ND170497 rapportage maatstaf hulp bij het huishouden ...€¦ · Sinds 2007 maakt de aanspraak hulp...

Onderzoek Maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam

Evelien Rijken, MSc Nienke van Vliet, MSc Martijn van der Steen, MSc Suzanne Elbertse, MScBA

Onderzoek Maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam

Colofon

Titel Onderzoek: maatstaf hulp bij het huishouden Gemeente Amsterdam Auteur(s) Evelien Rijken MSc, Nienke van Vliet MSc, Martijn van der Steen, MSc (KPMG

Plexus) en Suzanne Elbertse, MScBA (KPMG Plexus) Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Kenmerk ND/17/0497/amhh Publicatiedatum 28 februari 2017 © Bureau HHM

ND/17/0497/amhh 28 februari 2017 © bureau HHM Pagina 4 van 73

Inhoudsopgave

1. Inleiding ................................................................................... 7 1.1 Aanleiding ................................................................................. 7 1.2 Onderzoeksvragen ....................................................................... 8 1.3 Scope opdracht ........................................................................... 9 1.4 Huidige beleid gemeente Amsterdam hulp bij het huishouden .................. 9 1.5 Leeswijzer .............................................................................. 10 2. Aanpak onderzoek .................................................................... 11 2.1 Onderdeel 1: Uitgangspunten van het Amsterdamse beleidskader ............ 11 2.2 Onderdeel 2: Uitkomsten van onderzoek Utrecht, Twente en Hoorn ......... 12 2.3 Onderdeel 3: Expertvisie ............................................................. 13 2.4 Onderdeel 4: Cliëntinterviews ....................................................... 13 2.5 Onderdeel 5: Observaties ............................................................ 14 2.6 Onderdeel 6: Analyse van gegevens & conceptrapportage ...................... 16 2.7 Onderdeel 7: Visie van de klankbordgroep ........................................ 16 2.8 Onderdeel 8: Definitieve rapportage ............................................... 17 3. Schoon en leefbaar huis ............................................................. 18 3.1 Reacties op de bestaande beleidsregels ........................................... 18 3.2 Activiteiten ............................................................................. 18 3.3 Frequentie per activiteit ............................................................. 21 3.4 Weegfactor per activiteit ............................................................ 23 3.5 Tijdbesteding per activiteit .......................................................... 24 3.6 Benodigde inzet ........................................................................ 28 3.7 Beïnvloedende factoren .............................................................. 33 4. Beschikken over schone was ....................................................... 36 4.1 Reacties op de bestaande beleidsregels ........................................... 36 4.2 Activiteiten ............................................................................. 36 4.3 Frequentie per activiteit ............................................................. 37 4.4 Weegfactor per activiteit ............................................................ 37 4.5 Tijdbesteding per activiteit .......................................................... 37 4.6 Benodigde inzet ........................................................................ 38 4.7 Beïnvloedende factoren .............................................................. 39 5. Beschikken over boodschappen ................................................... 41 5.1 Reacties op de bestaande beleidsregels ........................................... 41 5.2 Activiteiten ............................................................................. 41 5.3 Frequentie per activiteit ............................................................. 41 5.4 Weegfactor per activiteit ............................................................ 41 5.5 Tijdbesteding per activiteit .......................................................... 41 5.6 Benodigde inzet ........................................................................ 42 5.7 Beïnvloedende factoren .............................................................. 43


6. Beschikken over maaltijden ........................................................ 44 6.1 Reacties op de bestaande beleidsregels ........................................... 44 6.2 Activiteiten ............................................................................. 44 6.3 Frequentie per activiteit ............................................................. 45 6.4 Weegfactor per activiteit ............................................................ 45 6.5 Tijdbesteding per activiteit .......................................................... 46 6.6 Benodigde inzet ........................................................................ 46 6.7 Beïnvloedende factoren .............................................................. 47 7. Advies en instructie .................................................................. 48 7.1 Reacties op bestaande beleidsregels ............................................... 48 7.2 Activiteiten ............................................................................. 48 7.3 Frequentie per activiteit ............................................................. 49 7.4 Weegfactor per activiteit ............................................................ 49 7.5 Tijdbesteding per activiteit .......................................................... 49 7.6 Benodigde inzet ........................................................................ 49 7.7 Beïnvloedende factoren .............................................................. 50 8. Beelden van cliënten ................................................................. 51 8.1 Kenmerken (geïnterviewde) cliënten ............................................... 51 8.2 Uitkomsten gesprekken ............................................................... 52 9. Reflectie expertgroep ............................................................... 54 10. Belang van uitkomsten voor andere gemeenten ............................... 56 Bijlage 1. Deelnemers expertgroep ....................................................... 58 Bijlage 2. Format cliëntinterviews ........................................................ 59 Bijlage 3. Deelnemers klankbordgroep ................................................... 60 Bijlage 4. Analyse dataset Amsterdam ................................................... 61 Bijlage 5. Verschillen gemeten tijdbesteding per activiteit voor het resultaat

‘schoon en leefbaar huis’ in onderzoek Amsterdam en Utrecht ......... 68 Bijlage 6. Verdeling inzet ................................................................... 70


Voorwoord

Voor u ligt de eindrapportage van het onderzoek naar een maatstaf voor hulp bij het huishouden in de gemeente Amsterdam. Het onderzoek sluit aan bij de landelijke discussie over de huishoudelijke hulp en de wijze waarop de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) door gemeenten wordt vertaald naar lokaal beleid. De recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep in drie zaken over huishoudelijke hulp en de aandacht in de media over hoe gemeenten omgaan met deze uitspraak, illustreren de actualiteit en relevantie van het onderzoek. Dit rapport is geschreven voor de gemeente Amsterdam en gericht op het beleid van deze gemeente. In het onderzoek zijn de inspanningen van verschillende betrokken partijen en personen essentieel geweest. Leden van de expertgroep hebben cruciale input geleverd voor de expertnorm. De klankbordgroep heeft een brede groep van belanghebbenden uit het veld vertegenwoordigd. Het praktijkonderzoek met tijdsmetingen had niet plaats kunnen vinden zonder medewerking en hulp van de betrokken aanbieders van hulp bij het huishouden: Amstelring, Cordaan, Emile, Leven & Zorg, Madeliefje Thuiszorg en Tzorg. Wij willen alle betrokkenen bedanken voor de geleverde inspanningen en hun constructieve bijdragen aan het onderzoek. Bureau HHM en KPMG Plexus februari 2017


1. Inleiding

1.1 Aanleiding Wmo 2015 De Wmo 2015 geeft gemeenten de opdracht de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie van inwoners te bevorderen en te behouden. Wanneer de zelfred-zaamheid afneemt, kunnen verschillende voorzieningen worden ingezet waaronder huishoudelijke ondersteuning. Gemeenten hebben beleidsruimte bij het kiezen van de voorzieningen en de wijze waarop die worden toegekend, ingezet en bekostigd. Doel van de Wmo 2015 is kwetsbare mensen zo lang mogelijk zelfredzaam en zelfstandig thuis te laten wonen en leven. CIZ-richtlijn Sinds 2007 maakt de aanspraak hulp bij het huishouden (Hbh) onderdeel uit van de Wmo. Daarvoor werd huishoudelijke hulp onder de noemer ‘Huishoudelijke Verzorging’ verstrekt vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Ten tijde van de overgang van Hbh naar de Wmo heeft het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) een richtlijn ontwikkeld door de ervaringen van professionals in het veld te bundelen. Er is toen geen objectief en onafhankelijk onderzoek uitgevoerd om de uitkomsten daarvan in de praktijk te toetsen en valideren. De CIZ-richtlijn bevat een overzicht van benodigde activiteiten en bijbehorende tijdbestedingen voor huishoudelijke werkzaamheden. Daarbij geeft het CIZ ook aan welke factoren van invloed zijn op de benodigde tijd, zoals de samenstelling van het gezin en eventuele aanvullende beperkingen van de cliënt. Uitspraken Centrale Raad van Beroep De Centrale Raad van Beroep heeft op 18 mei 2016 een aantal leidende uitspraken gedaan over huishoudelijke hulp onder de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning 2015. Een belangrijk punt dat voor de gemeente Amsterdam uit de gewezen uitspraken voortvloeit is dat de toekenning van huishoudelijke verzorging, overeenkomstig artikel 4 van de (oude) Wmo 2007, in resultaatsgebieden ‘een schoon en leefbaar huis’ een duidelijke maatstaf vereist. Op basis van een objectief vastgestelde maatstaf kan worden aangeven welk niveau van schoon voor een huishouden verantwoord is en welke concrete ondersteuning wordt geboden om het resultaat te bereiken. Ook heeft de Rechtbank in Amsterdam uitspraken gedaan. Hierin constateert de rechtbank dat het college van de gemeente Amsterdam de wijze waarop dit resultaat kan worden bereikt, eenzijdig heeft overgelaten aan de zorgverlener. De rechtbank achtte deze gang van zaken in strijd met de Wmo. Dit komt omdat het tot de kerntaak van het bestuursorgaan behoort om de rechten (en plichten) van de cliënt vast te stellen. Wat er voor nodig is om het resultaat te bereiken is afhankelijk van de feiten en omstandigheden van het individuele geval. Waar een cliënt recht op heeft kan per geval verschillen. Het is aan het bestuursorgaan om vast te stellen wat het recht inhoudt. Ook hiervoor is een maatstaf vereist, om daarmee de positie van de inwoner in het gesprek met de aanbieder te kunnen borgen. Naar aanleiding van deze uitspraken heeft de gemeente Amsterdam een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor de huishoudelijke hulp laten ontwikkelen door bureau HHM. Vanwege de specifieke expertise en op basis van de concrete ervaring opgedaan in Utrecht, heeft bureau HHM in dit onderzoek samengewerkt met KPMG


Plexus. In deze rapportage is het onderliggende onderzoek voor de maatstaf beschreven. De maatstaf biedt de gemeente Amsterdam de ingrediënten om in het gesprek met de Amsterdammer diens positie voldoende te borgen. Daarnaast levert het onderzoek een onderbouwing op voor het kader waarbinnen de gecontracteerde aanbieders het resultaat daadwerkelijk moeten realiseren. De twee rode onderwerpen hieronder visualiseren waar het om gaat:

Figuur 1. Onderwerpen onderzoek 1.2 Onderzoeksvragen Om te komen tot een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor de hulp bij het huishouden in Amsterdam, worden de volgende onderzoeksvragen per resultaat beantwoord: 1. Welk niveau van schoon voor een huishouden is verantwoord? 2. Welke ruimtes van de woning moeten hierin worden meegenomen? 3. Welke concrete activiteiten moeten worden verricht? 4. Hoeveel tijd is daarvoor nodig? 5. Met welke frequentie moeten deze activiteiten worden verricht? 6. Speelt de grootte van de woning of van de genoemde ruimtes een rol in de

activiteiten, tijd of frequentie? 7. Is het mogelijk een maatstaf te maken door schoon te maken ruimtes en

activiteiten te benoemen, zonder de daarvoor benodigde tijd, waardoor het resultaatgericht werken overeind kan blijven? Wat is die maatstaf?

8. Hoe kan rekening worden gehouden met de eigen mogelijkheden van de cliënt en diens netwerk?

9. Kan de maatstaf naast ZIN ook bruikbaar zijn voor Pgb? 10. Op welke manier is er voldoende ruimte voor cliënt en aanbieder om te wisselen

in frequentie en (incidentele) werkzaamheden? N.B. de vragen 1, 2 en 6 zijn alleen van toepassing op het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’. Tijdens het onderzoek is reeds gebleken dat het resultaatgericht werken overeind kan blijven (vraag 7) en dat de maatstaf ook bruikbaar is voor Pgb (vraag 9). De uitwerking van de antwoorden op vraag 7 en 9 maken geen onderdeel uit van deze rapportage.


1.3 Scope opdracht Dit onderzoek richt zich alleen op de resultaten ‘schoon en leefbaar huis’, ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’. Het resultaat ‘thuis zorgen voor kinderen’ valt buiten de scope van dit onderzoek. Het aantal cliënten met dit resultaat (± 10 in Amsterdam) is dusdanig laag dat onderzoek naar een maatstaf geen meerwaarde heeft. Ook de producten ‘OGGZ’ en ‘bijzondere schoonmaak’ vallen buiten de scope van dit onderzoek. De (kortdurende) activiteiten die vallen onder ‘advies en instructie’ worden wel meegenomen. Het is op het moment van schrijven nog niet bekend welke vorm dit krijgt in het beleid. De vier resultaten in het Amsterdamse beleid die binnen de scope van het onderzoek vallen, zijn: x Resultaat 1: Schoon en leefbaar huis x Resultaat 2: Beschikken over schone was x Resultaat 3: Beschikken over boodschappen x Resultaat 4: Beschikken over maaltijden De eerste reden voor de opdeling is dat het aantal inwoners per resultaat verschilt. Het resultaat schoon en leefbaar huis is bij (vrijwel) alle cliënten in Amsterdam die huishoudelijke hulp ontvangen (circa 15.000 cliënten) aan de orde. Niet alle Amsterdammers met huishoudelijke hulp ontvangen ook hulp bij de was (beschikken over schone was). Het beschikken over boodschappen komt naar schatting vijfhonderd keer voor op de totale cliëntpopulatie, en het beschikken over maaltijden (door middel van het klaarzetten en bereiden van maaltijden) maar enkele keren. Door de resultaten in deze rapportage op te delen kan beter onderscheid gemaakt worden in het onderzoek tussen de benodigde activiteiten, de frequentie waarmee deze worden uitgevoerd en de beïnvloedende factoren. In voorliggende rapportage beschrijven wij een onafhankelijk en objectief onderzoek naar een maatstaf voor hulp bij het huishouden. Deze rapportage beschrijft de uitkomsten van het onderzoek en bevat aanbevelingen voor beleid. Het wel of niet opvolgen van deze aanbevelingen is aan de gemeente Amsterdam. De maatstaf is ontwikkeld in lijn met de uitspraken van de CRvB. Of de CRvB de maatstaf en/of het nieuwe beleid goedkeurt, blijkt als de gemeente Amsterdam haar beleid op de maatstaf heeft aangepast en de CRvB een nieuwe uitspraak doet (bijvoorbeeld naar aanleiding van een bezwaar van een Amsterdammer op een beslissing van de gemeente vanuit dat nieuwe kader). Bureau HHM stelt geen zekerheid dat de nu ontwikkelde maatstaf ‘CRvB-proof’ is en kan hiervoor niet aansprakelijk worden gesteld. 1.4 Huidige beleid gemeente Amsterdam hulp bij het huishouden In de opdrachtformulering voor het onderzoek is aangeven dat de huidige verordening, het inkoopdocument en de nadere regels van gemeente Amsterdam uitgangspunten zijn voor dit onderzoek. Onderdeel van het onderzoek was om dit beleid – waar het nog onvoldoende duidelijkheid bood om een maatstaf te kunnen maken – te verduidelijken (zie paragraaf 2.1). Gemeente Amsterdam hanteert het volgende inhoudelijke kader: Hulp bij het huishouden (Hbh) is het geheel of gedeeltelijk overnemen van huishoudelijke activiteiten. Er is een indicatie nodig om in aanmerking te komen voor


hulp bij het huishouden. Iedereen moet gebruik kunnen maken van een schone huiskamer, slaapkamer, keuken en sanitaire ruimten (1 badkamer, maximaal 2 toiletten) en een schone gang. Leefbaar staat voor opgeruimd en functioneel, bijvoorbeeld om vallen te voorkomen. Overige en niet in gebruik zijnde ruimtes worden incidenteel of niet schoongemaakt. Hbh kent vijf resultaatgebieden: x Een schoon en leefbaar huis x Beschikken over schone was x Beschikken over boodschappen x Beschikken over maaltijden (voorheen gecombineerd met ‘beschikken over

boodschappen’) x Thuis zorgen voor kinderen Meer informatie over het beleid is te vinden in de genoemde documenten. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 lichten we de aanpak van het onderzoek en het analysekader toe. In dit hoofdstuk leest u ook hoe we gebruik maken van eerder onderzoek van de gemeente Utrecht. In hoofdstuk 3 tot en met 7 beschrijven we per resultaat (schoon en leefbaar huis, beschikken over schone was, beschikken over boodschappen, beschikken over maaltijden en advies en instructie) de uitkomsten voor de maatstaf. In hoofdstuk 8 geven we de beelden weer van de cliënten die we hebben gesproken in de interviews. In hoofdstuk 9 wordt de reflectie van de experts op de uitkomsten weergegeven. Tenslotte bespreken we in hoofdstuk 10 het belang van dit onderzoek voor andere gemeenten.


