.de.door.u.geproduceerde.goederen.en/of.diensten.hoofdzakelijk?. 1. In. dit.dorp.en.directe.omgeving.2. Provincie.West-Vlaanderen. . . .3. Vlaanderen. . . .4. België. . .5. Buitenland.. ... . .

B14.Hoeveel.arbeidskrachten.had.uw.bedrijf.toen.u.het.op.dit.adres.vestigde.(inclusief.uzelf)?. 1. ….. personen.full-time... 2. ….. personen.half-time. .

B15.Hoeveel.arbeidskrachten.heeft.uw.bedrijf.nu.(inclusief.uzelf)?. . . .. 1. ….. personen.full-time... 2. ….. personen.half-time.. .B16.Denkt.u.dat.u.uw.bedrijf.binnen.de.volgende.2.jaar.verder.zal.uitbreiden?.. 1. Ja. . . . . . . . . . 2. Neen

B17.Toen.uw.bedrijf.begon.in.deze.boerderij,.was.u.toen.een.zogenaamde.startende.ondernemer,.. nam.u.het.be-drijf.over.of.verplaatste.u.uw.bedrijf.van.een.ander.pand.naar.deze.boerderij?. 1. Startende.ondernemer.. . . . (ga.verder.met.B19). 2. Overgenomen.van.vorige.ondernemer.. . (ga.verder.met.B20). 3. Bedrijfsverplaatsing.. . . . (ga.verder.met.B18)

B18.Als.het.om.een.bedrijfsverplaatsing.gaat:.uit.welke.gemeente.werd.het.bedrijf.naar.deze.boerderij.ver-. .. plaatst?. ……………………………Waarom?.……………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B19.Indien.u.een.startende.ondernemer.was:.woonde.u.al.in.deze.boerderij.voordat.u.hier.met.uw.bedrijf.begon?.. . . 1. Ja. . . . . . . .. . . 2. Neen. . . . . . . .. . . . . . . . . ..B20.Heeft.u.bij.het.starten.van.uw.bedrijfsactiviteiten.belemmeringen.ondervonden,.omdat.u.zich.in.het.buitenge-bied.vestigde?. .. . . 1. Neen. . . . . . . . . .. . . 2. Ja..Welke?. a. Bouwvergunning.. . . . . . b. Milieuvergunning... . . . . . c. Bezwaren.van.omwonenden.. . . . . . d. Andere,. nl.. ……………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B21Isdehuidigebestemmingvooruflexibelgenoegomuwbedrijvigheiduitteoefenenindezeboerderij? . . . 1. Ja. . . (ga.verder.met.B23).. . . 2. Neen. . . (ga.verder.met.B22).

B22.U.antwoordde.neen,.op.welke.punten.zou.u.een.wijziging.willen.zien?.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B23.Als.uw.bedrijf.gaat.groeien.en.het.bedrijfspand.wordt.te.klein.voor.u,.zou.u.bereid.zijn.om.te.verhuizen.naar.een.bedrijventerrein.indien.het.niet.mogelijk.is.uit.te.breiden.op.het.huidige.perceel?.. . . 1. Ja. Waarom?. . . . . . . .. . . 2. Neen. Waarom?. . . . . . . .

B24.Indien.u.een.vergoeding.zou.krijgen.om.uw.activiteiten.te.verplaatsen.naar.een.bedrijventerrein,.zou.u.hiervan.gebruik.maken?. .. 1. Ja. . .. . . . 2. Neen. . . .

B25.Zou.u.bereid.zijn.een.vergoeding.te.betalen.om.de.economische.activiteit.te.regulariseren.zodat.u.op.deze.site.kunt.blijven?... . 1. Ja. . . . . .. . . . 2. Neen. . . . . . . . .

B26.Vindt.u.zelf.dat.uw.bedrijf.past.in.het.buitengebied.van.de.gemeenschap………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B27.Houdt.u.met.het.uitvoeren.van.uw.bedrijfsactiviteit.ook.rekening.met.de.directe.omgeving?.Zo.ja,.op.welke.wijze?..


. . . . 1. .Neen. . . . . . . .

. . . . 2.. Ja,.want.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………B28.Maakt.u.de.locatie.van.uw.bedrijf.kenbaar.aan.voorbijgangers.door.vlaggen/reclameborden?. . . . 1. Ja. . . . . . . . .. . . . 2. Neen. . . . . . . . .

B29.Ontvangt.u.klanten.op.uw.bedrijf?. . . . . . .1.Ja,.ongeveer……....................(aantal)..wagens.per.dag.. . . .2.Neen,.ik.ga.naar.de.klanten.toe.. . . . . .3.Ik.ontvang.……...(aantal.per.dag).klanten.op.mijn.bedrijf.en.ik.leg..…....(aantal.per.dag).klantenbezoeken.af..4Andere,namelijk………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………C. Ingrepen.in.het.boerderijgebouw.In.deze.rubriek.worden.enkele.vragen.gesteld.over.de.boerderijgebouwen.zelf... . . . . . . . . . .C1.Hoe.wordt.het.voormalige.woongedeelte.van.de.boerderij.nu.in.hoofdzaak.gebruikt?. . 1. woonruimte. . . . . . . . .. . 2. bedrijfsruimte. . . . . . . . .. . 3. anders,.nl.. ………………………………………………………………………………... .. . . . . .C2.Hoe.wordt.de.voormalige.schuur/stalruimte.nu.in.hoofdzaak.gebruikt?. .. . 1. als.bedrijfsruimte. . . . . . . .. . 2. als.woonruimte. . . . . . . .. . 3. voor.stalling.van.vee/machines. . . . . .. . 4. als.hobbyruimte. . . . . . . .. . 5. als.berging.bij.de.woning. . . . . . .. . 6. ongebruikt.(leeg). . . .. . 7. anders,.nl………………………………………………………………………………………..

C3.Werden.er.veranderingen.doorgevoerd.aan.het.uiterlijk.aanzien.van.de.boerderij.nadat.het.agrarisch.bedrijf.hier.is.gestopt?. . . . .. . 1. Neen. . . . . . (ga.verder.met.C9). . 2. Ja. a. Door.mezelf. . . (ga.verder.met.C4). . . . b. Door.de.vorige.eigenaar. .. . . . . .C4.Werd.het.hoofdgebouw.(deels).afgebroken?. . . 1. Neen. .. . . . . . . . . 2. Ja. . . . . .C5.Werden.er.bijgebouwen.afgebroken?. . . . 1. Neen. .. . . . . . . . . 2. Ja. .. . . . . .C6.Werd.het.hoofdgebouw.uitgebreid.met.een.aanbouw?. . 1. Neen. .. . . . . . . . . 2. Ja. .. . . . . . . . . .C7.Werd.er.verbouwd.ten.behoeve.van.de.woning.of.ten.behoeve.van.het.bedrijf?.. . 1. Woning. . . . . . . .. . 2. Bedrijf. . . . . . . .


C8.Werden.er.nieuwe.gebouwen.op.dit.adres.neergezet?.. . 1. Ja. Aantal. ……... . 2. Neen. .. . . . . . .C9.Zou.u.nog.verbouwingen.willen.uitvoeren.aan.deze.boerderij,.en.zo.ja.welke?............................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. . . . . . . . . .C10.Indien.u.de.mogelijkheid.had.gehad.alle.gebouwen.op.de.site.te.slopen.en.in.de.plaats.ervan.een.nieuwbouw.te.zetten,.had.u.van.deze.regeling.gebruik.gemaakt.en.waarom?. .. . 1. Neen. Reden. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. . 2. Ja. Reden. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………a. Zo.ja,.wat.had.u.dan.gebouwd?..... 1. een.nieuwe.woning... . .. 2. een.nieuw.bedrijfsgebouw. .. 3. een.nieuwe.woning.en.een.nieuw.bedrijfsgebouw. 4. Andere.namelijk…………………………………b. En.in.welke.stijl.had.u.dat.gedaan?.. .. 1. boerderijstijl. . . .. 2. eigentijds.. . . ..C11.Heeft.u.veranderingen.aangebracht.aan.het.erf?.Zo.ja,.welke?. . .. 1.......Ja,.verharding. . . . . . . .. 2.......Ja,.erfbeplanting.. . . . . . . .. 3.......Ja,.namelijk.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. Neen.. . . . . . (ga.verder.met.C13). .

C12.Waarom.hebt.u.veranderingen.aangebracht.aan.uw.erf?. . .. 1.......Verfraaiing. . 2Nodigvoorefficiëntebedrijfsvoering. 3.......Gemeentelijk.verzoek. .. 4.......Anders,namelijk……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

C13.Staat.de.boerderij.op.de.lijst.van.cultuurhistorische.monumenten?. .. 1. Ja. . (ga.verder.met.C14). 2. Neen. . (ga.verder.met.C15). .. . .C14.Ervaart.u.dit.als.een.positief.of.negatief?.Waarom?. . .. 1. Positief,.want.……………………………………………………………………………………. 2. Negatief,.want.…………………………………………………………………………………... 3. Geen.mening. .

