Door Steven Vos op 10-01-2008 14:27 | CES Las Vegas 2008 | January, 2008

Final op de CES

Final is al jarenlang een vaste verschijning op de CES. Ditmaal presenteerde de fabrikant geen nieuwe spea-kerlijn, maar borduurde men voort op de succesvolle 600i en de ST1000i serie. De 600i werd begeleid door de S220 subwoofer. De ST1000i heeft daar duidelijk geen behoefte aan, want het is een full range speaker die tot 38 Hz doorloopt. Zowel de geluidskwaliteit als betrouwbaarheid behoeven eigenlijk verder geen betoog. In de kleine twee jaar dat de speakers bestaan, is dit onomstotelijk bewezen. Maar de Nederlandse fabrikant zou geen Final heten als ze niet met wat nieuws zou komen op ’s werelds belangrijkste audio- en videoshow.

De daadwerkelijk introductie van de Final Sound HD receiver System 8, een prachtig vormgegeven DVD receiver werd een feit. Buiten zijn stijlvolle vormgeving om beschikt het apparaat over o.a. een HDMI in- en uitgang, uiteraard component, composiet, SCART en S-video en een USB ingang. Deze laatste is eigenlijk bestemd voor een flash memory MP3 speler. Je kunt het apparaat er ook mee upgraden, maar om problemen te voorkomen adviseert Final nadrukkelijk dit alleen te laten doen door de geautoriseerde dealer. Bij foutief gebruik zou je namelijk het interne geheugen kunnen wissen. De kans dat het gebeurt is klein, maar deson-danks toch aanwezig. Innovatief erop is het ‘virtual surround’ systeem. Met slechts twee speakers en een subwoofer creëer je heuse surround weergave. Nu is virtual surround inmiddels ook niet uniek meer, maar het bijzondere hieraan is dat de elektrostaten een lijnbron vormen en bovendien bipolair het geluid afstralen. Beide effecten zorgen ervoor dat het virtual effect over een veel langere lengte behouden blijft. Bioscoop surround geluid, maar ook stereo weergave op hoog niveau is gegarandeerd. Een ingebouwde ‘highpass’ filtering, zorgt ervoor dat via een on-screen menu de consument op eenvoudige wijze het type weergever en sub’s kan instellen, maar uiteraard zijn er nog meer parameters in te stellen.

En dan de prijs. Dat is er één met een uitroepteken! Voor nog geen 2100 euro heb je een complete set. Dus een receiver mét twee Final speakers en subwoofer. Indien gewenst is het apparaat separaat aan te schaffen, maar dat zal vermoedelijk vrijwel niemand doen omdat je voor dat apparaat afzonderlijk 1000 euro moet neertellen. Ook dan is de prijs laag te noemen, maar drie echte klasse Finals daarbij voor slechts 1100 euro meer is toch een koopje.

Geschreven door Dick Steffens

Final, de vaderlandse eindetappeKoop je vandaag de dag een multichannel setje van middenklasse prijs en kwaliteit, dan zit je toch al gauw een paar avonden met rode konen boven de gebruiksaanwijzing te turen en leren je gezinsleden nieuwe woorden. En dat zijn dan meestal geen nieuwe technische begrippen. En wees nou eerlijk, zit je dáár op te wachten?

Foto: Theo Wubbolts

Nee, in het domein van het meerkanaals- of hometheatergebeuren wil je met je nieuw verworven appara-tuur snel aan de slag kunnen gaan, zonder een briljant neefje er bij te moeten halen die iets begrijpt van menustructuren en zo. Bij het Veghelse bedrijf Final Sound Solutions, zo heet het bedrijf voluit, hebben ze daar iets op bedacht. Men neme de doorzichtigheid van elektrostatische luidsprekers, een heel aparte manier om muziek weer te geven: via een vliesdun membraan in plaats van tweeters en woofers en zo – aangevuld met een subwoofer voor het allerlaagste laag, een DVD-receiver en klaar ben je. Bovendien zullen er geen protesten uit de vrouwelijke hoek opborrelen, want het systeem levert met slechts twee luidsprekers een surround sound. Nu moet het ook nog eens zo zijn dat je direct aan de slag kunt, toch?