2. Aanpak onderzoek

De kern van onze aanpak is het komen tot een objectieve maatstaf voor hulp bij het huishouden in Amsterdam. Deze maatstaf komt tot stand op basis van acht onderdelen: 1. Uitgangspunten uit het Amsterdamse beleid. 2. Uitkomsten van vergelijkbare onderzoeken in Utrecht, Twente en Hoorn. 3. Expertvisie op nummer 1 en 2. 4. Aanvullende dataverzameling bij cliënten (interviews). 5. Aanvullende dataverzameling in de praktijk bij huishoudelijke hulpen

(tijdmetingen). 6. Analyse van alle gegevens, verwerking in conceptrapportage. 7. Visie van klankbordgroep. 8. Definitieve rapportage. Deze onderdelen lichten we in de volgende paragrafen toe. De uitkomsten van het onderzoek zijn geclusterd per resultaat. Die van de verschillende onderdelen zijn hierin verwerkt. 2.1 Onderdeel 1: Uitgangspunten van het Amsterdamse beleidskader Voor de uitgangspunten van het onderzoek hanteren we het Amsterdamse beleid. Het inkoopdocument, de huidige verordening en de nadere regels zijn leidend (zie paragraaf 1.4). Bij enkele punten was het beleid onvoldoende expliciet om ze te kunnen omzetten in een maatstaf. In een sessie met de betrokken beleidsambtenaren hebben we daarom het beleid van de betreffende punten verder ingevuld ten behoeve van dit onderzoek: x Definitie van schoon: gebruik definitie Amsterdam, waar nodig aangevuld met

definitie CIZ. x Schoonmaken van slaapkamers: alleen slaapkamers die als slaapkamer in gebruik

zijn. x Als een trap binnenshuis aanwezig is hoort deze bij de hal. x Buitenruimten vallen niet onder de Hbh. x Hand- en spandiensten zoals het vervangen van een lamp of ophangen van een

plank vallen niet onder Hbh. x Wasverzorging valt binnen de maatstaf. x Met ‘overig textiel’ wordt bedoeld: bedden- en linnengoed. x Alle vormen van bedtexiel, keukentextiel, badtextiel en onderkleding (ondergoed

en sokken) worden niet gestreken. x Verzamelingen zijn eigen keuzes van de inwoner, de gemeente stelt geen extra

tijd beschikbaar als het schoonmaken daardoor langer duurt. x Huisdieren zijn eigen keuzes van de inwoner, eventueel extra vaak komen

schoonmaken ten behoeve van de huisdieren, wordt niet door de gemeente beschikbaar gesteld. Het verzorgen of uitlaten van huisdieren valt niet onder Hbh.

x Definitie van leefeenheid: gebruik definitie CIZ. Het is aan de gemeente Amsterdam om het beleid ook daadwerkelijk aan te passen op deze punten.


2.2 Onderdeel 2: Uitkomsten van onderzoek Utrecht, Twente en Hoorn Aan de basis van de maatstaf in Amsterdam lag een reeds uitgevoerd onderzoek in Utrecht (waarbij observaties hebben plaatsgevonden in Utrecht, Emmen en Haarlem), Twente en Hoorn. Hiervoor is gekozen omdat m.n. vanuit het onderzoek in Utrecht Normering van de basisvoorziening ‘Schoon Huis d.d. 12 augustus 2016 een kwalitatief stevige database beschikbaar was, waarbij 121 observaties uitgevoerd zijn en 1.921 activiteiten gemeten zijn. Het onderzoek voor de gemeente Utrecht is uitgevoerd bij een aselecte steekproef van huishoudens in de gemeenten Utrecht, Haarlem en Emmen. De gemeenten Utrecht, Emmen en Haarlem kennen verschillende uitvoeringsvarianten voor hulp bij het huishouden: variërend van beschikken op uren tot beschikken op het te behalen resultaat. Dit zorgt voor een solide, brede basis. In het huidige onderzoek is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van beschikbare empirische onderzoeksresultaten. Daarnaast had de expertgroep in het Utrechtse onderzoek een brede basis. Deze expertgroep was als volgt samengesteld. x Tzorg Groep B.V. (Tzorg) – aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in gemeenten

Utrecht en Haarlem. x Stichting AxionContinu groep – Aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in gemeente

Utrecht. x Faveo Zorg B.V. (Thalia Thuiszorg) – Aanbieder huishoudelijke hulp o.a. in

gemeente Emmen. x Atir Schoonmaakstrategen B.V. – Onafhankelijke expert op het gebied van

schoonmaak voor aanbestedingen, contractbeheer en kwaliteitsmetingen. Apart aandachtsgebied binnen Atir is de schoonmaak van ziekenhuizen en zorg- of verpleeghuizen. Tot de opdrachtgevers behoren dan ook instellingen in de zorg en overheidsinstanties als gemeenten. Atir werkt onafhankelijk en voert zelf geen schoonmaakdiensten uit.

x ISS Nederland B.B. (ISS Facility Services) – Aanbieder van facilitaire diensten, waaronder schoonmaak.

x GGD regio Utrecht – Deskundige infectiepreventie met kennis van basishygiëne voor een schoon huis.

x Wageningen University & Research centre – Expertise op drie samenhangende kerngebieden: voeding en voedselproductie, leefomgeving, gezondheid, leefstijl en levensomstandigheden.

Het doel was een gebalanceerde groep experts bijeen te brengen die objectief kon oordelen over de invulling van het beleid huishoudelijke hulp. In het onderzoek in Amsterdam is, met behulp van een expertgroep, voortgebouwd op de eerdere ervaringen uit het Utrechtse onderzoek. De volgende gegevens waren op grond van eerdere onderzoeken beschikbaar.

Resultaat Ruimte Activiteiten Frequentie Tijd

Schoon en leefbaar huis Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht

Beschikken over schone was n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn Twente

Beschikken over boodschappen n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn -

Beschikken over maaltijden n.v.t. Twente, Hoorn Twente, Hoorn Twente

Tabel 1. Beschikbare gegevens uit Utrecht, Twente en Hoorn per resultaat

https://www.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/zorg-en-onderwijs/hulp-en-ondersteuning-Wmo/2016-08-Onderzoek-KPMG-Plexus-en-Bureau-HHM-Normering-van-de-basisvoorziening-schoon-huis.pdf


2.3 Onderdeel 3: Expertvisie Een expertgroep legde de basis voor de maatstaf Hbh in Amsterdam. De expertgroep heeft, op basis van het Amsterdamse beleidskader, drie onderdelen van de maatstaf ingevuld, namelijk per resultaat: x de activiteiten; x de frequentie; x de beïnvloedende factoren. De expertgroep kon daarvoor gebruik maken van de uitkomsten van de onderzoeken in Utrecht, Twente en Hoorn. De vraag was steeds of de uitkomsten uit deze eerdere onderzoeken bruikbaar waren voor Amsterdam en welke wijzigingen of aanvullingen nodig waren. De expertgroep bestond uit: x Experts van afvaardiging van aanbieders in Amsterdam x Experts van afvaardiging van aanbieders buiten Amsterdam x Expert op gebied van hygiëne van GGD Amsterdam De deelnemerslijst is te vinden in bijlage 1. Na het praktijkonderzoek (onderdeel 4 en 5) hebben we de experts in een bijeenkomst gevraagd om te reageren en te reflecteren op de uitkomsten. De expertgroep heeft aangegeven hoe zij de uitkomsten en samenhang daartussen ziet. Tot slot heeft de expertgroep voor de onderdelen ‘beschikken over maaltijden’ en ‘advies en instructie’ niet alleen gereflecteerd op de activiteiten, frequentie en beïnvloedende factoren, maar ook op de tijdbesteding. De expertgroep kon daarvoor gebruik maken van de uitkomsten van het onderzoek in Twente en de gegevens in het CIZ-protocol. Voor deze onderdelen bleken namelijk niet voldoende praktijkgegevens beschikbaar. 2.4 Onderdeel 4: Cliëntinterviews Het doel van de cliëntinterviews was tweeledig: 1. Nieuwe gegevens verzamelen over de frequenties van activiteiten binnen de

resultaten ‘beschikken over schone was’, ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’.

2. De frequenties van activiteiten binnen het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ uit het Utrechtse onderzoek (uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem) toetsen.

De Amsterdamse expertmaatstaf is getoetst in de praktijk bij cliënten. Dit betreft een toets op de frequenties uit de maatstaf. Daarvoor zijn 49 cliënten met huishoudelijke hulp in Amsterdam geïnterviewd. Met de uitkomsten van de interviews zien we hoe de praktijk zich verhoudt tot de maatstaf van de expertgroep. Selectie van cliënten De cliënten zijn geselecteerd voor de interviews uit een bestand van de gemeente Amsterdam. Dit bestand is samengesteld met de data van het Centraal Administratie Kantoor (CAK), maar volledig ontdaan van persoonsgegevens, vóór het naar de onderzoekers is verstuurd. Het CAK is verantwoordelijk voor het innen van de eigen bijdrage voor de Wmo. In de data van het CAK is het daadwerkelijk aantal uren ondersteuning opgenomen, dat voor elke cliënt is ingezet en de dagen waarop dit gebeurde.


Uit het geanonimiseerde databestand hebben we bepaald waaraan de steekproef van cliënten moest voldoen voor de interviews in dit onderzoek, namelijk een mix van cliënten die varieert in aantal uren huishoudelijke hulp per week, Pgb/ZIN, frequentie komst hulp en geïndiceerde resultaten. De gemeente Amsterdam is cliënten gaan bellen totdat zij 60 cliënten hadden bereikt, die voldeden aan de kenmerken van de benodigde steekproef en toestemming gaven voor deelname aan het onderzoek en mochten worden benaderd door bureau HHM. Zij zijn door bureau HHM benaderd voor een huisbezoek of een telefonisch interview. Bureau HHM heeft dus alleen cliënten benaderd die reeds toestemming hadden gegeven en geen gegevens in kunnen zien van cliënten die geen toestemming gaven. 49 cliënten wilden daadwerkelijk aan een interview deelnemen. Elf cliënten wilden vanwege drukte, ziekte of andere persoonlijke omstandigheden niet deelnemen. Aan alle cliënten is voorafgaand aan het interview uitgelegd dat hun gegevens vertrouwelijk worden behandeld en dat het interview geen invloed heeft op hun huidige indicatie of de inzet van hun huishoudelijke hulp. Interviews Tijdens de interviews hebben we de cliënten op drie onderdelen bevraagd: 1. Algemene vragen over het huis en huishouden (aantal leden in het huishouden,

kenmerken van het huis, beïnvloedende factoren) en de indicatie (hoeveel uur, welke resultaten, hoeveel uren diensten thuis ingekocht).

2. Per geïndiceerd resultaat en per activiteit: wie voert dit uit en met welke frequentie?

3. Kwalitatieve component: wat is per geïndiceerd resultaat het ervaren resultaat van de huishoudelijke hulp en welke knelpunten ontstaan in de ondersteuning?

De vragenlijst is te vinden in bijlage 2. Een deel van de interviews vond tijdens een huisbezoek plaats, het andere deel is telefonisch afgenomen. Onze ervaring van het onderzoek in Utrecht is dat het afnemen van interviews tijdens huisbezoeken en telefonische interviews geen andere informatie oplevert. 2.5 Onderdeel 5: Observaties Het doel van de observaties was tweeledig: 1. nieuwe gegevens verzamelen over de tijdbesteding aan de resultaten ‘beschikken

over schone was’, ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’,

2. de gegevens over de tijdbesteding voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ uit het Utrechtse onderzoek (uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem) toetsen.

Binnen het onderzoek zijn bij 55 cliënten die huishoudelijke hulp ontvangen observaties uitgevoerd. Dit betreft enerzijds een tijdmeting en anderzijds observaties van factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Met de uitkomsten van de tijdmetingen zien we hoe de praktijk zich verhoudt tot de maatstaf van de expertgroep. Selectie van cliënten De tijdmetingen zijn uitgevoerd bij zes aanbieders van hulp bij het huishouden in de gemeente Amsterdam: Amstelring, Cordaan, Emile, Leven & Zorg, Madeliefje Thuiszorg en Tzorg.


Bij het selecteren van cliënten hebben zorgaanbieders een selectie gemaakt van 50% cliënten die het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ ontvangen en 50% cliënten die aanvullend ook de resultaten 'beschikken over boodschappen’ en/of ‘beschikken over maaltijden’ ontvangen. Vanuit deze voorselectie hebben aanbieders zelf cliënten benaderd, rekening houdend met spreiding in complexiteit binnen de populatie cliënten die zij bedienen. Door uitval en herplannen van observaties hebben 55 (van in totaal 76 geplande) observaties daadwerkelijk plaatsgevonden en heeft uiteindelijk 72% van de observaties plaatsgevonden bij cliënten met schoon en leefbaar huis en 28% bij cliënten met beschikken over boodschappen en/of beschikken over maaltijden. Redenen voor uitval waren: x de cliënt heeft zich afgemeld of was niet goed geïnformeerd of niet akkoord (13

keer), x de cliënt en / of huishoudelijke hulp waren niet aanwezig op het afgesproken

tijdstip (4 keer), x de huishoudelijke hulp ging niet akkoord met een observatie (1 keer), x een stroomstoring (2 keer), x uitval van de observator kort voor de observatie (1 keer). Door deze selectie van cliënten ontstond een gemêleerde onderzoekpopulatie, waarbij variatie bestond in bijvoorbeeld de frequentie waarmee de hulp bij de cliënt schoonmaakt en de duur van het bezoek van de huishoudelijke hulp (variërend van 51 minuten tot 4 uur). Observaties Bij het afleggen van de bezoeken zijn de observatoren meegelopen met de huishoudelijke hulpen. De observatoren waren door kleding en naambadge herkenbaar voor cliënten. Observatoren zijn alleen bij cliënten thuis geweest wanneer ook een huishoudelijke hulp aanwezig was. Aan het begin van het bezoek hebben observatoren nogmaals het onderzoek toegelicht en toestemming gevraagd om te observeren. In enkele gevallen heeft de cliënt of hulp dit alsnog geweigerd en is de observator weggegaan. Tijdens de observaties en tijdmetingen hebben de observatoren de volgende aspecten vastgelegd: x Algemene gegevens: o.a. schoonmaakfrequentie, totale geobserveerde tijd en

kenmerken van het huis (type vloerbedekking, type raambekleding, aanwezigheid van ramen, aanwezigheid van een losse vriezer, vaatwasser, trap en eventuele huisdieren).

x Gemeten tijd besteed aan activiteiten binnen de resultaten ‘schoon en leefbaar huis’, ‘beschikken over schone was’, ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’. Alle activiteiten zijn vastgelegd op activiteitenniveau en binnen ‘schoon en leefbaar huis’ tevens per woonruimte: bijvoorbeeld het stofzuigen van de woonkamer. De tijdmetingen zijn gestructureerd uitgevoerd met een timer of stopwatch en de onderzoeksresultaten zijn per observatie vastgelegd in een observatietemplate in Excel.

x Overige observaties: de factoren die van invloed bleken op de frequentie waarmee activiteiten uitgevoerd worden of op de schoonmaaktijd, zijn vastgelegd. Dit zijn bijvoorbeeld de grootte van de woning, de inrichting van het huis en meubilair, de aanwezigheid van schoonmaakmaterialen en de intensiteit


van het gebruik van ruimten. Ook overige opmerkingen met betrekking tot de observatie zijn vastgelegd.

