NCDO Onderzoeksreeks 9: Nederlanders en mondiaal burgerschap 2012

ONDERZOEKSREEKS 9

nederlanders & MOndIaal BUrGersCHaP 2012

In dit rapport wordt de mate waarin Nederlanders van 18 jaar en ouder zich gedragen als mondiaal burger onderzocht. Bij het begrip mondiaal burger-schap staan de individuele bijdragen van mensen aan de leefbaarheid van de wereld centraal. Het draait daarbij niet enkel om het draagvlak voor internationale samenwerking, maar ook hoe het gedrag van burgers invul-ling geeft aan de betrokkenheid bij internationale vraagstukken.

Is de Nederlandse bevolking zich bewust van de wederzijdse afhankelijk-heid in de wereld? Is men overtuigd van de gelijkwaardigheid van mensen wereldwijd en ervaart men een gedeelde verantwoordelijkheid voor mondi-ale vraagstukken? Wat weten Nederlanders van de wereld? En hoe verhoudt het dagelijkse gedrag zich tot deze inzichten?

Juist dat is wat dit onderzoek in kaart brengt.

Deze publicatie is onderdeel van een reeks onderzoekspublicaties van NCDO. Met onderzoek, trainingen en andere activiteiten bevordert NCDO het publieke bewustzijn over internationale samenwerking en het belang voor Nederland om op dit terrein actief te zijn.

Deze onderzoekspublicatie is een uitgave van NCDO, september 2012

Ne

de

rla

Nd

er

s & M

ON

dIa

al B

Ur

Ge

rsC

Ha

P 20

12

NCDO is het Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en interna-tionale samenwerking. NCDO voert onderzoek uit, geeft trainingen en stimuleert de meningsvorming over mondiale thema’s door publicaties te verzorgen en de discussie op gang te brengen. NCDO werkt daarbij samen met overheid en poli-tiek, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en wetenschap.

Heeft u vragen of opmerkingen over dit onderzoek of wilt u op de hoogte worden gehouden van nieuw onderzoek, neem dan contact op met NCDO via [email protected].

Illustratie omslag: Kim Verschoor

ISBN: 978-90-74612-24-1

Amsterdam, september 2012

NCDO is het centrum voor mondiaal burgerschap.Postbus 94020, 1090 AD Amsterdamtel +31 (0)20 568 87 [email protected], www.ncdo.nl

nederlanders & MOndIAAL BUrGersCHAP 2012Christine CarabainMarije van Gentevelien boonstoppel

ONDERZOEKSREEKS 9

NCDO is het Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en interna-tionale samenwerking. NCDO voert onderzoek uit, geeft trainingen en stimuleert de meningsvorming over mondiale thema’s door publicaties te verzorgen en de discussie op gang te brengen. NCDO werkt daarbij samen met overheid en poli-tiek, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en wetenschap.

Heeft u vragen of opmerkingen over dit onderzoek of wilt u op de hoogte worden gehouden van nieuw onderzoek, neem dan contact op met NCDO via [email protected].

Illustratie omslag: Kim Verschoor

ISBN: 978-90-74612-24-1

Amsterdam, september 2012

NCDO is het centrum voor mondiaal burgerschap.Postbus 94020, 1090 AD Amsterdamtel +31 (0)20 568 87 [email protected], www.ncdo.nl

NCDO ONDERZOEK 9 NEDERlaNDERS & MONDIaal BURGERSCHaP 20124 3

InHOUdsOPGAve Samenvatting 4

1. inleiding 9 1.1. Wat iS mondiaal burgerSchap? 11 1.2. duurzaamheid van de natuur en Samenleving 12 1.2.1. zuinig met Water en energie 13

1.2.2. mobiliteit 13

1.2.3. recycling & omgang met afval 14

1.2.4. conSumptiegedrag 14

1.2.5. informatie zoeken en mening geven 15

1.3. dit onderzoek 16

2. gedrag 17 2.1. zuinig omgaan met energie en Water 17 2.2. mobiliteit 18 2.3. recycling en omgang met afval 19 2.4. conSumentengedrag 20 2.5. informatie zoeken over mondiale vraagStukken 21 2.6. mening geven over mondiale vraagStukken 22 2.7. politieke participatie 23 2.8. doneren aan goede doelen 24 2.8.1. Wie geeft aan Welke goede doelen? 24

2.8.2. hoeveel Wordt gegeven? 25

2.9. vrijWilligerSWerk 26 2.9.1. Wie iS Waar actief alS vrijWilliger? 26

2.9.2. Werken nederlanderS regelmatig alS vrijWilliger? 27

2.10. index mondiaal burgerSchap 28 2.11. concluSie 30

NCDO ONDERZOEK 9 NEDERlaNDERS & MONDIaal BURGERSCHaP 20123

3.principeS 32 3.1. gelijkWaardigheid van menSen 32 3.2. WederzijdSe afhankelijkheid in de Wereld 33 3.3. gedeelde verantWoordelijkheid

voor het oploSSen van mondiale vraagStukken 35 3.4. concluSie 36

4.kenniS over mondiale vraagStukken 37

5.mondiaal burgerSchap 39 5.1. de rol van de principeS 39 5.2. de rol van kenniS 41 5.3. de rol van perSoonSkenmerken 42 5.4. de rol van altruïStiSche Waarden. contact met

andere culturen en vertrouWen 43 5.5. het effect van alle aSpecten Samen 46 5.6. concluSie 48

6. houding ten aanzien van ontWikkelingSSamenWerking 51

6.1. het belang van ontWikkelingSSamenWerking 51 6.2. nederlanderS en het budget voor

ontWikkelingSSamenWerking 53 6.3. concluSie 55

literatuur 57

verantWoording 60


sAMenvATTInG InditrapportwordtdematewaarinNederlandersvan18jaarenouderzichgedragenalsmondiaalburgeronderzocht.Bijhetbegripmondiaalburgerschapstaandeindividuelebijdragenvanmensenaandeleefbaarheidvandewereldcentraal.Hetdraaitdaarbijnietenkelomhetdraagvlakvoorinternationalesamenwerking,maarookhoehetgedragvanburgersinvullinggeeftaandebetrokkenheidbijinternationalevraagstukken.Juistdatiswatditonderzoekinkaartbrengt.

gedragennederlanderszichalsmondiaalburger?NCDOonderscheidtnegensoortengedragingendieverbondenzijnaanduurzaamheidvandenatuurofsamenleving:1)zuinigomgaanmetwaterenenergie;2)mobiliteit;3)recyclingenomgangmetafval;4)consumentenge-drag;5)informatiezoekenen;6)jemeninggevenovermondialevraagstukken;7)politiekeparticipatie;8)donerenaangoededoelenen9)vrijwilligerswerk.

zuinigmetwaterenenergieNederlandersgaanwatbetreftverspillingvanwaterenenergie–zoalshetlatenlopenvandekraantijdenshettandenpoetsenenhetinhetstopcontactlatenzittenvanopladers–verantwoordelijkmetenergieom.VerrewegdemeesteNederlandersvertonengedragdatleidttotminderenergieverspilling.Echter,Nederlandersblijkenminderverantwoordelijkmetenergieomtegaanalshungebruikersgemakcentraalstaat,zoalshetgebruikvaneenwasdroger.BijnadehelftvandeNederlandersgebruikzo’napparaatvaakof(bijna)altijd.

mobiliteitWelkekeuzesmakenNederlandersophetterreinvanmobiliteit?Kiezenzijvoordetrein?Gebruikenzedeautovoorkorteafstanden?SlechtseenkleindeelvandeNederlanderskiestvaakof(bijna)voordetrein.DaartegenoverstaatdatookslechtseenkleindeelvandeNederlandersvaakof(bijna)altijddeautobinnendewoonplaatsgebruiktofmethetvliegtuigopvakantiegaat.


recyclingenomgangmetafvalNederlanderslijkenverantwoordelijkomtegaanmetafval.SlechtseenkleindeelvandeNederlandersgooitvaakvoedselwegdateigenlijknoggoedisenditgeldtookvoorhetbijhetandereafvalweggooienvanbatterijen.OokdoneerteenaanzienlijkdeelvandeNederlandsebevolkinggoederenopdatzeopnieuwgebruiktkunnenworden.

consumentengedragZijnNederlandersduurzameconsumenten?BuitenhetkiezenvoorgroenestroomlijktdeNederlandernoginbeperktemateeenduurzameconsument.EenkleindeelvandeNederlanderskooptvaakof(bijna)altijdfairtradepro-ducten.Ookishetcompenserenvaneenvliegreisgedragdatnognietgebrui-kelijkisonderdeNederlandsebevolking.BovendienkooptmaareenkleindeelvandeNederlanderstweedehandsspullen.DaarnaasteetdeovergrotemeerderheidvandeNederlandsebevolkingvaakof(bijna)altijdvlees.

informatiezoekenenjemeninggevenovermondialevraagstukkenDeovergrotemeerderheidvandeNederlandersvolgtnieuwsoverproblemeninhetbuitenland.Hetiswelopvallenddatditnogvoornamelijkgebeurtviadezogenaamde‘oude’media,zoalskrant,televisieenradio.HetdeelvandeNederlandersdatditnieuwsviainternetvolgt,isnogaltijdveellager.OngeveeréénopdeachtNederlanderszegtervaakof(bijna)altijdietsvanalsfamilieofvriendenietsdoendatnietgoedisvoorhetmilieu.HeelvaakpratenovermilieuproblemenenarmoededoetslechtseenkleindeelvandeNederlanders.Echter,alshierookdeNederlandersbijwordengerekenddiesomshieroverpraten,doetdeovergrotemeerderheidvandeNederlandersdit.Meedoenaaneen(online)handtekeningactieofhetsteunenvangoededoelenviadesocialemediawordtslechtsdoorheelkleindeelvandeNederlandersgedaan.

politiekeparticipatiePolitiekeparticipatiebeperktzichingrotematetotstemmenbijverkiezingen.EénopdevierNederlandersislidvaneenvakbond.DaarentegenisslechtseenheelkleindeelvandeNederlandersactieflidvanpolitiekepartij.


donerenNederlandersgevenrelatiefveelenvaak.DriekwartvandeNederlandersgeeftaangoededoelen.Populairedoelenzijndoelenopgebiedvanontwikkelingshulp,gezondheidennatuurenmilieu.GemiddeldhebbendeNederlandsegeversin2011224eurogegevenaangoededoelen.Erzijngroteverschillentussendehoogtevandegemiddeldegiftenpersector.Traditioneelwordengemiddelddehoogstebedragengegevenaanlevensbeschouwelijkeorganisatieszoalskerkenmoskee.

vrijwilligerswerk42procentvandeNederlandersverrichtvrijwilligerswerk.Ditvrijwilligers-werkisnietevenredigoverdeverschillendesectorenverdeeld.Decategorie‘overige’ishetgrootst.DezecategorielaatdediversiteitvanhetNederlandsevrijwilligerswerkzien,dievarieertvanactiviteitenopschool,jealsvrijwilligerinzettenvoordeVerenigingvanEigenaren(VVE)totcollecterenvoordeKWFenbesturenvandefanfare.Sportverenigingen,buurthuizenengebedshuizen(bijvoorbeeldkerk,moskeeentempel),zijnookpopulaireplaatsenomvrijwil-ligerswerktedoen.DeNederlandersdiealsvrijwilligeractiefzijn,blijkenditopzeerregelmatigebasistedoen,73procentvandeNederlandsevrijwilligersisminstenseenkeerpermaandactiefalsvrijwilliger.DegebedshuizeninNederlandkunnenhetmeestrekenenopvrijwilligersdietenminsteeenkeerpermaandactiefzijnalsvrijwilliger.

gelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheiden(gedeelde)verantwoordelijkheidNCDOonderscheidtdrieprincipesdiewordenverondersteldmondiaalburgerschaptedragen:gelijkwaardigheidvanmensen,hetbesefvanweder-zijdseafhankelijkheidenhetnemenvangedeeldeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken.DezeprincipeswordenbreedaangehangendoordeNederlandsebevolking.Ditgeldtinhetbijzondervoorhetbesefvanwederzijdseafhankelijkheidenhetnemenvangedeeldeverantwoordelijkheideninietsminderematevoordegelijkwaardigheidvanmensen.

OpleidingspeelteenbelangrijkerolbijdematewaarinNederlandersdezeprincipesaanhangen.HogeropgeleideNederlandershangendedrieprincipesvakeraandanlageropgeleideNederlanders.Drieandere


persoonskenmerkenspeleneenrolbijdedrieprincipesafzonderlijk.Zozienvrouwenmensenalsgelijkwaardigerdanmannen.Nederlandersouderdan35jaarzijnmeerbereidhunverantwoordelijkheidtenemendanNederlandersjongerdan35jaar.Nederlandersdiemeerverdienenzijnzichmeerbewustvandewederzijdseafhankelijkheidindewereld.

Ookspelendematewaarinmensenbelanghechtenaanaltruïstischewaar-deneenbelangrijkerolindematewaarinzijdedrieprincipesaanhangen.Ditgeldtinhetbijzondervoordebereidheidtothetnemenvan(mede)verantwoordelijkheid.DaarnaastspeeltookdematevanvertrouwendieNederlandershebbenininstitutieseenrelatiefbelangrijkerol.Mensendiehiermeervertrouweninhebbenhangeningroterematedeprincipesaan.

Welkerolspeeltpolitiekevoorkeurbijhetaanhangenvandedrieprincipes?Erishierineentamelijkduidelijkpatroonteherkennen:NederlandersdieopGroenLinksenD66stemmenhangendeprincipeshetmeestaan.OokNederlandersdieopdekleinechristelijkepartijenstemmen(ChristenUnieenSGP)scorengoedopdeprincipes.DeNederlandersdievoordePVVkiezenhangenalleprincipesminderaan.

mondiaalburgerschap?Deverwachtingdatmensendiededrieprincipes–gelijkwaardigheidvanmen-sen,wederzijdseafhankelijkheidindewereldengedeeldeverantwoordelijk-heidnemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken–meeraanhangenzichvakeralseenmondiaalburgergedragen,lijktdoordeverzameldegegevenstewordenbevestigd.Metnamehetprincipevangedeeldeverantwoordelijk-heidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenweethetbestedeverschil-lenindematevanmondiaalburgerschapteverklaren.