Foto: Theo Wubbolts

De slimme ingenieurs hebben zich geheel in jouw schoenen verplaatst: in begrijpelijk Nederlands wordt je geleid naar je doel. Snel en overzichtelijk laat het ‘HD Receiver System 8’ zich zo configureren dat je op je luisterplaats het ideale klankbeeld voorgeschoteld krijgt. Dat is toch het éinde en doel op zich? Duur? Nee, dat valt wel mee gezien de geboden kwaliteit: 2.099 euro en dat is in vergelijking met menig gelijkgeprijsde set een koopje. De Hollanders kregen de Amerikanen er op de CES warm voor, kun je nagaan!

January 2008

Bijna niet te geloven dat

deze speakers in ons eigen Nederland

ontworpen en geproduceerd worden.

t h e · a r t · o f · l i v i n g74

15G808_TAOL_2_k05_67-82 13-05-2008 06:59 Pagina 8

Final Sound staat bekend om haar superieure geluidskwaliteit. Maar ze maken meer dan

alleen maar goede luidsprekers. Het design van de luidsprekers is zowel ethisch als

technisch een hoogstandje. De platte, iets schuin naar achter leunende luidspreker

heeft een unieke uitstraling. De slanke vorm en hoogwaardige materialen maken deze

luidsprekers tot ware kunstobjecten voor in huis.

Geluid om ook naar te kijken!

The Art of Listening

15G808_TAOL_2_k05_67-82 13-05-2008 06:59 Pagina 9

Luidsprekers werden lange tijd ervaren als log en lelijk maar inmiddels is daar verandering in gebracht. Luister, maar zekerook, kijk eens naar de luidsprekers van het Veghelse Final Sound. Bijna niet te geloven dat deze speakers in ons eigenNederland ontworpen en geproduceerd worden. Dit stukje audio-design zou je eerder van bijvoorbeeld eenScandinavisch of Italiaans designhuis verwachten.Waar het bij de oprichting van het bedrijf in 1991 nog voornamelijk ging om het toepassen van een technologische moge-lijkheid, houdt het bedrijf zich heden ten dage steeds meer bezig met het verbeteren van de luidsprekers en ontwikkelenvan nieuwe audio toepassingen voor de consumentenmarkt.

Final Sound staat in de high-end audiomarkt bekend om haar complete HD luidsprekerlijn met een sublieme geluids-kwaliteit. De elektrostatische luidsprekers geven niet alleen een extreem helder audio signaal, maar zijn ook nog eens ultradun en zeer elegant. Het assortiment bestaat uit zes modulaire luidsprekerpanelen en drie bijbehorende subwoofers voorstereo of home theater.

Het Brabantse bedrijf heeft zich vanaf het begin met name gericht op de audiofiele markt; een markt waarin geen enkele concessie aan de kwaliteit van het geluid mogelijk is.Door de snelheid van de elektrostatische speakers hoor je ook daadwerkelijk meer dan met conventionele speakers. Omdatslechts het ultradunne zeer speciale folie in beweging gebracht hoeft te worden, verliezen de Final Sound speakers nage-noeg niets van het oorspronkelijke geluid. Het is dan ook een openbaring wanneer men een bekend stukje muziek eensbeluisterd via deze Final Sound speakers; men hoort echt details die men voorheen nog niet gehoord had.

Met de komst van Tony Boer als vice president marketing & sales slaat het bedrijf nu ook een andere weg in.Niet alleen geluidskwaliteit staat hoog in het vaandel, maar ook “look & feel” krijgen nu veel meer aandacht. Final Soundricht nu dan ook haar pijlen niet alleen meer op het high-end audiokanaal, maar heeft ook de lifestyle markt ontdekt. De combinatie van super audio met top design is een zeer succesvolle keuze. Final Sound bewijst dit keer op keer doortalloze prijzen en nominaties in de wacht te slepen. Niet voor niets werd de 1000i speakerset het afgelopen jaar in Amerikauitgeroepen tot ”Speaker of the year”.