C15.Betekent.het.bewonen.van.een.boerderij.iets.speciaals.voor.u?. . .. 1. Ja. Waarom?.............................................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Neen. . . . . .


C16.Hebt.u.verhuisplannen?. . . . . . .. 1. Neen. . . . . .. 2. Ja,.ik.vertrek.binnen.twee.jaar.uit.dit.pand..Reden?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. Ja,.ik.vertrek.binnen.vijf.jaar.uit.dit.pand. ..Reden?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

D..Deze.vragen.dient.u.enkel. in. te.vullen.als.u.geen.bedrijf.uitbaat. in.uw.hoeve,.en.u.deze.enkel.gebruikt.als.WOONST...(.Indien.u.wel.een.bedrijf.uitoefent.op.de.hoeve,.ga.verder.met.rubriek.E). . . .. . . .. . . . . . . .D1.Hebt.u.wel.eens.overwogen.om.de.ruimte.die.uw.boerderij.biedt,.te.gaan.gebruiken.voor.het.beginnen.van.een.eigen.onderneming?. . . . . . .. 1. Zo.ja,.welke……………………………………………………………………………………... 2. Neen. . . . . .

D2.Hebt.u.concrete.plannen.om.binnen.vijf.jaar.in.deze.boerderij.zelf.een.bedrijf.op.te.starten?. 1. Ja. Welke. . . . (ga.verder.naar.D3). . .. 2. Neen. . . . . (ga.verder.naar.E1). . .

D3.Hebt.u.deze.hoeve.omwille.van.uw.plannen.om.een.bedrijf.te.starten.aangekocht?.. 1. Ja. . . . . . .. 2. Neen. .. . . . . . ..E. PERSOONLIJKE.ACHTERGROND.In.deze.rubriek.vindt.u.enkele.vragen.over.uw.persoonlijke.achtergrond... .

E1..Wat.is.uw.leeftijd?. ………………………….. . . . . . . .

E2..Waar.woonde.u.voordat.u.zich.in.deze.boerderij.vestigde?. . . .. 1. Ik.heb.altijd.in.deze.boerderij.gewoond. . . . .. 2. Elders.in.dit.dorp. . . . . . . .. 3. Naburige.gemeente. . .. 4. Dorp.buiten.West-Vlaanderen. . .

E3..Met.hoeveel.personen.bewoont.u.deze.boerderij.op.dit.moment?. …………. . .E4..Wat.is.uw.hoogste.verkregen.opleiding?.. . 1. Lager.onderwijs. . .. . . . . . . 2. Secundair.onderwijs. .. . . . . . . 3. Hoger.onderwijs.universitair. . . . . . . 4. Hoger.onderwijs.niet-universitair. . .

E5..Werkt.u.full-time.of.part-time?. . . 1. Full-time. . . . . . . 2. Part-time

E6..Werkt.uw.partner.full-time.of.part-time?. . 1. Full-time. . .. . . . . 2. Part-time.. . . . . . . 3. Niet.

�� w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

E7..Werkt.uw.partner.in.het.eigen.bedrijf.of.in.een.ander.bedrijf?.. . . . . 1. Eigen.bedrijf.. . . . . 2. Ander.bedrijf. . . .E8.Waar.heeft.u.het.grootste.deel.van.uw.jeugd.(tot.18.jaar).doorgebracht?. .. In.een.dorp.gelegen. . 1. in.deze.streek. . . . . 2. elders.in.West-Vlaanderen. . . . . 3. buiten.West-Vlaanderen

E9..Waar.heeft.uw.(eventuele).partner.het.grootste.deel.van.zijn/haar.jeugd.(tot.18.jaar).doorgebracht?.In.een.dorp.gelegen. . . . 1. in.deze.streek. . . . . 2. elders.in.West-Vlaanderen. . . . . 3. buiten.West-Vlaanderen

E10.Nemen.u.of.de.leden.van.uw.gezin.deel.aan.het.verenigingsleven.van.bv..een.sportclub.of.een.muziekvereni-ging?. . . . 1. Ja. . .. . . . . 2. Neen. . . . . . .

E11.Op.welke.locatie.bevinden.deze.verenigingen.zich?. ………………………………………….. . . . . . .F.Tot.slot.enkele.vragen.waarin.u.om.een.mening.wordt.gevraagd.over.het.platteland.en.over.boerderijen.in.het.bijzonder.

Geef.bij.de.volgende.typeringen.aan.hoe.belangrijk.ze.voor.u.zijn.(per.regel.uw.keuze.omcirkelen)1.=.helemaal.niet.belangrijk. 3.=.belangrijk... . 5.=.weet.niet..2=..onbelangrijk. . . 4.=.zeer.belangrijk. 99.=.niet.van.toepassing. . . .F1..Mijn.boerderij.is.voor.mij. . . . . . .a. een.middel.om.kapitaal... . . . . . .. te.vergaren.of.te.beleggen. . . 1. 2. 3. 4. 99.b. een.bruikbare.huisvesting. . . 1. 2. 3. 4. 99.c. een.symbool.van.landelijk.wonen.. . 1. 2. 3. 4. 99d. een.pand.dat.uitstraalt.wie.ik. . . 1. 2. 3. 4. 99. eigenlijk.ben.. . . . . .F2.Rangschik.de.voorgaande.motieven.op.volgorde.van.belangrijkheid..1.=............... . (.bv..c).......2.=...................(bv..l)....3.=..................(bv..h)

F3.Hierna.worden.een.aantal.kenmerken.van.het.platteland.genoemd..In.welke.mate.zijn.die.voor.u.van.belang.om.hier.te.willen.wonen?. . . . . . .

1.=.helemaal.niet.belangrijk. . 3.=.belangrijk... . 5.=.weet.niet..2=..onbelangrijk. . . . 4.=.zeer.belangrijk. 99.=.niet.van.toepassing

a.rust. . . . . . . 1. 2. 3. 4. 99b.dorpsleven. . . . . . 1. 2. 3. 4. 99c.ruimte.voor.dieren. . . . . 1. 2. 3. 4. 99d.goede.omgeving.voor.opgroeiende.kinderen. . 1. 2. 3. 4. 99e.nabijheid.natuur.. . . . . 1. 2. 3. 4. 99f.weinig.verkeer. . . . . . 1. 2. 3. 4. 99g.veiligheid. . . . . . 1. 2. 3. 4. 99h.mooi.landschap.. . . . . 1. 2. 3. 4. 99

F4..Horen.de.volgende.begrippen.volgens.u.bij.(het.wonen.op).een.boerderij?.. .

��w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

. . . . . ja. neen. weet.niet. niet.van.toepassing.a.riant.wonen. . . . 1. 2. . 3. . 99.b.duur.stoken. . . . 1. 2. . 3. . 99.c.een.ruim.erf. . . . 1. 2. . 3. . 99.d.West-Vlaamse.cultuur. . . 1. 2. . 3. . 99.e.vrijheid.doen.en.laten. . . 1. 2. . 3. . 99.f.cultureel.erfgoed. . . 1. 2. . 3. . 99.g.een.goede.investering. . . 1. 2. . 3. . 99.h.romantiek. . . . 1. 2. . 3. . 99.i.actief.bezig.zijn. . . . 1. 2. . 3. . 99.j.hoge.onderhoudskosten. . . 1. 2. . 3. . 99.k.een.monumentaal.gebouw. . 1. 2. . 3. . 99.l.een.klein.landgoed. . . 1. 2. . 3. . 99.m.gezond.leven. . . . 1. 2. . 3. . 99.

F5..Geef.bij.de.volgende.uitspraken.met.een.getal.aan.in.welke.mate.u.het.er.mee.eens.bent.1.=.helemaal.mee.eens. . 3.=.evenveel.mee.eens.als.mee.oneens.. 5.=.helemaal.mee.oneens..2=..beetje.mee.eens. . 4.=.beetje.mee.oneens. . . (6.=.weet.niet)

Boerderijen.zijn.onmisbare.onderdelen.van.het.West-Vlaamse.landschap. . .. 1. . 2. . 3. . 4. . 5.

Boeren.gaan.zorgvuldiger.om.met.oude.boerderijen.dan.de.niet-boeren. . . .. 1. . 2. . 3. . 4. . 5.

Hergebruik.van.vrijkomende.boerderijen.levert.een.positieve.bijdrage.aan.het.behoud.van.het.West-Vlaamse.plat-teland. . . . .. 1. . 2. . 3. . 4. . 5.

Hoe.tevreden.bent.u.in.het.algemeen.met.uw.boerderij?. . . . .. zeer.. . ontevreden. om.het.. . tevreden.zeer.tevreden.. ontevreden. . . even. . .. 1. . 2. . 3. . 4. . 5.