2.6 Onderdeel 6: Analyse van gegevens & conceptrapportage De bevindingen van de expertgroep, de data uit het onderzoek in Utrecht en de uitkomsten van de observaties en interviews in de gemeente Amsterdam, zijn samengebracht en verwerkt in een conceptrapportage. De maatstaf is opgebouwd uit verschillende componenten (zie figuur 2). Daarbij is het uitgangspunt voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ steeds het onderzoek in Utrecht geweest. Voor de overige uitkomsten zijn de onderzoeken in Hoorn en Twente uitgangspunt geweest. x Activiteiten per resultaat en voor schoon en leefbaar huis per ruimte in huis.

— Aangevuld op basis van: expertgroep Amsterdam x Frequenties van alle uit te voeren activiteiten.

— Aangevuld op basis van: expertgroep Amsterdam en cliëntinterviews in Amsterdam

x Tijdbesteding per uit te voeren activiteit plus indirecte tijdbesteding voor bijvoorbeeld aankomst en vertrek, sociaal contact en administratie ten behoeve van de cliënt. — Aangevuld op basis van: observaties in Amsterdam

x Weegfactoren om te corrigeren voor activiteiten die niet in elk huishouden voorkomen, zoals de aanwezigheid van vloerbedekking die niet gedweild wordt. — Aangevuld op basis van: cliëntinterviews, observaties en expertgroep

Amsterdam x Benodigde inzet per activiteit om te corrigeren voor activiteiten die cliënten

(met behulp van hun sociale netwerk) zelf kunnen doen. — Bepaald op basis van: cliëntinterviews (nog geen gegevens uit eerder

onderzoek beschikbaar) x Beïnvloedende factoren op de frequentie en/of benodigde tijdbesteding per

activiteit. — Aangevuld op basis van: cliëntinterviews, observaties en expertgroep

Amsterdam.

Figuur 2. Model vaststellen benodigde inzet 2.7 Onderdeel 7: Visie van de klankbordgroep Een klankbordgroep heeft advies gegeven over de onderzoeksopzet (bijeenkomst bij aanvang van het onderzoek) en over de conceptresultaten van het onderzoek (bijeenkomst aan het einde van het onderzoek). Voor een transparant proces hebben de gemeente Amsterdam en de klankbordgroep tegelijkertijd inzage gekregen in de conceptresultaten van het onderzoek.


De klankbordgroep bestond uit een afvaardiging van: x cliënten met Hbh in Amsterdam x de Wmo-Adviesraad x Cliëntenbelang x aanbieders in Amsterdam x de Hogeschool van Amsterdam (onderzoek en juridische zaken) De deelnemerslijst is te vinden in bijlage 3. 2.8 Onderdeel 8: Definitieve rapportage Met de input van de klankbordgroep en de gemeente Amsterdam is de definitieve rapportage opgesteld. De gemeente Amsterdam heeft de gelegenheid gehad om alleen te reageren op de vorm van de conceptrapportage, niet op de inhoud. Daarmee heeft de gemeente geen invulling gegeven aan de maatstaf.


3. Schoon en leefbaar huis

In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding (directe en indirecte tijd), beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 3.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De experts hebben geadviseerd de bestaande beleidsregels aan te scherpen op de volgende punten: x Valt een gezamenlijke galerij of trap (waarvoor de bewoner mede

verantwoordelijk is om deze schoon te houden) onder de binnen- of buitenruimte? Suggestie: de buitenruimten vallen buiten de maatstaf.

x Wat is een in gebruik zijnde slaapkamer? Suggestie: permanent in gebruik voor slapen.

x Hobbykamer is uitgesloten, terwijl de gemeente juist wil stimuleren dat mensen een hobby hebben en houden. Suggestie: neem de hobbykamer op in de maatstaf.

x Verkeersruimten zijn niet benoemd. Denk aan de trap naar de eerste verdieping en de overloop. Suggestie: verkeersruimten grenzend aan kamers die onder de norm vallen, worden schoongemaakt.

3.2 Activiteiten De uitkomsten van uit te voeren activiteiten uit het onderzoek in Utrecht zijn tijdens de bijeenkomsten in Amsterdam onderschreven en er is geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De volgende activiteit is aangevuld: x matras draaien. Een aantal activiteiten benoemd in het beleid van Utrecht, moeten duidelijker worden beschreven. Deze activiteiten zijn al onderdeel van de maatstaf, maar waren nog niet voldoende herkenbaar benoemd. x Stof afnemen hoog is inclusief luchtroosters/-filters. x Stof afnemen midden is inclusief tastvlakken. x Deuren / deurposten nat afdoen is inclusief bovenlichten. x Badkamer en toilet schoonmaken is inclusief stofzuigen en dweilen. x Oven en magnetron schoonmaken wordt gesplitst in ‘afdoen na knoeien’ (gebeurt

als het aan de orde is of met het schoonmaken van de keuken, basisactiviteit) en ‘grondig schoonmaken’ (incidentele activiteit).

Om te komen tot het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ moeten daarom de activiteiten worden uitgevoerd uit tabel 2. Daarin zijn bovenstaande verduidelijkingen opgenomen.


Woonruimten

Resultaat: Schoon en leefbaar huis

Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet

Hal

Cat

egor

ie s

choo

nmaa

kact

ivit

eite

n

Afnemen nat en droog

x Stof afnemen laag/midden/hoog incl. tastvlakken en luchtfilters

x Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichtenen

x Zitmeubels afnemen (droog/nat)

x Radiatoren reinigen


x Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten


x Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten


x Deuren/deurposten nat afdoen



x Deuren/deurposten nat afdoen


Stofzuigen en dweilen

x Stofzuigen x Dweilen



x Stofzuigen x Dweilen x Trap stofzuigen

(binnenshuis)

Ramen en gordijnen

x Gordijnen wassen x Lamellen/luxaflex

reinigen x Ramen binnenzijde

wassen



wassen



wassen



wassen

Bed verschonen

x Bed verschonen x Matras draaien

Keuken schoonmaken

x Keukenblok en -

apparatuur (buitenzijde) x Afval opruimen x Keukenkastjes

(binnenzijde) x Koelkast (binnenzijde)


Woonruimten

x Oven/magnetron (afnemen na knoeien)

x Oven/magnetron (grondig schoonmaken)

x Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid)

x Afzuigkap reinigen (binnenzijde)

x Bovenkant keukenkastjes x Tegelwand (los van

keukenblok) x Afwassen/vaatwasser in-

en uitruimen

Sanitair schoonmaken

x Badkamer schoonmaken

(inclusief stofzuigen en dweilen)

x Toilet schoonmaken x Tegelwand badkamer

afnemen

Opruimen x Opruimen x Opruimen

Tabel 2: Schoonmaakactiviteiten per woonruimte en categorie voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’


3.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten benoemde de expertgroep met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken zoals beschreven in het beleid van de gemeente Amsterdam. De expertgroep maakte onderscheid tussen basisactiviteiten die regelmatig uitgevoerd moeten worden en incidentele activiteiten die slechts één of enkele malen per jaar nodig zijn. Het vetrekpunt was de frequentie zoals benoemd in het onderzoek in de gemeente Utrecht. Uit de interviews met de cliënten hebben we ook de frequentie in de praktijk in Amsterdam opgehaald (in hoofdstuk 8 gaan we hierop in). De experts in Amsterdam hebben over verschillende frequenties discussie gevoerd en concludeerden aan de hand daarvan met elkaar dat de frequenties uit het onderzoek in Utrecht ook in Amsterdam van toepassing zijn. De volgende frequentie is aangevuld: x matras draaien (2x per jaar)

Ruimte Basisactiviteit Expertnorm

Woonkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per 2 weken

Stof afnemen midden incl. tastvlakken 1 x per week

Stof afnemen laag 1 x per week

Opruimen 1 x per week

Stofzuigen 1 x per week

Dweilen 1 x per 2 weken

Slaapkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per 6 weken



Opruimen 1 x per week



Bed verschonen of opmaken 1 x per 2 weken

Keuken Stofzuigen 1 x per week

Dweilen 1 x per week

Keukenblok (buitenzijde) inclusief tegelwand, kookplaat, spoelbak, koelkast, eventuele tafel

1 x per week

Keukenapparatuur (buitenzijde) 1 x per week

Afval opruimen 1 x per week

Afwassen 1x per week

Vaatwasser in- en uitruimen 1x per week

Sanitair Badkamer schoonmaken (inclusief stofzuigen en dweilen)

1 x per week

Toilet schoonmaken 1 x per week


Ruimte Basisactiviteit Expertnorm

Hal Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 1 x per week





Tabel 3: Frequentie per basisactiviteit binnen het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’

Ruimte Incidentele activiteit Expertnorm

Woonkamer Gordijnen wassen 1 x per jaar

Reinigen lamellen / luxaflex 2 x per jaar

Ramen binnenzijde wassen 4 x per jaar

Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten

1 x per 8 weken

Zitmeubels afnemen (droog/nat) 1 x per 8 weken

Radiatoren reinigen 2 x per jaar

Slaapkamer Gordijnen wassen 1 x per jaar




2 x per jaar


Matras draaien 2 x per jaar

Keuken Gordijnen wassen 2 x per jaar




1 x per 8 weken


Keukenkastjes (binnenzijde) 2 x per jaar

Koelkast (binnenzijde) 3 x per jaar

Oven/magnetron (afnemen na knoeien en grondig schoonmaken)

4 x per jaar

Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) 1 x per jaar

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - vaatwasserbestendig

2 x per jaar

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - niet vaatwasserbestendig

2 x per jaar

Bovenkant keukenkastjes 1 x per 6 weken

Tegelwand (los van keukenblok) 2 x per jaar


Ruimte Incidentele activiteit Expertnorm

Sanitair Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten

1 x per 8 weken


Tegelwand badkamer afnemen 4 x per jaar

Gordijnen wassen 1 x per jaar



Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 1 x per 4 weken



2 x per jaar

Tabel 4: Frequentie per incidentele activiteit binnen het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ 3.4 Weegfactor per activiteit De weegfactoren (bijvoorbeeld wel of geen dweilbare vloer) voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’, zijn gebaseerd op het onderzoek van de gemeente Utrecht, vanwege het groot aantal observaties in dat onderzoek in drie verschillende gemeenten. De weegfactoren die in de Amsterdamse observaties afweken van de Utrechtse observaties, zijn getoetst. De experts hadden geen redenen om aan te nemen dat de weegfactoren in Amsterdam anders zouden zijn dan in het Utrechts onderzoek, wanneer in Amsterdam een aselect onderzoek was gedaan. Daarom zijn de weegfactoren uit het onderzoek in Utrecht overgenomen voor Amsterdam. In de tabel hieronder geven we per relevante activiteit aan met welke weegfactor we rekenen. Ook de activiteit opruimen is hier opgenomen. Deze activiteit is alleen noodzakelijk bij een klein aandeel van de huishoudens, waarbij de hulp niet direct kan starten met schoonmaken en eerst wat opruimactiviteiten moet uitvoeren. Activiteiten die in onderstaande tabel niet worden genoemd, zijn in 100% van de huishoudens van toepassing.

Ruimte Activiteit Weegfactor

Woonkamer Gordijnen wassen 83%

Reinigen lamellen / luxaflex 17%

Opruimen 7%

Dweilen 66%

Slaapkamer Gordijnen wassen 86%


Opruimen 7%

Dweilen 56%

Keuken Gordijnen wassen 43%




Ramen binnenzijde wassen 73%

Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) 39%

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - Vaatwasserbestendig en vaatwasser aanwezig

9%

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - niet vaatwasserbestendig of geen vaatwasser aanwezig

91%

Tegelwand (los van keukenblok) 39%

Vaatwasser aanwezig 25%

Sanitair Gordijnen wassen 4%


Ramen binnenzijde wassen 19%

Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 40%

Dweilen 70%

Tabel 5: Weegfactor per activiteit voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ 3.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis' was voor de tijdbesteding het Utrechtse onderzoek uitgangspunt. Dit vanwege het grote aantal metingen in een aselecte steekproef in drie verschillende gemeenten. In Amsterdam was het doel van de tijdmetingen enerzijds het bepalen van de totaal benodigde tijd voor de resultaten ‘beschikken over schone was’, ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’. De steekproef bestond daarom uit relatief veel mensen die geïndiceerd zijn voor ondersteuning bij boodschappen en maaltijden (beschikken over schone was wordt niet apart geïndiceerd). De steekproef is daarom niet meer aselect en bevat mogelijk cliënten met gemiddeld zwaardere problematiek dan bij het onderzoek in Utrecht. Anderzijds was het doel om de benodigde tijd voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ zoals gemeten in Utrecht te toetsen. De activiteiten binnen het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ zijn daarom ook in de gemeente Amsterdam gemeten. De uitkomsten van deze tijdmetingen zijn vergeleken met de tijdmetingen uit het onderzoek van Utrecht (met metingen in Utrecht, Haarlem en Emmen). De verschillen worden toegelicht in paragraaf 3.7. In bijlage 4 staat meer informatie over de dataset van Amsterdam. Onderstaande tabellen bevatten de gemiddelde gemeten tijdbesteding in minuten voor alle activiteiten in de maatstaf. Tabel 6 bevat de basisactiviteiten en tabel 7 de incidentele activiteiten. Enkele incidentele activiteiten kwamen tijdens geen enkele observatie voor en zijn ook in Amsterdam niet gemeten. Voor deze activiteiten gebruiken we daarom een inschatting van de benodigde tijd door de brede Utrechtse


expertgroep, die hier uitvoerig bij stil heeft gestaan. De betreffende regels zijn grijs gearceerd. De gemeten tijdbesteding voor ‘schoon en leefbaar huis’ betreft de gemiddelden over het totaal van de 121 observaties uitgevoerd in Utrecht, Emmen en Haarlem. De spreiding in de gemeten tijd per activiteit is groot. Het zogenaamde Hawthorne-effect speelt mogelijk een rol in de metingen. Het Hawthorne-effect is de uitwerking van een interventie op een onderzocht persoon, dat uitsluitend te wijten is aan het feit dat deze aan een onderzoek meedoet. Dit effect is meestal positief. De aanwezigheid van een observator heeft dus, ondanks zorgvuldige instructie en communicatie vooraf, effect op hoe de hulp zijn of haar werk uitvoert. Dit kan zowel een effect hebben op de directe tijdbesteding aan huishoudelijke activiteiten als op de indirecte tijdbesteding.