t h e · a r t · o f · l i v i n g76

15G808_TAOL_2_k05_67-82 13-05-2008 06:59 Pagina 10

77t h e · a r t · o f · l i v i n g

HD-beeld èn HD-audioNiet alleen het geluid wat deze speakers voortbrengen, ishelemaal van nu ook het design past perfect in de heden-daagse wereld van plasma- en lcd-schermen. Is alles gerichtop High Definition beeld (full HD of HD ready), metdeze speakers in huis heeft men ook de bijbehorende HDaudio. De unieke elektrostatische technologie levert dezuiverste en meest natuurgetrouwe geluidsweergave in demarkt op. Het scherpe beeld van de High Definition plasma en LCDTV’s en het High Definition geluid van de speakers zijncomplementair. De audio/video beleving wordt nog gro-ter. De beeldbeleving is nog intenser omdat er nu ook eenecht super audio signaal aan toegevoegd wordt.

Dankzij de ”Inverter Technology™,ontwikkeld en gepatenteerd doorFinal Sound, is nu een serie hoog-waardige HD elektrostatische luid-sprekers leverbaar welke perfect voordeze ambiance kunnen zorgen. Omde cinema echt in huis te brengenheeft Final Sound in eigen beheereen nieuw product ontwikkeld enaan haar assortiment toegevoegd.

De FS HD receiver is een DVD/CD speler met inge-bouwde versterker (2x75 watt), tuner en een usb aanslui-ting voor bijv. een mp3 speler. Doordat het ook eenHDMI ingang en uitgang heeft, is het niet alleen perfectvoor uw full HD of HD ready TV, maar kan men ook eendigitale TV ontvanger, blu-ray speler of een spelcomputerhierop aansluiten.

Samen met de HD Receiver 201 haalt men een volledigHigh Definition Entertainment systeem in huis. De HDReceiver 201 is zo ontworpen om het maximale uit deluidsprekers te halen. Met twee HD luidsprekers wordteenzelfde geluidservaring gecreëerd als met een 5.1 sys-teem. Dus geen lelijke kabels meer naar de achterspeakersof een lastig te plaatsen center speaker. Met deze oplossingheeft men slechts de FS HD receiver, een subwoofer eneen setje Final Sound speakers nodig om een surroundeffect te creëren. Met het eenvoudige menu kunt u snel(binnen 2 minuten) en gemakkelijk uw set-up maken enzo eindeloos genieten van al uw muziek en DVD’s. Er is al een complete set (DVD receiver + luidsprekers +subwoofer) vanaf 1.999 euro.

Terecht dat men dan ook stelt “geluid om naar de kijken”

Final Sound Solutions B.V.Eisenhowerweg 8d5466 AC VeghelTel. +31 (0)413 – 375 412www.finalsound.com

15G808_TAOL_2_k05_67-82 13-05-2008 06:59 Pagina 11

??? t h e · a r t · o f · l i v i n g???

Final Sound

“Het oog mag absoluut zien wat de oren horen”

Technologie in huis neemt steeds plattere vormen aan. Neem nu de televisie, die de laatste tien jaar een ware metamor-

fose heeft ondergaan. Voorheen hadden we allemaal enorme kasten in de kamer staan, maar tegenwoordig hangen ze

zo dun als een fotolijst aan de muur. Ze worden zelfs ingebouwd waardoor alleen het scherm nog zichtbaar is. In lijn met

deze ontwikkeling zijn ook luidsprekers steeds compacter geworden. Het mag misschien niet wijd en zijd bekend zijn,

maar de absolute topproducent op het gebied van ultradunne speakers is het Nederlandse bedrijf Final Sound. Maakt u

kennis met hét geluidssysteem van nu en de toekomst waarin technologie, superieur geluid, hoogwaardige kwaliteit én

een esthetisch design hand in hand gaan.

NL Final Sound 4-1.indd 2 30-10-2008 13:45:50

??? t h e · a r t · o f · l i v i n g ???