Hoe.tevreden.bent.u.in.het.algemeen.met.uw.woonomgeving?. . . . .. zeer.. . ontevreden. om.het.. . tevreden.zeer.tevreden.. ontevreden. . . even. . .. 1. . 2. . 3. . 4. . 5..Hiermee.zijn.we.aan.het.einde.gekomen.van.deze.bevraging..Hartelijk.bedankt.voor.uw.medewerking!.Wilt.u.op.de.hoogte.gehouden.worden.van.de.resultaten.van.dit.onderzoek?.. 1. Ja. 2. Neen

100 w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

Bibliografie

ANP/Trouw,.Schaalvergroting landbouw zet stevig door,.30.maart.2004.

Alterra,.Verkenning Vrijkomende Agrarische Bebouwing en Groen Wonen,.Wageningen,.2003

Alterra,.De boerderij voorbij: ontwerpopgaven voor de ontwikkeling van boerderijen in het landschap, Wageningen,.2003..

Besluit.van.de.Vlaamse.regering.van.28.november.2003.tot.bepaling.van.de.toelaatbare.functiewijzigingen.voor.gebouwen,.gelegen.buiten.de.geëigende.bestemmingszone.

Boerderijstichting.Utrecht,.Loopbaanbegeleiding voor de historische boerderij: een wegwijzer voor verantwoord beheer van boerderij en erf,.Utrecht,.2003.

CLM.Onderzoek.&.Advies,.Dansen op de Deel: Ideeënboek voor een nieuwe bestemming van boerderijgebouwen,.2005.

Daalhuizen,.F..&.Jansen-Jansen,.Het.varkenslandschap.herschapen,.in:.Rooilijn,.nr..4,.2001,.pp..190-1996.

Daalhuizen,.F.,.Nieuwe bedrijven in oude boerderijen: de keuze voor een voormalige boerderij als bedrijfslocatie,.Delft,.2004.

Daalhuizen,.F.,.Heins,.S..(red.),.Rurale diversiteit en dynamiek: een wetenschappelijke visie op het Nederlandse platteland in de 21e eeuw,.Amersfoort,.2001.

Denkcel.Platteland,.Vlaams.Plattelandsbeleid:.kiezen.voor.kwaliteit.en.leefbaarheid:.memorandum.voor.een.geïn-tegreerd.plattelandsbeleid.ten.behoeve.van.de.Vlaamse.regering,.in:.Ruimte en Planning,.nr.2,.2004,.pp..48-61.

Decreet.houdende.wijziging.van.het.decreet.van.23.januari.1991.inzake.de.bescherming.van.het.leefmilieu.tegen.de.verontreiniging.door.meststoffen.

Decreet.houdende.wijziging.van.het.decreet.van.22.12.1995.houdende.bepalingen.tot.begeleiding.van.de.begroting.1996.en.van.het.decreet.van.15.7.1997.houdende.de.Vlaamse.Wooncode,.wat.betreft.de.bestrijding.van.de.leeg-stand.en.verkrotting.en.onbewoonbaarheid.van.gebouwen.en/of.woningen.

Decreet. van. 18. mei. 1999. houdende. de. organisatie. van. de. ruimtelijke. ordening. gewijzigd. bij. de. decreten. van.28/9/1999,. 22/12/1999,. 26/4/2000,. 8/12/2000,. 13/7/2001,. 1/3/2002,. 8/3/2002,. 19/7/2002,. 28/2/2003,. 4/6/2003,.21/11/2003,.7/5/2004.en.22/4/2005.

De.Roo,.N.,.De.Rynck,.F..Vandelannoote,.S. (red.),.De stille metamorfose van het Vlaamse platteland,.Brugge,.1999.

De. Roo,. N.,. Op zoek naar allianties tussen ruimtelijke kwaliteit en economische dynamiek van het platteland, Brugge,.2005.

Duintop.Advies,.Innovatieve bedrijfshuisvesting op het Friese platteland: over vrijkomende boerderijen en andere kansen,.2002.

Duintop.Advies,.Bedrijven in boerderijen: Kansen voor Drenthe,.2003.

De.Meulemeester,.S.,.Naar een vernieuwd economisch plattelandsbeleid: case-studie West- Vlaanderen,.Leuven,.2005.

101w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

ECorys/NEI,.Het vizier op de toekomst: landbouw en agribusiness in de provincie Zeeland,.Rotterdam,.2004..

Evers,.F.W.R.,.Beckers,.T.A.M.,.Winsemius,.P.,.Rood voor groen: van filosofie naar resultaat,.2004.

GOM.West-.Vlaanderen,.West-Vlaanderen in feiten en cijfers 2004,.Brugge,.2005.

Grondmij.Zeeland/Ecorys.NEI,.Plattelandsontwikkeling Zeeland: Evaluatie Vitaal Platteland Zeeland, Middelburg,.2004.

Heins,.S.,.Ruraal.wonen.in.Nederland,.in:.Ruimte en Planning,.nr..1,.2004,.pp..47-67.

LEI,.De plattelandseconomie in Nederland: een verkenning van definities, indicatoren, instituties en beleid,.Den.Haag,.2005.

Leenders.I.,.De.Roeck.V.,.Verkest.J.,.Desmet.A.,.Tollenaere.V.,.Van.den.Berghe.J.,.Van.Acker.F.,.Vansant.P.,.Zak-boekje ruimtelijke ordening,.Diegem,.2004.

Mathijs,.E.,.De nieuwe landbouw,.Leuven,.2004.

Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Algemene omgevingsanalyse Vlaanderen,.Brussel,.2004.

Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Administratie Land- en tuinbouw: Jaarverslag 2003,.Brussel,.2004.

Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen:.integrale.versie,.Brussel,.1998.

Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Algemene Omgevingsanalyse Vlaanderen,.Brussel,.2004.

Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Leegstandscijfers,.Brussel,.2005.

Ministeriële.omzendbrief.betreffende.de.inrichting.en.de.toepassing.van.de.ontwerp-gewestplannen.en.gewestplan-nen.van.8.juli.1997,.gewijzigd.via.omzendbrief.dd..25/1/2002.en.25/10/2002.

Ministerie.van.Volkshuisvesting,.Ruimtelijke ordening en Milieubeheer,.Vijfde.Nota.RO,.Den.Haag,.2002.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Werkelijke.bevolking.per.gemeente.op.1.januari.2005.in.vergelijking.met.gege-vens.per.gemeente.op.1.januari.2004,.op.http://www.statbel.fgov.be/

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Percentage.bedrijven.(met.bedrijfsleider.ouder.dan.50).met.vermoedelijke.opvol-ger.(van.14.jaar.en.ouder),.2005.op.http://www.statbel.fgov.be/

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Alveringem,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling De Panne,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Diksmuide,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Ieper,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Heuvelland,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Houthulst,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Koksijde,.1995-2004.


Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Koekelare,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Kortemark,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Langemark-Poelkapelle,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Lo-Reninge,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Nieuwpoort,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Mesen,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Poperinge,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Veurne,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Vleteren,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Wervik,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Zonnebeke,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Vlaams Gewest,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Provincie West-Vlaanderen,.1995-2004.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Vlaams Gewest,.1995-2005.

Nationaal.Instituut.voor.Statistiek,.Landbouwstatistieken: landbouwtelling Provincie West-Vlaanderen,.1995-2005.

Provincie.Drenthe,.Plattelandsontwikkeling op Drentse maat: uitgelezen kansen voor het landelijk gebied,.2004.

Provincie.Friesland,.Provincie Friesland onderzoekt inrichting boerenerven,.11/09/2003.

Provincie.Limburg,.Halfjaarlijkse rapportage voortgang Regeling Beëindiging Veehouderijtakken en Ruimte voor Ruimte,.2004.

Provincie. Noord-Holland,. Provincie Noord-Holland werkt aan nieuw beleid vrijkomende agrarische bebouwing,.13/03/2003.

Provincie.Noord-Holland,.Nieuwe kansen voor vrijkomende agrarische bebouwing in Noord-Holland,.2003.

Provincie.Noord-Holland,.Vernieuwing beleid Vrijkomende Agrarische Bebouwing,.2003.

Provincie.Utrecht,.Handleiding bestemmingsplannen buitengebied,.2003.

Provincie.West-Vlaanderen,.Land- en tuinbouw in de Westhoek: evaluatie van een bedrijfseconomische situatie,.2002.

Provincie.West-Vlaanderen,.Navigatieplan voor een vitaal West-Vlaams Platteland: beleidsnota platteland 2003-2030,.2003.

Provincie.West-Vlaanderen,.Navigatieplan voor een vitaal West-Vlaams Platteland,.2005.


Provincie.West-Vlaanderen,.Ruimte voor verbreding: landbouwverbreding gewikt en gewogen,.2005

Provincie.West-Vlaanderen,.Landbouwverbreding in West-Vlaanderen,.2005.

Provincie.West-Vlaanderen,.Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen Deel 1,.2002.

Provincie.West-Vlaanderen,.Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen Deel 2,.2002.

Provincie.Limburg,.Halfjaarlijkse voortgangrapportage Regeling Beëindiging Veehouderijtakken en RvR: 1e en 2e tranche Noord- en Midden Limburg,.2004.

Provincie.Limburg,.Bouwkavel op maat Plus,.2003.