Ookandereachtergrondkenmerkenblijkenverschilinmondiaalburgerschapgedragtendeletekunnenverklaren.Mensendiemeerkennishebbenovermondialevraagstukkengedragenzichvakeralseenmondiaalburgerdanmensendieminderkennishebbenoverdezevraagstukken.

Ooksekse(vrouw),leeftijdenopleidingsniveauhebbenalledrieeenposi-tieveinvloedopmondiaalburgerschapgedrag.Hetfrequenteregedragvanhogeropgeleidenenmetnamevrouwenkantendelewordenverklaarddoorhetfeitdatzij–vakerdanlageropgeleidenenmannen–dedrieprincipesondersteunen.


Altruïstischewaarden,hetincontactkomenmetandereculturenendehoeveel-heidsociaaleninstitutioneelvertrouwenvertonenookeenpositievesamenhangmetdematewaarinmensenzichgedragenalsmondiaalburger.Metnamehetbelangdatmenhechtaanaltruïstischewaardenheefteensterkpositiefeffectopmondiaalburgerschap.Hoehogerdewaarden,hoevakerhetgedrag.Dezealtruïstischewaardenverminderenookdeeerdergevondeneffectenvandedrieprincipes.Hetblijktdatmetnamehetpositieveeffectvanhetprincipevangelijkwaardigheidopmondiaalburgerschaptendelekanwordenverklaarddoorhetfeitdatmensendieditprincipeaanhangen,óókeengroterbelanghechtenaanaltruïstischewaarden.

Ondankseenafgenomensamenhangblijvendeprincipesvanwederzijdseafhankelijkheidengedeeldeverantwoordelijkheideenrolspeleninhetverklarenvandematewaarinmensenzichgedragenalsmondiaalburgers,ookwanneerergecontroleerdwordtvoordezeachtergrondkenmerkentezamen.

Watisdehoudingvannederlanderstenaanzienvanontwikkelingssamenwerking?HetbelangdatNederlandershechtenaanontwikkelingssamenwerkingblijftookin2012onverminderdgroot.DeruimemeerderheidvandeNederlandsebevol-kingvindthet(zeer)belangrijkomarmelandentehelpenzichteontwikkelen.

Ondanksdezesteunvindtin2012bijnadehelftvandeNederlandersdathetoverheidsbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingmoetwordenverkleind.Daarstaattegenoverdateenevengrotegroepvindtdathetbudgetgelijkmoetblijvenofverhoogdmoetworden.Erisdusaanhoudendesteunvoorhetoverheidsbud-get,maardezesteunstaatwelonderdruk.

Integenstellingtotvorigejareniserindezestudienietgevraagdnaarderedenwaarommenvanmenigisdathetoverheidsbudgetverkleindmoetworden.UitdeBarometerInternationaleSamenwerking2011bleekechterdatdevoornaamsteredenomhetoverheidsbudgettewillenverminderenwasdatNederlandersvindendateerstdeeigeneconomieopordemoetkomen.Geziendevoortdurenderecessiezouhetgoedkunnendatditargumentooknueengroterolspeeltindemotivatieomhetbudgettewillenverkleinen.


HOOFdsTUK 1

InLeIdInG

Vooruligthetonderzoek‘Nederlanders&MondiaalBurgerschap2012’:eennieuwonderzoekdataansluitopdelangetraditievandeBarometerInternationaleSamenwerking.DecennialangishetwerkenaandraagvlakvoorontwikkelingssamenwerkingeenbelangrijkepijlergeweestvanhetNederlandseontwikkelingsbeleid.Tot2011brachtNCDOdanookjaarlijksdeBarometerInternationaleSamenwerkinguitwaarindepubliekesteunvoorontwikkelingssamenwerkingonderNederlandersinkaartwerdgebracht.NCDOheeftdelaatsteanderhalfjaareentransformatieondergaanenisnietlangereenorganisatiediezichrichtopdraagvlakvoorontwikkelingssamen-werking,maarisnuhetkennis-enadviescentrumophetgebiedvanmondiaalburgerschapinNederland.

Deverschuivingvandraagvlakvoorontwikkelingssamenwerkingnaarmondiaalburgerschapsluitaanbijtweebelangrijkeverschuivingeninhetdenkenoverinternationalesamenwerkinginhetalgemeen,namelijkdeverschuivingvandefocusoparmoedebestrijdinginontwikkelingslandennaarmondialeverbonden-heidendeverschuivingvandraagvlaknaarparticipatie.Dezeverschuivingenhebbenertoegeleidtdatdefocusnietlangerligtbij‘problemenenuitdagingendaar’maarbij‘problemenenuitdagingenhieréndaar’.DaarnaastisdeaandachtverschovenvanpubliekesteunvanNederlandseburgersvoorhetregeringsbe-leidophetterreinvanontwikkelingssamenwerkingnaarwathetindividudoormiddelvanzijngedragkanbijdragenaanhetoplossenvanmondialevraagstuk-ken(Carabainetal.,2012).

Defocusop‘hieréndaar’komtooktotuitingineenreactievanderegering(TweedeKamerderStaten-Generaal,2011)ophetrapport‘Minderpretentie,Meerambitie’vandeWetenschappelijkeRaadvoorhetRegeringsbeleid(WRR,2010)waarinzijdeonontkoombaarheidvaninternationalesamenwerkingommondialevraagstukkenophetterreinvanveiligheid,stabiliteitofklimaatver-anderingaantepakken,onderschrijft.Publiekegoederenzijngoederendieinprincipevrijbeschikbaarzijnenwaarmensennietmetelkaaromhoevente


wedijveren.In1890alidentificeerdedeItaliaanseeconoomUgoMazzola(1890)hetbelangrijkstekenmerkvaneenpubliekgoed,namelijkdatdeconsumptievaneenpubliekgoedvandeenepersoonniethetvermogenvandeanderomhetteconsumerenbeperkt.Voorbeeldenvaninternationalepubliekegoederenzijnschonelucht,financiëlestabiliteitengezondheid.

DefocusopparticipatiesluitookaanbijeenaantaltrendsophetterreinvanontwikkelingssamenwerkingindeNederlandsesamenleving.Ondanksdatersprakeisvaneenafnemenddraagvlakvoorhetbeleidopontwikkelingssa-menwerking(Hento,2011)onderdeNederlandsebevolking,iserbijvoorbeeldweleentoenameinhetaantalNederlandersdatfairtradelevensmiddelenkoopt(DeGoede&Ruben,2012).OoklijkenNederlanderssteedsmeerviaindividueleparticipatiehunverantwoordelijkheidtenemenvoormondialeproblemen.Relatiefnieuweontwikkelingsorganisaties,zoalsbijvoorbeeldde1%Club,sluitenaanbijdezetrendenstellenmenseninstaatzelftekiezenaanwelke(kleine)projectenzijwillendoneren.Ookdetraditioneleontwik-kelingsorganisatiesspeleninopdetrendvanmeerindividuelebetrokkenheid,onderanderedoorhetfaciliterenenopzettenvaninteractievenetwerken,zoalshetDoenersnetvanOxfamNovib.

NederlandheefteenvoortrekkersrolinEuropawatbetreftmondiaalburger-schap.In2009steldeministerBertKoendersvastdatdetijdvraagtommondiaalburgerschap(DGIS,2009).Bijhetbegripmondiaalburgerschapstaandeindividuelebijdragenvanmensenaandeleefbaarheidvandewereldcentraal.Hetdraaitdaarbijnietenkelmeeromhetdraagvlakvoorinternationalesamen-werking,maarookhoehetgedragvanburgersinvullinggeeftaandebetrokken-heidbijinternationalevraagstukken.Ditiswathetonderzoek‘Nederlanders&MondiaalBurgerschap2012’inkaartbrengt.


1.1.Watismondiaalburgerschap?NCDOpubliceerdebegin2012eentheoretischeverkenningnaarhetbegrip‘mondiaalburgerschap’(Carabainetal.2012).Dezeverkenningresulteerdeineendefinitievanmondiaalburgerschap.Mondiaalburgerschapwordtindezedefinitiebeschouwdalsdemondialedimensievanactiefburgerschap,waarbijdenadrukligtopdeelnameaanenverantwoordelijkheidnemenvoordepubliekezaak(“StichtingActiefBurgerschap”,z.j.):

‘De mondiale dimensie van burgerschap uit zich in gedrag dat recht doet aan de principes van wederzijdse afhankelijkheid in de wereld, de gelijkwaardigheid van mensen en de gedeelde verantwoordelijkheid voor het oplossen van mondiale vraagstukken.’

Figuur 1.Grafischeweergavevandedefinitie

Gedragstaatcentraalindezedefinitievanmondiaalburgerschap.Erwerdeerdergeconstateerddatgoedebedoelingenweinigimpacthoeventehebbenopeenbeterewereld.Goedgedragkanweleendaadwerkelijkebijdrageleverenaaneenbeterewereld.Gedragdatinlijnismetmondiaalburgerschapdoetrechtaaneendrietalprincipes,namelijkgelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhanke-lijkheidindewereld,engedeeldeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvan

WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID VAN DE WERELD

GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HET OPLOSSEN VANMONDIALE VRAAGSTUKKEN

GELIJKWAARDIGHEID VAN MENSEN

GEDRAG


mondialevraagstukken.Alleaanmondiaalburgerschapgerelateerdegedragingen(zoalsbeschrevenindezepublicatie)doenrechtaandezeprincipes,maarhoevenhiernietbewustopgestoeldtezijn.Metanderewoorden,menkanzichgedragenalseenmondiaalburgerzonderdezeprincipesbewustaantehangen.Zonderhardeuitsprakentedoenoverdeoorzakelijkheidvanmondiaalburgerschapgedrag,zalindezepublicatiewelwordengekekennaardematevansamenhangtussendedrieprincipesengedragingengerelateerdaanmondiaalburgerschap.

1.2.duurzaamheidvandenatuurensamenlevingErwordengrofwegtweetypengedraggerelateerdaanmondiaalburgerschaponderscheiden.Dezetypegedragingenzijnófverbondenmetduurzaamheidvandenatuurófmetdeduurzaamheidvandesamenleving.

Gedragingendieinverbandgebrachtkunnenwordenmetduurzaamheidvandesamenlevingzijngedragingenverbondenmetsociale-eneconomischerechtvaardigheid(Carabainetal.,2012).Metanderewoorden,dezegedragingenrichtenzichopgelijkwaardigheidvanmensenenverdelingsvraagstukken.Consumentengedrag,zoalshetkopenvanfairtradeproductenofhetnietkopenvandoorkinderengemaakteproducten,kunnenbijdragenaandeduurzaam-heidvandesamenleving.Ditgeldtookvooractieveparticipatieineenpolitiekepartijofvakbond.Gedragingengerelateerdaanduurzaamheidvandenatuurzijngedragingenwaarbijderelatietussendebehoeftenvandehuidigegeneratieenhetmogelijkingevaarbrengenvandebehoeftenvantoekomstigegeneratiesessentieelzijn(WorldCommissiononEnvironmentandDevelopment,1987).Gedragingendiehierondervallenzijnzuinigomgaanmetenergie,waterenafval,recycling,hetverminderenvandeuitstootvanbroeikasgassenetc.

NCDOonderscheidtvooralsnognegensoortengedragingenverbondenaanduurzaamheidvandenatuurofsamenleving:1)zuinigomgaanmetwaterenener-gie;2)mobiliteit;3)recyclingenomgangmetafval;4)consumentengedrag;5)informatiezoekenen6)jemeninggevenovermondialevraagstukken;7)politiekeparticipatie;8)donerenaangoededoelenen9)vrijwilligerswerk.NCDOzietdezenegengedragingenalsmondiaalburgerschap.Echter,hierdienttewordenopgemerktdatNCDOnietpretendeertdatdezelijstuitputtendis.

InnavolgingvanKaiserenzijncollega’s(2003)wordtgestelddatgedragingenophetvlakvanenergie-enwaterbesparing,mobiliteitenhergebruikenomgangmetafvalmetnameeenpositieveinvloedhebbenopdeduurzaamheidvandenatuur,terwijlpolitiekeparticipatievoornamelijkeenpositieveinvloedopde


duurzaamheidvandesamenlevingheeft.Voordeoverigegedragingenishetlastigeromeenonderscheidtemakentusseninvloedenopduurzaamheidvannatuurofsamenleving.Consumentengedrag,informatiezoekenenjemeninggevenovermondialevraagstukken,donerenaangoededoelenofvrijwilligerswerkkunnenzowelbijdragenaanduurzaamheidvandenatuuralsduurzaamheidvandesamenleving.

1.2.1.zuinigmetwaterenenergieDevraagnaarwaterisdeafgelopendecenniasterktoegenomenalsgevolgvanbevolkingsgroei,wereldwijdetoenamevandeconsumptieeneconomischeontwikkeling.Waterschaarstekanlokaalenmondiaalenormegevolgenhebben.Waterisnamelijknietalleenessentieelvoorhetoverlevenvanmensen,maarookvoordelandbouwenallerleiandereeconomischeprocessen(Spitz,2012).Mensenkunnendoorzuinigomtegaanmetwaterbinnenhethuishoudeneenbijdrageleverenindemondialestrijdtegenwaterschaarste.

Zuinigomgaanmetenergiebegintdoordedreigendeuitputtingvandefossielebrandstoffensteedsmeereennoodzaakdaneenkeuzeteworden.Daarnaastdraagtzuinigzijnmetenergieookbijtotverminderingvandeuitstootvankoolstofdioxidetengevolgevandeverbrandingvandezebrandstoffen(Muskens,2012).Ditheeftnegatievegevolgenvoorhetzelfherstellendvermogenvandenatuur(OECD,2012).Eenoplossingvoordeenergieproblematiekzijndeduurzamealternatievenvoorfossielebrandstoffen.Dezealternatieven(inclusiefbiomassaenwaterkracht)dekkenanno2012nogslechts13%vandewereldwijdevraagnaarenergie.HetInternationaalEnergieAgentschap(IEA)voorspeltinhaarmeestpositievescenariodathetaandeelduurzameenergiein2035mogelijkzalstijgentotzo’n27%(IEA,2011).Bijditscenariowordenwelkanttekeningengeplaatst.Anderenverwachtendatwanneerdesituatierondomeentekortaanfossielebrandstoffennijpendwordt,demensheidinstaatisveelsnellerdeover-staptemakennaarduurzameenergiebronnen(Gilding,2012).Mensenkunnenopverschillendemanierenergiebesparenenzopositiefbijdragenaandeenergie-schaarste,bijvoorbeelddoorhunhuisgoedteisoleren,energiezuinigeapparatuurtegebruikenmaarookdoorlampennietonnodigaantelaten.