Final Sound werd al in 1991 opgericht. Jarenlang produceerde het bedrijf geluidssystemen die hun afzet vonden in de markt voor de ware audiofi el, ofwel mensen die elke hoekje, naadje, draadje en lasje in een speaker kennen. Een paar jaar geleden werd echter de koers verlegd om een wat breder publiek kennis te laten maken met geluidsdetails waarvan we het bestaan niet eens ken-den. Elektrostatische speakers, dat is waar we het in ‘kennerstaal’ over hebben. Speakers die vanwege de combinatie van de hoogste kwaliteit (snelste en meest gedetailleerde weergave ter wereld) en een fraai design (platste speaker ter wereld) perfect aansluiten op de beleving en de lifestyle van het hogere marktsegment.

BalansDe laatste tijd staan we veel op niet-audiobeurzen met onze producten”, vertelt vice presi-dent marketing & sales Tony Boer. “In tegenstelling tot andere audio- en videoproducenten zijn het bij ons veelal de vrouwen die de mannen de stand in trekken. Dat komt vooral door de goede balans tussen design en kwaliteit. Onze subtiele, elegante, transparante speakers hebben vooral hun uitwerking op het vrouwelijke publiek, terwijl mannen vooral gericht zijn op de kwaliteit van het geluidssysteem.”

Gepatenteerde technologieEn kwaliteit is waar Final Sound voor staat. Niet voor niets is één van de systemen in de VS, waar het bedrijf sinds enige jaren een eigen vestiging heeft, uitgeroepen tot beste speaker ter wereld. Ook heeft het wereldwijd vele lovende reviews gekregen en awards gewonnen. Deels vanwege de elegante verschijning, maar vooral door de unieke, wereldwijd gepatenteerde tech-nologie. Tony: “Onze speakers bestaan uit één laag heel speciale folie, waarop een geleidende laag is aangebracht, tussen twee geperforeerde metalen platen. Deze platen laten door middel van statische elektriciteit de folie, waarop het audiosignaal staat, heen en weer trillen. Het gehele geluidsspectrum wordt op deze manier bestreken. Zuiver, plat en waanzinnig mooi.”

NL Final Sound 4-1.indd 3 30-10-2008 13:46:19

t h e · a r t · o f · l i v i n g???

Tony Boer

TransparantFinal Sound luidsprekers zijn veruit de lichtste elektrostati-sche luidsprekers in de markt en de enige echte fl at-panels die aan de muur kunnen worden gemonteerd, vrijstaand of opgehangen, waar dan ook in de kamer. Of u nu in een kleine of grote ruimte optimaal wilt genieten van uw favoriete muziek of fi lm, Final Sound heeft de perfecte oplossing. Door hun transparantie vallen de speakers boven-dien nauwelijks op, al mogen ze absoluut gezien worden! De kleinere exemplaren kunnen naast een plasma/LCD aan de wand worden gehangen, maar ze kunnen net zo goed met optionele vloersteunen worden opgesteld.

Virtuele audio-ervaringHet assortiment van Final Sound bestaat uit zes modu-laire luidsprekerpanelen en bijbehorende subwoofers voor stereo of home theater. Bovendien introduceerde dit inno-vatieve bedrijf onlangs haar eigen “High Defi nition Home Entertainment” systeem FVSS 201. Deze nieuwste aanwinst in het assortiment, slechts bestaande uit een HD Multi Receiver (DVD, CD, MP3, Tuner en 75W versterker), twee voorspeakers en een subwoofer, staat garant voor een geweldig virtueel surround geluid en is ideaal voor iedereen die de ervaring wil hebben van een complete thuisbioscoop in de eigen huiskamer, maar niet vijf speakers om zich heen wil hebben met het onvermijdelijke kabelwerk. “In de wereld van beeldapparatuur heeft men jaren geleden al de stap gezet

“Deze technologie

is het hart van onze systemen,

maar de combinatie met

een esthetisch design maakt

het product pas echt uniek.”

NL Final Sound 4-1.indd 4 30-10-2008 13:46:58

t h e · a r t · o f · l i v i n g ???

van analoog naar HD beeld”, verduidelijkt Tony. “Wij hebben die lijn doorgezet voor de audiobeleving. Bij een steeds beter en scherper beeld hoort natuurlijk ook een steeds beter en helderder geluid.”