Provincie.Zeeland,.Vitaal Platteland Zeeland: Nieuwe economische dragers,.2000.

Provincie.Zeeland,.Streekplan Zeeland: herziening nieuwe economische dragers,.2001.

Provincie.Zuid-Holland,.Ruimte.voor.Ruimte.in.Zuid-Holland,.2003.

Raad.Landelijk.gebied,.Advies over de landbouw en het landelijk gebied in Europees perspectief,.2004.

Raad.voor.het.Landelijk.Gebied,.Meerwaarde,.RLG.4/04,.Den.Haag,.2004

Rijker,.S.,.Onbeschermd.landbouwbeleid.in:.Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening,.nr.1,.2005.

Rogge,.E.,.Nevens,.F.,.en.Gulinck,.H.,.Perceptie en beleving van landbouwlandschappen in Vlaanderen: literatuur-studie en theoretisch kader,.Steunpunt.Duurzame.landbouw,.2004.

Segers,.Y.,.(eds),.Leven van het land: boeren in België 1750-2000,.Leuven,.2004.

Stichting.2003.Jaar.van.de.Boerderij,.Historische boerderijen in Nederland,.Arnhem,.2001.

Stichting.2003.Jaar.van.de.Boerderij,.Rapport Behoud boerderijen met beleid,.Arnhem,.2003.

Stichting.tot.behoud.van.boerderij.en.erf.Gelderland,.Het boerenerf in vroeger tijd,.2003.

Stichting.Dorp,.Stad.&.Land,..Boeren welstand in Zuid-Holland: ruimtelijke kwaliteit van boerderijen,.2003.

Streekplatform.Westhoek,.Socio-economische beleidsvisie & hefboomprojecten voor de Westhoek,.2000..

Urban.Research.Centre.Utrecht,.Re-use.of.former.agricultural.buildings.and.sustainable.rural.development,.Paper.presented.at.the.IGU.conference,.2001.

Van.Eeckhoute,.A.,.Nieuwe economische dragers in het buitengebied: Opmaak van een ruimtelijk afwegingskader met toepassing op de gemeente Heuvelland,.Gent,.2003.

Vanhaverbeke,. W.. en. Cabus,. P.,. Strategisch Plan Ruimtelijke Economie: eindrapport:, Ruimte en Economie in Vlaanderen,.Gent,.2004.Van.der.Vaart,.Boerderijen en Platteland in verandering: een onderzoek naar herbestemming van boerderijen in Friesland,.Nijmegen,.1999.Van.Duinhoven,.G.,.Wil.de.laatste.boer.het.licht.uitdoen?,.in:.Landwerk,.nr..6,.2003,.pp..9-10.


Verhetsel,.A.,.Witlox,.F.,.Tierens,.N.,.Woonwensen.en.woonbehoeften.van.jongeren.in.Vlaanderen.en.Brussel,.in:.Ruimte en Planning,.nr..1,.2004,.pp..18-.47.

Vlaams.Informatiecentrum.voor.Land-.en.Tuinbouw.op.www.vilt.be/feitenencijfers.

VLM,.Eindrapport: Onderzoek naar de impact en toekomstperspectieven van de economische activiteiten, met uitzondering van de zuivere landbouwactiviteiten in het landelijk gebied van het landinrichtingsproject ‘De Brugse Veldzone’,.Brugge,.2002.

West-Vlaamse.Intercommunale,.Statistieken.over.bedrijvigheid.Westhoek,.Brugge,.2005.

Woestenburg,.V.,.Landwerkdebat:.Wil.de.laatste.boer.het.licht.uitdoen?.(2),.in:.Landwerk,.nr..6,.2003,.pp..20-23.

Zonneveld,.W.,.Veranderende.beelden.van.landelijkheid.in:.Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening,.nr..1/2005.

Eindnoten

a. De.gebruikte.methode.laat.niet.toe.om.de.cijfers.m.b.t..het.onderzoek.naar.hergebruik.van.. .. hoeves.te.extrapoleren.naar.heel.de.Westhoek.b. De.kustgemeenten.De.Panne,.Nieuwpoort.en.Koksijde.zijn.het.dichtst.bevolkt,.Lo-Reninge.en... Alveringem.zijn.de.dunst.bevolkte.gemeenten.van.de.Westhoek.c. NIS,.Werkelijke.bevolking.per.gemeente.op.1.januari.2005.op.http://www.statbel.fgov.be/.in.. .. vergelijking.met.gegevens.per.gemeente.op.1.januari.2004.d. “Totale.tewerkstelling”.omvat.de.bezoldigde.tewerkstelling.en.zelfstandige.tewerkstelling... .. Streekplatform.Westhoek,.Socio-economische beleidsvisie & hefboomprojecten voor de Westhoek,.Diksmuide,.2000,.p... . . 34.e. Provincie.West-Vlaanderen,.Navigatieplan voor een vitaal West-Vlaams Platteland,.2005,.pp..16-.. 17.f. In.2000.werd.de.totale.oppervlakte.ingenomen.door.bedrijventerreinen.in.de... . .. Westhoek.. geschat.op.. 899.ha..Bron:.Streekplatform.Westhoek,.Socio-economische beleidsvisie en hefboomprojecten voor de Westhoek,.2000.g. Provincie.West-Vlaanderen,.Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen,.2002,.p..38.h. Streekplatform.Westhoek,.Socio-economische beleidsvisie & hefboomprojecten voor de Westhoek, Diksmuide,.2000,.pp..35-41.i. Het.GLB.is.gebaseerd.op.vier.beginselen,.namelijk.de.garantie.op.een.goed... . .. landbouwersinkomen,.het.opdrijven.van.de.productiviteit,.de.stabilisatie.van.de.markt.en.een.... goede.en.continue.voedselvoorziening.tegen.billijke.consumentenprijzen.j. Het.Europees.plattelandsbeleid.kreeg.dan.ook.een.eigen.plek.binnen.het.GLB..De.sectorale.... invalshoek.verbreedde.zich.tot.een.territoriale.invalshoek.gericht.op.beheer.en.ontwikkeling.. .. van.het.landelijk.gebied,.en.de.relatie.met.andere.functies.dan.de.primaire.sector.werd.. .. gelegd... Op.26.juni.2003.bereikte.Europa.een.akkoord.over.de.verdere.fundamentele... . .. hervorming.van.het.GLB..De.fundamentele.veranderingen.die.in.de.Mid.Term.Review.voorgesteld... worden.zijn.de.ontkoppeling.van.de.bedrijfstoeslagen.van.de.productie,.het.afhankelijk.. .. maken.van.de.inkomenssteun.van.milieugerelateerde.randvoorwaarden.(cross-compliance),.... het.overhevelen.van.middelen.van.de.eerste.pijler.(steunmechanismen.van.de.agrarische.. .. markten).naar.de.tweede.pijler.(plattelandsontwikkeling),.en.aangepast.marktbeleid.in.. .. bepaalde.sectoren.k. Raad.Landelijk.gebied,.Advies over de landbouw en het landelijk gebied in Europees perspectief,... 2004,.pp..14-15.l. Segers,.Y.,.(eds),.Leven van het land: boeren in België 1750-2000,.Leuven,.2004,.p..190.m. NIS,.Landbouwstatistieken: landbouwtellingen Vlaams Gewest,.2004..Het.gaat.om.voltijdse.en..