1.2.2.mobiliteitMobiliteitisverbondenaanhetmondialevraagstukvanenergieschaarste.Deverwachtingisdatdemobiliteitindekomendetweedecenniaopmondiaalniveauenormzalstijgen,onderanderetengevolgevandeeconomischegroeiinbepaaldedelenvandewereldendoorverstedelijking.HetInternationaal


EnergieAgentschapvoorspeltdathetaantalauto’sindewereldin2050met250tot375%zaltoenemen.Transportzorgtmomenteelvoor80%vanalleschade-lijkeluchtvervuilingenlevertzoeensubstantiëlebijdrageaandeuitstootvankoolstofdioxideenaanklimaatveranderinginhetalgemeen.Eenduurzamereaanpakvanvervoer,zoalshetvoorkomenvanonnodiggemotoriseerdreizen,hetpromotenvanduurzamevormenvanmobiliteitenhetverhogenvandeefficiëntievanvervoer,levereneenbelangrijkebijdrageaanhetterugdringenvankoolstof-dioxideuitstootenhetbesparenvanschaarsegrondstoffen(Repogle&Hughes,2012).Mensenkunnenbijvoorbeeldduurzamermetmobiliteitomgaandoormethetopenbaarvervoertereizen,ofdoordefietstepakkenvoorkleineafstandenalsalternatiefvoordeauto.

1.2.3.recycling&omgangmetafvalAfvaliseenvandegrotemondialevraagstukkenvandezetijd.Metzijnallenproducerenweinmiddelsjaarlijksgemiddeld12miljardtonaanafval(OECD,2012).Afvalalsprobleemiseenrelatiefnieuwfenomeen(Strasser,1999).Totongeveereeneeuwgeledenwasafvaleenkleinenvoornamelijklokaalprobleem(Carabain,Spitz&Keulemans,2012).Datafvalhedentendageeengrootenmondiaalprobleemis,vindtzijnoorsprongintweebelangrijkeveranderingenindemondialesamenleving.Teneersteiserdeopkomstvandeconsumptiemaat-schappijmetproductenvanniet-natuurlijkematerialendienietverterenofeenvoudighergebruiktkunnenworden.Tentweedeverplaatstafvalzichsteedsmeer.ZotransporterenWesterselandenhunafvalnaarontwikkelingslandenvoorrecycling.Indezelandenbelandengrotehoeveelhedenafvalweerrelatiefvaakindenatuur,bijgebrekaangoedestructurenvoorverzamelingenver-werking.Afvaldatindenatuurterechtkomt,kaneengevaarvoormensendiervormen(Carabain,Spitz&Keulemans,2012).Mensenkunnenindividueeleenbijdrageleverenaanhetoplossenvanditmondialevraagstukdoorbijvoorbeeldterecyclen,hunafvaltescheiden,ofdoornogbruikbarekledingenapparatuurtedonerenvoorhergebruik.

1.2.4.consumptiegedragDehuidigemondialeconsumptiepatronenleidentotoverbelastingvandeplaneetendesamenleving(Mattar,2012).Hierbijdientookinogenschouwgenomentewordendatdegroeivandeeconomieenbevolkinginopkomendelanden,zoalsChina,IndiaenBrazilië,onherroepelijkleidttottoenamevandemondialeconsumptie.Eenanderemondialetrendwatbetreftconsumptiegedragiseentoenamevanmondialeproductieketenseneenafnamevanlokalepro-ductieketens.Ofwel,consumptievanmensendieopdeeneplaatslevenkanhet


levenvanmensenopandereplaatsenbeïnvloeden.DenkhierbijbijvoorbeeldaandeproductievangroentenenfruitvoorwesterseconsumenteninOost-Afrikawaarbijhetrelatiefschaarsewaterenvruchtbaregrondvan‘daar’gebruiktwordtvoordeconsumptie‘hier’.Eenandervoorbeeldisdeproductievankledingenelektronischeproductendieomeconomischeredenenveelalplaatsvindtindezogenaamde‘lageloonlanden’(NCDO,2012).Vleeseteniseenspecifiekaspectvanconsumentengedrag.Hetconsumerenvanvleesheeftindirectrelatiefgroteinvloedopdeduurzaamheidvandenatuur.Dewereldwijdeproductievanvleesenmelkproductenisverantwoordelijkvoor18%vanhettotalebroeikaseffecten8%vandemondialewaterconsumptie.Toenamevanconsumptievanvleesenmelkproductenzoudanookkunnenleidentoteenernstigeoverbelastingvandenatuur(Steinfeldetal.,2006).Mensenkunnendusindividueeleenbijdrageaandeduurzaamheidvandenatuurleverendoormindervleesenzuivelteeten.Anderevoorbeeldenvanduurzaamconsumerenzijnhetkopenvanproductenmeteenduurzaamheids-ofsociaalkeurmerk.Belangrijkhierbijisookhetvoorkomenvanverspillingvanbijvoorbeeldvoedsel(NCDO,2012).

1.2.5.informatiezoekenenmeninggevenHetopzoekenendelenvaninformatieovermondialevraagstukkenwordteveneensbeschouwdalsmondiaal-burgerschapgedrag.Jezelfinformerenen/ofdezeinformatiedeleniseenvormvanparticipatiewaarmeemensenzichbezighoudenmetdemondialevraagstukkenvandezetijd.HierinwordenKaiserenWilson(2004)gevolgd,diehetopzoekenendelenvanmilieu-gerelateerdeinformatiezienalsvoorbeeldenvansociaalgedragverbondenaanmilieubescherming.

Vrijwilligerswerk,donerenenparticipatieincivieleorganisatieswordengezienalsdecentralecomponentenvanburgerparticipatie(Putnam,1995).Erwordtindezepublicatiegeenonderscheidgemaaktofhetgeefgedrag,vrijwilligerswerkofanderevormvan(politieke)participatieincivieleorganisatieszichrichtopNederlandofhetbuitenland.Aanhetbeginvandezeinleidingwerdalgeconsta-teerddatmondiaalburgerschapbijdragenaanhetoplossenvanproblemen‘hieréndaar’betreftennietalleenaanhetoplossenvanproblemen‘daar’.Daarnaastheeftpolitiekeparticipatie,zelfsindeminimalevormvanstemmen,invloedopwatregeringendoen(ziebijv.LehmanSchlozmanetal.1999).Deinvloedvanregeringenreiktinvelegevallenverderdandelandsgrenzen.

1.3.ditonderzoekInditonderzoekwordtdematewaarinNederlandersvan18jaarenouderzich


gedragenalsmondiaalburgerinkaartgebracht.Erwordthierbijspecifiekgeke-kennaargedragingengerelateerdaanduurzaamheidvandenatuurofsamenle-ving.DaarnaastwordtgekekeninhoeverrevolwassenNederlandersdeprincipesvangelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheidindewereldenhetnemenvanmedeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenaanhangen.Hetrapportbevattevenseenanalysehoemondiaalburgerschapenhetaanhangenvandedrieprincipesmetelkaarsamenhangen.TenslottewordtdehoudingvanNederlanderstenaanzienvanontwikkelings-samenwerkinggerapporteerd.


HOOFdsTUK 2

GedrAG

Erwordennegentypegedragingenverbondenaanmondiaalburgerschapdiegebaseerdzijnopduurzaamheidvandesamenlevingendenatuuronderschei-den.Dezegedragingenrichtenzichopverschillendeaspectenvanenergie-enwaterverbruik,mobiliteit,recyclingenafval,consumentengedrag,informatiezoeken,politiekeparticipatie,jemeninggeven,donerenenvrijwilligerswerk.IndefigurenindithoofdstukwordthetpercentagevandevolwassenNederlandersgerapporteerddateenbepaaldgedragingvaakof(bijna)altijdvertoond1.

2.1.zuinigomgaanmetenergieenWaterNederlandersgaanwatbetreftpureverspillingvanwaterenenergie,zoalshetlatenlopenvandekraantijdenshettandenpoetsenenhetinhetstopcontactlatenzittenvanopladers,verantwoordelijkmetenergieom.VerrewegdemeesteNederlandersvertonengedragwatleidttotminderverspillingvanenergie.Echter,Nederlandersblijkenminderverantwoordelijkmetenergieomtegaanwatbetreftgedragwaaringemakvoordegebruikercentraalstaat,zoalshetgebruikvaneenwasdroger.BijnadehelftvandeNederlanders(44%)gebruikzo’napparaatvaakof(bijna)altijd.

Figuur 2.1Zuinigomgaanmetenergieenwater(%vaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

1Indedatasetontbreekthelaaseengoedeindicatorvoorreligiositeit.Deonderzoekerszijnzichervanbewustdathetnegerenvanditachtergrondkenmerkderesultatenkanvertekenen.

Ik gebruik een wasdroger

Ik laat de oplader in het stopcontactzitten als ik mijn mobieltje heb opgeladen

Ik laat de kraan lopentijdens het tandenpoetsen

0 10 20 30 40 50

44

18

14


Vrouwengaanzuinigermetenergieenwateromdanmannen.Nederlandersouderdan35jaarzijnopditterreinzuinigerdanjongereNederlanders.Nederlandersmeteenmiddelbareopleiding2zijnhetminstzuinigmetenergieenwater.NederlandersindelaagstedrieinkomensgroepenzijnzuinigermetwaterenenergiedanNederlandersdiemeerverdienen(4een5ekwintiel).Hetlijktzeeraannemelijkdathierookdekostenbesparingvanzuinigheideenrolspeelt.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaarden3hebbenendegenendievakerincontactkomenmetandereculturenzijnzuinigermetwaterenenergie.

NederlandersdieopdeVVDstemmengaanminderzuinigommetenergieenwaterdanandereNederlanders.NederlandersdieopGroenLinksstemmengaanjuistweerrelatiefzuinigommetwaterenenergie.

2.2.mobiliteitWelkekeuzesmakenNederlandersophetterreinvanmobiliteit?Kiezenzijvoordetrein?Gebruikenzedeautovoorkorteafstanden?SlechtseenkleindeelvandeNederlandersgeeftaanvaakof(bijna)altijdvoordetreintekiezen(16%).DaartegenoverstaatdatookslechtseenkleindeelvandeNederlandersvaakof(bijna)altijddeautobinnendewoonplaatsgebruikt(28%).OngeveeréénopdevijfNederlandersgaatvaakof(bijna)altijdopvakantiemethetvliegtuig.

Figuur 2.2Mobiliteit(%vaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

0 5 10 15 20 25 30

Als ik binnen mijn woonplaats ergens naartoe moet, neem ik de auto

Als ik op vakantie ga, neem ik het vliegtuig

Ik neem de trein 16

21

28

2Hetopleidingsniveauisindrieniveausingedeeld.Laag=basisschool/lbo/vboenvmbokaderenberoepsgerichteleerweg/mavo/eerste3jaarhavoenvwo/vmbo(theoretischeengemengdeleerweg).Middelbaar=mbo/havoenvwobovenbouw/woenhbopropedeuseofhoger.Hoog=HBO\WO-bachelorofkandidaats/WO-doctoraalofmaster.

3Vanaltruïstischewaarden,vertrouwenencontactmetandereculturenzijnschalengeconstrueerd.Voormeerinformatieoverdeschaalconstructieendeitemsindeschalenverwijzenwijudoornaardeonderzoeksverantwoordingvanditrapportdieopdewebsitewww.ncdo.nltedownloadenis.


Vrouwenzijnduurzamerophetterreinvanmobiliteitdanmannen.NederlandersmeteenHBO-ofWO-diplomagedragenzichhetmeestduurzaamophetterreinvanmobiliteit.Nederlandersmetdehoogsteinkomenszijnhetminstduurzaam.Diteffectblijftovereindwanneerwecontrolerenvoorhetbezitvaneenauto.Metanderewoorden:Nederlandersmetlageinkomensdieeenautobezittengedragenzichnogsteedsduurzamerdandegenenmeteenhogerinkomendieookeenautobezitten.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenhebben,gedragenzichduur-zamerophetterreinvanmobiliteit.OokNederlandersmetmeersociaaleninstitutioneelvertrouwenenmakenduurzamerekeuzesopditterrein.NederlandersdieopdeVVDenPVVstemmenzijnrelatiefhetminstduurzaamwatbetreftmobiliteit.NederlandersdieopD66,dekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)eninhetbijzondermensendieopGroenLinksstemmenmakenophetgebiedvanmobiliteitdemeestduurzamekeuzes.

2.3.recyclingenomgangmetafvalNederlanderslijkenverantwoordelijkomtegaanmetafval.SlechtseenkleindeelvandeNederlanders(12%)gooitvaakvoedselwegdateigenlijknoggoedisenditgeldteveneensvoorhetbijhetandereafvalweggooienvanbatterijen(11%).OokdoneerteenaanzienlijkdeelvandeNederlandsebevolkinggoederenopdatzeopnieuwgebruiktkunnenworden(41%).

Figuur 2.3Recyclingenomgangmetafval(%vaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

Vrouwenrecyclenmeerengaanverantwoordelijkermethunafvalomdanman-nen.Nederlandersbovende35jaargedragenzichopditpuntookverantwoor-delijkerdanjongereNederlanders.HogeropgeleideninNederlandgedragenzichopditpuntverantwoordelijkerdanmiddelbaar-enlaagopgeleiden.DaarentegengedragenNederlandersdieindeRandstadwonenzichopditpuntjuistminderverantwoordelijkdandegenendiebuitendeRandstadwonen.

0 10 20 30 40 50

Ik gooi lege batterijen thuis bij de rest van mijn afval

Ik gooi eten weg dat over is,ook als het nog goed is

Ik doneer goederen(kleding, schoenen, computers, etc.)

41

12

11


Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenhebben,gedragenzichduurza-merwatbetrefthunomgangmetafvalenrecyclen.OokNederlandersmetmeersociaaleninstitutioneelvertrouwenmakenduurzamerekeuzesopditgebied.NederlandersdienietstemmenofopdePVVofVVDstemmengedragenzichophetgebiedvanomgangmetafvalenrecyclenrelatiefweinigduurzaam.MensendieopGroenLinksenD66stemmengaanjuistrelatiefverantwoordelijkmethunafvalenrecyclingom.