Ruimte Basisactiviteit Tijdbesteding (min)

Woonkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 3,7

Stof afnemen midden incl. tastvlakken 8,2

Stof afnemen laag 4,3

Opruimen 4,1

Stofzuigen 8,5

Dweilen 6,3

Slaapkamer Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 2,2



Opruimen 2,1

Stofzuigen 4,6

Dweilen 3,6

Bed verschonen of opmaken 8,3

Keuken Stofzuigen 3,1

Dweilen 3,1

Keukenblok (buitenzijde) inclusief tegelwand, kookplaat, spoelbak, koelkast, eventuele tafel

9,7

Keukenapparatuur (buitenzijde) 3,0

Afval opruimen 4,7

Afwassen 8,8

Vaatwasser in- en uitruimen 8,6

Sanitair

Badkamer schoonmaken (inclusief stofzuigen en dweilen)

11,7

Toilet schoonmaken 6,2

Hal Stof afnemen hoog incl. luchtfilters 2,0


Ruimte Basisactiviteit Tijdbesteding (min)



Stofzuigen 3,0

Dweilen 2,4

Tabel 6: Benodigde tijd per basisactiviteit o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam

Ruimte Incidentele activiteit Tijdbesteding (min)

Woonkamer Gordijnen wassen

Reinigen lamellen / luxaflex 1,1

Ramen binnenzijde wassen 12,0


1,4

Zitmeubels afnemen (droog/nat) 5,8

Radiatoren reinigen 2,4

Slaapkamer Gordijnen wassen 16,8

Reinigen lamellen / luxaflex 44,6



1,6


Matras draaien

Keuken Gordijnen wassen

Reinigen lamellen / luxaflex



1,9


Keukenkastjes (binnenzijde) 5,7

Koelkast (binnenzijde) 5,4

Oven/magnetron (afnemen na knoeien en grondig schoonmaken)

3,4

Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid)

5,7

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) - vaatwasserbestendig

2,0


0,6

Bovenkant keukenkastjes 3,3


Ruimte Incidentele activiteit Tijdbesteding (min)

Tegelwand (los van keukenblok) 2,2

Sanitair Deuren/deurposten nat afdoen incl. deurlichten

2,2


Tegelwand badkamer afnemen 4,1

Gordijnen wassen


Reinigen lamellen / luxaflex

Hal Trap stofzuigen (binnenshuis) 3,2



3,0

Tabel 7: Benodigde tijd per incidentele activiteit o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam. Deze activiteiten zijn door hun incidentele aard minder vaak gemeten dan basisactiviteiten. De variatie in gemeten tijd is daarom hoger. Echter, door hun incidentele aard hebben deze activiteiten maar een klein aandeel is de totaal benodigde tijd. Tijdbesteding aan indirecte tijd Naast de schoonmaakactiviteiten zoals opgenomen in de expertmaatstaf voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis', is tijdens de observaties in het onderzoek voor de gemeente Utrecht ook de indirecte tijd gemeten. De tijd die huishoudelijke hulpen besteden aan ondersteuning van de cliënt is korter dan de totale tijd die hulpen in de woning van de cliënt aanwezig zijn. Het verschil is indirecte tijd, die hulpen besteden aan aankomst en vertrek, administratie ten behoeve van de huishoudelijke hulp en sociaal contact met de cliënt. Hoewel dit geen directe schoonmaaktijd betreft, is het wel onderdeel van de totale benodigde tijd, omdat huishoudelijke hulpen deze tijd nodig hebben om hun werk te kunnen doen en cliënten de opstart, afstemming met de hulp en sociaal contact ook belangrijk vinden. Bij het onderzoek in Utrecht is naast de tijd voor schoonmaakactiviteiten ook ‘indirecte tijd’ gemeten. Dit is de tijd die de hulpen per bezoek besteden aan aankomst en vertrek, administratie en sociale interactie met de cliënt. Hierbij gaat het om de tijd dat de hulp in de woning van de cliënt aanwezig is (geen reistijd). Deze tijd maakt integraal onderdeel uit van de tijdbesteding bij het onderdeel een schoon en leefbaar huis. De gevraagde signaleringsfunctie van de huishoudelijke hulpen wordt met name geboden en geborgd bij de indirecte tijd van het resultaat schoon en leefbaar huis, waarin ook het contact met de cliënt een plek heeft. Juist in dat contact kan de huishoudelijke hulp zijn of haar signalerende taak goed uitvoeren.


Gemiddeld genomen wordt per huishouden per jaar 19 uur besteed aan deze indirecte activiteiten (zie de volgende tabel). Een vergelijking met de indirecte tijd gemeten bij de observaties in de gemeente Amsterdam wordt toegelicht in par. 3.7.

Totaal per bezoek (min)

Totaal per jaar (uren)

Gemiddeld per jaar (uren)

Wekelijks 28,0 24,3

Tweewekelijks 31,9 13,8

Gemiddeld per jaar (uren)

19,0

Tabel 8: absolute indirecte tijd per huishouden zoals gemeten in het onderzoek voor de gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam De indirecte tijd per bezoek is hoger wanneer de hulp tweewekelijks langskomt dan wanneer de hulp wekelijks langskomt. Echter, als gekeken wordt naar de totale indirecte tijd per jaar, waarbij dus rekening gehouden wordt met de frequentie waarmee de hulp komt, is de indirect tijd hoger als de hulp wekelijks komt. Dit is in lijn met de verwachting: een deel van de indirecte tijd is gebonden aan het schoonmaakbezoek zelf, zoals de aankomst in de woning en het vertrek, overleg met de cliënt over uit te voeren werkzaamheden en administratieve handelingen. Wanneer hulpen wekelijks langskomen, voeren zij deze taken vaker uit dan wanneer zij één keer per twee weken langskomen. De keuze van de cliënt voor de frequentie waarmee de hulp langskomt, bepaalt daarom mede de beschikbare directe schoonmaaktijd. Tijdbesteding aan overige activiteiten Naast indirecte tijd zijn tijdens de observatiebezoeken, zowel in het onderzoek voor de gemeente Utrecht als in Amsterdam, ook overige activiteiten waargenomen. Dit zijn activiteiten die volgens de experts niet behoren tot de noodzakelijke activiteiten om het resultaat 'schoon en leefbaar huis' te realiseren en daarom niet in de expertmaatstaf voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn het balkon of portiek schoonmaken, post halen, planten water geven en de ramen aan de buitenzijde wassen. Hoewel deze activiteiten niet in de expertmaatstaf voorkomen, kunnen cliënten de hulpen wel vragen deze te doen. Binnen het geïndiceerde resultaat zijn cliënten immers vrij de ondersteuning naar eigen inzicht in te richten. Dat gaat dan ten koste van een andere activiteit. Een optie is dat de huishoudelijk hulp bepaalde activiteiten met een lagere frequentie uitvoert zodat er tijd vrijkomt voor activiteiten die niet in de maatstaf voorkomen. 3.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’.


Figuur 3. Model vaststellen benodigde inzet resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ is weergegeven in onderstaande tabel. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Deze getallen zijn nog niet gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. De indirecte tijd is los weergegeven, maar toegerekend aan het resultaat 'schoon en leefbaar huis’. In de praktijk vormt dit resultaat namelijk de basis voor een indicatie. De overige resultaten zijn aanvullend.

Resultaat Benodigde inzet per week (minuten)

Indirecte tijd per week (minuten)

Totaal benodigde inzet per week (minuten / uur)

Totaal benodigde inzet per jaar (uren)

Schoon en leefbaar huis

108 minuten 22 minuten 130 minuten / 2u 10m

112,5 uur

Tabel 9: Benodigde tijd voor het resultaat ‘schoon en leefbaar’ huis (inclusief afwassen) bij volledige professionele ondersteuning De tabel op de volgende pagina geeft de benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ per categorie per woonruimte (in uren) op basis van het Utrechts onderzoek.


Woonruimten

Tijd in uren per jaar Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet

Hal Indirecte tijd bij de cliënt

Totaal (uren)

Cate

gori

e sc

hoon

maa

kact

ivit

eite

n Afnemen nat en droog 13,3 5,8 0,3 4,9

24,3

Stofzuigen en dweilen 9,2 4,4 5,4 3,6 22,6

Ramen en gordijnen 1,1 1,0 0,6 0,1 2,8

Bed verschonen 3,6 3,6

Keuken schoonmaken

16,3 16,3

Sanitair schoonmaken

15,9 15,9

Opruimen

0,2 0,1 0,3

Afwassen 7,6 7,6

Indirecte tijd bij de cliënt

19,0

Totaal 1 23,8 15,0 30,2 16,0 8,6 19,0 112,5

Tabel 10: Jaarlijks benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam bij volledige professionele ondersteuning inclusief afwassen, afgerond op 1 decimaal


Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4). Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ is weergegeven in onderstaande tabel. Deze tijden zijn gecorrigeerd voor de tijdbesteding van activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kunnen doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning gemiddeld nodig is. De mindering in tijd is dus niet de tijd die de cliënt zelf aan activiteiten besteed, maar de tijd die de hulp minder kan besteden omdat zij deze activiteiten niet hoeft te doen.





Schoon en leefbaar huis

98 minuten 22 minuten 120 minuten / 2u 00m

103,7 uur

Tabel 11: Benodigde tijd voor het resultaat ‘schoon en leefbaar’ huis (inclusief afwassen) rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. De tabel op de volgende pagina geeft de benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht, gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen.


Woonruimten

Tijd in uren per jaar Woonkamer Slaapkamer Keuken Badkamer en toilet

Hal Indirecte tijd bij de cliënt

Totaal (uren)

Cate

gori

e sc

hoon

maa

kact

ivit

eite

n


8,5 3,6 0,3 3,9

16,3


7,6 4,0 2,7 3,6 17,9

Ramen en gordijnen 1,9 2,6 4,3 0,3

9,1

Bed verschonen

0,4 0,4

Keuken schoonmaken

13,3 13,3

Sanitair schoonmaken 14,6 14,6

Opruimen 3,2 1,9

5,1

Afwassen 7,6 7,6

Indirecte tijd bij de cliënt

19,0

Totaal 1 21,3 12,5 28,3 14,9 7,6 19,0 103,7

Tabel 12: Jaarlijks benodigde inzet voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ (inclusief afwassen) per categorie per woonruimte (in uren) o.b.v. observaties onderzoek gemeente Utrecht en getoetst in Amsterdam rekening houdend met wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen, afgerond op 1 decimaal.


3.7 Beïnvloedende factoren Voor het onderzoek is uitgegaan van een gemiddelde situatie, maar bepaalde factoren met betrekking tot het huis of het huishouden kunnen ervoor zorgen dat in individuele gevallen, een hogere of juiste lagere frequentie van schoonmaakactiviteiten nodig is. Deze factoren kunnen ook de benodigde tijd beïnvloeden. Ten aanzien van de beïnvloedende factoren is het niet mogelijk om op basis van dit onderzoek de impact van iedere (afzonderlijke) invloedsfactor op de benodigde tijd te berekenen. Bovendien kunnen invloedsfactoren in combinatie voorkomen, waardoor het effect van een individuele factor niet goed te isoleren is. De invloedsfactoren kunnen aan bod komen in het gesprek tussen de wijkzorgprofessional en de Amsterdammer. Op basis van de activiteiten en frequentie in de maatstaf kan de wijkzorgprofessional, eventueel na consultatie van een (medisch) experts, vaststellen of een invloedsfactor maakt dat bepaalde activiteiten vragen om een andere frequentie of om een hogere tijdsbesteding. De invloedsfactoren bieden de wijkzorgprofessionals in de toegang houvast om maatwerk te leveren. Bovenstaande toelichting geldt eveneens voor de andere resultaatgebieden die in de volgende hoofdstukken aan de orde komen. Deze factoren zijn vooraf benoemd door de expertgroep en onderzocht tijdens de observaties. De beïnvloedende factoren zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Categorie Factoren die de schoonmaakfrequentie beïnvloeden

Toelichting

Algemeen x Het aantal bewoners, hun aanwezigheid in de woning en hun mobiliteit door de woning

x De mate waarin cliënten zelf activiteiten kunnen uitvoeren

x Meer bewoners die veel thuis zijn, betekent eerder vervuiling van het huis.

x Meer activiteiten door de cliënt betekent minder frequent uitvoeren door de hulp


x Verkeersdruk rondom de woning i.v.m. uitstoot en stof

x Bij ziekte (bijvoorbeeld griep) moeten oppervlakten die vaak aangeraakt worden vaker afgenomen worden

x Meer stof in de woning, vaker stoffen/stofzuigen

x Vaker tastvlakken afdoen


x Gezondheid cliënt: bij aandoeningen als astma of longemfyseem moet het huis zoveel mogelijk stofvrij zijn

x Aanwezigheid van aandoeningen waardoor vaker geknoeid wordt

x Vaker stoffen en stofzuigen

Bed x Bedlegerigheid x Incontinentie of andere aandoeningen

waardoor het bed sneller kan vervuilen

x Bed moet vaker verschoond

Keuken schoon- Maken

x Frequentie en intensiteit van het gebruik door de cliënt

x Een keuken die niet gebruikt wordt voor koken hoeft minder vaak volledig schoongemaakt


Badkamer en toilet schoonmaken

x Griep, incontinentie, ziekte of slechtziendheid

x Intensiteit van het gebruik van de badkamer

x Het toilet moet vaker schoongemaakt worden

Opruimen x Ernst van de problematiek bij cliënten c.q.. de mate waarin zij niet in staat zijn om zelf op te ruimen

x De hulp moet vaker langs komen om ook op te ruimen en andere minimale activiteiten uit te voeren.

Tabel 13: Beïnvloedende factoren schoonmaakfrequentie De kenmerken van de woning die bepalen of bepaalde activiteiten überhaupt uitgevoerd kunnen worden, noemen we weegfactoren. Deze beschrijven we apart in paragraaf 3.4. Dit is bijvoorbeeld de aanwezigheid van een harde vloer (dweilbaar) of vloerbedekking (niet dweilbaar). Naast factoren die de frequentie van activiteiten voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ beïnvloeden zijn er ook factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Deze factoren zijn per categorie van schoonmaakactiviteiten in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Ze zijn door de experts benoemd én in de praktijk geobserveerd.

Categorie Factoren die de schoonmaaktijd beïnvloeden Toelichting

Algemeen x Het aantal bewoners, hun aanwezigheid in de woning en hun mobiliteit door de woning

x De mate waarin cliënten zelf activiteiten kunnen uitvoeren

x Omvang van de woning

x Aan- of afwezigheid van goed

schoonmaakmateriaal

x Meer bewoners die veel thuis zijn, betekent meer vervuiling van het huis.

x Voorwerk door de cliënt betekent minder werk voor de hulp

x Grote ruimtes kosten meer tijd

x Goed schoonmaakmateriaal bezorgt hulp minder werk

Afnemen

nat en droog

x Verkeersdruk rondom de woning i.v.m. uitstoot en stof

x Meer stof in de woning: langer bezig.

Stofzuigen

en dweilen

x Type vloer, waarbij tapijt en vloerkleden extra tijd kosten

x Het aantal en de omvang van meubels op de vloer

x De aanwezigheid van huisdieren

x De cliënt gebruikt een rolstoel, rollator of scootmobiel binnenshuis

x Tapijt en vloerkleden kosten meer tijd dan harde vloeren

x Meubels verplaatsen kost meer tijd

x meer stof en haren op de vloer

x Er verspreidt zich meer vuil door de woning

Raamwerk x Type raambekleding, zoals vitrage, gordijnen of lamellen

Lamellen kunnen niet machinaal schoon worden gemaakt.


x Beschikbaarheid van hulpmiddelen voor reinigen van luxaflex

x Hulpmiddelen besparen tijd

Bed x Het soort beddengoed en/of gebruik van losse dekens

x Meerpersoonshuishouden

x Losse dekens kosten meer tijd

x Meer bedden verschonen kost meer tijd

Keuken schoonmaken

x Frequentie en intensiteit van het gebruik door de cliënt

x Soort afzuigkap; met/zonder uitneembare roosters

x Beschikbaarheid van een vaatwasmachine

x Een intensief gebruikte keuken kost meer tijd

x Uitneembare roosters die in de vaatwasser kunnen kosten minder tijd

Badkamer

en toilet schoonmaken

x Omvang en intensiteit van gebruik

x Aanwezigheid en gebruik van ligbad

x Aanwezigheid van witgoed in de badkamer

x Wijze van gebruik van toilet

x Meer tijd bij intensief gebruik

x Zonder bad kost schoonmaken minder tijd, met bad meer tijd Zorgt voor meer lastige ‘hoekjes’ om schoon te maken

x Eventueel meer vervuiling

Opruimen x Ernst van de problematiek bij cliënten c.q.. de mate waarin zij niet in staat zijn om zelf op te ruimen

x De hulp moet langer langs komen om ook op te ruimen en andere minimale activiteiten uit te voeren.

Tabel 14: Beïnvloedende factoren schoonmaaktijd Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ kan worden gedacht aan het aanschaffen van algemeen gebruikelijke voorzieningen zoals een uitschuifbare ramenlapper of een wringmechanisme voor een dweil.