. deeltijdse.landbouwbedrijven.n. NIS,.Landbouwstatistieken: landbouwtellingen Vlaams Gewest,.2004.o.. Tussen.1960.en.1970.nam.het.aantal.bedrijven.groter.dan.20.hectare.het.sterkst.toe,.in.de.jaren... 80.is.deze.tendens.verschoven.naar.de.landbouwondernemingen.groter.dan.50.hectare.p. NIS,.Landbouwstatistieken: landbouwtellingen Vlaams Gewest,.2004.q. Segers,.Y.,.(eds),.Leven van het land: boeren in België 1750-2000,.Leuven,.2004,.p..190.r. Deze.stegen.tussen.1992.van.6%.tot.25%.in.2000.s. Meer.bepaald.de.goedkeuring.op.28.maart.2003.van.het.decreet.houdende.wijziging.van.het.... decreet.van.23.januari.1991.inzake.de.bescherming.van.het.leefmilieu.tegen.de.verontreiniging... door.meststoffen.t. Van.Eeckhoute,.A.,.Nieuwe economische dragers in het buitengebied: Opmaak van een ruimtelijk afwegingskader met toepassing op de gemeente Heuvelland,.Gent,.2003.u. Deze.regeling.werd.eerst.voor.houders.van.varkens.en.daarna.ook.voor.rundvee-,.en.. .. pluimveehouders.uitgewerkt..In.2004.bijvoorbeeld.dienden.1174.veehouders.aanvragen.voor.... stopzettingsvergoedingen.in.v. NIS,.Landbouwstatistieken: landbouwtellingen Vlaams Gewest,.1995-2004,.eigen.bewerking.w. In.2004.nam.het.aantal.bedrijven.boven.de.30.ha.nog.toe.tot.7384..bron:.Vlaams.. . .. Informatiecentrum.voor.Land-.en.Tuinbouw.op.www.vilt.be/feitenencijfers.x. .Zoals.reeds.gesteld.betekent.dit.niet.dat.er.nu.meer.gronden.gebruikt.worden.voor.de.landbouw,... wel.dat.er.meer.gronden.worden.aangegeven..Een.belangrijke.oorzaak.is.de.invoering.van.de... mestwetgeving.in.Vlaanderen.y. NIS,.Percentage.bedrijven.(met.bedrijfsleider.ouder.dan.50).met.vermoedelijke.opvolger.(van.14... jaar.en.ouder),.2005.op.http://www.statbel.fgov.be/z. NIS,.Landbouwstatistieken: Landbouwtellingen Vlaams Gewest, West-Vlaanderen en Westhoekgemeenten,.1995-2004,.eigen.bewerking.aa. NIS,.Landbouwstatistieken: Landbouwtellingen Westhoekgemeenten, 1995-2004,.eigen.. .. bewerkingab Leefbaararbeidsinkomen:bovende24789,34€;levensvatbaararbeidsinkomen:van19 592,04tot24789,34€;marginaalarbeidsinkomen:van12394,67tot18592,34€;onleefbaar arbeidsinkomen:lagerdantot12394,67€.ProvincieWest-Vlaanderen,Land- en tuinbouw in de Westhoek: evaluatie van een bedrijfseconomische situatie,.2002,.p.51.ac. NIS,.Percentage.bedrijven.(met.bedrijfsleider.ouder.dan.50).met.vermoedelijke.opvolger.(van.14... jaar.en.ouder),.2005.op.http://www.statbel.fgov.be/.ad. NIS,.Percentage.bedrijven.(met.bedrijfsleider.ouder.dan.50).met.vermoedelijke.opvolger.(van.14... jaar.en.ouder),.2005.op.http://www.statbel.fgov.be/.ae. Provincie.West-Vlaanderen,.Ruimte voor verbreding: landbouwverbreding gewikt en gewogen,... 2005,.p..16.af. De.Roo,.N.,.De.Rynck,.F..Vandelannoote,.S.(red.),.De stille metamorfose van het Vlaamse platteland,.Brugge,.1999.ag. Van.der.Vaart,.Boerderijen en Platteland in verandering: een onderzoek naar herbestemming van boerderijen in Friesland,.Nijmegen,.1999.ah. Rijker,.S.,.Onbeschermd.landbouwbeleid,.in:.Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening,.nr.1/2005.ai. ECorys/NEI,.Het vizier op de toekomst: landbouw en agribusiness in de provincie Zeeland, Rotterdam,.2004..LEI,.De plattelandseconomie in Nederland: een verkenning van definities, indicatoren, instituties en beleid,.Den.Haag,.2005.aj. Verhetsel,.A.,.Witlox,.F.,.Tierens,.N.,.Woonwensen.en.woonbehoeften.van.jongeren.in.Vlaanderen... en.Brussel,.in:.Ruimte.en.Planning,.nr..1,.2004,.pp..18-.47.ak. Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Algemene omgevingsanalyse Vlaanderen,.Brussel,... 2004,.p.182.al. Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Algemene omgevingsanalyse Vlaanderen,.Brussel,... 2004,.p..229.am. Raad.voor.het.Landelijk.Gebied,.Meerwaarde,.RLG.4/04,.Den.Haag,.2004.an. Rijker,.S.,.Onbeschermd.landbouwbeleid,.in:.Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening,.nr.1/2005.


ao. Provincie.West-Vlaanderen,.Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan.Deel.1,.2002,.p..257.ap. Provincie.West-Vlaanderen,.Provinciaal.Ruimtelijk.Structuurplan.Deel.1,.2002,.p..257.aq. Landbouwbedrijven.kunnen.ook.terecht.in.de.woongebieden.(met.landelijk.karakter),.op.. .. voorwaarde.dat.de.onmiddellijke.omgeving.er.niet.onder.lijdt.ar. Ministeriële.omzendbrief.betreffende.de.inrichting.en.de.toepassing.van.de.ontwerp-. . .. gewestplannen.en.gewestplannen.van.8.juli.1997,.gewijzigd.via.omzendbrief.dd..25/1/2002.en... 25/10/2002.as. Het.concept.“leefbaar.bedrijf”.heeft.geen.economische.betekenis.en.moet.gezien.worden.. .. in.de.planologisch-stedenbouwkundige.context..Bij.een.vergunningsaanvraag.wordt.nagegaan... of.de.aangevraagde.constructie.dienstig.kan.en.zal.zijn.voor.het.landbouwbedrijf..Via.het.begrip... “leefbaarheid”.wordt.nagegaan.of.de.aanvragen.geen.betrekking.hebben.op.verdoken.residentiële... woningbouw.at. Leenders.I.,.De.Roeck.V.,.Verkest.J.,.Desmet.A.,.Tollenaere.V.,.Van.den.Berghe.J.,.Van.Acker.F.,... Vansant.P,.Zakboekje ruimtelijke ordening,.Diegem,.2004,.p..139.au. Ibid,.p..123.av. Het.betreft.in.de.praktijk.veelal.uitgestrekte.plattelandsgebieden.die.nog.relatief.ongeschonden... zijn.en.waar.weinig.zonevreemde.bebouwing.voorkomt.of.waar.het.reliëf.een.bepalende.factor... is.voor.het.karakter.van.de.streek;.concreet.is.in.deze.gebieden.alles.toegelaten.wat.in.het.. .. agrarisch.gebied.normaal.thuishoort.onder.strikte.voorwaarde.dat.de.schoonheidswaarde.van.het... landschap.niet.wordt.aangetast.aw. In.de.woonzones.kunnen.handel,.dienstverlening,.ambacht.en.kleinbedrijf.gevestigd.worden.. .. op.voorwaarde.dat.deze.activiteiten.enerzijds.verenigbaar.zijn.met.de.onmiddellijke.omgeving,.en... anderzijds.niet.in.een.daartoe.aangewezen.gebied.dienen.afgezonderd.te.worden.ax Zonevreemdegebouwenzijnnietperdefinitieillegaalofopgetrokkenzonderdegepaste . vergunningen,.velen.bestonden.reeds.voor.de.verschillende.bestemmingen.op.de.gewestplannen... en.plannen.van.aanleg.ten.gevolge.van.de.stedenbouwwet.van.1962.werden.vastgelegd.ay. Zonevreemde.bedrijven.kunnen.zone-eigen.worden.door.de.opmaak.van.een.sectoraal.. .. Bijzonder.plan.van.aanleg.(BPA),.of.(na.vaststelling.van.het.gemeentelijk.ruimtelijk.structuurplan)... een.ruimtelijk.uitvoeringsplan.(RUP)..Door.een.BPA.of.een.RUP.kunnen.de.gebieden.waarin.... de.zonevreemde.bedrijven.gelegen.zijn.een.andere.bestemming.krijgen,.bijvoorbeeld.van.. .. agrarisch.gebied.naar.industriezone.az. Van.Eeckhoute,.A.,.Nieuwe economische dragers in het buitengebied: Opmaak van een ruimtelijk afwegingskader met toepassing op de gemeente Heuvelland,.Gent,.2003,.pp..13-14.ba. Een.bijkomende.voorwaarde.is.dat.het.gebouw.of.gebouwencomplex.deel.uitmaakt.. . .. van.een.gebouwengroep,.dit.zijn.minstens.drie.gebouwen.of.gebouwencomplexen,.al.dan.. .. niet.aan.dezelfde.kant.van.de.straat.gelegen,.die.samen.geen.functioneel,.maar.wel.een.ruimtelijk... aaneengesloten.geheel.vormen..Voor.het.Besluit.van.de.Vlaamse.regering.van.28.november.... 2003.tot.bepaling.van.de.toelaatbare.functiewijzigingen.voor.gebouwen,.gelegen.buiten.de.. .. geëigende.bestemmingszone.. zie.bijlage.1.bb. Dit.zijn.fysiek.niet.met.elkaar.verbonden.gebouwen,.die.samen.een.functioneel.geheel.vormen.bc. Deze.voorwaarden.gelden.niet.voor.de.kantoor-.of.dienstenfuncties.bd. Voor.de.meeste.functiewijzigingen.dient.het.gebouw.gelegen.te.zijn.langs.een.voldoende.. .. uitgeruste.weg.be. Vanhaverbeke,.W..en.Cabus,.P.,.Strategisch Plan Ruimtelijke Economie: eindrapport: Ruimte en Economie in Vlaanderen,.Gent,.2004.bf. Deze.noties.sluiten.volgens.de.auteurs.meer.aan.bij.het.sociologische,.economische.en.. .. ecologische.gebruik.van.die.gebieden..Er.wordt.m.a.w..vertrokken.vanuit.de.karakteristieke.. .. eigenschappen.van.de.plattelandsgebieden.i.p.v..de.stedelijke.eigenschappen.die.ze-.althans... vanuit.fysiek-ruimtelijk.oogpunt-.niet.hebben.bg. De.kernplattelandsgebieden.hebben.omwille.van.hun.ligging.en.hun.productieomstandigheden... een.groot.potentieel.voor.rurale.activiteiten,.en.ondervinden.geen.suburbanisatiedruk..Het.. .. tweede.type.plattelandsgebied.daarentegen.heeft.heel.wat.ontwikkelingshandicaps.. . en..