2.4.consumentengedragZijnNederlandersduurzameconsumenten?Erwordenverschillendeaspectenvanconsumentengedragbelicht.Buitenhetkiezenvoorgroenestroom(48%)lijktdeNederlandernoginbeperktemateeenduurzameconsument.Slechts12%vandeNederlanderskooptvaakof(bijna)altijdfairtradeproductenenookishetcompenserenvaneenvliegreisgedragdatnognietgebruikelijkisonderdeNederlandsebevolking.Slechts3%vandeNederlandersmaaktvandegelegen-heidgebruikomhunvliegreizentecompenseren.OokkooptmaareenkleindeelvandeNederlanderstweedehandsspullen(15%).DaarnaasteetdeovergrotemeerderheidvandeNederlandsebevolkingvaakof(bijna)altijdvlees(82%).

Figuur 2.4Consumentengedrag(%ja(*)envaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

VrouwenenNederlandersvan35jaarenoudergedragenzichvakeralseenduurzameconsumentdanmannenenjongereNederlanders.Hogeropgeleiden

0 20 40 60 80 100

Ik eet vlees

Ik koop producten, ook al weet ik dat ze door kinderen zijn gemaakt

Als ik vlieg, compenseer ik de CO2-uitstoot (dat wil zeggen dat ikeen extra geldbedrag betaal waarmee bomen geplant kunnen worden)

Het geld op mijn rekening wordt geïnvesteerd in zaken die goed zijn voor mens, natuur en klimaat (groen/duurzaam sparen)*

Ik koop fairtrade producten (producten met een keurmerk van eerlijke handel)

Ik koop tweedehands spullen

Ik heb in mijn huishouden een contract voor groene stroom* 48

15

12

11

6

82

3


consumerenduurzamerdanmiddelbaar-enlaagopgeleideNederlanders.Echter,Nederlandersindetweelaagsteinkomensgroepenzijnmeerduurzameconsu-mentendanNederlandersindehoogsteinkomensgroep.HetverschiltussendezegroepenblijktvooraltezittenindatNederlandersmetlageinkomensvakereencontractvoorgroenestroomhebbenenvakertweedehandsspullenkopen.Nederlandersmethogerealtruïstischewaardenzijnduurzamereconsumen-ten.OokNederlandersdiemeerincontactkomenandereculturenhebbenendegenenmetmeersociaaleninstitutioneelvertrouwenzijnduurzamereconsumenten.

PVV,CDAenVVD-stemmersendeNederlandersdienietstemmenzijnminderduurzameconsumenten.NederlandersdieopGroenLinksstemmenzijnver-rewegdeduurzaamsteconsumenten.

2.5.informatiezoekenovermondialevraagstukkenDeovergrotemeerderheidvandeNederlandersvolgtnieuwsoverproblemeninhetbuitenland.Hetiswelopvallenddatditnogvoornamelijkgebeurdviadezogenaamde‘oude’media,zoalskrant,televisieenradio(74%).HetdeelvandeNederlandersdatditnieuwsviainternetvolgtisnogaltijdveellager(39%).

Figuur 2.5Informatiezoeken(%vaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

MannenenNederlandersouderdan35jaarvolgenvakerhetnieuwsoverpro-blemenindewerelddanvrouwenenjongereNederlanders.Hogeropgeleidenvolgenvakerhetnieuwovermondialevraagstukkendanmiddelbaar–enlageropgeleideNederlanders.MiddelbaaropgeleideNederlandersvolgenhetnieuwswelvakerdanlageropgeleideNederlanders.DeNederlandersmetde20%hoogsteinkomensvolgenvakerhetnieuwsoverproblemenindewerelddanNederlandersdieminderverdienen.

Nederlandersdievakerincontactkomenmetandereculturenvolgenvakerhetnieuwsoverproblemenindewereld.Ookbijinformatiezoekenisersprakevan

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Ik volg nieuws over problemen in de wereld via internet

Ik volg nieuws over problemen inde wereld via televisie, radio of krant

74

39


eenmatigepositieverelatiemetaltruïstischewaarden,sociaaleninstitutioneelvertrouwen.NederlandersdieopD66,VVDenGroenLinksstemmenvolgenvakerhetnieuwsoverproblemenindewereld.Nederlandersdienietstemmenvolgenverreweghetminstditnieuws.

2.6.meninggevenovermondialevraagstukkenInhoeverregevenNederlandershunmeningovermondialevraagstukken?OngeveeréénopdeachtNederlanderszegtervaakof(bijna)altijdietsvanalsfamilieofvriendenietsdoendatnietgoedisvoorhetmilieu.DezepercentageszijnveelhogeralsweookdeNederlanderserbijbetrekkendiehiersomsoverpraten.Inditgevalpraat77%vandeNederlandersoverarmoedeen75%vandeNederlandersovermilieuproblemen.SlechtseenheelkleindeelvandeNederlandsebevolkingondertekentvaakeen(online)handtekeningactie(5%)ofsteuntgoededoelenviadesocialemedia(4%).

Figuur 2.6Meninggeven(%vaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

Vrouwengevenvakerhunmeningovermondialevraagstukkendanmannen.HogeropgeleidengevenvakerhunmeningdanmiddelbaaropgeleideNeder-landers,dezelaatstegroepgeeftechterweervakerhaarmeningdanlageropgeleideNederlanders.OokgevenNederlandersindelaagstetweeinkomens-groepenvakerhunmeningovermondialevraagstukkendanNederlandersdiemeerverdienen.DitverschilwordtveroorzaaktomdatNederlandersuitdelaagsteinkomensgroepenmeeroverarmoedepratenenmeeronlineactieflijkentezijn.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenhebben,gevenvakerhunmening.

0 3 6 9 12 15

Ik steun goede doelen op Facebook of Hyves door ‘vindik leuk’ (of ‘like’) aan te klikken of door fan te worden

Ik doe mee aan (online) handtekeningenacties

Ik praat over de armoede in de wereld

Ik praat over milieuproblemen

Ik zeg er wat van als familie of vriendeniets doen dat niet goed is voor het milieu

14

12

11

5

4


OokNederlandersdiemeerincontactzijnmetandereculturenhebbendoenditvaker.Vertrouwenspeelteenbeperkterolbijmeninggeven.

CDA-,VVD-enPVV-stemmersgevenrelatiefweinighunmeningovermondialevraagstukken,ditintegenstellingentotmensendieopGroenLinksenopdeoverigepartijenstemmen.Zijgevenjuistrelatiefvaakhunmeningoverditsoortvraagstukken.

2.7.politiekeparticipatieDrieaspectenvanpolitiekeparticipatiewordeninkaartgebracht:stemmenbijverkiezingen;lidzijnvaneenvakbondenactieflidmaatschapvaneenpolitiekepartij.Stemmenbijverkiezingenisverrewegdepopulairstevormvanpolitiekeparticipatie.DemeesteNederlanders(80%)stemmenvaakof(bijna)altijdbijverkiezingen.OngeveereenkwartvandeNederlandersislidvaneenvak-bond.SlechtseenheelkleindeelvandeNederlanders(3%)isactieflidvaneenpolitiekepartij.

Figuur 2.7 Politiekeparticipatie(%ja(*)envaakof(bijna)altijd,n=2250,gewogenresultaten)

Mannenzijnvakerpolitiekactiefdanvrouwen.OudereNederlanderszijnookpolitiekactieverdanjongereNederlanders.HogeropgeleideNederlanderszijnhetactiefstindepolitiekearena,gevolgddoormiddelbaarenlageropge-leideNederlanders.Nederlandersdiemeerverdienen(hoogste3kwintielen)zijnactieverophetterreinvanpolitiekdandeNederlandersuitdelaagsteinkomensgroepen.

NederlandersdiealtruïstischerzijnendiegenendiemeervertrouwenhebbenininstitutieshebbeneenhogerepolitiekeparticipatieenditgeldttevensvoorNederlandersdiemeercontacthebbenmetandereculturenendieeenhogerematevansociaalvertrouwenhebben.

Ik ben actief lid van een poltieke partij

Ik ben lid van een vakbond

Ik stem als er verkiezingen zijn 80

23

3

0 10 20 30 40 50 60 70 80


NederlandersdieopPartijvandeArbeid,D66endekleinechristelijkepartijenstemmenzijnrelatiefactiefwatbetreftpolitiekeparticipatie.

2.8.donerenaangoededoelen

2.8.1.Wiegeeftaanwelkegoededoelen?Donerenaangoededoelenwordtookbeschouwdalseenvandebelangrijkegedragingenvaneenmondiaalburger.Nederlandersgevenrelatiefvaak.AlswekijkennaarallesectorengeeftdriekwartvandeNederlandersaangoededoelen.DeNederlandsegeversgevenrelatiefvaakaanontwikkelingshulp,natuurenmilieu.DaarnaastzegteenrelatiefgrotegroepNederlanderstegevenaaneen‘ander’goeddoel.Ditheeftvermoedelijktemakenmethetfeitdatindezestudiedecategorie‘gezondheid’nietexplicietaanderespondentenisaangeboden.Uitdeantwoordenopdeopenvragenblijktdanookdatdemeerderheidvandegiftengerapporteerdindecategorie‘anders’giftenwarenaangoededoelenophetterreinvangezondheid.

VrouwengevenvakerdanmannenenookgevenoudereNederlandersvakerdanjongereNederlanders.HogeropgeleidengeveninNederlandhetvaakstaangoededoelen,gevolgddoormiddelbaar-enlageropgeleideNederlanders.Nederlandersmetlagereinkomens(delaagste2inkomensgroepen)donerenmindervaakdanNederlandersdiemeerverdienen.

Nederlandersdiemeerbelanghechtenaanaltruïstischewaardenenmeervertrouwenhebbenininstitutiesdonerenvakeraangoededoelen.Ditgeldtookvoormensendievakerincontactkomenmetandereculturenenmensenmetmeersociaalvertrouwen.

PVV-stemmersenmensendienietstemmendonerenhetminstvaakenaanhan-gersvandekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)hetvaakst.


Figuur 2.8 Donerenaangoededoelen(%gevers,n=2250,gewogenresultaten).

2.8.2.hoeveelwordtgegeven?GemiddeldhebbendeNederlandsegevers224euroin2011gegevenaangoededoelen.Erzijngroteverschillentussendehoogtevandegemiddeldegiftenpersector.Traditioneelwordengemiddelddehoogstebedragengegevenaanlevens-beschouwelijkeorganisatieszoalskerkenmoskee(ziebijvoorbeeldSchuytetal.2011).GemiddeldwerderonderdeNederlandsedonateurs359eurogegevenaanlevensbeschouwelijkeorganisaties,zoalskerk,moskeeoftempel.Nederlandersouderdan35jaargevenhogerebedragendanjongereNederlanders.HogeropgeleidengevendehoogstebedragengevolgddoormiddelbaaropgeleideNederlandersdieweerhogerebedragengevendanlageropgeleiden.Nederlandersmetdehoogsteinkomens(4een5ekwintiel)gevenhogerebedragendanNederlandersdieminderverdienen.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenaanhangenenmeervertrouwenhebbenininstitutiesdonerenhogerebedragen.

Nederlandersdieopdekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)stemmengevenverrewegdehoogstebedragen.GemiddeldrelatieflagebedragenwordengegevendoorNederlandersdiestemmenopdePVV,SPendemensendienietstemmen.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Buurthuis of andere activiteiten in de buurt

Mensenrechten

Sport

Levensbeschouwing

Overige

Natuur & Milieu

Ontwikkelingshulp

Alle sectoren 75

38

33

30

19

15

15

11


Figuur 2.9 Donerenaangoededoelen(gemiddeldegift,n=2250,gewogenresultaten).

2.9.vrijwilligerswerk

2.9.1.Wieiswaaractiefalsvrijwilliger?Ookhetdoenvanvrijwilligerswerkvaltonderdemondialedimensievanburger-schap.TweeënveertigprocentvandeNederlandersverrichtvrijwilligerswerk.Ditvrijwilligerswerkisnietevenredigoverdeverschillendesectorenverdeeld.Decategorie‘overige’hetgrootst.DezecategorielaatdediversiteitvanhetNederlandsevrijwilligerswerkzien,dievarieertvanactiviteitenopschool,jealsvrijwilligerinzettenvoordeVerenigingvanEigenaren(VVE)totcollecterenvoordeKWFenbesturenvandefanfare.Sportverenigingen,buurthuizenengebedshuizen(bijvoorbeeldkerk,moskeeentempel),zijnookpopulaireplaat-senomvrijwilligerswerktedoen.

Hogeropgeleidenzijnvakeractiefalsvrijwilliger,gevolgddoormiddelbaaropge-leideNederlanders(dieweervakeractiefzijnalsvrijwilligerdanlageropgeleideNederlanders).NederlandersdiebuitendeRandstadwonenzijneerderactiefalsvrijwilligerdanmensendieindeRandstadwonen.

Nederlandersmethogerealtruïstischewaardenhebbenmeervertrouwenininstitutieszijnvakeractiefalsvrijwilliger.Omgangmetandereculturenen

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Alle sectoren (n=1678) 224

Buurthuis of andere activiteitenin de buurt (n=249) 30

Sport (n=326) 29

Mensenrechten (n=333) 45

Levensbeschouwing (n=427) 359

Overige (n=665) 99

Natuur & Milieu (n=734) 54

Ontwikkelingshulp (n=834) 102


sociaalvertrouwenheeftookeenlichtpositiefeffectopdekansdatmensenvrijwilligerswerkverrichten.

Nederlandersdieopdekleinechristelijkepartijenstemmen,zijnrelatiefhetvaakstactiefalsvrijwilliger.NederlandersdieopdePVV,SPendeoverigepartijenstemmenendegenendienietstemmenzijnhetminstvaakactiefalsvrijwilliger.

Figuur 2.10Vrijwilligerswerkpersector(%vrijwilligers,n=2250,gewogenresultaten)

2.9.2.Werkennederlandersregelmatigalsvrijwilliger?VervolgensisgekekennaarderegelmaatwaarmeeNederlandersvrijwilligers-werkdoenindeverschillendesectoren.DeNederlandersdieactiefzijnalsvrijwilligerblijkenditopzeerregelmatigebasistedoen:73%vandeNederlandsevrijwilligersisminstenseenkeerpermaandactiefalsvrijwilliger.Degebedshui-zeninNederlandkunnenhetmeestrekenenopvrijwilligersdietenminsteeenspermaandactiefzijnalsvrijwilliger.