Een nieuwe markt is volgens Tony de ‘illustere’ wereld van gaming, wat allang niet meer is voorbehouden aan de jeugd. “Integendeel, juist volwassenen geven kapitalen uit aan de nieuwste spellen en apparatuur. Daar sluiten onze speakers perfect bij aan, aangezien wij de snelste speakers ter wereld hebben met een geweldige surround sound. Daardoor lijkt het net of je echt middenin het spel zit. En binnenkort komt de 3D-tv eraan en wij vinden dat daar ook 3D-geluid bij hoort. Wij hebben daar de ideale producten voor, al zeg ik het zelf.”

VakmanschapFinal Sound speakers worden stuk voor stuk, met ontzettend veel liefde voor het vak, door ervaren vakmensen gemaakt. Er zit echte passie in, dat zie je én dat hoor je. “Wij bezuinigen niet op de kwaliteit in de vorm van de goedkopere onderdelen”, licht Tony toe. “Wij hanteren een omgekeerde fi losofi e: wij maken eerst met gevoel en passie een topproduct en kijken dan pas wat de verkoopprijs moet worden. Als je vanaf een gewenste prijs gaat terugrekenen naar de kosten van het vervaardigen, doe je in onze ogen teveel concessies aan de

kwaliteit waar we voor staan. Onze speakers ondergaan bij-voorbeeld 150 uur inspeeltijd voordat ze de fabriek verlaten. Dat doen we om de folie op te rekken. Verder krijgt iedere afzonderlijke speaker een soort geboortekaartje mee voordat het de deur uit gaat. We meten de frequentieresponse en slaan deze op in onze databank. Dat is zeg maar het DNA van de speaker. Mocht er een luidspreker terugkomen, dan kunnen we deze inpluggen en vergelijken met de gegevens voordat het product werd geleverd.”

Wereldwijd afzetgebiedWe mogen best trots zijn op dit echt Nederlandse product dat hier haar thuismarkt heeft, maar daarnaast inmiddels een afzetgebied heeft van 23 landen wereldwijd. Van de VS tot Japan en van China tot Australië. Bovendien komt vanaf 2009 de technologie van Final Sound ook terug in andere, zeer gerenommeerde merken. “Nogmaals, deze technologie is het hart van onze systemen, maar de combinatie met een esthetisch design maakt het product pas echt uniek. Want zeg eens eerlijk: het oog mag in ons geval toch best zien wat de oren horen?”

Tekst: François Elands

Final SoundEisenhowerweg 8d5466 AC VeghelTel.: 0413 - 375 412www.fi nalsound.com

NL Final Sound 4-1.indd 5 30-10-2008 13:47:18

-TEST- Final ‘bundel easy-100’

De krachten gebundeldElektrostaten hebben iets ‘aparts’. Ze hebben iets

weg van zwarte magie. Je vraagt je dan ook af hóe

het kan dat het werkt, want het is toch een beetje

vragen om moeilijkheden.

Klimatologisch gezien zou ons

land er eigenlijk ook niet geschikt

voor zijn: te vochtig. Hoe kan het

dat elektrostaten toch behoorlijk

populair zijn, is dan de vraag.

Aan de hand van het kant-en-

klare systeem van Final Sound ga

ik dat uitleggen.

Luidsprekers zijn er in alle soorten en maten en veelal het meest besproken onderwerp in de keuze van een hifi- en muziekinstallatie. De meest

gestelde vraag is “hoeveel watt zijn deze speakers?” Daar kan ik snel een antwoord op geven, dat kort door de bocht “nul” is. Want een luidspreker is geen gloeilamp! Er is ook een lang antwoord mogelijk. Een luidspreker aangesloten op een versterker krijgt naar gelang de dynamiek in de muziek een wisselend aanbod aan spanning te verwerken. De efficiëntie waarmee de luidspreker met die spanning omgaat bepaalt de geluidsdruk die er in de kamer wordt

neergezet. Hoe harder het moet, hoe meer vermogen het kost. En ook vaak hoe groter de luidspreker moet worden. Beter is uit te gaan van de gevoelig-heid van die luidspre-ker waarop je je keuze