4. Beschikken over schone was

In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat ‘beschikken over schone was. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 4.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De experts hebben geadviseerd de bestaande beleidsregels aan te scherpen op de volgende punten: x Gebruik als titel niet ‘de was’, maar ‘beschikken over schone was’, want ‘de

was’ is geen beoogd resultaat in het beleid van Amsterdam. In dit rapport hebben wij dit advies al overgenomen.

x De tekst in het beleid met betrekking tot wasverzorging is nu nog te algemeen geformuleerd. Het is voor de experts niet duidelijk wat wordt verstaan onder ‘normale kleding’, ‘overig textiel’ en ‘bepaalde situaties’. De expertgroep adviseert terug te grijpen op de formulering uit de expertmeeting tussen gemeente en aanbieders die plaatsvond ter voorbereiding op de inkoop 2017. Overigens biedt de gewijzigde productbeschrijving, die begin 2017 beschikbaar is gekomen, deze duidelijkheid wel.

x Het is onduidelijk of de inhoud van de brief die cliënten van de gemeente hebben ontvangen (juli 2015) nog steeds geldt. Daarin stond dat maximaal één pantalon en twee overhemden per week worden gestreken.

x Rekening houden met de doorlooptijd en reis- en indirecte tijd van meerdere bezoeken, ziet de expertgroep graag dat voor de was een aparte normtijd komt. Door de uitkomsten voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ in deze rapportage apart te presenteren, maken we dit mogelijk.

4.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 15.

Resultaat Activiteiten

Beschikken over schone was x Wasgoed sorteren x Behandelen van vlekken x Was in machine stoppen (incl.

wasmachine aanzetten) x Wasmachine leeghalen x Sorteren naar droger of waslijn x Was in de droger stoppen x Droger leeghalen x Was ophangen x Was afhalen x Was opvouwen x Was strijken x Was opbergen/opruimen

Tabel 15: Activiteiten voor het resultaat ‘beschikken over schone was’


4.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd, om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden.

Resultaat Activiteit Expertnorm

Beschikken over schone was

Wasgoed sorteren 1 x per week

Behandelen van vlekken 5 x per 2 weken (indien nodig)

Was in de machine stoppen (incl. wasmachine aanzetten)

5 x per 2 weken

Wasmachine leeghalen 5 x per 2 weken

Sorteren naar droger of waslijn 5 x per 2 weken

Was in de droger stoppen 5 x per 2 weken

Droger leeghalen 5 x per 2 weken

Was ophangen 5 x per 2 weken

Was afhalen 5 x per 2 weken

Was opvouwen 5 x per 2 weken

Was strijken 1 x per week

Was opbergen/opruimen 5 x per 2 weken

Tabel 16: Frequentie per activiteit binnen het resultaat ‘beschikken over schone was’ 4.4 Weegfactor per activiteit Omdat niet elke activiteit in elk huishouden uitgevoerd kan worden is een weegfactor gehanteerd voor bepaalde activiteiten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het machinaal kunnen drogen van (delen van) de was. De weegfactor geeft aan in welke mate de tijdbesteding en frequentie van een bepaalde activiteit meewegen in het bepalen van de totaal benodigde inzet. De weegfactoren voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ zijn gebaseerd op de observaties in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam. In de tabel hieronder geven we per activiteit de relevante weegfactoren weer.



Machinaal wassen 100%

Machinaal drogen 45%

Tabel 17: Weegfactor per activiteit voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ 4.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ is van activiteiten zoals aangegeven door de expertgroep de tijdbesteding in de praktijk gemeten in Amsterdam. Onderstaande tabel bevat de gemiddelde gemeten tijdbesteding in minuten voor alle activiteiten. We hebben enkele activiteiten in de praktijk niet gemeten omdat deze niet voorkwamen tijdens de observaties. In de berekening van de totale benodigde


tijd gaan we voor deze activiteiten daarom uit van een inschatting van de benodigde tijd door de expertgroep. De betreffende regels zijn grijs gearceerd.

Resultaat Activiteit Tijdbesteding (min)


Wasgoed sorteren 1,8

Behandelen van vlekken


1,5

Wasmachine leeghalen 1,5

Sorteren naar droger of waslijn 2,7

Was in de droger stoppen 1,3

Droger leeghalen 0,9

Was ophangen 5,8

Was afhalen 0,9

Was opvouwen 5,5

Was strijken 19,8

Was opbergen/opruimen 2,0

Tabel 18: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ 4.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding), hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat ‘beschikken over schone was’.

Figuur 4. Model vaststellen benodigde inzet resultaat ‘beschikken over schone was’ De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ is weergegeven in tabel 19. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Ze zijn nog niet gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen. In deze tabel is geen indirecte tijd opgenomen omdat alle indirecte tijd tijdens een bezoek is toegewezen aan het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’.







62 minuten

62 minuten / 1u 02m

54,1 uur

Tabel 19: Benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ bij volledige professionele ondersteuning Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4).Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over schone was’ is weergegeven in tabel 20. Deze getallen zijn gecorrigeerd op basis van wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is.






38 minuten

38 minuten / 0u 38m

33,0 uur

Tabel 20: Benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over schone was’

rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. 4.7 Beïnvloedende factoren Voor het onderzoek is uitgegaan van een gemiddelde situatie. Maar bepaalde factoren met betrekking tot het huis of het huishouden kunnen ervoor zorgen dat in individuele gevallen een hogere of juiste lagere frequentie van schoonmaakactiviteiten nodig is. Deze zijn niet gebruikt in de maatstaf, maar bieden de wijkzorgprofessionals in de toegang wel houvast om maatwerk te leveren. Deze factoren zijn benoemd door de expertgroep en onderzocht tijdens de observaties. De beïnvloedende factoren zijn weergegeven in tabel 21.


Resultaat Factoren die de frequentie beïnvloeden


x Fysieke beperkingen zoals incontinentie, nachtzweten en veel knoeien met eten en drinken

x Andere medische aandoeningen waardoor vaker moet worden gewassen

x Omvang en samenstelling van het huishouden

Tabel 21: Beïnvloedende factoren frequentie Experts geven aan dat dit factoren zijn die kunnen leiden tot een hogere frequentie van wassen omdat ze leiden tot meer was. Als er vaker geknoeid wordt en mensen vaker schone was aantrekken is er meer was. Een huishouden met meer personen genereert meer was. Naast factoren die de frequentie van activiteiten voor het resultaat 'schoon en leefbaar huis’ beïnvloeden zijn er ook factoren die de benodigde tijd beïnvloeden. Deze factoren zijn in tabel 22 weergegeven. Deze factoren zijn door de experts benoemd.

Resultaat Factoren die de tijd beïnvloeden


x Besmet wasgoed (bijvoorbeeld bij chemokuur of Norovirus) x Mate waarin de cliënt strijkvrije bovenkleding draagt

Tabel 22: Beïnvloedende factoren tijdbesteding Bij besmet wasgoed kost wassen meer tijd omdat een specifiek protocol gevolgd moet worden. Wanneer de cliënt geen strijkvrije bovenkleding draagt kan het strijken van de bovenkleding deel uitmaken van het resultaat. Overigens worden cliënten in het Amsterdamse beleid wel zoveel mogelijk geacht strijkvrije kleding te dragen in het geval dat zij professionele ondersteuning nodig hebben bij strijken. Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat ‘beschikken over schone was’ kan gedacht worden aan het aanschaffen van strijkvrije kleding. De aanschaf van een droger of afwasmachine is niet altijd voorliggend op het inzetten van hulp, het gebruik ervan wel. In situaties waarin men al langere tijd op eigen kosten iemand inhuurt voor huishoudelijke taken of gebruik maakte van een wasserij of wasservice en er geen aantoonbare meerkosten zijn in relatie tot de beperking, is het probleem al opgelost en wordt geen hulp bij het huishouden ingezet. Dit is anders wanneer aangetoond kan worden dat er een wijziging in het inkomen heeft plaatsgevonden.


5. Beschikken over boodschappen

In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 5.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De expertgroep bevestigde dat dit resultaat het beste zoveel mogelijk als algemene voorziening kan worden aangeboden. 5.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 23.


Beschikken over boodschappen

• Het opstellen van boodschappenlijst • Het doen van de boodschappen • Het opruimen van de boodschappen

Tabel 23: Activiteiten voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ 5.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep in Amsterdam benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden.

Resultaat Activiteit Expertnorm


Het opstellen van boodschappenlijst 1 x per week

Het doen van de boodschappen 1 x per week

Het opruimen van de boodschappen 1 x per week

Tabel 24: Frequentie per activiteit binnen het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ 5.4 Weegfactor per activiteit Voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ is geen weegfactor van toepassing. Dit omdat iedere activiteit in elk huishouden uitgevoerd kan worden. 5.5 Tijdbesteding per activiteit Voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ is van activiteiten zoals aangegeven door de expertgroep de tijdbesteding in de praktijk in Amsterdam gemeten.




Het opstellen van boodschappenlijst 6,5

Het doen van de boodschappen 39,5

Het opruimen van de boodschappen 4,9

Tabel 25: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ 5.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’.

Figuur 5. Model vaststellen benodigde inzet resultaat ‘beschikken over boodschappen’ De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ is weergegeven in tabel 26. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is. Ze zijn nog niet gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen.






51 minuten

51 minuten / 0u 51m

44,1 uur

Tabel 26: Benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ bij volledige professionele ondersteuning Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen De maatstaf omvat alle activiteiten die nodig zijn om het resultaat te bereiken, inclusief de (gemiddelde) frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd. In het onderzoek is ook geïnventariseerd welke activiteiten cliënten of mensen uit het sociale netwerk van de cliënt (zelf) uit kunnen voeren en wanneer de hulp de activiteit (ook) uitvoert (zie bijlage 4). Uit de observaties is gebleken dat in sommige huishoudens cliënten en mensen uit het sociale netwerk activiteiten zelf uitvoeren, terwijl in andere huishoudens hier geen mogelijkheden voor zijn. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren welke activiteiten een Amsterdammer zelf uit kan voeren en in hoeverre het sociale netwerk van de


Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ is weergegeven in tabel 27. Deze getallen zijn gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen en geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is.






41 minuten

41 minuten / 0u 41m

35,3 uur

Tabel 27: Benodigde tijd voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ rekening houdend met activiteiten die de cliënt of zijn/haar netwerk doorgaans zelf kunnen doen. Dit is afhankelijk van de individuele situatie van de cliënt.

5.7 Beïnvloedende factoren De beïnvloedende factoren voor het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ zijn: x De omvang van het huishouden bepaalt de hoeveelheid benodigde boodschappen

en daarmee de benodigde tijd. In een meerpersoonshuishouden is de benodigde tijdbesteding daardoor hoger.

x Zoals eerder aangegeven worden eerst eigen mogelijkheden onderzocht, voordat huishoudelijke hulp vanuit de gemeente wordt ingezet. Ten aanzien van het resultaat ‘beschikken over boodschappen’ kan gedacht worden aan het anders organiseren van de boodschappen door gebruik te maken van een boodschappenservice. Ook wordt gezocht naar aanvullende ondersteuning, op basis van vrijwilligheid of wederkerigheid, in het persoonlijke netwerk van de cliënt, zoals buren die boodschappen meenemen of een boodschappenservice door vrijwilligers. Deze factoren verminderen de benodigde tijd van professionele ondersteuning of maken professionele ondersteuning bij boodschappen helemaal overbodig.


6. Beschikken over maaltijden

In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding en beïnvloedende factoren. 6.1 Reacties op de bestaande beleidsregels De gemeente Amsterdam geeft aan dat het bereiden van maaltijden, in de zin van koken, alleen bij hoge uitzondering gebeurt, want Amsterdammers dienen gebruik te maken van voorliggende voorzieningen (inclusief waar de cliënt zelf voor betaalt) en het aanbod in Amsterdam is zeer uitgebreid. De expertgroep noemde als uitzondering een heel ingewikkeld dieet, maar bevestigde dat ook daarvoor vaak voorzieningen beschikbaar zijn. Het koken van maaltijden door de hulp is zó uitzonderlijk dat het volgens de expertgroep niet in de maatstaf moet komen. Het bereiden van maaltijden zou eventueel via een hardheidsclausule kunnen worden overgenomen. De expertgroep benadrukte dat bij dit resultaat niet alleen de tijdbesteding een rol speelt, maar ook de organisatie en zogenaamde ‘doorlooptijd’. De organisatie van huishoudelijke hulp is er namelijk niet op ingericht om cliënten meerdere keren per dag en ’s avonds tijdens etenstijd te bezoeken. In de praktijk worden de activiteiten binnen dit resultaat daarom uitgevoerd binnen de wijkverpleging, hoewel de activiteiten binnen dat financieel kader niet worden vergoed. Bij dit resultaat moet de grens met de persoonlijke verzorging in beeld worden gehouden. Deze valt namelijk onder een ander financieel kader: de Zorgverzekeringswet. Als de cliënt ondersteund moet worden bij het feitelijke eten of drinken, dan valt dit onder de Zorgverzekeringswet. Als de cliënt aangespoord moet worden om te eten en drinken valt dit onder de Wmo. Vanuit het oogpunt van organisatie en efficiëntie kan samenwerking voordelen bieden. In de praktijk is dat door de verschillende financiële kaders echter lastig. 6.2 Activiteiten De expertgroep heeft de activiteiten en frequenties uit eerder onderzoek in Hoorn en Twente onderschreven en geconstateerd dat deze in Amsterdam eveneens aan de orde zijn. De activiteiten staan in tabel 28. Afwassen (of de vaatwasser in- en uitruimen) valt in Amsterdam onder het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’. Over het algemeen krijgen inwoners bij dat resultaat maximaal twee keer per week huishoudelijke hulp. Bij het overnemen van activiteiten binnen het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ is afwassen echter elke dag (na elke maaltijd) aan de orde. Daarom komt het afwassen hier opnieuw terug.



Klaarzetten en Bereiden maaltijden

• Tafel dekken/maaltijd klaarzetten (eten en drinken klaarzetten)

• Afruimen • Opwarmen maaltijd • Bereiden maaltijd • Afwassen • Inruimen vaatwasser • Uitruimen vaatwasser

Tabel 28: Activiteiten voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ 6.3 Frequentie per activiteit Voor elk van de benodigde activiteiten heeft de expertgroep in Amsterdam benoemd met welke frequentie deze moet worden uitgevoerd om het resultaat te bereiken dat de gemeente Amsterdam heeft omschreven in haar beleid hulp bij het huishouden. In tabel 29 is een verschil in frequentie aangegeven tussen wanneer de hulp moet komen en wanneer de cliënt het zelf nog kan. Als de hulp moet komen, worden activiteiten zoveel mogelijk geclusterd. Er wordt vanuit gegaan dat als de cliënt bij alle drie de maaltijden op een dag hulp nodig heeft, de hulp twee keer per dag langs moet komen: de eerste keer om twee broodmaaltijden klaar te zetten en de tweede keer om de warme maaltijd op te warmen.

Resultaat Activiteit Frequentie hulp Frequentie cliënt

Beschikken over maaltijden

Tafel dekken/ maaltijd (eten en drinken) klaarzetten

2 x per dag 3 x per dag

Afruimen 2 x per dag 3 x per dag

Opwarmen maaltijd (per maaltijd)


Bereiden maaltijd (per maaltijd)


Afwassen 1 x per dag 3 x per dag

Inruimen vaatwasser 2 x per dag 3 x per dag

Uitruimen vaatwasser

1 x per dag (of minder als vaatwasser niet dagelijks vol is)

1 x per dag (of minder als vaatwasser niet dagelijks vol is)

Tabel 29: Frequentie per activiteit binnen het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ 6.4 Weegfactor per activiteit Voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ is alleen de weegfactor ‘aanwezigheid van een vaatwasser’ van toepassing. Dit bepaalt of in het huishouden de vaatwasser moet worden in- en uitgeruimd, of dat er moet worden afgewassen.