Onderdevrijwilligerszijnmannenen35-plussersvakeractiefalsvrijwil-ligerdanvrouwenenNederlandersjongerdan35jaar.Hetbetrefthiermetnamemannenindepensioengerechtigdeleeftijd.MannenenNederlandersouderdan35jaardoendusnietinhetalgemeenvakerdanvrouwenenjongereNederlandersvrijwilligerswerk,maaralszijzichinzettenalsvrijwilligerdoenzijditfrequenterdanvrouwenenjongereNederlandersdieookactiefzijn

0 10 20 30 40 50

Mensenrechten

Natuur & Milieu

Ontwikkelingshulp

Levensbeschouwing

Buurthuis of andere activiteiten in de buurt

Sport

Overige

Alle sectoren 42

16

12

10

8

1

1

1


alsvrijwilliger.Nederlandersdieeengroterbelanghechtenaanaltruïstischewaardenzijnookvakerminstenseenkeerpermaandactiefalsvrijwilliger.

Figuur 2.11 Tenminste1xpermaandactiefalsvrijwilligerswerkpersector(%vrijwilligers,n=2250,gewogenresultaten)

2.10.indexmondiaalburgerschapIndevoorafgaandeparagrafenzijnverschillendetypengedragvaneenmondiaalburgerafzonderlijkgerapporteerd.IndezeparagraafwordteenIndexMondiaalBurgerschapgepresenteerdwaarinalleeerderbesprokengedragingenzijnopge-nomen.Eriseenindexgeconstrueerdwaaropmenseneenscorevanminimaal0enmaximaal100kunnenscoren.Iemanddie100scoortheeftinhetafgelopenjaaralle(zoalsindezepublicatiegedefinieerde)mondiaalburgerschapsgedragin-genvaakof(bijna)altijdvertoond,eniemanddieeen0scoortgeenenkelekeer.

Vrouwengedragenzichietsvakeralsmondiaalburgerdanmannen.DitgeldteveneensvoorNederlandersouderdan35jaar.DehoogstopgeleideNederlandersgedragenzichhetmeestalsmondiaalburger,gevolgddoormiddelbaarenlageropgeleiden.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Ontwikkelingshulp (n=30)

Natuur & Milieu (n=36)

Mensenrechten (n=15)

Buurthuis of andere activiteiten in de buurt (n=241)

Sport (n=256)

Overige (n=352)

Levensbeschouwing (n=182)

Alle sectoren (n=942) 73

79

72

68

65

53

50

50


Figuur 2.12IndexMondiaalBurgerschap(gemiddeldescoresschaal0-100,n=2250,gewogenresultaten).

Figuur 2.13 IndexMondiaalBurgerschapenpolitiekevoorkeur(gemiddeldescoresschaal0-100,n=2250,gewogenresultaten).

0 10 20 30 40 50

5e kwintiel

4e kwintiel

3e kwintiel

2e kwintiel

Inkomen: 1e kwintiel

Hoog

Middelbaar

Opleiding: Laag

Ouder dan 35 jaar

Lee�ijd: 35 jaar en jonger

Mannen

Sekse: Vrouwen

Alle Nederlanders 39

39

39

39

39

38

38

40

40

40

42

36

36

0 10 20 30 40 50

Niet stemmers

Overigen

D66

CU/SGP

GROEN LINKS

PVV

VVD

SP

PvDA

CDA


47

43

43

43

40

40

37

36

35

42


ErisvervolgensookgekekennaarderelatietussenpolitiekevoorkeurvanNederlandersengedragingengerelateerdaanmondiaalburgerschap.Erzijngroteverschillentussendestemmersopdeverschillendepolitiekepartijen.NederlandersdieopGroenLinksstemmenscorenverreweghethoogstopdeIndexMondiaalBurgerschap,terwijlstemmersopdePVVenVVDrelatieflaagscoren.

Figuur 2.14IndexMondiaalBurgerschapenaltruïsme,omgangmetandereculturen,sociaaleninstitutioneelvertrouwen(gemiddeldescoresschaal0-100,n=2250,gewogenresultaten).

Nederlandersdiemeerbelanghechtenaanaltruïstischewaarden,degenediemeercontacthebbenmetandereculturen,enNederlandersmetmeersociaaleninstitutioneelvertrouwengedragenzichvakeralsmondiaalburger.

2.11.conclusieInhetalgemeenkunnenwestellendatNederlanderszichnognietinhogemategedragenalsmondiaalburgers.Erwordenwelverschillengevondentussendeverschillendesoortengedraggerelateerdaanduurzaamheidvandenatuurensamenleving.Sommigegedragingen–zoalszuinigomgaanmetenergieenwater,omgangmetafval,gevenaangoededoelen,informatiezoe-ken,jemeninggevenovermondialevraagstukkenenvrijwilligerswerk–zijnmeergebruikelijkdanpolitiekeparticipatie,duurzaamconsumentengedragen

0 10 20 30 40 50

hoog

midden

Institutioneel vertrouwen: laag

hoog

midden

Sociaal vertrouwen: laag

hoog

midden

Omgang met ander culturen: laag

hoog

midden

Altruisme: laag


41

36

36

38

41

40

33

44

39

36

42

38


mobiliteit.Indezelaatstetweecategorieënvaltnogveelwinsttebehalen.Voorbijnaalhetmondiaalburgerschapsgedraggeldtdatvrouwenzichvakeralsmondiaalburgergedragendanmannen.Erishierbijweleenaantalinteressanteuitzonderingen,namelijk‘hetnieuwsvolgenovermondialeproblemen’en‘politiekeparticipatie’.Ditwordtweervakergedaandoormannen.

Opleidingspeelteenbelangrijkerolbijmondiaalburgerschap.HogeropgeleideNederlandersgedragenzichvakeralsmondiaalburgerdanNederlandersmeteenlagereopleiding.Derolvaninkomenheefteencomplexererelatietotmon-diaalburgerschap.Eriseenaantaltypegedragingen–zoalszuinigomgaanmetenergieenwater,hetgevenvanjemeningovermondialevraagstukken,mobili-teitenconsumentengedrag–waarbijdeNederlandersmetdelagereinkomenszichvakergedragenalsmondiaalburgerdandegenendiemeerverdienen.Terwijlgedragingenzoalsbijvoorbeeld‘informatiezoeken’en‘politiekepartici-patie’weermeervertoondwordendoorNederlandersmethogereinkomens.

WatbetreftleeftijdkanwordengeconstateerddatNederlandersouderdan35jaarzichmeergedragenalseenmondiaalburgerdanjongereNederlanders.OfNederlandersaldannietindeRandstadwonenspeelteenbescheidenrolbijmondiaalburgerschap;alleenophetterreinvanrecyclenenomgaanmetafvalwordteenverschilgevonden.

Mensendiemeerbelanghechtenaanaltruïstischewaardengedragenzichookvakeralsmondiaalburger.Ookvergrotenmeersociaalenpolitiekvertrouwendekansdatmenzichgedraagtalseenmondiaalburger.Politiekvertrouwenlijkteenbelangrijkevoorwaardevoorpolitiekeparticipatieenjeinzettenalsvrijwilliger.Altruïsmeisvooralvanbelangbijdonerenaangoededoelen,afvalenrecycling,meninggevenenhetaldannietdoenvanvrijwilligerswerk.Matevanomgangmetandereculturenspeeltvooraleenrolbijhetnieuwsvolgenovermondialeproblemen.

Watbetreftpolitiekevoorkeurwordteenaantaltrendsonderscheiden.InhetalgemeenkunnenwestellendatmensendiePVVofVVDstemmenzichrelatiefweiniggedragenalseenmondiaalburger,terwijlGroenLinks-enD66-stemmersdatrelatiefvaakjuistweldoen.Destemmersopdezogenaamdekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)gedragenzichookvaakalsmondiaalburger,metnameophetterreinvanmobiliteit,donerenaangoededoelenenvrijwilligerswerk.Inhoofdstuk5wordtdeinteractietussendezeverschillendepersoonskenmerkennaderbekeken.


HOOFdsTUK 3

PrInCIPes

Erwordendrieprincipesonderscheidenwaarvanwordtverwachtdatzijsamen-hangenmethetgedragvaneenmondiaalburger:gelijkwaardigheidvanmensen,hetbesefvanwederzijdseafhankelijkheidenhetnemenvan(gedeelde)verant-woordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken.IndithoofdstukwordtdematewaarinNederlandersdezeprincipesaanhangenbeschreven.

3.1.gelijkwaardigheidvanmensenErisgekekennaarverschillendeaspectendiehetprincipevangelijkwaardigheidvanmensenbenadrukken,namelijkgeloof,rechtoparbeid,superioriteitvanNederlanders,nabijheidvanmensenuitandereculturen,vrijheidvanmenings-uitingennormenenwaarden.Nederlandersblijkenhetprincipevangelijkwaar-digheidvakerteondersteunenophetterreinvanvrijheidvanmeningsuitingennormenenwaardendanophetterreinvangeloof,rechtoparbeid,superioriteitvanNederlandennabijheidvanmensenuitandereculturen.HetprincipevandegelijkwaardigheidvanmensenwordtgemiddeldgenomendoorietsmeerdandehelftvandeNederlandersonderschreven.

Vrouwenonderschrijvenvakerstellingenwaarindegelijkwaardigheidvanmensencentraalstaatdanmannen.HogerenmiddelbaaropgeleidendoenditookvakerdanlageropgeleideNederlanders.

Nederlandersdiemeerwaardehechtenaanaltruïstischewaardenonder-schrijvenvakerhetprincipevangelijkwaardigheidvanmensen.OokNederlandersdiemeercontacthebbenmetandereculturenendegenemetmeersociaaleninstitutioneelvertrouwenhangenditprincipevakeraan.

NederlandersdieopGroenLinksstemmenhangenrelatiefvakerhetprincipevangelijkwaardigvanmensenaan.NederlandersdieopdePVVendekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)stemmen,onderschrijvendit


principemindervaak.Datstemmersopdekleinechristelijkepartijenhetprincipevangelijkwaardigheidvanmensenminderonderschrijvenisvolledigteherleidentotdeeerstestelling‘Ikvindhetchristendomnetzogoedofslechtalsdeislam’.Indiendezestellinguitdeanalysewordtverwijderddanwijktdematewaarindestemmersopdekleinechristelijkepartijenhetprincipevangelijk-waardigheidaanhangennietinnegatievezinaf.

Figuur 3.1 Gelijkwaardigheid(%(helemaal)meeeens,n=2025(min.),gewogenresultaten).

3.2.WederzijdseafhankelijkheidindewereldHetprincipevanwederzijdseafhankelijkheidindewereldbehelstvoorna-melijkhetbesefvanrelatiestussen‘hier’en‘daar’.Deovergrotemeerder-heidvandeNederlanderslijktzichbewustvanderelatietussendeprijsvankledinginNederlandendelagelonenvandemensendiedekledingmakeninarmelanden(72%).OokzietdemeerderheidvandeNederlandsebevol-kinghetverbandtussenslechtomgaanmetnatuureldersenhetklimaatinNederland(kappenvangrotebossenenhetsmeltenvandeijskappen).SlechtseenkleindeelvandeNederlandersdenktdatwijanderelandennietnodighebbenomgeldteverdienen.InhetalgemeenkunnenwestellendatdeovergrotemeerderheidvandeNederlanderszichbewustlijktvandeweder-zijdseafhankelijkheidindewereld.

0 10 20 30 40 50

Ik vind de normen en waarden van mijn eigen cultuur beter dan die van andere culturen

Vrijheid van meningsuiting is voor mensen in arme landen minder belangrijk dan voor mensen in Nederland

Ik heb liever mensen van mijn eigen cultuur naast me wonen dan mensen uit een andere cultuur

Wij zijn in Nederland rijkeromdat we zaken beter aanpakken

Ik vind dat ik meer kansen moet hebben op een baan in Nederland dan een Pool die hier een baan zoekt

Ik vind de Islam net zo goed of slecht als het Christendom 50

49

48

45

23

18


Figuur 3.2Wederzijdseafhankelijkheid(%(helemaal)meeeens,n=1984(min.),gewogenresultaten).

HogeropgeleideNederlandershebbenmeerbesefvanwederzijdseafhanke-lijkheidindewerelddanmiddelbaar-enlageropgeleideNederlanders.OokhebbenNederlandersdiemeerverdienenvakerditbesefdandegenedieminderverdienen.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenhebben,hebbenmeerbesefvanwederzijdseafhankelijkheidindewereld.OokNederlandersdievakerincontactkomenmetandereculturenendiegenendiemeersociaaleninstitutioneelvertrouwenhebben,zijnzichhiermeervanbewust.

NederlandersdieopGroenLinks,D66dekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)stemmenbeseffenzichrelatiefvaakdatersprakeisvanwederzijdseafhankelijkheidindewereld.NederlandersdienietstemmenendegenedieopdePVVhebbengestemd,hebbenrelatiefweinigbesefvandezeafhankelijkheid.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Als de ijskappen op de Noord- en Zuidpool smelten,merken wij daar in Nederland niets van

Nederland hee� andere landen niet nodig om geld te verdienen

Ik kan een bijdrage leveren aan het oplossen van wereldproblemen door de keuzes die ik maak in mijn dagelijks leven

Het beschermen van grote bossen in Brazilië, zodat die niet gekapt worden, is goed voor het klimaat in Nederland

Sommige kleding is in Nederland zo goedkoop omdat het wordt gemaakt in arme landen door mensen die weinig geld verdienen 72

71

37

8

7


3.3.gedeeldeverantwoordelijkheidvoorhet

oplossenvanmondialevraagstukken

InhoeverrezijnNederlandersbereiddegedeeldeverantwoordelijkheidtenemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken?Wanneerhetslachtoffersvannatuurrampenbetreft,isdeovergrotemeerderheidvandeNederlandersheterovereensdatzijgeholpendienenteworden(72%).AlsheteenmeeralgemenestellingbetreftdiezichrichtopproblemeninarmelandenblijkteenveelkleinerdeelvandeNederlanders(42%)zichdaarverantwoordelijkvoortevoelen.OpvallendisookdateenkwartvandeNederlanderszichzelfverantwoordelijkvoeltvoordearmoedeindewereld.