. kent.een.structurele.bevolkingsmigratie.gezien.het.gebrek.aan.voldoende.lokale.. . .

. ontwikkelingsmogelijkheden.bh. Het.PDPO.is.gericht.op.het.verhogen.van.de.economische.leefbaarheid.van.de.landbouw.en.... van.de.leefbaarheid.van.het.platteland..In.dit.document.krijgt.de.landbouwverbreding.gestalte... door.de.aanmoediging.van.kleinschalige.toeristische.en.recreatieve.activiteiten.onder.. .. de.vorm.van.nieuwe.kleinschalige.en/of.zelfstandige.bedrijvigheid.die.vertrekt.vanuit.de.. .. identiteit.van.het.platteland..Ook.zogenaamde.“nieuwe.economische.dragers”.. . .. die.niet.plaatsgebonden.zijn.zoals.bedrijven.in.de.sfeer.van.kennisstructuur,.distributieactiviteiten... en.telewerk.krijgen.een.plaats.in.dit.streven.bi. Bron:.Vanhaverbeke,.W..en.Cabus,.P.,.Strategisch Plan Ruimtelijke Economie: eindrapport: Ruimte en Economie in Vlaanderen,.Gent,.2004,.pp.363-369.bj. De.landbouw.blijft.volgens.het.SPRE.een.belangrijke.hefboom.voor.de.plattelandseconomie..... Nieuwe.landbouwontwikkelingen.zoals.hoevetoerisme.blijven.daarom.passen.in.een... .. strategie.van.plattelandsontwikkeling..De.traditionele,.door.de.landbouw.gedomineerde.. .. visie.op.plattelandsvernieuwing.is.evenwel.incorrect,.gezien.de.traditioneel.sociaal-. . .. economische.plattelandskenmerken.niet.meer.zo.prominent.aanwezig.. . . .. zijn.en.omwille.van.de.vele.functionele.relaties.tussen.stad.en.platteland..Daarnaast.dienen,.in... het.licht.van.een.aantal.economische.activiteiten.die.het.zeer.goed.doen.op.het.platteland,.de... lokale.ontwikkelingskansen.van.het.platteland.bekeken.worden.bk. De.provincie.Zeeland.in.Nederland.werkte.in.2000.een.model.uit.voor.een.‘vitaal’.platteland,.. .. vanuit.de.vaststelling.dat.een.te.restrictief.ruimtelijk.beleid.gevoerd.werd.op.het.platteland.. .. t.a.v..nieuwe,.niet-agrarische.economische.activiteiten..Dit.restrictieve.beleid.tast,.in.combinatie... met.de.achteruitgang.van.de.landbouw,.de.vitaliteit.van.het.platteland.in.de.provincie.aan.en.... werkt.de.verpaupering.van.het.landbouwpatrimonium.in.de.hand..Geïnspireerd.op.het.. .. model.dat.de.provincie.Zeeland.uitwerkte.om.het.platteland.er.leefbaar.te.houden,.gaat.het.. .. SPRE.uit.van.een.selectief.multifunctionele.ontwikkeling.voor.de.Vlaamse.plattelandseconomie.... Zie.ook.hoofdstuk.5.bl. Een.PKB.is.indicatief.van.karakter..Bepaalde.onderdelen.ervan.zijn.wel.bindend,.bv..het.. .. bestemmen.van.bepaalde.locaties.voor.een.bepaalde.functie..bm. De.WRO.stamt.uit.1965.en.is.sindsdien.al.vele.malen.herzien.bn. Deze.nota.bundelt.de.beleidsvoornemens.van.de.Vijfde.Nota.op.de.Ruimtelijke.Ordening.en.het... Tweede.Structuurschema.Groene.Ruimte.bo. Zonneveld,.W.,.Veranderende.beelden.van.landelijkheid,.in:.Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening,... nr..1/2005.bp. .Alterra,.Verkenning Vrijkomende Agrarische Bebouwing en Groen Wonen,.Wageningen,.2003.bq. Per.1000m².gesloopte.bebouwing.mag.één.woning.met.een.max..van.drie.opgericht.worden..Voor... de.sloop.van.kassen.geldt.een.norm.van.één.woning.per.5000m²,.eveneens.met.een.maximum... van.drie.woningen.br. Respectievelijk.Oost-.en.Middenbrabant,.Noord-Limburg,.de.Gelderse.Vallei,.Oost-Gelderland.en... Salland-Twente.bs. Binnen.de.EHS.wordt.het.duurzame.karakter,.het.behoud,.het.herstel.en.de.ontwikkeling.van.... waardevolle.ecosystemen.nagestreefd.bt. De.reconstructiewet.gaat.uit.van.een.zogenaamde.integrale.zonering,.die.randvoorwaarden.aan... de.ontwikkeling.van.de.intensieve.veehouderij.oplegt..Er.worden.drie.gebieden.onderscheiden.... De..extensiveringsgebieden.(krimpgebieden):.het.primaat.ligt.bij.natuur.en.intensieve.veebedrijven... hebben.geen.groeimogelijkheden..Landbouwers.in.deze.gebieden.worden.sterk.aangemoedigd... te.stoppen..Ten.tweede.de.verwervingsgebieden.(plafondgebieden):.verweving.van.landbouw,... wonen.en.natuur.is.mogelijk,.evenals.uitbreiding.of.hervestiging.van.intensieve.veehouderij.. .. (onder.voorwaarden),.nieuwe.vestiging.niet..Landbouwers.dienen.een.aangepaste.bedrijfsvoering... te.beoefenen..In.de.landbouwontwikkelingsgebieden.(perspectiefgebieden).tot.slot.ligt.het.primaat... bij.de.landbouw.en.is.uitbreiding,.hervestiging.en.nieuwe.vestiging.wel.mogelijk..Landbouwers.die... hun.bedrijf.binnen.Nederland.willen.verplaatsen.of.groeien.kunnen.hier.terecht.bu. De.volgende.punten.dienen.in.de.reconstructieplannen.te.worden.opgenomen:.Ruimtelijk.. .

10� w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

. en. veterinair:.bv..varkensvrije.zones;.milieu.bv..ligging.van.verzuringgevoelige.. . .

. gebieden;.water:.ligging.verdroogde.gebieden;.Natuur,.landschap.en.recreatie:.bijdrage.. .

. aan.herstel.en.aanleg.enz..Zowel.de.bestaande.als.de.gewenste.toestand.van.de.te... .

. reconstrueren.gebieden.worden.omschreven,.evenals.maatregelen.en.voorzieningen.om.de.. .