6.5 Tijdbesteding per activiteit De meeste activiteiten behorend bij het resultaat ‘beschikken over maaltijden’, zijn tijdens de observaties in de gemeente Amsterdam maar zeer beperkt waargenomen (zie bijlage 4). Uitzonderingen zijn de activiteit afwassen: dit is 18 keer geobserveerd en de activiteiten in- en uitruimen vaatwasser: dit is 5 keer geobserveerd. De tijdbesteding voor ‘beschikken over maaltijden’ is daarom in de expertgroep bepaald. Zij hebben gereflecteerd op de expertinschatting uit het onderzoek in Twente en de tijdbesteding zoals in het CIZ-protocol staat. Gecombineerd met hun eigen ervaringen zijn zij gekomen tot de tijdbesteding in tabel 30. De expertgroep heeft ook een inschatting gemaakt van de indirecte tijd. Dit is volgens hen van belang omdat het klaarzetten en opwarmen van de maaltijd niet elke dag gecombineerd kan worden met andere activiteiten. Er is dus tijdverlies door binnenkomen en vertrek. Daarnaast is de indirecte tijd een waarborg dat de maaltijd niet ‘als lopendebandwerk’ wordt klaargezet, maar dat er ruimte is om bijvoorbeeld te vragen welk broodbeleg de cliënt wenst.



Broodmaaltijden: tafel dekken, eten en drinken klaarzetten (1 maaltijd op tafel, 1 maaltijd in de koelkast), afruimen, afwassen of vaatwasser inruimen/uitruimen

15 min

Opwarmen maaltijd: maaltijd opwarmen, tafel dekken, eten en drinken klaarzetten, afruimen, afwassen of vaatwasser in/uitruimen

15 min

Indirecte tijd per bezoek 5 min

Tabel 30: Benodigde tijd per activiteit voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ 6.6 Benodigde inzet Benodigde inzet bij volledige professionele ondersteuning Met onderstaand model en de gegevens uit voorgaande paragrafen (activiteiten, frequenties, tijdbesteding) hebben we de jaarlijks benodigde inzet berekend voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ (uitgaande van zeven dagen per week alle maaltijden overnemen).

Figuur 6. Model vaststellen benodigde inzet resultaat ‘beschikken over maaltijden’ (alleen activiteit afwassen) De jaarlijks benodigde tijd voor ‘beschikken over maaltijden’ is weergegeven in tabel 31. Deze getallen geven weer hoeveel professionele ondersteuning er nodig is.


Deze getallen zijn nog niet gecorrigeerd voor wat de cliënt of zijn/haar netwerk zelf kan doen.





210 minuten 70 min 280 minuten / 4u 40m

Tabel 31: Benodigde tijd voor ‘beschikken over maaltijden’ bij volledige professionele ondersteuning bij alle maaltijden Benodigde inzet gecorrigeerd voor wat mensen en hun netwerk zelf kunnen In het onderzoek bleek dat voor de maaltijden cliënten of alles zelf doen, of de hulp alles overneemt. Er waren geen situaties waarin de cliënt en de hulp ieder een deel van de activiteiten uitvoerden. Er bleek wel variatie in het aantal maaltijden per week waar cliënten hulp bij krijgen. Als de cliënt niet bij alle maaltijden hulp krijgt, voeren mensen uit het sociale netwerk van de cliënt een deel uit. Het is aan de wijkzorgprofessional om bij het vraagverhelderingsgesprek te inventariseren bij hoeveel maaltijden per week een Amsterdammer zelf kan klaarzetten/opwarmen en in hoeverre het sociale netwerk van de Amsterdammer kan bijdragen. Op deze manier kan de gemeente maatwerk leveren, afgestemd op de individuele situatie van de Amsterdammer. De jaarlijks benodigde tijd voor ‘beschikken over maaltijden’ is berekend per maaltijd (ofwel een warme maaltijd ofwel een dubbele broodmaaltijd). Deze bedraagt 17,3 uur per jaar. 6.7 Beïnvloedende factoren Beïnvloedende factoren voor het resultaat ‘beschikken over maaltijden’ zijn: x De aanwezigheid van een vaatwasser in de woning. Dit heeft specifiek gevolgen

voor de activiteit afwassen. De tijdbesteding voor het in- en uitruimen van de vaatwasser is namelijk iets kleiner dan voor afwassen. Het verschil is echter minimaal.

x De aanwezigheid van een magnetron in de woning. Dit heeft gevolgen voor de activiteit ‘opwarmen maaltijd’. Zonder magnetron kost dit meer tijd.

x Een meerpersoonshuishouden (meerdere volwassenen of kinderen): twee maaltijden in de magnetron kosten ook twee keer zoveel tijd als één maaltijd. Ook het smeren van de broodmaaltijd kost meer tijd.

x Aandoeningen waardoor mensen gestimuleerd moeten worden hun eten daadwerkelijk op te eten, zoals mensen met dementie, niet-aangeboren hersenletsel (NAH) of psychiatrische aandoeningen. Dit stimuleren en toezien kost meer tijd. Zonder toezicht is er risico op ondervoeding. Het kan ook betekenen dat een extra bezoek nodig is om te stimuleren of toe te zien dat de tweede broodmaaltijd opgegeten wordt.


7. Advies en instructie

In dit hoofdstuk beschrijven we de Amsterdamse maatstaf voor ‘advies en instructie’. Het beleid in Amsterdam is uitgangspunt. De maatstaf bestaat uit activiteiten, frequenties, weegfactoren, tijdbesteding, beïnvloedende factoren en is gecorrigeerd voor wat cliënten (met behulp van hun netwerk) gemiddeld genomen zelf kunnen. 7.1 Reacties op bestaande beleidsregels De experts gaven aan dat er twee categorieën van advies en instructie zijn: 1. Tijdelijk aanleren van activiteiten. Dit betreft cliënten die leerbaar zijn,

bijvoorbeeld mensen met een (recente) lichamelijke beperking of mensen die de activiteiten nooit hebben aangeleerd maar deze moeten gaan uitvoeren door het wegvallen van een partner of gezinslid.

2. Structureel adviseren en instrueren. Dit betreft cliënten die beperkter leerbaar zijn, bijvoorbeeld vanwege psychiatrisch of cognitieve problemen als dementie, niet-aangeboren hersenletsel (NAH) of een licht verstandelijke beperking (LVB).

Voor de eerste categorie zien de experts graag een apart product of een apart resultaat. Met name omdat de activiteiten tijdelijk zijn. Men wil voorkomen dat deze mensen structureel huishoudelijke hulp gaan ontvangen, want ze moeten het juist zelf leren. Daarom lijkt een apart product of resultaat het meest passend. Daarbij vinden de experts de term ‘ondersteuning en activering’ beter passend. De tweede categorie vinden de experts, gezien de gevraagde inzet, sterk overlappen met de ambulante ondersteuning, uitgevoerd door een ander type professional dan de huishoudelijke hulp. In het licht van deze reactie hebben de experts een maatstaf opgesteld die alleen van toepassing is op de eerste categorie, omdat zij de tweede categorie niet passend vinden voor een maatstaf voor Hbh. 7.2 Activiteiten Er zijn geen activiteiten beschikbaar uit eerder onderzoek. Daarom hebben de experts gereflecteerd op de activiteiten die benoemd worden in het CIZ-protocol. Ze onderschrijven de activiteiten ‘instructie geven’ en ‘gezamenlijk uitvoeren’. De activiteit ‘weekschema opstellen’ vinden ze niet van toepassing.


Ondersteuning en activering

• Instructie geven bij en gezamenlijk uitvoeren van activiteiten gericht op

• ‘schoon en leefbaar huis’ • ‘beschikken over schone was’ • ‘beschikken over boodschappen’ • ‘beschikken over maaltijden’

Tabel 32: Activiteiten voor ‘ondersteuning en activering’


7.3 Frequentie per activiteit Voor de benodigde activiteiten heeft de expertgroep in Amsterdam benoemd dat de frequentie waarmee deze moeten worden uitgevoerd, per cliënt verschillend is, maar zal variëren van 1 tot 3 keer per week. 7.4 Weegfactor per activiteit Er is geen sprake van weegfactoren voor ‘advies en instructie’. 7.5 Tijdbesteding per activiteit De tijdbesteding voor het aanleren van de activiteiten bij de verschillende resultaten staat in tabel 33. Dit zijn de tijden die de experts hebben vastgesteld op basis van het CIZ-protocol. Het betreft het totaal aantal minuten per week, ongeacht de frequentie. Bij een frequentie van meer dan 1x per week, is de tijdbesteding per keer dus minder. Dit is de tijd die bovenop de reguliere tijd komt voor het behalen van de resultaten. Hierbij heeft de inwoner ondersteuning nodig, zolang het resultaat nog niet is aangeleerd.


Schoon en leefbaar huis, inclusief beschikken over schone was

Aanleren van activiteiten en samen uitvoeren van de activiteiten

60 min

Beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden

Aanleren van activiteiten en samen uitvoeren van activiteiten

30 min

Tabel 33: Benodigde tijd per activiteit voor ‘advies en instructie’ 7.6 Benodigde inzet De benodigde inzet is weergegeven in tabel 34. Deze tijd is niet gecorrigeerd voor wat mensen al zelf kunnen, omdat het juist inzet betreft om activiteiten aan te leren.





Schoon en leefbaar huis, inclusief beschikken over schone was

60 minuten - 60 minuten 6 uur

Beschikken over boodschappen en beschikken over maaltijden

30 minuten - 30 minuten 3 uur

Tabel 34: Benodigde tijd voor advies en instructie bij volledige professionele ondersteuning.


7.7 Beïnvloedende factoren De frequentie hangt af van de snelheid waarmee de cliënt dingen aanleert. Dit betreft vooral de totale frequentie, omdat het een tijdelijke ondersteuning is. Hoe sneller de activiteiten zijn aangeleerd, hoe sneller de ondersteuning eindigt. De tijdbesteding hangt af van het aantal resultaten waarvoor activiteiten moeten worden aangeleerd en het aantal activiteiten dat moet worden aangeleerd. Hoe meer activiteiten, hoe meer tijdbesteding.


8. Beelden van cliënten

In dit hoofdstuk geven we de uitkomsten weer van de gesprekken met cliënten in de gemeente Amsterdam. Waar nodig hebben we deze uitkomsten in eerdere hoofdstukken al kort aangehaald. 8.1 Kenmerken (geïnterviewde) cliënten In totaal hebben we 49 cliënten gesproken. Uit het CAK-bestand werd duidelijk dat de cliënten met een indicatie voor hbh zich als volgt verdelen:

ZIN 85%

Pgb 15%

Tabel 35. Levering

1 x of vaker per week 71%

Tussen 1x per week en 1x per twee weken1 8%

1x per twee weken 17%

Minder vaak dan 1x per twee weken 4%

Tabel 36. Frequentie

Figuur 7. Uren geleverde zorg per week Deze verdeling hebben we ook aangehouden bij de selectie van de cliënten voor de interviews. Voor de resultaten ‘beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’ hebben we echter niet de werkelijke verdeling gevolgd, maar naar verhouding meer cliënten gesproken met hulp bij boodschappen en maaltijden, aangezien we daar uit eerdere onderzoeken nog geen tijdmetingen voor hadden.

1 Deze cliënten ontvangen in een jaar soms 1x per ondersteuning en soms 1x per twee weken.


De cliënten die we spraken, hadden een beschikking voor één of meerdere resultaten:

Schoon en leefbaar huis 49

Beschikken over schone was 21

Beschikken over boodschappen 11

Beschikken over maaltijden 2

Tabel 37. Resultaten

We hebben niet geselecteerd op geslacht, omvang huishouden en leeftijd. Uit de gesprekken bleek dat cliënten zich als volgt verdelen:

Vrouwen 32

Mannen 17

Tabel 38. Geslacht

Eenpersoonshuishoudens 44

Tweepersoonshuishoudens 5

Tabel 39. Omvang huishouden

40 t/m 50 6

51 t/m 60 10

61 t/m 70 6

71 t/m 80 7

81 t/m 90 16

91 en ouder 4

Tabel 40. Leeftijdsverdeling

8.2 Uitkomsten gesprekken Activiteiten Uit de gesprekken bleek dat de hulpen de activiteiten uitvoeren zoals die in de expertmaatstaf zijn opgenomen, zowel de basisactiviteiten als de incidentele activiteiten. De expertmaatstaf behoefde op dat punt geen aanpassingen vanuit het praktijkonderzoek. Daarnaast vragen cliënten de hulpen ook andere zaken te doen die buiten de noodzakelijke activiteiten vallen binnen het resultaat schoon en leefbaar huis, zoals de galerij vegen en de ramen aan de buitenkant zemen. Frequentie per activiteit Uit de gesprekken bleek dat de meeste basisactiviteiten vaker worden gedaan (door de hulp, maar ook door cliënten en hun netwerk) dan de maatstaf aangeeft. Volgens experts worden activiteiten daarmee in de praktijk vaker uitgevoerd dan wat noodzakelijk is om het resultaat van een schoon en leefbaar huis te bereiken. Deze hogere frequenties kunnen bijvoorbeeld op verzoek van cliënten gebeuren die een


hogere standaard hebben voor wat een schoon en leefbaar huis is. De frequenties per schoonmaakactiviteit in de expertmaatstaf zijn daarom niet omhoog bijgesteld, omdat het uitgangspunt van de maatstaf een schoon en leefbaar huis is. Bovendien zijn de frequenties uit de maatstaf niet alleen tot stand gekomen op basis van expertvisie maar ook op basis van onderzoek in Utrecht, Emmen en Haarlem. Inzet: wie doet wat? We hoorden in de interviews dat cliënten en hun netwerk een deel van de benodigde activiteiten zelf uitvoeren. Met name voor het beschikken over schone was, boodschappen en maaltijden voeren cliënten zelf activiteiten uit. Dat is in lijn met de participatiegedachte van de Wmo 2015 en het daarop gebaseerde beleid in de gemeente Amsterdam. Het onderstreept dat cliënten niet voor alle aspecten van de huishoudelijke hulp ondersteuning nodig hebben. Tevredenheid We vroegen de cliënten hoe tevreden ze zijn over de inzet van de huishoudelijke hulp voor drie resultaten. De antwoorden waren als volgt: Vindt u dat de huishoudelijke hulp vanuit de gemeente genoeg compenseert wat uzelf/omgeving niet kan om: x een schoon en leefbaar huis te krijgen? 50% ja - 50% nee x schone was te krijgen? 81% ja - 19% nee x over boodschappen en maaltijden te beschikken? 58% ja - 42% nee Veel cliënten die gedurende langere tijd een vaste hulp hebben, zijn tevreden. Deze cliënten hoeven niet steeds uit te leggen wat er moet gebeuren en het is makkelijker om periodiek incidentele of extra activiteiten in te plannen. Cliënten die niet tevreden zijn geven als redenen aan dat activiteiten niet vaak genoeg (met name incidentele activiteiten) of niet goed gebeuren. Dit zijn ook vaak cliënten die minder uren hebben gekregen dat zij eerder hadden. Deze cliënten benadrukken dat ze tevreden zijn over hun hulp, maar dat de hulp te weinig tijd heeft om alles uit te voeren. Sommige cliënten geven aan niet tevreden te zijn over competenties van de hulp of de wisselingen van de hulp.