Figuur 3.3 Gedeeldeverantwoordelijkheid(%(helemaal)meeeens,n=2183(min.),gewogenresultaten).

HogeropgeleideNederlanderszijnmeerbereidhunverantwoordelijkheidtenemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkendanmiddelbaaropgeleideNederlanders,maardezelaatstegroepisweermeerbereidtothetnemenvandezeverantwoordelijkheiddanlageropgeleideNederlanders.OokzijnNederlandersmetdehoogsteinkomensmeerbereidhunverantwoordelijkheidtenemendanNederlandersindelaagstetweeinkomensgroepen.

Nederlandersdiehogerealtruïstischewaardenhebben,zijnookmeerbereidtothetnemenvanhunmondialeverantwoordelijkheid.DitgeldtookvoorNederlandersdiemeersociaaleninstitutioneelvertrouwenhebbenendegenediemeeromgaanmetandereculturen.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Mensen in arme landen moetenzelf hun armoede oplossen

Nederland moet zich niet bemoeien met hoe andere landen omgaan met hun natuur

Ik voel me verantwoordelijk als ik zie hoe arm sommige mensen in de wereld zijn

Nederland moet arme landen helpen met het oplossen van hun problemen

Mensen hebben gezamenlijk de plicht om slachtoffers van natuurrampen overal ter wereld te helpen

72

42

27

15

15


NederlandersdieopGroenLinksendekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)stemmenzijnhetmeestbereidhunverantwoordelijkheidtenemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken,enNederlandersdieopdePVVstemmenhetminst.

3.4.conclusieDeprincipesvangelijkwaardigheidvanmensen,hetbesefvanwederzijdseafhankelijkheidenhetnemenvangedeeldeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenwordenbreedaangehangendoordeNederlandsebevolking.Ditgeldtinhetbijzondervoordelaatstetweeprincipeseninietsminderematevoordegelijkwaardigheidvanmensen.

OpleidingspeelteenbelangrijkerolbijdematewaarinNederlandersdezeprin-cipesaanhangen.HogeropgeleideNederlandershangendedrieprincipesvakeraandanlageropgeleideNederlanders.Drieanderepersoonskenmerkenspelenbijdedrieprincipesafzonderlijk.Vrouwenzienmensenalsgelijkwaardigerdanmannen.OudereNederlanderszijnmeerbereidhunverantwoordelijkheidtenemendanjongeren.Nederlandersdiemeerverdienenzijnzichmeerbewustvandewederzijdseafhankelijkheidindewereld.

Ookspelendematewaarinmensenbelanghechtenaanaltruïstischewaardeneenbelangrijkerolindematewaarinzijdedrieprincipesaanhangen.Ditgeldtinhetbijzondervoordebereidheidtothetnemenvan(mede)verantwoordelijk-heid.DaarnaastspeeltookdematevanvertrouwendieNederlandershebbenininstitutieseenrelatiefbelangrijkerol.Mensenmetmeervertrouwenhierinhangeningroterematedeprincipesaan.

Welkerolspeeltpolitiekevoorkeurbijhetaanhangenvandedrieprincipes?Erishierineentamelijkduidelijkpatroonteherkennen:NederlandersdieopGroenLinksenopD66stemmenhangendeprincipeshetmeestaan.OokNederlandersdieopdekleinechristelijkepartijenstemmen(ChristenUnieenSGP)scorengoedopdeprincipes.DeNederlandersdiePVVstemmenhangenalleprincipesminderaan.

Inhoofdstuk5wordtdeinteractietussendezedrieprincipesendeverschillendepersoonskenmerkennaderbekeken.


HOOFdsTUK 4

KennIs Over MOndIALe vrAAGsTUKKen

OmeenindruktekrijgenvandekennisvanNederlandersovermondialevraagstukkenzijnderespondentennegenmultiple-choicevragenvoorgelegd.DeonderwerpenvandezevragenzijnafgeleidvandeUNMillenniumverklaringendemillenniumdoelen.Erblijkengroteverschillenindekennisoverdeverschillendemondialevraag-stukkenonderNederlanders.BijnaalleNederlanderskennendeoorzaakvanmalariaofwetenhoedebondskanseliervanDuitslandheet.Echter,erlijktveelminderkennisoverdeonderwijsparticipatievanmeisjesenkinderarbeid.

Figuur 4.1Kennisovermondialevraagstukken(%goedbeantwoord,n=2250,gewogenresultaten)

GemiddeldbeantwoordenNederlanders5,5vandenegenvragengoed.Indienweditomrekenennaareen10-puntsschaalmoetgeconstateerdwordendatdeNederlandsebevolkingeenmagerezesscoortopkennisovermondialevraagstukken.

0 20 40 60 80 100

In welk land werken naar verhouding de meeste kinderen onder de 14 jaar?

In welk land gaan naar verhouding de minste meisjes naar school?

Wie is de (demissionaire) staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking op dit moment?

Waaraan overlijden jonge kinderen in arme landen het vaakst?

In welk land wonen naar verhouding de meeste mensen met honger?

Welk dier wordt met uitsterven bedreigd?

In welk land is het nu burgeroorlog?

Hoe heet de regeringsleider (of bondskanselier) van Duitsland?

Hoe krijg je de ziekte malaria? 96

94

85

66

51

49

41

38

32


Mannenhebbenietsmeerkennisovermondialevraagstukkendanvrouwen(gem.5,7versus5,3goedeantwoorden).DitgeldteveneensvoorNederlandersouderdan35jaartenopzichtevanhendiejongerzijn.HogeropgeleideNederlandershebbenmeerkennisdanmiddelbaaropgeleideNederlanders.DielaatstegroepheeftweermeerkennisovermondialevraagstukkendanlageropgeleideNederlanders(resp.gem.6,2,5,4en4,7goedeantwoorden).Nederlandersmetdelaagsteinkomens(1een2ekwintiel)hebbenminderkennisvanmondialevraagstukkendandiegenenmetdehogereinkomens(gem.5,1versus6,1goedeantwoorden).MensendieindeRandstadwonenwetenmeervragengoedtebeantwoordendanmensendaarbuiten(gem.5,6versus5,4goedeantwoorden).

Nederlandersdiemeercontacthebbenmetandereculturenenmetmeervertrouwenininstitutieshebbenmeerkennisovermondialevraagstukken.

NederlandersdieopD66,VVDenGroenLinksstemmenhebbenrelatiefveelkennisovermondialevraagstukken.Niet-stemmersenNederlandersdieopdePVVstemmenhebbenrelatiefweinigkennisoverdezevraagstukken.


HOOFdsTUK 5

MOndIAAL BUrGersCHAP

IndevorigehoofdstukkenisgerapporteerdinhoeverreNederlanderszichgedragenalsmondiaalburger,alsmededematewaarinzijdeprincipesvangelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheidengedeeldeverant-woordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenaanhangen.Indithoofdstukwordendeverbandentussendeprincipesendegedragingengerap-porteerd.Ookwordtgekekennaardesamenhangtussenkennisovermondialevraagstukkenenhetaanhangenvandedrieprincipesengedrag.Kortom,indithoofdstukwordtgepoogdmeerinzichttegeveninwelkeaspecteneenrolspelenbijdematewaarinNederlanderszichgedragenalsmondiaalburger.

5.1.derolvandeprincipesDedoorNCDOgehanteerdedefinitievanmondiaalburgerschapsuggereerteenpositievesamenhangtussenhetaanhangenvandeprincipesenmondiaalburgerschap.Figuur5.1toontdesamenhangtussendeverschillendeprincipesonderlingendesamenhangtussendeprincipesengedrag(opbasisvanscoresopdeIndexMondiaalBurgerschap).Deverwachtingdatmensendiededrieprinci-pesmeeraanhangenzicheerderalseenmondiaalburgergedragen(Carabainetal.2012),lijktdoordeverzameldegegevenstewordenbevestigd.Nederlandersdiehetprincipevangelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheidindewereldeninhetbijzondergedeeldeverantwoordelijkheidnemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenmeeraanhangen.zijneerdergeneigdzichtegedragenalseenmondiaalburger.Letop;hetbetrefthieruitsluitenddesamenhangtussengedragendedrieprincipes,endedrieprincipesonderling.Ditzegtdusnognietsoverderichtingvandezesamenhang4.

4Hetisnogonduidelijkofsamenhangdiewordtgevonden,ookcausaalis(indezindatonderschrijvingvandeprincipesleidttotmeergedrag).Theoretischishetmogelijkdatderelatieandersomwerktendatmensendiemeergedragvertonenbijvoorbeeldmeergedeeldeverantwoordelijkheidvoelen.Omdieredenwordtvolgendjaarhetzelfdeonderzoekbijdezelfderespondenten(longitudinaleonderzoeksopzet)uitgevoerd.Metdiedatakunnenrelatiesonderzochtwordenopcausaliteit.


Erbestaateenverschiltussendeverschillendeprincipesindematevansamen-hangmetaanmondiaalburgerschapgerelateerdegedragingen.Hetprincipevangedeeldeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenblijkthetbestinstaatverschillenindematevanmondiaalburgerschaptever-klaren;17%vandeoorspronkelijkgevondengedragsverschillenwordtverklaarddoordematewaarinmensenbereidzijn(gedeelde)verantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkentenemen.Hetbesefvanwederzijdseafhankelijkheidverklaart11%vandeverschillenindematevanmondiaalburgerschapgedragenvoorhetprincipevangelijkwaardigheidvanmensenisditslechts6%6.

Figuur 5.1.Samenhangtussengedragenprincipesengedrag7,n=2159(min)8.

WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID VAN DE WERELD

GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HET OPLOSSEN VANMONDIALE VRAAGSTUKKEN

GELIJKWAARDIGHEID VAN MENSEN

GEDRAG.53

.41.25

.33.32

.41

6Dezeresultatenwordennietineentabelgerapporteerd,vooraanvullendeinformatiehieroverkuntuzichrichtentotdeauteursvandezepublicatie.7Devermeldecijferszijncorrelatiecoëfficiënten.Dezecorrelatiecoëfficiëntengevendesterktevaneen

lineairverbandtussendeprincipesendescoresopdeIndexMondiaalBurgerschapweer.Dewaardenvancorrelatiecoëfficiëntenkunnenliggentussen-1en+1.Hoedichterdewaardevandecorrelatiecoëfficiëntbij1ligthoesterkerdeconstructenpositiefsamenhangen.

8Allegerapporteerdecorrelatieszijnsignificantop0,01niveau.


Totnutoeisafzonderlijkgekekennaarhetverklarendvermogenvandedrieprincipes.VanafhierwordtergekekennaardegemeenschappelijkebijdragevandedrieprincipestezameninhetverklarenvanverschillenindematewaarinNederlanderszichgedragenalsmondiaalburger.

Tabel 5.1(n=2250,ongewogenresultaten)

Beta9

Gelijkwaardigheid van mensen .08**

Wederzijdse afhankelijkheid .15**

Gedeelde verantwoordelijkheid .30**

Aangepaste R2 .19

Significantie:*p<.05,**p<.01

Indienalledriedeprincipestegelijkertijdinhetverklarendemodelwordenopgenomen,ishetopvallenddathetverklarendvermogenvanalledriedeprincipestezamennauwelijksmeerisdandatvanhetnemenvangedeeldeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenalleen.Hetpercentageverklaardevariantieingedragstijgtslechtsmet2%van17%naar19%.

Samenvattendkanergeconcludeerdwordendatersprakeisvaneenpositieverelatietussendeprincipesvangelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheidindewereldenhetnemenvan(gedeelde)verantwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukken.Inhetvervolgwordtderelatietussendezedrieprincipesenaanvullendeaspecten(zoalskennisovermondialevraagstukkenenpersoonskenmerken)metbetrekkingtotmondiaalburgerschapnaderbekeken.

5.2.derolvankennisMensendiemeerkennishebbenovermondialevraagstukkengedragenzichvakeralseenmondiaalburgerdanmensendieminderkennishebbenoverdezevraagstukken.Kennisovermondialevraagstukkenalleenverklaart6%vandeverschilleninmondiaalburgerschapgedragingen.

9DegerapporteerdeBetaisdegestandaardiseerderegressiecoëfficiënt.DezeBeta’sliggeninderegeltussen-1en+1.Deconstanteinderegressieisinhetgevalvangestandaardiseerderegressiecoëfficiëntengelijkaan0.


Tabel 5.2 Kennisenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

BasismodelModel met kennis

Basismodel met kennis

Beta Beta Beta

Gelijkwaardigheid van mensen .08** .07**

Wederzijdse afhankelijkheid .15** .11**

Gedeelde verantwoordelijkheid .30** .29**

Kennis .24** .12**

Aangepaste R2 .19 .06 .20


Indienkenniswordttoegevoegdaanhetbasismodelmetdedrieprincipesblijvendeeffectenvandezedrieprincipesopmondiaalburgerschapgedragnagenoegonveranderd.Hetpercentageverklaardevariantieindeverschilleninmondiaalburgerschapsgedragingenneemtslechtsmet1%toe.Heteffectvanwederzijdseafhankelijkheidenvooralheteffectvankennisneemtinditmodelwelaf.Eriseenduidelijkesamenhangtussenkennisenhetprincipevanwederzijdseafhan-kelijkheid.Metanderewoorden:mensenmetmeerkennishebbeneenbeterbesefvanwederzijdseafhankelijkheidindewereld,wathetinitiëlepositieveeffectvankennistendeleverklaart.

5.3.derolvanpersoonskenmerkenEerderindezepublicatiewerdaleenaantalpersoonskenmerkengeïdentificeerddiepositiefsamenhingenmetverschillendeuitingenvanmondiaalburgerschapgedrag.

Tabel 5.3 Persoonskenmerkenenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

BasismodelModel met persoonskenmerken

Basismodel met persoonskenmerken

Beta Beta Beta





Vrouw .08** .05*

leeftijd .28** .23**

Opleiding .32** .19**

Bruto jaarinkomen huishouden -.09** -.11**

Wonend in randstad .00 -.01



Wanneererwordtgekekennaardezekenmerkentezamen,blijktdatsekse(vrouw),leeftijdenopleidingsniveaualledrieeenpositieveinvloedhebbenopdeMondiaalBurgerschapIndex.Brutojaarinkomenheeftechtereennegatiefeffect:hoehogerhetinkomen,hoemindergedragingen.Dezekenmerkenverklarengezamenlijk14%vanhetgevondenverschilingedrag.Wanneerdepersoonskenmerkenwordentoegevoegdaanhetbasismodelmetdaarindedrieprincipes,blijvendeoorspronkelijkgevondeneffectenvandezeprincipesovereind.Bijdepersoonskenmerkenvaltopdathetoorspronkelijkgevondenpositieveeffectvanopleiding–enmetnamesekse–wordtverkleind.Hieruitkanwordenafgeleiddathogeropgeleiden–enmetnamevrouwen–vakerdedrieprincipesondersteunen,wathunfrequenteregedragtenopzichtevanlageropgeleidenenmannentendeleverklaart.