Theo Wubbolts

hebt laten vallen en aan de hand daarvan de benodigde elektronica aan te schaffen.Een voorbeeld: is de gevoeligheid 85dB en wil je op luister-afstand in een gemiddelde huiskamer een geluidsdrukni-veau bereiken van 100dB, dan moet je er rond de dertig watt in stoppen. Let op, dit gebeurt in de praktijk natuurlijk niet want muziek heeft (hopelijk) dynamiek en een wisselende verhouding in de frequentie zodat die dertig watt niet continue aangeleverd hoeven te worden. Soms is het zelfs meer – vandaar dat het ver-standig is een beetje ‘overkill’ in vermogen van de versterker te kopen – meestal minder. Tot zover de algemene tech-niek en hopelijk is hiermee ook het fabeltje van ‘de luid-spreker kun je opblazen met een te grote versterker’ van de baan. Na bijna dertig jaar in dit vak verbaas ik me er altijd nog over dat dit hardnekkige misverstand de wereld nog niet uit is, 37 jaargangen HVT ten spijt…

Elektrostaat

Het gangbare type luid-spreker is de zogenaamde dynamische. De tweeter (= giller) zorgt voor het hoog, de woofer (= blaffer) voor het laag. Het filter in de kast zorgt voor de splitsing van het signaal naar de betreffende unit. Soms worden de tweeter en woofer geholpen door een mid-range (squaker genaamd, moet ik dit ook vertalen? nou vooruit dan: huiler) en/of worden er meer units ingezet. Er zijn kleine, middelgrote en grote luidsprekers. In het

16 hvt - december 2008

hvt - december 2008 17

werkingsprincipe komen ook vele varianten voor: bas-reflex (het meest toegepaste), hoorn, open/gesloten en transmis-sielijn. Meestal met een hogere vrouwelijke dan een elektri-sche impedantie (= weerstand).De kwaliteit van de luidspreker is min of meer evenredig met de prijs. Alle componenten goed op elkaar afstemmen is geen sinecure: het kost onderzoek en is bovendien ar-beidsintensief. In luidsprekerland heb je populaire merken afkomstig uit alle windstreken, waarbij ten onzent – om enkele te noemen – uit Groot Brittannië (B&W, KEF, Mo-nitor Audio en Tannoy), Duitsland (Canton, ELAC, Heco), Frankrijk (Focal, Triangle, Elipson), Denemarken (Dynau-dio, Jamo, Dali) en de VS (JBL, Infinity, Klipsch, Bose) in de meeste HiFi-speciaalzaken wel te vinden zijn. Bouwers van elektrostaten zijn er niet zoveel: Martin Logan (VS), Magnepan (ook VS, eigenlijk een magnetostaat en enigszins vergelijkbaar in principe), Audiostatic (Nederland), QUAD (GB), Solosound, Syntaxis en vanMedevoort (ook NL), Stax (Japan) en tot slot Final (NL).

Final ‘bundel’

Het onderwerp van deze test is eigenlijk te gek voor woorden. De Nederlandse elektrostatenbouwer Final heeft een bundel samengesteld en daarmee een groot aantal ‘kopzorgen’ weggenomen die opdoemen bij de keuze van een HiFi- muziekinstallatie. De bundel bestaat uit twee luid-sprekers, F100i, een subwoofer, de S95 èn een DVD-receiver FVSS-201. Zo is de vraag overbodig welke receiver er nodig is voor de aansturing, want deze zit in de bundel net als de subwoofer die optimaal toegesneden is voor het gebruik van de ranke elektrostatische panelen F100i.