9. Reflectie expertgroep

Na afronding van het praktijkonderzoek hebben we de uitkomsten gepresenteerd aan de expertgroep. We hebben de experts gevraagd hier vanuit hun kennisgebied op te reflecteren. Hieronder geven we deze reflectie beknopt weer. Reflectie van de expertgroep op de frequenties: x De experts hebben alle activiteiten besproken waarvoor de frequentie zoals

benoemd door experts afweek van de frequentie zoals gemeten in de praktijk in Amsterdam. Volgens de experts ligt de standaard van cliënten veelal hoger dan wat noodzakelijk is om het resultaat van een schoon en leefbaar huis te bereiken. De frequenties per schoonmaakactiviteit in de expertmaatstaf zijn daarom niet omhoog bijgesteld.

x De expertgroep vindt het van belang dat de gemeente helder communiceert over wat cliënten kunnen verwachten van de inzet van de huishoudelijke hulp. De in dit onderzoek opgestelde maatstaf kan daarbij helpen. Deze maakt het voor cliënten duidelijk welke activiteiten noodzakelijk worden geacht voor een schoon en leefbaar huis en dat het niveau van ondersteuning kan afwijken van hun persoonlijke standaard. De experts concluderen dat er in de praktijk afgeweken wordt van de maatstaf om maatwerk te kunnen bieden. Dit betekent dat sommige activiteiten extra of vaker gebeuren en andere activiteiten minder vaak kunnen gebeuren. Gemeenten en aanbieders moeten de consequenties daarvan heel duidelijk communiceren naar cliënten.

x Veel van de frequenties in de maatstaf staan op 1x per week, terwijl er ook cliënten zijn die maar eens per twee weken hulp krijgen. Een oplossing kan zijn om in de beschikking over de basisactiviteiten te melden dat die per één of twee weken plaats moeten vinden. Dit is vooral denkbaar als cliënten tussentijds zelf of met behulp van hun sociaal netwerk mogelijkheden hebben om activiteiten uit te voeren. Als dat niet kan moet de cliënt in het vervolg mogelijk toch elke week ondersteuning krijgen.

x De experts geven aan dat de organisaties voor de huishoudelijke hulpen er niet op is ingericht om mensen elke dag drie keer te bezoeken om te helpen met de maaltijd. Nu wordt dit nog veelal opgelost in samenwerking met de verpleging en verzorging vanuit de Zorgverzekeringswet. Om dit resultaat te kunnen behalen en te kunnen blijven financieren, zullen gemeente en zorgverzekeraars afspraken moeten maken over de organisatie. In de praktijk zijn bij het ondersteunen bij maaltijden vaak ook andere zaken aan de orde, die richting persoonlijke verzorging gaan, bijvoorbeeld het aanzetten van cliënten tot eten of helpen met eten.

Reflectie van de expertgroep op de tijdbesteding: x De experts hebben de clusters van activiteiten besproken waarvoor de

tijdbesteding, zoals opgenomen in de Utrechtse norm, afweek van de tijdsbesteding zoals gemeten in de praktijk in Amsterdam. Dit had met name betrekking op de gemeten tijd voor schoonmaakactiviteiten in de ruimtes (op volgorde van groot naar klein verschil) keuken, slaapkamer, woonkamer en sanitair. Hier was door de experts geen duidelijke verklaring voor te geven. Een mogelijke verklaring is de manier waarop de steekproef tot stand is gekomen. In Utrecht zijn 121 observaties uitgevoerd bij een aselecte steekproef van huishoudens. In Amsterdam is de steekproef getrokken uit een groep mensen die al ondersteuning kregen. Daardoor is de groep waaruit de steekproef is


getrokken niet te vergelijken met de groep uit Utrecht. De steekproef bestond daarom uit relatief veel mensen die geïndiceerd zijn voor ondersteuning bij boodschappen en maaltijden. De steekproef is daarom niet meer aselect en bevat mogelijk cliënten met gemiddeld zwaardere problematiek dan bij het onderzoek in Utrecht. Daarom kunnen we de tijdmetingen in Utrecht niet één-op-één vergelijken met de tijdmetingen in Amsterdam. De tijdsbestedingen uit het onderzoek in Utrecht zijn daarom niet naar boven bijgesteld op basis van de resultaten van de tijdsmetingen in Amsterdam.

x Er is geen sluitende verklaring te geven waarom de gemeten indirecte tijd in Amsterdam (gemiddeld) lager is dan de gemeten indirecte tijd in het onderzoek voor de gemeente Utrecht.


10. Belang van uitkomsten voor andere gemeenten

Het onderzoek dat in opdracht van de gemeente Amsterdam is uitgevoerd staat niet op zichzelf. Er is landelijk veel discussie over de kortingen op de huishoudelijke hulp (hh) en wijze de waarop dit is vertaald in lokaal beleid door gemeenten. Afgelopen maanden is door uitspraken van de CRvB duidelijk geworden dat veel van de lokale beleidspraktijken rondom HH (mogelijk) niet in lijn zijn met de Wmo. Hierbij is onduidelijkheid ontstaan over de status van het huidige beleid in veel gemeenten. Op 18 mei jl. oordeelde de CRvB in drie zaken over huishoudelijke hulp onder de Wmo 2015. x Categorie 1: HH wordt aangeboden als maatwerkvoorziening. Er wordt

geïndiceerd in uren aan de hand van normtijden die afwijken van het CIZ Protocol (uitspraak Utrecht)

x Categorie 2: HH wordt aangeboden als maatwerkvoorziening. Er wordt resultaatgericht geïndiceerd (uitspraak Rotterdam, ook relevant voor de gemeente Amsterdam)

x Categorie 3: HH wordt aangeboden als algemene voorziening (uitspraak Aa en Hunze)

Meer over deze uitspraken is te lezen op de website van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Het is niet verwonderlijk dat veel gemeenten zich nu afvragen hoe zij kunnen doorwerken aan de realisatie van de beoogde doelen in de Wmo 2015. En hoe zij tegelijkertijd recht kunnen doen aan de recente uitspraken van de CRvB, zodat besluiten eventuele toekomstige rechterlijke uitspraken doorstaan. Verschillende gemeenten onderzoeken nu hun kaders, werkwijze en onderbouwing. De VNG ondersteunt dit proces vanuit een eerste impactanalyse en heeft sinds 20 juli op haar website reparatiemogelijkheden staan. In het rapport ‘Passend en onderbouwd (lokaal) beleid voor hulp bij het huishouden’, opgesteld door het Netwerk Directeuren Sociaal Domein (NDSD) met medewerking van VWS en VNG, worden nadere handvatten aan gemeenten geboden. Uitkomsten in deze rapportage zijn relevant voor de Amsterdamse situatie. Hoewel het onderzoek mogelijk bredere relevantie kent, zal het geen dekkende onderbouwing geven aan de alle landelijke varianten. De uitkomsten zijn niet zondermeer bruikbaar voor andere gemeenten, maar kunnen mogelijk wel helpen de problematiek na de uitspraken van de CRvB van 18 mei op te lossen. x Deze rapportage is gericht aan de gemeente Amsterdam, in antwoord op de

uitspraak van de CRvB. Dit onderzoek is specifiek opgezet vanuit het Amsterdamse beleid en gaat niet in op andere uitspraken van de CRvB dan over het Amsterdamse beleid.

Dit onderzoek naar een objectieve maatstaf is gericht op het in Amsterdam beschreven en gevoerde beleid hulp bij het huishouden. Mogelijk is de expertnorm voor de verschillende resultaten breder toepasbaar en zullen de activiteiten (inclusief de gevonden frequentie en de gemeten gemiddelde tijdbesteding) die daarvoor in Amsterdam noodzakelijk zijn, niet wezenlijk verschillen in andere gemeenten. Dit hangt echter af van het beleid dat in die gemeenten geldt.

https://vng.nl/onderwerpenindex/maatschappelijke-ondersteuning/wmo-2015/brieven/wmo-uitspraken-centrale-raad-van-beroep-18-mei-2016

https://vng.nl/onderwerpenindex/maatschappelijke-ondersteuning/wmo-2015/brieven/reparatie-mogelijkheden-ivm-de-wmo-uitspraken-van-de-crvb-van-18-mei-2016

https://vng.nl/files/vng/nieuws_attachments/2016/20161101-wmo-2015-in-uitvoering-passend-onderbouwd-hulp-huishouden.pdf


De opzet van dit onderzoek biedt mogelijk inspiratie wanneer een genormeerde tijdsduur voor activiteiten nodig is voor de onderbouwing en/of uitvoering van beleid in gemeenten. x Dit onderzoek uit 2016 brengt vernieuwende elementen in beeld in aanvulling op

het bestaande protocol voor huishoudelijke hulp door het CIZ uit 2006. x Andere gemeenten kunnen de aanpak grotendeels overnemen, vertalen naar

lokale context en uitvoeren vanuit de eigen situatie. De uitkomsten uit Amsterdam zijn hierbij mogelijk in te brengen.

x Daarbij is het echter wel belangrijk steeds het lokale beleid als uitgangspunt te nemen en te beoordelen welke van de activiteiten uit dit onderzoek in Amsterdam toepasbaar zijn en welke niet. Ook is het belangrijk te realiseren dat er lokaal mogelijk resultaten van toepassing zijn die niet onder het beleid van de gemeente Amsterdam vallen, en dus niet in dit onderzoek zijn meegenomen.


Bijlage 1. Deelnemers expertgroep

x Mohammed El Aazzaoui (Leven en Zorg) x Lamyaa Abdari (Leven en Zorg) x Nataly Bakrac (Amstelring) x Gonda vd Heijden (Cordaan) x Debbie Mensink (GGD Amsterdam) x Emile de Roy van Zuydewijn (Emile Thuiszorg) x Janneke de Schutter (Tzorg) x Jos Struik (Altijd Zorg)


Bijlage 2. Format cliëntinterviews

1. Algemene vragen, de interviewer vraagt naar: a. Het aantal mensen in het huishouden b. Beschrijving van het huishouden (leeftijd personen, huisdieren, grootte en staat van

onderhoud van het huis) c. Sinds wanneer maakt u gebruik van huishoudelijke hulp via de gemeente? d. Ontvangt u van de gemeente huishoudelijke hulp voor

i. het schoonmaken van uw huis? ii. de was? iii. boodschappen doen? iv. maaltijden klaarzetten of bereiden?

e. Heeft nog iemand anders binnen het huishouden een indicatie voor huishoudelijke hulp?

f. Hoeveel uren huishoudelijke hulp ontvangt u per week? g. Hoeveel uren diensten thuis ontvangt u per week? Hoeveel uren huishoudelijke hulp

koopt u zelf bij? h. Hoe vaak komt de huishoudelijke hulp vanuit de gemeente? Wat is de reden hiervan? i. Zijn er redenen waardoor het schoonmaken in uw huis extra tijd kost of waardoor

vaker dan gemiddeld schoongemaakt moet worden? 2. Activiteiten en frequentie, de interviewer vraagt welke activiteiten de huishoudelijke hulp

uitvoert en hoe vaak. Vervolgens vraagt de interviewer welke activiteiten de cliënt zelf of iemand anders uitvoert en hoe vaak. De interviewer noemt daarbij alle activiteiten uit de maatstaf.

3. Kwalitatief oordeel a. Vindt u dat u dat de huishoudelijke hulp vanuit de gemeente genoeg compenseert

wat uzelf/omgeving niet kan om een schoon en leefbaar huis te krijgen? i. Zo nee, waarom niet? Wat zijn knelpunten? Welke activiteiten gebeuren te

weinig en hoe vaak zouden die dan moeten gebeuren? b. Vindt u dat u dat de huishoudelijke hulp vanuit de gemeente genoeg compenseert

wat uzelf/omgeving niet kan om schone was te krijgen? i. Zo nee, waarom niet? Wat zijn knelpunten? Welke activiteiten gebeuren te

weinig en hoe vaak zouden die dan moeten gebeuren? c. Vindt u dat u dat de huishoudelijke hulp vanuit de gemeente genoeg compenseert

wat uzelf/omgeving niet kan om over boodschappen en maaltijden te beschikken? i. Zo nee, waarom niet? Wat zijn knelpunten? Welke activiteiten gebeuren te

weinig en hoe vaak zouden die dan moeten gebeuren?


Bijlage 3. Deelnemers klankbordgroep

x Margreeth Bakema – IAB x Nicolette Besemer - WmoAdviesraad x Marijke de Jeu - Cliëntenbelang x Rob de Leur – Wmo-Adviesraad x Miryam Massop – Cliënt x Arnt Mein - Lector Legal Management (regelgeving, regulering en handhaving) HvA x Marion Nijdam – Sara Thuiszorg x Harro van Zijl – Cliënt


Bijlage 4. Analyse dataset Amsterdam

Kenmerken van de dataset observatiebezoeken Na afloop van de observatiebezoeken voor het onderzoek voor de gemeente Amsterdam zijn alle metingen gecombineerd in één bestand. Het resultaat is een dataset die bestaat uit de volgende drie onderdelen: x Kenmerken van alle schoonmaakbezoeken die zijn afgelegd, zoals datum, tijd, plaats en

totale tijdsduur x Kenmerken van de bezochte woningen, zoals type vloer, type gordijnen en de aanwezigheid

van een trap, vaatwasser en vriezer. x Tijden per geobserveerde schoonmaakactiviteit per ruimte, bijvoorbeeld de gemeten tijden

voor stofzuigen in de woonkamer. Deze dataset heeft de volgende kenmerken:

Kenmerk Waarde

Aantal geregistreerde schoonmaakbezoeken 55

Aantal gemeten schoonmaakactiviteiten 999

Totale gemeten schoonmaaktijd (in uren) 141,7

Tabel 4.1 Kenmerken van de dataset in het onderzoek gemeente Amsterdam Inhoud van de dataset Om de dataset te onderzoeken en ter voorbereiding van de data-analyses gericht op het beantwoorden van de onderzoeksvraag, hebben we een verkennend onderzoek gedaan naar de inhoud van de dataset. Daarbij hebben we gekeken naar de frequentieverdeling van metingen in de verschillende onderzoeksgroepen en de dekking van tijdmetingen ten opzichte van de totale lijst met schoonmaakactiviteiten zoals opgenomen in het analysekader. Vervolgens hebben we de gemeten schoonmaaktijden statistisch onderzocht op spreiding. Verdeling over onderzoeksgroepen We hebben de observaties onderzocht op verdeling over de verschillende onderzoeksgroepen, zowel naar resultaat als naar omvang van het huishouden. De tabel hieronder geeft inzicht in het aantal observaties per onderzoeksgroep.

Onderzoeksgroep Aantal observaties

Resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ 40

Resultaten ‘beschikken over boodschappen’ en/of ‘beschikken over maaltijden’

15

Tabel 4.2 Aantal observaties per onderzoeksgroep in Amsterdam Dekking van activiteiten In totaal zijn er 9 verschillende activiteiten waarvoor we geen tijd hebben kunnen meten. In de meeste gevallen betreft het incidentele activiteiten waarvan de expertgroep aangeeft dat deze slechts één of enkele keren per jaar zouden moeten voorkomen. Voor deze activiteiten is de tijdnorm van experts gebruikt. Er zijn 21 schoonmaakactiviteiten die minder dan vijf maal zijn gemeten. Dit betreft vooral activiteiten die incidenteel zouden moeten gebeuren maar ook basisactiviteiten. De overige activiteiten zijn vijf maal of vaker gemeten – het hoogste aantal metingen is 51 (toilet schoonmaken). Een overzicht van het aantal metingen per schoonmaakactiviteit staat op de volgende pagina.


