rijk

erh

ech

ter

sch

on

erdiverser

welvarender

solidair

excellent

bereikbaar

minder

milieu-

belastend

mooier

Daan Zandbelt Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving

12 juli 2019

Twente Panorama Nederland

Twente

NL

Floris Alkemade

| Rijksbouwmeester

Berno Strootman

| Rijksadviseur | fysieke leefomgeving

Daan Zandbelt

| Rijksadviseur | fysieke leefomgeving

NLmoet

Parijs halen Energietransitie

Eén miljoen woningen Woningbouwopgave

Droge voeten & een koel hoofd Klimaatadaptie

100.000 250.000

250.000-1.000.000

1.000.000-2.500.000

2.500.000-7.500.000

Verkeersintensiteit: Ton CO2/km < 750750 - 1.5001.500 - 2.2502.250 -3.300> 3.300

Ton CO2/ha

0 0 - 5 5 - 30 30 - 100 100 - 300 300 - 1.000 > 1.000NOVALUE

Bronnen:EZ / RVO - liggig industrie en CO2 emissies 2013Klimaatmonitor - uitstoot industrie per gemeente 2015Klimaatmonitor - uitstoot gebouwde omgeving per gemeente 2015Klimaatmonitor - uitstoot landbouw per gemeente 2015Ibis bedrijventerreinen categorie 3 en hogerCBS bestand bodemgebruikWUR & CBS - Rasterdata CO2 uitstoot uit veen

Kaart 3 Opgaven waterveiligheid en zoetwater

1e Nota1958

2e Nota1966

3e Nota1977

4e Nota1988

Nota Ruimte2004

SVIR2012

“decentraal wat kan,centraal wat moet”

VinexwijkenGroeikernRandstad & Groene Hart

Gebundelde deconcentratie

“nationale belangen”

Maatschappij | NDSM-werf AmsterdamKlimaat | Hoogwater in 1993 & 1995Natuur | OostvaardersplassenEconomie | Zuidas CBD, Amsterdam Vrijheid binnen kaders

In samenhang

Kwaliteit voorop

Bekeken over lange termijn

Happy & Healthy

Panorama Nederland

Een rijk boerenland

Transitie van

de Landbouw

Nieuwe energie

Meer tijd voor elkaar

Water verbindt ons

Energietransitie

Verstedelijkings-

opgaveKlimaatadaptatie

Het Rijk spreekt zich uit Governance

Panorama Nederland

Nederland | Een rijk palet van regio’s

Regeerakkoord, p.2

Regio’s onderscheiden zich van elkaar door hun: - landschap - cultuurhistorie - economische profiel - cocktail van opgaven Versterk de onderscheidende kwaliteiten

’s

“We zijn voor verschillen, maar tegen tegenstellingen.”

© Monocle.com © Chris Keulen

Van een saai en

eentonig leven gaat

zelfs een schimmel

dood.”

“

Vermijd monoculturen,

die zijn niet schok- en toekomstbestendig.prof. Johanna Westerdijk hoogleraar schimmelculturen & plantenziektes en eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland

stel kwaliteit voorop

We hebben niet

de ruimte, noch het geld

en tijd om opgaven los

van elkaar te adresseren.

Een rijk boerenland

Transitie van

de Landbouw

Nieuwe energie

Meer tijd voor elkaar

Water verbindt ons

Energietransitie

Verstedelijkings-

opgaveKlimaatadaptatie

Het Rijk spreekt zich uit Governance

Panorama Nederland

We maken een dubbelslag: de Nederlandse Delta blijft veilig én de omgevingskwaliteit gaat omhoog Water verbindt ons

Wateropgaven maximaal benutten

voor omgevingskwaliteit.

Veessen-Wapenveld

Zo bouwen we aan nieuwe natuur, aantrekkelijke

woongebieden, nieuwe recreatiemogelijkheden en

fantastische landschappen.

De Waal, Nijmegen

Am

biti

e

De Doorbraak

Almelo - ReggeRetentiegebied Kristalbad

Hengelo - Enschede

HulsbeekOotmarsumTwickelLankheet

We brengen landbouw weer in evenwicht met het landschap en de maatschappij Rijk boerenland

Afname boerenlandvogels Sinds 1960 is het aantal boerenlandvogels met 60-70% teruggelopen

bron: SOVON

De huidige intensieve landbouw gaat ten koste van het landschap, de natuur, het milieu, de volksgezondheiden van het inkomen van de boer.