Depersoonskenmerkentezamenverklareneenaanvullenddeelvandeverschil-lenindematevanmondiaalburgerschapsgedragdatnietdoordedrieprincipesalleenkanwordenverklaard.Doordetoevoegingvandepersoonskenmerkenaanhetbasismodelneemtdeverklaardevariantietoevan19%tot25%.

5.4.derolvanaltruïstischewaarden.contactmetandereculturenenvertrouwen

Uitdevolgenderesultatenblijktdataltruïstischewaarden,hetincontactzijnmetandereculturenendehoeveelheidsociaaleninstitutioneelvertrouwenalleneenpositievesamenhanghebbenmetdematewaarinmensenzichgedra-genalsmondiaalburger.


Tabel 5.4Altruïstischewaardenenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

BasismodelModel met altruïstische waarden

Basismodel met altruïstische waarden

Beta Beta Beta

Gelijkwaardigheid van mensen .08** .05*



Altruïstische waarden .41** .26**



Hetbelangdatmenhechtaanaltruïstischewaardenheefteensterkpositiefeffectopmondiaalburgerschap.Hoehogerdewaarden,hoefrequenterhetgedrag.Altruïstischewaardenverklaren17%vanhetgevondenverschilingedrag.Ditisbijnanetzoveelalsdedrieprincipestezamen.

Hettoevoegenvanaltruïstischewaardeninhetbasismodeldruktdeeerdergevondeneffectenvandedrieprincipes.Metnameheteffectvanhetonder-schrijvenvandegelijkwaardigheidvanmensenopmondiaalburgerschapwordtbijnawegverklaard.Hetprincipevangelijkwaardigheidblijktdusvooreengrootdeelmondiaalburgerschapteverklaren,omdatmensendieditprincipeaan-hangenookeengroterbelanghechtenaanaltruïstischewaarden,wateensterkpositieveinvloedheeftopdematewaarinmenzichgedraagtalsmondiaalburger.Ondanksdeinvloedvanaltruïstischewaardenopdematewaarinmensenzichgedragenalsmondiaalburger,blijvendeoorspronkelijkgevondeneffectenvandedrieprincipestendeleovereind.Methettoevoegenvanaltruïstischewaardenis5%extravariantieverklaard.


Tabel 5.5Contactandereculturenenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

BasismodelModel met contact met andere culturen

Basismodel met contact

met andere culturen

Beta Beta Beta




Contact met andere culturen .20** .13**



Ookinhetgevalvancontactmetandereculturenisersprakevaneenpositiefeffectopmondiaalburgerschapsgedrag.Hoefrequenterditcontact,hoevakermenzichgedraagtalsmondiaalburger.Inditgevalwordtnatoevoegingvanditcontactaanhetbasismodelheteffectvandedrieprincipesnauwelijksverminderd,enookblijfheteffectvanditcontactovereind.Welneemtditlaatsteeffectinsterkteaf.Mensendievaakincontactkomenmetandereculturenonderschrijvendusvakerdedrieprincipesenvertonendaaromvakermondiaalburgerschapsgedrag,ennietandersom.Methettoevoegenvancontactmetandereculturenwordt2%extravariantieverklaardtenopzichtevanhetbasismodel.

Tabel 5.6 Sociaalvertrouwenenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

Basismodel Model met sociaal vertrouwen

Basismodel met sociaal vertrouwen

Beta Beta Beta




Sociaal vertrouwen .16** .09**




Sociaalvertrouwenheefteenpositiefeffectopmondiaalburgerschapgedrag.Hoehogerhetsocialevertrouwen,hoemeermensenzichgedragenalsmondiaalburger.Ookinhetgevalvansociaalvertrouwenwordtnatoevoegingaanhetbasismodelhetoorspronkelijkgevondeneffectvandedrieprincipesnauwelijksverminderd.Hetpositieveeffectvansociaalvertrouwenblijftookovereind,maarneemtwelinsterkteaf.Mensenmetmeersociaalvertrouwenonderschrij-vendusvakerdedrieprincipesenvertonendaaromvakermondiaalburger-schapsgedrag,ennietandersom.Methettoevoegenvansociaalvertrouwenneemtdeverklaardevariantiemetslechts1%toe.

Tabel 5.7Institutioneelvertrouwenenmondiaalburgerschapgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

Basismodel Model met institutio-neel vertrouwen

Basismodel met institu-tioneel vertrouwen

Beta Beta Beta




Institutioneel vertrouwen .22** .07**



Institutioneelvertrouwenheefteenpositiefeffectopmondiaalburgerschaps-gedrag:hoehogerhetinstitutioneelvertrouwen,hoefrequenterhetgedrag.Institutioneelvertrouwenverklaartafzonderlijk5%vanhetgevondenverschilingedrag.Natoevoegingvaninstitutioneelvertrouwenaanhetbasismodelwordtheteffectvandedrieprincipesnauwelijksverminderd.Heteffectvansociaalvertrouwenblijftookovereind,maarverliestaankracht.Mensenmetmeervertrouwenininstitutiesonderschrijvendusvakerdedrieprincipesenvertonendaaromvakermondiaalburgerschapgedrag,ennietandersom.Toevoegenvaninstitutioneelvertrouwendoetdeverklaardevarianatiemetslechts1%toenemen.

5.5.heteffectvanalleaspectensamenTenslottewordteenmodelgepresenteerdwaarinalleaspectenzijnopgenomen.Inditmodelkaneenaantalinteressanteverschuivingenwordenwaargenomen.


Tabel 5.8Achtergrondkenmerkenenmondiaalburgerschapsgedrag(n=2250,ongewogenresultaten)

Basismodel Model met achter-grondkenmerken

Basismodel met achter-grond kenmerken

Beta Beta Beta

Gelijkwaardigheid van mensen .08** .00



Kennis .11** .07**

Vrouw .03 .03

Leeftijd .21** .21**

Opleiding .16** .13**

Bruto jaarinkomen huishouden -.11** -.11**

Wonend in randstad -.01 -.01

Altruïstische waarden .32** .23**

Contact met ander culturen .11** .11**

Sociaal vertrouwen .04 .04

Institutioneel vertrouwen .06* .02



Wanneerervooralleachtergrondkenmerken(exclusiefprincipes)gecontro-leerdwordt,blijktdatkennis-enopleidingsniveau,contactmetanderecul-turen,leeftijd,institutioneelvertrouwenenmetnamealtruïstischewaardenallemaaleenpositieveinvloedhebbenopmondiaalburgerschap.Hethogerhetbrutohuishoudinkomen,hoeminderhetgedrag.Aleerderisopgemerktdatditnegatieveverbandvooreendeelkanwordengevondeninhetfeitdatlageinkomensvakereenabonnementhebbenopgroenestroom,envakertweedehandsspullenkopen.

Verdervaltopdatinditvolledigemodelhetpositieveeffectvan‘vrouwzijn’verdwijnt.Intabel5.3bleekaldatnatoevoegingvandedrieprincipesditsekse-effectsterkwerdgereduceerd.Nublijkterhelemaalgeenverschilmeer


tezijntussenmannenenvrouwen.Hieruitkangeconcludeerdwordendatvrouwenzeerwaarschijnlijkmeeraanmondiaalburgerschapgerelateerdgedragvertonenomdatzijaltruïstischewaardenhogerinhetvaandelhebbenstaandanmannen.Heteerdergevondenpositieveeffectvansociaalvertrou-wenverdwijntook.

Bijhetsamenvoegenvandemodelleniseenbelangrijkresultaatdatdeposi-tieveeffectenvandedrieprincipesafnementenopzichtevanhetbasismodel.Decoëfficiëntenvanwederzijdseafhankelijkheidengedeeldeverantwoor-delijkheidhalverenbijna,enheteffectvangelijkwaardigheidopmondiaalburgerschapverdwijntzelfshelemaal.Metnamealtruïstischewaardenblijkeneenzeerbelangrijkefactorinhetverklarenvanverschillenindematewaarinmenzichalsmondiaalburgergedraagt.Aangeziendezewaardennauwsamenhangenmethetonderschrijvenvandedrieprincipes(zoalsaleerdergezienintabel5.4),verklarenzijdaarmeeookeengrootdeelvanhetoorspronkelijkgevondenpositieveeffectvandedrieprincipesopmondiaalburgerschapinhetbasismodel.

Ditgeldtookvoordemeestevandeoverigeachtergrondkenmerkenwaarvooreerdereenpositiefeffectopburgerschapwasgevonden.Nederlandersmeteenhogeropleidingsniveau,meerkennisovermondialevraagstukken,meercontactmetandereculturenenNederlandserouderdan35jaar,scorenhogeropdeindex,ooknacontrolevandedrieprincipes.

5.6.conclusieIndithoofdstukwerdendeverbandentussendedrieprincipesenaanmondi-aalburgerschapgerelateerdegedragingennaderbekeken,alsmedeheteffectvandesamenhangtussendiverseachtergrondkenmerkenenhetaanhangenvandedrieprincipesophetgedrag.

Deverwachtingdatmensendiededrieprincipesmeeraanhangenzichvakeralseenmondiaalburgergedragen,lijktdoordeverzameldegegevenstewordenbevestigd.Nederlandersdiedeprincipesvangelijkwaardigheidvanmensen,wederzijdseafhankelijkheidindewereldengedeeldeverant-woordelijkheidnemenvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenmeeraanhangen,zijnvakergeneigdzichtegedragenalseenmondiaalburger.Uitderegressieanalyseblijktverderdatmetnamehetprincipevangedeeldever-antwoordelijkheidvoorhetoplossenvanmondialevraagstukkenhetbestinstaatisverschillenindematevanmondiaalburgerschaptekunnenverklaren.


Ookandereachtergrondkenmerkenblijkenverschilingedragtendeletekun-nenverklaren.Mensendiemeerkennishebbenovermondialevraagstukkengedragenzichvakeralseenmondiaalburgerdanmensendieminderkennishebbenoverdezevraagstukken.Erismetnameeenduidelijkesamenhangtussenkennisenhetprincipevanwederzijdseafhankelijkheid.Mensenmetmeerkennishebbenookeenbeterbesefvanwederzijdseafhankelijkheidindewereld,wathetinitiëlepositieveeffectvankennistendeleverklaart.

Ooksekse,leeftijdenopleidingsniveauhebbenalledrieeenpositieveinvloedopdeMondiaalBurgerschapIndex.Vrouwen,Nederlandersouderdan35jaarenhogeropgeleidenvertonenvakeraanmondiaalburgerschapgerela-teerdgedrag.Uitderegressieanalysesblijktdatditfrequenteregedragvanhogeropgeleiden–enmetnamevrouwen–tendelekanwordenverklaarddoorhetfeitdatzijvakerdanlageropgeleidenenmannendedrieprincipesondersteunen.

Altruïstischewaarden,hetincontactkomenmetandereculturenendehoeveelheidsociaaleninstitutioneelvertrouwenvertonenookeenpositievesamenhangmetdematewaarinmensenzichgedragenalsmondiaalburger.Metnamehetbelangdatmenhechtaanaltruïstischewaardenheefteensterkpositiefeffectopmondiaalburgerschap.Hoehogerdewaarden,hoevakerhetgedrag.Dezealtruïstischewaardendrukkenookdeeerdergevondeneffectenvandedrieprincipes.Hetblijktdatmetnamehetpositieveeffectvanhetprincipevangelijkwaardigheidopmondiaalburgerschaptendelekanwordenverklaarddoorhetfeitdatmensendieditprincipeaanhangen,ookeengroterbelanghechtenaanaltruïstischewaarden.

Wanneeraldezeachtergrondkenmerken,inclusiefdedrieprincipestezamen,wordenopgenomenineenmodel,treedtereenaantalopmerkelijkeverschui-vingenop.Eerdergevondensignificanteverschillen(zoalsdietussenmannenenvrouwen)verdwijnen.Belangrijkernogisdatdecoëfficiëntenvanweder-zijdseafhankelijkheidengedeeldeverantwoordelijkheidbijnahalveren,endatheteffectvangelijkwaardigheidopmondiaalburgerschapzelfshelemaalverdwijnt.Hetblijktnogmaalsdataltruïstischewaardeneenzeerbelangrijkefactorspeleninhetverklarenvanverschillenindematewaarinmenzichalsmondiaalburgergedraagt.Aangeziendezewaardenooknauwsamenhangenmethetonderschrijvenvandedrieprincipes,verklarenzijdaarmeeookeengrootdeelvanhetoorspronkelijkgevondenpositieveeffectvandedrieprin-cipesopmondiaalburgerschapinhetbasismodel.Ondankseenafgenomen


samenhang,blijvendeprincipesvanwederzijdseafhankelijkheidengedeeldeverantwoordelijkheideenrolspeleninhetverklarenvandematewaarinmensenzichgedragenalsmondiaalburgers,ookwanneerergecontroleerdwordtvoordezeachtergrondkenmerkentezamen.


HOOFdsTUK 6

HOUdInG Ten AAnzIen vAn OnTwIKKeLInGs- sAMenwerKInG

Tot2011brachtNCDOjaarlijksdeBarometerInternationaleSamenwerkinguit.DezebarometerrichttezichopNederlandersen(draagvlak)voorontwikke-lingssamenwerking.Inhetkadervancontinuïteitisbeslotenomookinditrap-portderesultatenopdetweecentralevragenuitdeBarometerInternationaleSamenwerkingterapporteren.Dezevragengaanoverhetbelangvanontwik-kelingssamenwerkinginhetalgemeenenoverdesteunvoorhetregeringsbudgetvoorontwikkelingssamenwerking.