Ruimte Basisactiviteit Aantal metingen

Woonkamer Stof afnemen hoog 13

Stof afnemen midden 36

Stof afnemen laag 24

Opruimen 23

Stofzuigen 50

Dweilen 29

Slaapkamer Stof afnemen hoog 8


Stof afnemen laag 14

Opruimen 13

Stofzuigen 46

Dweilen 24

Bed verschonen 25

Keuken Stofzuigen 42

Dweilen 38

Keukenblok (buitenzijde) 41

Keukenapparatuur (buitenzijde) 15

Afval opruimen 26

Sanitair Badkamer schoonmaken 44

Toilet schoonmaken 51

Hal Stof afnemen hoog 50


Stof afnemen laag 3

Stofzuigen 11

Dweilen 5


Wasgoed sorteren 7

Was in de machine stoppen (incl. wasmachine aanzetten) 13

Wasmachine leeghalen 15

Sorteren naar droger of waslijn 6

Was in de droger stoppen 3

Droger leeghalen 5

Was ophangen 16

Was afhalen 3

Was opvouwen 13

Was strijken 6

Was opbergen/opruimen 11


Tafel dekken/maaltijd klaarzetten (eten en drinken klaarzetten)

1

Afruimen 2


Ruimte Basisactiviteit Aantal metingen

en/of beschikken over maaltijden

Opwarmen maaltijd -

Afwassen 18

Inruimen vaatwasser 5

Het opstellen van de boodschappenlijst 7

Het doen/bestellen van de boodschappen 9

Het opruimen van de boodschappen 6

Tabel 4.3 Aantal metingen per basisactiviteit in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam

Ruimte Incidentele activiteit Aantal metingen

Woonkamer Gordijnen wassen 1

Reinigen lamellen / luxaflex -

Ramen binnenzijde 7

Deuren/deurposten nat afdoen 5

Meubels afnemen (droog/nat) 14

Radiatoren afnemen 1

Slaapkamer Gordijnen wassen -


Ramen binnenzijde 4



Keuken Gordijnen wassen 1


Ramen binnenzijde 5



Keukenkastjes (binnenzijde) 7

Koelkast (binnenzijde) 5

Oven/magnetron (binnenzijde) 5

Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid) -

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) – vaatwasserbestendig -


-

Bovenkant keukenkastjes 8

Tegelwand (los van keukenblok) 2

Sanitair Radiatoren afnemen 3

Tegelwand badkamer afnemen 14

Gordijnen wassen 3

Ramen binnenzijde -



Ruimte Incidentele activiteit Aantal metingen


Hal Trap stofzuigen 3

Radiator afnemen -



Behandelen vlekken -


Bereiden maaltijd 1

Tabel 4.4 Aantal metingen per incidentele activiteit in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam De tabellen op deze pagina geven per schoonmaakactiviteit een aantal kengetallen in seconden weer: het gemiddelde, de mediaan, de minimale waarde, de maximale waarde en de standaardafwijking.

Ruimte Basisactiviteit Gem. Med. Min. Max. St.afw.

Woonkamer Stof afnemen hoog 220 280 13 540 196

Stof afnemen midden 459 386 58 1439 303

Stof afnemen laag 271 153 31 1260 309

Opruimen 454 255 18 1800 482

Stofzuigen 634 540 77 2712 415

Dweilen 456 390 66 890 206

Slaapkamer Stof afnemen hoog 229 122 15 650 236



Opruimen 317 181 55 763 269

Stofzuigen 340 290 91 1202 200

Dweilen 264 243 81 665 150

Bed verschonen 699 716 63 1718 350

Keuken Stofzuigen 230 225 40 540 128

Dweilen 267 246 20 788 157

Keukenblok (buitenzijde) 771 689 150 1690 401

Keukenapparatuur (buitenzijde)

219 173 37 540 164

Afval opruimen 235 181 19 919 203

Sanitair Badkamer schoonmaken 751 742 62 1704 393

Toilet schoonmaken 463 436 40 1032 254

Hal Stof afnemen hoog 210 159 14 960 159



Stofzuigen 109 63 20 382 135

Dweilen 48 20 13 139 53


Ruimte Basisactiviteit Gem. Med. Min. Max. St.afw.


Wasgoed sorteren 110 103 44 233 65


88 70 30 265 63

Wasmachine leeghalen 91 77 20 180 70

Sorteren naar droger of waslijn

164 191 26 307 117

Was in de droger stoppen 76 68 59 101 22

Droger leeghalen 52 49 22 95 29

Was ophangen 350 369 55 581 133

Was afhalen 57 63 32 75 22

Was opvouwen 329 311 41 639 181

Was strijken 1187 1387 508 1560 460

Was opbergen/opruimen 117 128 16 251 81

Beschikken over boodschappen en/of beschikken over maaltijden

Tafel dekken/maaltijd klaarzetten (eten en drinken klaarzetten)

1207 1207 1207 1207 -

Afruimen 50 50 37 62 18

Opwarmen maaltijd - - - - -

Afwassen 528 537 77 1331 368

Inruimen vaatwasser 260 189 19 847 337

Het opstellen van de boodschappenlijst

389 258 30 964 339

Het doen/bestellen van de boodschappen

2372 2667 779 3600 910

Het opruimen van de boodschappen

293 334 95 422 136

Tabel 4.5 Kengetallen (in seconden) per gemeten basisactiviteit in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam


Ruimte Incidentele activiteit Gem. Med. Min. Max. St.afw.

Woonkamer Gordijnen wassen 257 257 257 257 -

Reinigen lamellen / luxaflex - - - - -

Ramen binnenzijde 970 900 336 1868 528

Deuren/deurposten nat afdoen

135 101 35 253 98

Meubels afnemen (droog/nat) 442 356 150 1014 258

Radiatoren afnemen 35 35 35 35 -

Slaapkamer Gordijnen wassen - - - - -




65 70 46 79 17

Radiatoren afnemen 171 171 23 318 209

Keuken Gordijnen wassen 241 241 241 241 -




122 93 37 237 103

Radiatoren afnemen 59 59 26 92 47

Keukenkastjes (binnenzijde) 560 401 77 1466 522

Koelkast (binnenzijde) 540 540 146 1133 392

Oven/magnetron (binnenzijde)

208 184 118 301 78

Vriezer los reinigen binnenzijde (ontdooid)

- - - - -

Afzuigkap reinigen (binnenzijde) – vaatwasserbestendig

420 420 420 420 -


240 240 240 240 -

Bovenkant keukenkastjes 310 270 150 656 172

Tegelwand (los van keukenblok)

103 103 79 127 34

Sanitair Radiatoren afnemen 253 30 28 701 388

Tegelwand badkamer afnemen

373 367 17 1215 311

Gordijnen wassen 230 300 89 300 122

Ramen binnenzijde 169 169 169 169 -



72 70 26 150 38

Hal Trap stofzuigen 295 121 103 660 317


Ruimte Incidentele activiteit Gem. Med. Min. Max. St.afw.

Radiator afnemen - - - - -


96 76 19 214 73


Behandelen vlekken - - - - -


Bereiden maaltijd 1430 1430 1430 1430 -

Tabel 4.6 Kengetallen (in seconden) per gemeten incidentele activiteit in het onderzoek voor de gemeente Amsterdam


Bijlage 5. Verschillen gemeten tijdbesteding per activiteit voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ in onderzoek Amsterdam en Utrecht

Bij het vergelijken van de uitkomsten van het onderzoek voor de gemeente Utrecht en het onderzoek voor de gemeente Amsterdam moet rekening gehouden worden met de volgende aandachtspunten: x Omdat het onderzoek in Utrecht zich beperkte tot het resultaat 'schoon en leefbaar huis', is

het alleen mogelijk voor dit resultaat een vergelijking van de gemeten tijd per activiteit te maken.

x Het onderzoek in de gemeente Amsterdam is uitgevoerd vanuit de beleidskaders in deze gemeente. Het onderzoek in de gemeente Utrecht is gebaseerd op beleid in de gemeente Utrecht. Hoewel het (toekomstige) beleid in beide gemeenten grote overlap vertoont is de historie verschillend.

x In Utrecht zijn tijdmetingen uitgevoerd bij een aselecte steekproef van huishoudens in drie verschillende gemeenten: Utrecht, Emmen en Haarlem. In Amsterdam was de steekproef niet aselect omdat er relatief veel metingen nodig waren bij cliënten geïndiceerd voor ondersteuning bij de resultaten ‘beschikken over boodschappen’ en/of ‘beschikken over maaltijden’. Daardoor kan de Amsterdamse steekproef meer cliënten bevatten met gemiddeld zwaardere problematiek dan het Utrechtse onderzoek.

Deze overwegingen hebben ertoe geleid dat voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ de tijdmetingen uit het onderzoek in Utrecht zijn gebruikt. Dit in overleg met de expertgroep. Voor de volledigheid worden in deze bijlage de verschillen in de gemeten tijdbesteding per activiteit voor het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ en de verschillen in de gemeten indirecte tijd tussen de onderzoeken in Amsterdam en Utrecht toegelicht. Voor veel activiteiten binnen het resultaat ‘schoon en leefbaar huis’ is in Amsterdam een hogere gemiddelde tijdbesteding per activiteit gemeten dan in het onderzoek voor de gemeente Utrecht. De gemeten indirecte tijd in Amsterdam is lager dan het onderzoek voor de gemeente Utrecht. Gemeten tijd per activiteit In het onderzoek in Amsterdam is voor veel activiteiten een hogere tijdsduur gemeten dan in het onderzoek voor de gemeente Utrecht. De berekening van de benodigde inzet voor de gemeente Amsterdam komt, rekening houdend met de frequentie waarmee activiteiten worden verricht, 16% hoger uit dan de berekende tijd in het onderzoek voor de gemeente Utrecht. Bij de basisactiviteiten is, alle losse activiteiten bij elkaar genomen, een verschil van 22% in gemeten tijd. Bij de incidentele activiteiten is, alle losse activiteiten bij elkaar genomen die in beide onderzoeken gemeten zijn, een verschil van 40% in gemeten tijd. Het verschil van 16% over het totaal wordt verklaard door rekening te houden met de frequentie waarmee de activiteiten worden verricht. De verschillen bij activiteiten die met de hoogste frequentie worden uitgevoerd zijn lager dan de percentages hier doen vermoeden. De verschillen in gemeten tijd hebben met name betrekking op de volgende ruimtes: x Keuken (verklaart 40% van het verschil): Keukenblok schoonmaken en dweilen x Slaapkamer (verklaart 25% van het verschil): Stofzuigen en stof afnemen x Woonkamer (verklaart 20% van het verschil): Stofzuigen en dweilen x Sanitair (verklaart 15% van het verschil): Toilet en badkamer schoonmaken Een mogelijke verklaring is de manier waarop de steekproef tot stand is gekomen. In Utrecht zijn 121 observaties uitgevoerd bij een aselecte steekproef van huishoudens. In Amsterdam is de steekproef getrokken uit een groep mensen die al ondersteuning kregen. Daardoor is de groep waaruit de steekproef is getrokken niet te vergelijken met de groep uit Utrecht. De steekproef bestond daarom uit relatief veel mensen die geïndiceerd zijn voor ondersteuning bij boodschappen en maaltijden. De steekproef is daarom niet meer aselect en bevat mogelijk


cliënten met gemiddeld zwaardere problematiek dan bij het onderzoek in Utrecht. Daarom kunnen we de tijdmetingen in Utrecht niet één-op-één vergelijken met de tijdmetingen in Amsterdam. Ten aanzien van de incidentele activiteiten is zichtbaar dat de gemiddeld gemeten tijd in Amsterdam hoger ligt dan in het onderzoek in Utrecht. De vergelijking gaat alleen over activiteiten die in beide onderzoeken voorkomen. Door hun lagere frequentie wegen de incidentele activiteiten in de berekening van de totale tijd minder zwaar mee. Een mogelijke verklaring voor de verschillen is het lage aantal metingen, waardoor de verschillen meer op toeval kunnen berusten. In bijlage 4 staat de gemiddeld gemeten tijden voor basis- en incidentele activiteiten in Amsterdam. Deze tijdbesteding per activiteit is niet gecorrigeerd voor frequentie en de weegfactoren. Daarom tellen deze tijden niet op tot de uiteindelijke benodigde inzet. Gemeten indirecte tijd Bij het onderzoek in Amsterdam is tijdens de observaties gemiddeld een 32% lagere indirecte tijd gemeten dan in het onderzoek voor de gemeente Utrecht, waarbij observaties plaatsvonden in Utrecht, Haarlem en Emmen. Indirecte tijd wordt in de praktijk onder meer besteed aan aankomst en vertrek van de hulp, sociaal contact met de cliënt en administratie. Vanuit de data is geen sluitende verklaring te geven waarom de gemeten indirecte tijd in Amsterdam (gemiddeld) lager is dan de gemeten indirecte tijd in het onderzoek voor de gemeente Utrecht.


Bijlage 6. Verdeling inzet

Onderstaand is zichtbaar gemaakt in hoeveel procent van de huishoudens de hulp dit (ook) uitvoert als een activiteit moet gebeuren in een huishouden. Voor de activiteiten die vallen onder ‘beschikken over schone was’, ’beschikken over boodschappen’ en ‘beschikken over maaltijden’ geldt dat hier alleen de bevindingen zijn genoemd voor de cliënten die ook een beschikking hebben voor die resultaten.

Vertrek/resultaat Activiteit Hulp

maaltijden vaatwasser inruimen 100%

maaltijden vaatwasser uitruimen 100%

maaltijden afwassen 100%

gang dweilen 100%

gang stofzuigen 100%

woonkamer stofzuigen 100%

keuken stofzuigen 100%

keuken afzuigkap: niet vaatwasserbestendig 100%

maaltijden warme maaltijd bereiden 100%

sanitair reinigen lamellen/luxaflex 100%

slaapkamer reinigen lamellen/luxaflex 100%

keuken dweilen 98%

slaapkamer stofzuigen 98%

slaapkamer dweilen 97%

sanitair toilet schoonmaken (inclusief tegelwand en dweilen) 96%

woonkamer dweilen 95%

woonkamer meubels afnemen (droog/nat) 95%

sanitair tegelwand badkamer afnemen 95%

woonkamer stof afnemen (hoog/trapje) 93%

keuken ramen binnenzijde 93%

slaapkamer stof afnemen (hoog/trapje) 92%

woonkamer deuren/deurposten nat afdoen 92%

keuken bovenkant keukenkastjes 92%

sanitair badkamer schoonmaken (inclusief dweilen) 92%

gang deuren/deurposten nat afdoen 92%

keuken deuren/deurposten nat afdoen 91%

woonkamer ramen binnenzijde 91%

boodschappen boodschappen doen 91%

slaapkamer stof afnemen (laag/bukken) 91%

sanitair ramen binnenzijde 90%

slaapkamer deuren/deurposten nat afdoen 89%



keuken afzuigkap reinigen (binnenzijde) 89%

keuken radiatoren afnemen 89%

woonkamer radiatoren afnemen 89%

slaapkamer ramen binnenzijde 89%

sanitair radiatoren afnemen 88%

gang radiatoren afnemen 88%

keuken keukenblok (buitenzijde) inclusief tegelwand, kookplaat, spoelbak, doekje door koelkast, eventuele t

88%

keuken tegelwand (los van keukenblok) 88%

keuken keukenapparatuur (buitenzijde) 87%

keuken keukenkastjes (binnenzijde) 87%

woonkamer stof afnemen (laag/bukken) 87%

slaapkamer radiatoren afnemen 85%

gang stof afnemen 80%

slaapkamer stof afnemen (laag/bukken) 80%

woonkamer reinigen lamellen/luxaflex 80%

gang trap stofzuigen 80%

keuken reinigen lamellen/luxaflex 80%

woonkamer stof afnemen (laag/bukken) 78%

keuken gordijnen (vitrage) wassen 75%

keuken vriezer 74%

boodschappen boodschappen opruimen 73%

slaapkamer matras draaien 72%

de was was ophangen aan de waslijn 72%

woonkamer gordijnen (vitrage) wassen 69%

de was was afhalen/opvouwen 68%

sanitair gordijnen (vitrage) wassen 67%

slaapkamer gordijnen (vitrage) wassen 67%

de was was uit de machine halen 65%

keuken Koelkast (binnenzijde) 64%

de was strijken 64%

de was was opbergen 63%

slaapkamer bed verschonen 61%

de was was uit de droger halen 60%

keuken oven/magnetron (binnenzijde) 58%

de was sorteren naar droger of waslijn 50%

slaapkamer bed opmaken 47%



de was was in machine stoppen 45%

de was machine aanzetten (incl. wasmiddel) 42%

algemeen afval weggooien 40%

de was was in de droger stoppen 40%

boodschappen boodschappenlijst opstellen 20%

de was wasgoed sorteren 15%

de was behandelen van vlekken 0%

maaltijden maaltijd opwarmen 0%

Bureau HHM Thermen 1

7500 AG ENSCHEDE Postbus 262

7500 AG ENSCHEDE telefoon 053 433 05 48

[email protected] www.hhm.nl

ND170497 rapportage maatstaf hulp bij het huishouden ...€¦ · Sinds 2007 maakt de aanspraak hulp...

Documents

Transcript of ND170497 rapportage maatstaf hulp bij het huishouden ...€¦ · Sinds 2007 maakt de aanspraak hulp...