Dia

gnos

e

1. Stel een hoge land-

schapskwaliteit als

randvoorwaarde

voor landbouw

De Ooijpolder

2. Maak de bodem

weer gezond

3. Bied perspectief

voor het veen

4. Wees zuinig op

onze open ruimte

5. Haal industriële

landbouw uit het

landelijk gebied

Prin

cipe

s

We werken aan een energieneutraal Nederland met maximaal behoud van ruimtelijke kwaliteit

Nieuwe energie

Parijs halen

Dia

gnos

e

Onderaan het verkeerde lijstje

2016

CO2-reductie

Dia

gnos

e

databron: Energieagenda (2016), EZK

Klimaatakkoord: mooie stap, maar nog sectoraal en gefragmenteerd

Kabinet en Ed Nijpels presenteren het Klimaatakkoord De 31 regio’s voor de Regionale Energie Strategieën (RES)

Dia

gnos

eD

iagn

ose

De transitie naar een duurzame energievoorziening raakt alle grote ruimtelijke en maatschappelijke opgaven

Aquathermie Geothermie

Besparen: minder aangedreven mobiliteit

Besparen en ruimte voor opwek en opslag.Combinatie met landbouwtransitie

Meer dan alleen

zon en wind.

Trial and error

TEO, TEA, TEDGeothermieOpslagWaterstofIntegratie van zon Isoleren besparenMinder mobiliteit

Pilots

}

1. Geef nieuwe energie

aan oude wijken

2. Bouw Regionale

Energiestrategieën

uit tot Regionale

Omgevingsagenda’s

3. Werk aan grens-

overschrijdende

energie

Prin

cipe

s

We zetten stedelijke ontwikkeling in als motor voor een aantrekkelijke en sociale leefomgeving

Meer tijd voor elkaar

Dia

gnos

is

Aanbod creëert vraag Een file hoort bij de balans

tussen vraag en aanbod

databron: PRIMOS 2017

Anders dan Vinex

Dia

gnos

e

v

Dia

gnos

is

De woningbouwopgave als motor voor de stad

Het is tijd voor een nieuw hoofdstuk in de

Nederlandse ruimtelijke ordeningstraditie

Dia

gnos

e

bron: Piet Mondriaan / Gemeente Museum Den Haag

Patch 22, Buiksloterham

Het mengen van functies op schaal van gebied en gebouw vergroot keuzevrijheid

Meer nabijheid & keuzevrijheid

Am

biti

e

Schuifhuis

3. Optimaliseer snelle (inter)nationale

treinverbindingen

2. Stimuleer keuzevrijheid: het

openbaar vervoer als regionale

ruggengraat

1. Stimuleer nabijheid: concentreer

en meng woningbouw met

ander stedelijk programma

Prin

cipe

s

Een rijk boerenland

Nieuwe energie

Meer tijd voor elkaar

Water verbindt ons

Transitie van

de Landbouw Energietransitie

Verstedelijkings-

opgaveKlimaatadaptatie

Het Rijk spreekt zich uit Governance

Panorama Nederland

50Million peopleWithin a three-hour drive

250 km

10%of the EU on

3%of its land

ABCAmsterdamBrusselsCologne

TWENTE625 duizend inwoners300 duizend banen

Eeuwige structuur, wisselende inrichting

spoor

Wibautstraat, Amsterdam

stadssnelweg boulevardmetro

Gebruiker

Functie

Gebouw

Bestrating

Stadstructuur

Ritmes

Mid-Size Utopia - best of both worlds -

New York22 million

Institute for Advanced Study Princeton

Mesa+ UTwente

Dave Blank Robbert Dijkgraaf

Nederland17 million

Twente Randstad

Bind nieuwe generaties aan de regio

Wegen- netwerken

RINGEN

LADDERS

STADSPOORTEN

OV - netwerken

GROEILIJNEN

VOORSTADHALTES

CS

Passend regionale netwerken

Langzame netwerken

ZACHTE ZONES

GROENE ADERS

STREEKPARKEN

Panorama Nederland biedt inspiratie voor sturing en samenwerking

Governance

Nederland | Een rijk palet van regio’s

Regio’s onderscheiden zich van elkaar door hun:

- landschap - cultuurhistorie - economisch profiel - coctail van opgaven Versterk de onderscheidende kwaliteiten

Een rijksrol voor

super-nationale

structuren

ABC | Amsterdam- Brussels-Cologne

Makkelijker kunnen we het niet maken.

Wel leuker!