. gewenste.toestand.te.realiseren.bv. Men.spreekt.ook.van.de.regeling.“Beëindiging.Veehouderijtakken”.(de.RBV.of.“Opkoopregeling”).bw. Met.uitzondering.van.waardevol.landelijk.gebied.en.slecht.ontsloten.locaties.bx. Alterra,.Verkenning Vrijkomende Agrarische Bebouwing en Groen Wonen,.Wageningen,.2003,.p.... 33.by. Stichting.2003.Jaar.van.de.Boerderij,.Rapport Behoud boerderijen met beleid,.2003,.p..9.bz. Daalhuizen,.F..&.Jansen-Jansen,.Het.varkenslandschap.herschapen,.in:.Rooilijn,.nr..4,.2001,.pp.... 190-1996.ca. Stand.van.zaken.per.1.oktober.2003..Provincie.Limburg,.Halfjaarlijkse voortgangrapportage Regeling Beëindiging Veehouderijtakken en RvR: 1e en 2e tranche Noord- en Midden Limburg,... 2004,.p.3.cb. Daalhuizen,.F..&.Jansen-Jansen,.Het.varkenslandschap.herschapen,.in:.Rooilijn,.nr..4,.2001,.pp.... 190-196.cc. Alterra,.Verkenning Vrijkomende Agrarische Bebouwing en Groen Wonen,.Wageningen,.2003,.p.... 32.cd. Ministerie.van.Volkshuisvesting,.Ruimtelijke ordening en Milieubeheer: Vijfde Nota RO,.Den.Haag,... 2002.ce. Namelijk.Groningen,.Drenthe,.Friesland,.Overijssel,.Gelderland,.Utrecht,.Zuid-Holland,.Noord-.. Holland,.Noord-Brabant,.Zeeland.en.Limburg.cf. Daalhuizen,.F.,.Nieuwe bedrijven in oude boerderijen: de keuze voor een voormalige boerderij als bedrijfslocatie,.Delft,.2004,.pp..122-123.cg. De.industrie-.en.dienstensector.neemt.er.de.belangrijkste.plaats.in.als.het.gaat.om.. . .. werkgelegenheid,.namelijk.23%.in.nijverheid,.72%.in.diensten.tegenover.7%.landbouw.en.visserij.... De.bedrijven.in.deze.sectoren.zijn.vooral.geconcentreerd.rond.de.steden.ch. Op.www.agriholland.nl;.Land-.en.tuinbouw.in.Zeeland:.een.overzicht,.26/03/2004.ci. Grondmij.Zeeland/Ecorys.NEI,.Plattelandsontwikkeling Zeeland: Evaluatie Vitaal Platteland Zeeland,.Middelburg,.2004.cj. Grondmij.Zeeland/Ecorys.NEI,.Plattelandsontwikkeling Zeeland: Evaluatie Vitaal Platteland Zeeland,.Middelburg,.2004.ck. Deze.regeling.liep.van.2001.tot.2004..De.toepassing.ervan.werd.uitgebreid.van.varkenshouders... naar.houders.van.runderen.en.pluimvee.cl. Decreet.houdende.wijziging.van.het.decreet.van.22.12.1995.houdende.bepalingen.tot.begeleiding... van.de.begroting.1996.en.van.het.decreet.van.15.7.1997.houdende.de.Vlaamse.Wooncode,.wat... betreft.de.bestrijding.van.de.leegstand.en.verkrotting.en.onbewoonbaarheid.van.gebouwen.en/of... woningen.cm. Volgens.gegevens.van.het.Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap.staan.in.West-Vlaanderen.. slechts59agrarischebedrijfsgebouwenopdeinventarisvandeleegstandsheffing,waaronder15. in.de.Westhoek..Ministerie.van.de.Vlaamse.Gemeenschap,.Leegstandscijfers,.Brussel,.2005.cn. Hetzelfde.geldt.voor.onderhouds-.en.instandhoudingswerken.aan.zonevreemde.woningen... .. Decreet.van.18.mei.1999.houdende.de.organisatie.van.de.ruimtelijke.ordening.gewijzigd.bij.het... decreet.van.13/7/2001.co DezeregelinggaatintegenhethuidigeruimtelijkbeleidzoalsgedefinieerdinhetRSVdatde. open.ruimte.in.het.buitengebied.maximaal.wil.behouden...cp. Deze.regeling.gaat.dan.ook.in.tegen.het.RSV.dat.de.mogelijkheden.tot.woonuitbreiding.in.. .. een.gemeente.verbindt.met.het.statuut.dat.een.gemeente.krijgt.in.de.“Selectie.van.stedelijke.... gebieden,.hoofddorpen.en.woonkernen”.van.het.RSV..Niet.alle.Vlaamse.gemeenten.zouden.de... compensatie.dus.kunnen.toepassen.cq. Respectievelijk.Art.2.§4,.1°.en.2°.en.Art.8.van.het.Besluit.28.11.2003.tot.bepaling.van.de.. .. toelaatbare.functiewijzigingen.voor.gebouwen,.gelegen.buiten.de.geëigende.bestemmingszone.

10�w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

cr. Het.onderzoek.van.F..Daalhuizen.handelt.over.veranderingen.op.het.Nederlandse.platteland.als... gevolg.van.agrarisch.functieverlies.en.bedrijfsmatig.hergebruik.van.voormalige.boerderijen,.over... een.periode.van.20.jaar.(1979-1999).cs. Met.uitzondering.van.1997,.toen.verdween.1,9%.van.de.landbouwbedrijven.ct. Bron:.ANP/Trouw,.Schaalvergroting.landbouw.zet.stevig.door,.30.maart.2004.cu. Daalhuizen,.F.,.Nieuwe.bedrijven.in.oude.boerderijen:.de.keuze.voor.een.voormalige.boerderij.als... bedrijfslocatie,.Delft,.2004,.p..50.cv. Ibid.,.p..169.cw. Van.der.Vaart,.J.,.Boerderijen.en.Platteland.in.verandering:.een.onderzoek.naar.herbestemming... van.boerderijen.in.Friesland,.Nijmegen,.1999,.p..57.cx. Daalhuizen,.F.,.Nieuwe.bedrijven.in.oude.boerderijen:.de.keuze.voor.een.voormalige.boerderij.als... bedrijfslocatie,.Delft,.2004,.p..57.cy. Ibid.,.p..169.cz. Ibid.,.p..78.da. Ibid.,.pp..129-131.db. Ibid.,.p..130.dc. Ibid.,.pp..170-171dd. Ibid.,.p..99.de. Ibid.,.p..143.df. Ibid.,.pp..142-143.dg. Ibid.,.p..145.dh. Ibid.,.p..147di. Ibid.,.p..147.dj. In.2003.vond.in.het.kader.van.het.‘jaar.van.de.boerderij’.allerlei.activiteiten.plaats.rond.(de.. .. bevordering.van).het.behoud.van.historische.boerderijen.in.Nederland...Het.‘Jaar.van.de.boerderij’... was.gericht.op.het.behoud.en.zorgvuldig.beheer.van.de.historische.boerderijen.en.erven,.en.het... scheppen.van.voorwaarden.waarmee.aan.de.landelijke.bouwkunst.op.verantwoorde.wijze.een... nieuwe.toekomst.kan.worden.geboden.dk. Besluit.van.de.Vlaamse.regering.van.28.november.2003.tot.bepaling.van.de.toelaatbare.. .. functiewijzigingen.voor.gebouwen,.gelegen.buiten.de.geëigende.bestemmingszonedl. Koksijde.en.Veurne.behoren.tot.het.arrondissement.Veurne,.Lo-Reninge.tot.het.arrondissement... Diksmuide,.Zonnebeke.en.Langemark-Poelkapelle.tot.het.arrondissement.Ieper.dm. Provincie.West-Vlaanderen,.Land-.en.tuinbouw.in.de.Westhoek:.evaluatie.van.een.. . .. bedrijfseconomische.situatie,.2002dn. NIS,.Landbouwstatistieken:.Landbouwtellingen.Westhoekgemeenten:.1995-2004,.eigen.. .. bewerking.do. Streekplatform.Westhoek,.Socio-economische.beleidsvisie.en.hefboomprojecten.voor.de.. .. Westhoek,.Diksmuide,.2000.dp. In.termen.van.het.RSV.wordt.de.kust.gezien.als.een.stedelijk.netwerk.en.zijn.Veurne,.Diksmuide... en.Poperinge.kleinstedelijke.gebieden.op.provinciaal.niveau..Ieper.is.structuurondersteunend... kleinstedelijk.gebied.dq. West-Vlaamse.Intercommunale,.Statistieken.over.bedrijvigheid.Westhoek,.Brugge.dr. De.groep.van.bevoorrechte.getuigen.bestond.uit.de.schepen.en.de.ambtenaar.ruimtelijke.. .. ordening.en.de.vertegenwoordigers.van.de.landbouwraden.van.de.gemeente.ds. Hieronder.valt.zowel.een.woonfunctie.door.de.gepensioneerde.landbouwer,.als.een.. . .. (zonevreemde).woonfunctie.door.een.nieuwe.eigenaar.dt. De.landbouwtelling.van.1996.werd.verkozen.boven.deze.van.2004.vanuit.de.redenering.dat.. .. deze.meer.hoeves.bevatte..In.de.Gouden.Gids.worden.alle.zelfstandige.activiteiten.gratis.. .. opgenomen..De.zelfstandige.ondernemer.moet.zich.zelf.aanmelden..Elk.jaar.wordt.de.lijst.. .. bijgewerkt.via.briefwisseling..Reageert.de.ondernemer.niet.op.de.brief,.dan.blijft.hij.toch.. .. opgenomen.du. Akkerbouw.en.tuinbouw,.veeteelt,.gemengde.bedrijven,.diensten.verwant.aan.de.landbouw.dv. Voor.het.enquêteformulier,.zie.bijlage.2..Indien.er.na.een.bepaalde.termijn.niet.werd.gereageerd,..