Final F100i

De F100i is een rank paneel van net geen 20 cm breed en iets meer dan 60 cm hoog. Door de zwarte lijst en ‘half’-open structuur (een geperforeerde voor- en achterplaat met daartussen het actieve membraan) oogt het geheel veel klei-ner, met een lage WAF (woman acceptantce factor) zie bo-ven, als gevolg. De noodzakelijke elektronica zit in de voet en brengt de diepte daarmee op zo’n 10 cm. De F100i kan op een optioneel statief (€ 199 per set) worden geplaatst, waarbij de luidsprekerdraad en de voedingskabel netjes in de vierkante buis weggewerkt kunnen worden. Eveneens optioneel is een muurbeugel (€ 79 per set).De werking van een elektrostaat komt er in het kort op neer dat een vliesdun membraan de lucht in trilling brengt. Het grote voordeel hiervan is dat de massa heel laag is, lager dan bijvoorbeeld de massa van een tweeter uit een ‘gewone’ luidspreker en er geen luidsprekerkast nodig is. Er wordt dus ook geen kleuring van diezelfde kast aan het muzieksignaal toegevoegd. Voor het volledige frequentiebereik zou er een veel groter oppervlak nodig zijn – zie testen van de full-range Final modellen in HVT van de ‘0.4’ in mei 1996, de ‘1.4’ maart 1997, de ‘0.2’ van september 2001, de ‘400i’ plus S200 sub van februari 2006 en de ‘600i’ in september 2006 – vandaar dat Final de subwoofer ‘S95’ er in de bundel bij levert. De F100i werkt vanaf 160Hz tot 25kHz. Deze keuze

is zeer goed want ons oor is zeer gevoelig voor fasefouten – optredend bij een verkeerde berekening van het kantel-punt in het filter van een ‘gewone’ dynamische luid-spreker – en die komen door gebruik van deze subwoofer niet voor. Opvallend is dat het geluid afkomstig van de F100i’s met de subwoofer zo prachtig in elkaar overvloeit. Voor de meer technisch ge-interesseerde lezer verwijs ik graag naar het kader.

S95

De subwoofer is een neutraal ogende kubus met de afme-tingen van ruim een A4-tje (36x27x33, hxbxd in cm). De klasse-D versterker (75 watt klasse-D) is ingebouwd en het laag komt uit de onderkant in samenwerking met de nauw-keurig afgestemde reflexpoort aan de achterzijde. Voor de netspanningaansluiting, de aan/uit-schakelaar en volumeregeling moet je aan de achterzijde zijn. De instelling van het kantelpunt gebeurt in de DVD-receiver.

FVSS-201

De DVD-receiver, het hart van de installatie, bestaat uit een DVD/CD-speler en tuner-versterker in één en kan fungeren als aansluitpunt voor de randapparatuur. De installatie is eenvoudig en de menustructuur is in het Nederlands. Aan de achterzijde zijn naast de luidsprekeraansluitingen ook de 12 volts uitgangen om de F100i elektrostatische luidsprekers van spanning te voorzien. Om beeld door te voeren naar het vlakke beeldscherm zijn er ingangen voor S-video en composiet (het gele video-kabeltje) alsmede voor L en R voor het geluid van bijvoorbeeld de set-topbox of satelliet-ontvanger, is er een optische en een coaxiale ingang, naast een complete extra aansluiting voor bijvoorbeeld een video-recorder (AUX 1 genaamd) plus een AUX 2, waarbij ook gebruik gemaakt kan worden van component (= Y, Ca/Pb en Cr/Pr) en eventueel een USB. Als uitgangen wederom com-ponent, een SCART een HDMI in/out en een sub-uitgang voor de S95. Voor radio-ontvangst is er een antenne-ingang voor FM en AM. Ruim voldoende om in negentig procent van de huishoudens uit de voeten te kunnen. De voorzijde is met de noodzakelijke toetsen voor de bediening sober gehouden; je kunt met de afstandsbediening alles regelen en dat is wel zo prettig. Immers alleen op je luisterplaats kun je de goede stand voor het volume instellen, en zo ook voor de subwoofer (druk op toets ‘sub’ en regel het volume). Dit laatste kan handig zijn als je naar film wilt kijken want dan

hvt - december 2008 19

kan het laag soms wel een tikkie meer, toch? Bovendien is dan de stand Dolby Virtual Surround op de AB aan te beve-len: je hoort het geluid dan ook van achteren.

Afstandsbediening

Een apart hoofdstukje over de afstandsbediening is wel op zijn plaats. Omdat de menustructuur ook in het Nederlands is, loop je via het vlakke beeldscherm heel soepeltjes door de instellingen, een kind kan de was doen. Je kiest de luid-spreker, de subwoofer, de afstand tot de zit/luisterplaats, de demping van de kamer – het maakt namelijk uit of deze rijk gestoffeerd is of juist niet – en of de luidspreker vrij of tegen de muur staat opgesteld.Ik heb binnen een paar minuten de set opgesteld en kan je verzekeren dat het iedereen lukt.