. werd.een.herinneringsbrief.met.een.tweede.enquête.opgestuurd.dw. Hieronder.vallen.niet.para-agrarische.bedrijven.zoals.loonwerkers.enz,.maar.wel.. . .. paardenhouderijen,.kunstmatige.inseminatiecentra.voor.paarden,.en.veeartsen..Voor.een.. .. omschrijving.van.de.omzendbrief.en.de.problematiek.van.para-agrarische.bedrijven.zie.ook.. .. Hoofdstuk.4.onder.titel.Agrarische.en.Para-agrarische.bedrijven.dx. Nieuwe.ondernemers.dy. (Para-)agrariërs.dz. Er.zijn.in.totaal.102.enquêtes.verstuurd..31.personen.(.30%).beantwoordden.de.enquête..17.... respondenten.behoorden.tot.de.doelgroep.van.NED,.de.overige.vielen.in.de.andere.categorieën... zoals.aangegeven.in.tabel.19..12.van.de.17.respondenten.zijn.nieuwe.ondernemers,.5.zijn.. .. land-.of.tuinbouwers.met.een.niet-agrarische.nevenactiviteit.ea. Slechts.2.op.17.respondenten.heeft.een.hoeve.met.meer.dan.5.ha.bijhorende.grond.eb. 10.respondenten.op.17..3.respondenten.hebben.minder.dan.50.are,.2.tussen.de.100.en.500.are... en.2.meer.dan.500.are.ec. 10.van.de.17.respondenten.(59%).zijn.nieuwe.ondernemers,.5.zijn.op.dit.moment.land-.of.. .. tuinbouwers.met.een.nevenactiviteit,.er.is.1.para-agrariër.met.een.nevenactiviteit.en.een.. .. voormalig.para-agrariër.die.recent.volledig.overschakelde.op.een.niet-agrarische.activiteit.ed. Non-respons.van.2.nieuwe.ondernemers.ee. Op.een.totaal.aantal.van.62.niet-agrarische.activiteiten.zijn.11.op.36.nieuwe.ondernemers.. .. en.4.op.26.(para-)agrariërs.gelegen.langs.een.N-weg.(of.15%)..Regelmatig.werden.echter.. .. ook.hoeves.aangetroffen.die,.ten.gevolge.van.de.uitbreiding.van.de.dorpskern.en.de... .. aanwezigheid.van.nieuwe.woningen.en.verkavelingen,.aan.de.rand.van.de.bebouwde.kom.lagen... en.in.feite.reeds.deel.uitmaakten.van.het.woongebied,.zij.het.niet.in.bestemming..In.vier.gevallen... werden.hoeves.afgebroken.omwille.van.herbestemming.van.gronden.ten.behoeve.van.nieuwe... verkavelingen,.bv..in.woonuitbreidingsgebieden..In.één.enkel.geval.werd.een.voormalige.hoeve... leeg.aangetroffen.ten.gevolge.van.een.natuurinrichtingsproject.ef. 6.para-agrarische.activiteiten.in.koksijde.versus.3.in.Langemark-Poelkapelle,.3.in.Zonnebeke,.1.in... Lo-Reninge.en.4.in.Veurne.eg. 1.non-respons,.1.niet.van.toepassing.eh. 2.non-respons.ei. Respectievelijk.3.en.4.respondenten.ej. Bij.2.respondenten.ek. Bij.7.respondenten.el. Tussen.de.2.en.6.werknemers.per.bedrijf.em. Respectievelijk.5.respondenten,.7.respondenten.en.3.respondenten..2.non-respons.en. Respectievelijk.4.ten.opzichte.van.1.respondent.eo. Het.onderzoek.in.Nederland.wijst.op.40%.éénmansbedrijven..77.%.van.de.bedrijven.in.Nederland... heeft.niet.meer.dan.4.werkzame.personen,.(tov.53%.in.de.WH).terwijl.90%.van.de.bedrijven.... minder.dan.10.banen.te.bieden.heeft.(100%.in.de.WH)..Daalhuizen,.F.,.Nieuwe bedrijven in oude boerderijen: de keuze voor een voormalige boerderij als bedrijfslocatie,.Delft,.2004,.p..88).ep. Respectievelijk.8.hoeves.van.de.20e.eeuw,.2.van.de.18e.eeuw.en.4.hoeves.van.de.19e.eeuw.... Van.3.hoeves.is.het.stichtingsjaar.onbekend.eq. Twee.van.de.oudste.aangetroffen.hoeves.hadden.wel.reeds.bezoek.gehad.van.de.afdeling.. .. Monumenten.en.Landschappen,.tot.dusver.zonder.gevolg.er. 4.respondenten.es. De.overige.respondenten.gaven.geen.antwoord.op.deze.vraag.et. Respectievelijk.twee.en.drie.eu. Twee.respondenten.wisten.niet.wanneer.de.hoeve.de.landbouwfunctie.verloor..2.non-respons.ev. 1.niet.van.toepassing.gezien.overgenomen.van.ouders,.1.non-respons.ew. Bij.8.op.10.respondenten.nieuwe.ondernemers.werd.dit.aangegeven.als.zeer.belangrijk.ex. Bij.respectievelijk.6,.5.en.5.respondenten.werd.dit.aangegeven.als.zeer.belangrijk.ey. Respectievelijk.4.gaven.veel.parkeergelegenheid.als.zeer.belangrijk.aan,.en.steeds.3.. .. respondenten.vonden.een.goede.ontsluiting,.ruimte.voor.hobby’s.en.een.groot.woonoppervlak..

111

. zeer.belangrijk.ez. 13.van.de.17.respondenten.fa. 1.non.respons.fb. Bij.telkens.2.respondenten.fc. 3.op.de.10.respondenten.fd. 7.op.10.nieuwe.ondernemers.vonden.dit.belangrijk.(2).tot.zeer.belangrijk.(5)..6.op.7.(para-). .. agrariërs.vonden.dit.belangrijk.(2).tot.zeer.belangrijk.(4).fe. 6.nieuwe.ondernemers.op.8.(2.non-respons).vonden.dit.belangrijk.(1).tot.zeer.belangrijk.(5)..3... (para-)agrariërs.op.5.vonden.dit.zeer.belangrijk.(3).(2.non.respons).ff. Parking:.6.op.10.nieuwe.ondernemers.vonden.dit.belangrijk.(3).tot.zeer.belangrijk.(3),.5.op.7.... (para-).agrariërs.vonden.dit.belangrijk.(3).tot.zeer.belangrijk.(2)..Ontsluitingsmogelijkheid:.5.op... 10..nieuwe.ondernemers.vinden.dit.belangrijk.(2).tot.zeer.belangrijk.(3),.2.(para-)agrariërs.op.5... vonden.dit.belangrijk.fg. 7.op.10.nieuwe.ondernemers.vindt.dit.belangrijk.(1).tot.zeer.belangrijk.(6).(1.non-respons.en.... 2.hechten.er.geen.belang.aan)..Slechts.2.(para-)agrariërs.hechten.er.veel.belang.aan.(4.non-.. respons,.1.hecht.er.helemaal.geen.belang.aan).fh. 4.op.5.(para-)agrariërs.vindt.dit.belangrijk.(2).tot.zeer.belangrijk.(2).tov.3.op.6.nieuwe.. .. ondernemers.fi Geenenkelelandbouwervondditbelangrijk(2onbelangrijk,5non-respons)tegenover6nieuwe. ondernemers.die.dit.belangrijk.(3).tot.zeer.belangrijk.(3).vonden.fj. Ontsluitingsmogelijkheid:.5.op.10.nieuwe.ondernemers.vinden.dit.belangrijk.(2).tot.zeer.belangrijk... (3),.2.(para-)agrariërs.op.5.vonden.dit.belangrijk..Zichtbaarheid:.geen.enkele.(para-)agrariër.. .. vond.dit.belangrijk.(2.onbelangrijk,.5.non-respons).tegenover.4.nieuwe.ondernemers.die.dit.zeer... belangrijk.vonden..(3.vonden.dit.onbelangrijk.tot.helemaal.niet.belangrijk,.3.non-respons.fk. Slechts.1.(Para-.)agrariër.vond.dit.belangrijk.tegenover.5.nieuwe.ondernemers.fl 4t.o.v.1nieuweondernemer.fm. 2.respondenten.(3.non-respons).fn. Bij.2.op.7.van.de.respondenten.fo. Respectievelijk.5,.3,.1,.en.1.respondent(en).fp. Respectievelijk.8.en.5.respondenten.op.17.fq. Respectievelijk.3.nieuwe.ondernemers.tegenover.5.para-agrariërs.fr. De.helft.van.de.“nieuwe.ondernemers”.op.hoeves.blijkt.dus.zijn.activiteit.over.te.plaatsenfs. 9.op.17.respondenten.ft. 3.non-respons.fu. Respectievelijk.4.op.10.nieuwe.ondernemers.en.3.(para-)agrariërs.fv. 2.non-respons.fw. 2.non.responsfx. 2.non-respons.fy. 1.non-respons.fz. 3.non-respons.ga. 2.non-responsgb. 3.non.responsgc. 3.non-responsgd. 1.non-respons,.1.respondent.komt.elders.uit.West-Vlaanderenge. 3.non-responsgf. 12.respondenten.vinden.dit.belangrijk.(6).tot.zeer.belangrijk.(6)..Non-respons:.5.gg. 11.respondenten.vinden.dit.belangrijk.(4).tot.zeer.belangrijk.(7),.2:.helemaal.niet.belangrijk..Non-.. respons:.4.gh. 6.respondenten.vinden.dit.belangrijk.(4).tot.zeer.belangrijk.(2),.5:.helemaal.niet.belangrijk..Non-.. respons:.5,.1.niet.van.toepassing.

w v i | a n k e r p u n t w e s t h o e k m e i ‘ 0 6

New Gezocht: nieuwe economische dragers voor het platteland? · 2020. 8. 5. · west-vlaamse...

Documents

Transcript of New Gezocht: nieuwe economische dragers voor het platteland? · 2020. 8. 5. · west-vlaamse...