Ter overweging

Een van de voordelen van elektrostatische weergevers is hun ongekleurde geluid. Je hoort echt alles, niks wordt verdoe-zeld. Dat betekent ook dat slechte opnames er niet mooier op worden maar mooie opnames niets aan schoonheid zullen verliezen. Het aantrekkelijke van dit Final systeem is de plaats in het betaalbare prijssegment. Normaal zijn elektrostatische weergevers als ze het hele frequentiebereik voor hun rekening moeten nemen veel duurder (de eerste Final die dat doet kost € 1.899 per paar en met de receiver erbij kost het dan € 2.898). Een ander voordeel is dat het geen grote aanslag op je interieur is; de F100i is heel decent in de buurt van het vlakke beeldscherm te plaatsen. Voor zowel muziek als voor film kun je met één systeem volstaan

en breng je de kwaliteit van het geluid op eenzelfde niveau als van het high-definition beeld.

Luisteren

Een hele stapel CD’s is in de lade van de DVD-receiver FVSS-201 gegaan. Van modern, onder andere Jennifer Warnes ‘Famous Blue Raincoat’ en Sinéad O’Conner met de Chieftains in ‘The Foggy Dew’. Van LA4 in ‘Nouveau Bach’ en Oscar Peterson met ‘Nighttime’ tot klassiek met Frederica von Stade in Mozart aria’s op PentaTone en Dejan Lazic in Racmaninov’s Tweede Pianoconcert op Channel Classics. Niks verveelde en niks stelde teleur. Sterker nog: de tijd vloog voorbij en was om voor ik er erg in had.

Conclusie

De bundel van Final Sound is een kant-en-klare oplossing voor hen die eenvoud van installatie willen combineren met een open en detailrijk geluid. De bundel maakt het plaatsen van de luidsprekers en subwoofer nog eens extra gemak-kelijk door het intelligente set-up menu op de afstands-bediening. Final is er in geslaagd een systeem te brengen dat menig stereo-liefhebber zal waarderen en daarnaast de film-kijker ook nog aan zijn of haar trekken laat komen. Als elektrostaat-liefhebber en -eigenaar van huis uit ‘warm aanbevolen’!

Prijs: DVD-receiver FVSS-201 / F100i / S95 totaal € 2.499 alleen in zwarte versie (tegen meerprijs is een grotere sub-woofer uit het Final-progamma verkrijgbaar)Voor meer informatie www.finalsound.com

De Final maakt gebruik van het gepatenteerde ‘Inverter Technology’. Het patent (nummer US 7,054,456 B2), verwijst naar een elektrostatische luidspreker welke aangestuurd wordt met een geïnverteerd signaal.Bij traditionele elektrostaten wordt een audiosignaal met een hoge spanning op het diafragma gezet en een gelijkspanning op de beide stators. Met Final Sound Inverter Technology™ is dit signaal ‘geïnverteerd’ en dat draagt bij aan een veel betere prestatie, méér veiligheid en lagere kosten. De exclusieve Inverter Technology™ betekent een verandering in de manier waarop geluid en spanningen binnen de luidspreker bewegen. In een traditionele elektrostaat beweegt het audiosignaal tussen de positief en negatief geladen statorplaten die zich aan beide kanten van het mylar diafragma bevinden. De nieuwe Final technologie draait dat proces om. Het audio-signaal is als het ware ‘opgesloten’ in het diafragma. Door de eenvoud van de inver-tertechniek, heeft de impedantie een veel betere waarde voor de hele lijn van nieuwe Final luid-sprekers. Daardoor is het mogelijk om kleinere versterkers, vanaf ongeveer 35 watt, toe te passen. Finals zijn lijnbronnen en worden daarom minder gehinderd door de akoestische eigenschappen van de kamer. Final panelen zijn veilig en voldoen daarom aan de strenge eisen voor CE en UL.