6.1.hetbelangvanontwikkelingssamenwerkingHoebelangrijkvindenNederlandershetommenseninarmelandenzichtehelpenontwikkelen?DemeerderheidvandeNederlanders(64%)vindtditookin2012belangrijk.DezematevansteunkomtovereenmetderesultatenuitdevoorgaandeeditiesvandeBarometerInternationaleSamenwerking.Hetonder-schrijvenvanhetbelangvanontwikkelingssamenwerkingonderdeNederlandsebevolkingisdaarmeesindsdemetingin2009minofmeerstabielgebleven.

Tabel 6.1 Belangvanontwikkelingssamenwerking

2009(n=2079)

2010 (n=1500)

2011 (n=1544)

2012(n=2250)

(zeer) onbelangrijk 7% 9% 8% 7%

neutraal 23% 27% 25% 26%

(zeer) belangrijk 68% 62% 64% 64%

weet niet/geen mening 3% 2% 3% 3%


In2010leekersprakevaneenafnamevanhetbelangdatNederlandershechtenaanontwikkelingssamenwerking,maardezetrendheeftzichnietdoorgezet.In2011namhetpercentagedatontwikkelingssamenwerking(zeer)belangrijkvindtweertoetot64%.In2012blijftditpercentageonverminderdhoog.

Figuur 6.1Steunvoorontwikkelingssamenwerking(2009-2012)

HogeropgeleideNederlandersvindenhetbelangrijkerommensenuitarmelandenzichtehelpenontwikkelendanmiddelbaaroflageropgeleiden.NederlandersdieindeRandstadwonenvindenditookbelangrijkerdandiege-nendiebuitendeRandstadwonen.

Nederlandersdiegroterbelanghechtenaanaltruïstischewaardenvindenhetookbelangrijkerommensenuitarmelandenzichtehelpenontwikkelen.DitgeldtookvoorNederlandersdievakerincontactkomenmetandereculturenendiegenendiemeerinstitutioneelvertrouwenhebben.

NederlandersdieopGroenLinks,dekleinechristelijkepartijen(ChristenUnieenSGP)enD66stemmenvindenhetrelatiefbelangrijkommenseninarmelan-dentehelpen.NederlandersdiePVVstemmenvindenhethelpenvanmenseninarmelandenvanalleNederlandersverreweghetminstbelangrijk.

2009 2010

(zeer) belangrijk (zeer) onbelangrijk

2011 2012

0

10

20

30

40

50

60

70

80


6.2.nederlandersenhetbudgetvoorontwikkelingssamenwerking

Indeafgelopenjareniserdoordeoverheidflinkbezuinigdopontwikkelingssa-menwerking.In2011werdhetbudgetverlaagdvan0,8%vanhetBNPnaar0,75%vanhetBNP(4,6miljardeuro)enin2012daaltditverdernaar0,7%vanhetBNP(Rijksoverheid2010;ministerievanBuitenlandseZaken2011).DevraagisnuoferonderdeNederlandsebevolkingdraagvlakisvoordezebezuinigenvanuitdeoverheid.

DeoverheidsbezuinigingenlijkenaantesluitenbijdeopvattingvandeNederlandsebevolking.BijnadehelftvandeNederlanders(48%)isvanmeningdathetoverheidsbudgetvoorontwikkelingssamenwerkinginderdaadvermin-derdmoetworden.Ditdusondanksdereedsgemaaktebezuinigingenvandeafgelopenjaren.HierbijmoetwordenopgemerktdatuiteeneerderonderzoekvanNCDObleekdatslechtseenderdevandeNederlandersopdehoogteisvanhetfeitdaterindeafgelopentweejaaralflinkbezuinigdis(Carabain,Spitz&Hogeling,2012).Ookisernogaltijdeenevengrotegroepdievindtdathetbudgetgelijkmoetblijvenofverhoogdmoetworden.

Tabel 6.2 Steunvoorbudgetontwikkelingssamenwerking.

2006 (n=1512)

2007 (n=1487)

2008 (n=2525)

2009 (n=2079)

2010 (n=1500)

2011 (n=1544)

2012 (n=2250)

Vergroot worden 17% 13% 13% 10% 7% 10% 4%

Gelijk blijven 46% 53% 51% 56% 48% 48% 44%

Verminderd worden 37% 34% 36% 34% 45% 42% 48%

Weet niet 5%

Sinds2006vraagtNCDONederlandersinhoeverrezijvanmeningzijndathetbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingvergrootmoetworden,gelijkmoetblijvenofverminderdmoetworden.

DesteunonderNederlandersvoorhetvergrotenvanhetbudgetvoorontwik-kelingssamenwerkingisdelaatstejarenafgenomen.In2012ishetvoorheteerstdathetpercentagedatvindtdathetbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingverkleindmoetwordengroterdanhetpercentageNederlandersdatvinddathetbudgetgelijkmoetblijven.DaarnaastiserindeafgelopenjarenooksprakevaneenafnamevanhetaantalNederlandersdatvindtdathetbudgetvoor


ontwikkelingssamenwerkingmoettoenemen.Ditjaarmarkeerthetvoorlopigedieptepuntvandezetrend.Waarin2006nog17%voorhetvergrotenvanhetbudgetwas,isditin2012nogmaar4%.Erisdusaanhoudendesteunvoorhetoverheidsbudget,maardezesteunstaatwelonderdruk.

Figuur 6.2. Ontwikkelinginsteunvooroverheidsbudgetontwikkelingssamenwerking(2006-2012)

Uitderesultatenvanhetjaar2012blijktdatNederlandsemannenenlageropgeleidenvakerwillendathetbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingwordtverkleind.

Vrouwen,NederlandersdieeengroterbelanghechtenaanaltruïstischewaardenenNederlandersmeteenHBO-diplomaofhogerzijnjuistvakertegendebezui-nigingenopontwikkelingssamenwerking.OokhebbenNederlandersdievakerincontactkomenmetandereculturenendiegenenmetmeersociaalvertrouwenvakerweerstandtegendezebezuinigingen.Mensendiezelfgeldhebbengegevenaangoededoelenophetterreinvaninternationalehulpzijnookvakertegenoverheidsbezuinigingenopontwikkelingssamenwerking.

0

10

20

30

40

50

60

2006 2007

vergroten gelijk verminderen

2008 2009 2010 2011 2012


Dehoogtevanhetinkomenheeftgeeninvloedophetwelofnietondersteunenvanbezuinigingenopontwikkelingssamenwerking.

NederlandersdieopGroenLinksstemmenendiegenendieopdekleinechris-telijkepartijen(ChristenUnieenSGP)stemmenwillenrelatiefhetminstvaakbezuinigenopontwikkelingssamenwerking.NederlandersdiePVVstemmenwillenrelatiefhetvaakstdathetbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingwordtverminderd.

Uitnadereanalysesblijktdatruimeenderde(38%)vandemensendiezeggenhethelpenvanarmelanden(zeer)belangrijktevinden,desondankstochvindtdathetoverheidsbudgetmoetwordenverkleind.

6.3.conclusieHetbelangdatNederlandershechtenaanontwikkelingssamenwerkingblijftookin2012onverminderdgroot.DeruimemeerderheidvandeNederlandsebevolking(64%)vindthet(zeer)belangrijkomarmelandentehelpenzichteontwikkelen.

Ondanksdezesteunvindtin2012bijnadehelftvandeNederlanders(48%)dathetoverheidsbudgetvoorontwikkelingssamenwerkingmoetwordenverkleind.Daarstaattegenoverdateenevengrotegroepvindtdathetbudgetgelijkmoetblijvenofverhoogdmoetworden.Erisdusaanhoudendesteunvoorhetover-heidsbudget,maardezesteunstaatwelonderdruk.

Integenstellingtotvorigejareniserindezestudienietgevraagdnaarderedenwaarommenvanmenigisdathetoverheidsbudgetverkleindmoetworden.UitdeBarometerInternationaleSamenwerking2011bleekechterdatdevoornaam-steredenomhetoverheidsbudgettewillenverminderenwasdatNederlandersvindendateerstdeeigeneconomieopordemoetkomen.Geziendevoortdu-renderecessiezouhetgoedkunnendatditargumentooknueengroterolspeeltindemotivatieomhetbudgettewillenverkleinen.Opmerkelijkisverderdatdematevansupportvoordegroottevanhetoverheids-budgetnietomgekeerdevenredigsamenhangtmethetdaadwerkelijkbedragdatdoordeoverheidaanontwikkelingssamenwerkingwordtuitgegeven.In2006-toennog0,8%vanhetBNPaanontwikkelingssamenwerkingwerduitgegeven-was17%vanmeningdatditbudgetmoestwordenverhoogd.Nu,in2012ennaeenrecenteverlagingvanhetbudgetmet12,5%,vindtechternogmaar4%datditbudgetmoetwordenverhoogd.Hierbijmoetwordenopgemerktdatuiteerder


onderzoekvanNCDObleekdatslechtseenderdevandeNederlandersopdehoogteisvanhetfeitdaterindeafgelopentweejaarflinkbezuinigdisendatzijdehoogtevanhetoverheidsbudgetbovendiensterkoverschatten.

Dehoogstematevansteunvoorontwikkelingssamenwerking–zowelinhetonderschrijvenvanhetbelangvanhethelpenvanarmelandenalsinhetwillenvergotenvanhetoverheidsbudget-kanwordengevondenonderdehogeropgeleidenendegenenmethogerealtruïstischewaarden.Eenhogematevanvertrouwenzorgtookvooreenhogerematevansupport.StemmersopGroenLinksendekleinechristelijkepartijenzijndegrootstevoorstandersvanontwikkelingssamenwerking.


LITerATUUr

• Carabain,C.L.,Keulemans,S.,VanGent,M.(2012).Mondiaal Burgerschap.Amsterdam:NCDO.

• Carabain,C.L.,Spitz,G.,Hogeling,L.(2012).Nederlanders en Overheidsbudget Ontwikkelingssamenwerking.Amsterdam:NCDO.

• Carabain,C.L.,Spitz,G.,Keulemans,S.(2012).Nederlanders & Afval. Jonge en oudere Nederlanders over afval. Amsterdam:NCDO.

• DeGoede,I.,Ruben,R.(2012).Nederlanders & Fair Trade 2011.Amsterdam:NCDO.

• DGIS(Directoraat-generaalInternationaleSamenwerking)(2009).Investereninmondiaalburgerschap(TweedeKamerderStaten-Generaal,vergaderjaar2008-2009,31250,nr.58).Geraadpleegdvia:http://ikregeer.nl/documenten/kst-31250-58.

• Gilding,P.(2012).Helden uit noodzaak. Hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden.Haarlem:MauritsGroen-MGMC.

• Hento,I.(2011).Barometer Internationale Samenwerking.Amsterdam:NCDO.

• InternationalEnergyAgency(2011).World Energy Outlook.Parijs:IEAPublications.

• Kaiser,F.G.,Wilson,M.(2004).Goal-directedconservationbehavior:thespecificcompositionofageneralperformance.Personality and Individual Differences, 36,1531-1544.

• Kaiser,F.G.,Doka,G.,Hofstetter,P.,Ranney,M.A.,(2003)Environmentalbehavioranditsenvironmentalconsequences:alifecycleassessmentofaself-reportmeasure.Journal of Environmental Psychology, 23,11–20.

• Kiesraad(2011).KerngegevensTweedeKamerverkiezing2010.Geraadpleegdvia:http://kiesraad.nl/sites/default/files/Kerngegevens_Tweede_Kamer_2010_1.pdf.

• LehmanSchlozman,K.,Verba,S.,Brady,H.(1999).CivicParticipationandtheEqual¬ityProblem.InCivic Engagement in American Democracy.ThedaSkocpolandMorrisFiorina,eds.Washington:BrookingsInstitutionPress.

• Mattar,H.(2012).PublicPoliciesonMore-SustainableConsumption.2012 State of The World Report.Washington:WorldwatchInstitute.


• Mazzola,U.(1890).I Dati Scientifici Della Finanza Pubblica.Whitefish,Montana,VerenigdeStaten:KessingerPublishingLLC.

• Muskens,R.(2012).Energie.Amsterdam:NCDO.• NCDO(2012).De feiten op een rij: duurzaam consumeren.Amsterdam:NCDO.• OECD(OrganizationforEconomicCo-OperationandDevelopment)(2012).

Environmental Outlook 2050.Parijs:OECD.Geraadpleegdvia: http://www.oecdbookshop.org/oecd/display.asp?K=5KG8332XNHD4&lang=

EN&sort=sort_date%2Fd&stem=true&sf1=Title&st1=Environmental+Outlook+2050&sf3=SubjectCode&sp1=not&st4=E4+or+E5+or+P5&sf4=SubVersionCode&ds=Environmental+Outlook+2050%3B+All+Subjects%3B+&m=1&dc=2&plang=en

• Putnam,R.D.(1995).BowlingAlone:America’sDecliningSocialCapital.Journal of Democracy, 6(1),65–78.

• Replogle,M.,Hughes,C.(2012).Moving Toward Sustainable Transport. 2012State of The World Report.Washington:WorldwatchInstitute.

• Rijksoverheid.FinancieringOntwikkelingssamenwerking.Geraadpleegdvia:http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontwikkelingssamenwerking/financiering-ontwikkelingssamenwerking.

• Rijksoverheid(2012).Kabinetsreactie WRR-rapport Minder pretentie, meer ambitie.Geraadpleegdvia:http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/01/21/kabinetsreactie-wrr-rapport-minder-pretentie-meer-ambitie.html.

• Schuyt,Th.N.M.,Gouwenberg,B.M.,Bekkers,R.H.F.P.(2011).Geven in Nederland 2011. Giften, Nalatenschappen, Sponsoring en Vrijwilligerswerk. Amsterdam:ReedBusinessbv.

• Spitz,G.(2012).Water. Bron van ontwikkeling, macht en conflict.Amsterdam:NCDO.

• Steinfeld,H.G.,Gerber,P.,Wassenaar,T.,Castel,V.,Rosales,M.,DeHaan,C.(2006).Livestock’s Long Shadow – Environmental Issues and Options.Rome:FAO.

• StichtingActiefBurgerschap(z.j.).Geraadpleegdvia:http://www.actiefburgerschap.nl/index.php?hact=3&sact=3.

• Strasser,S.(1999).Waste and Want: A social history of trash.NewYork:MetropolitanBooks.

• WorldCommissiononEnvironmentandDevelopment(1987).Our common future.Oxford:OxfordUniversityPress.

• WRR(WetenschappelijkeRaadvoorhetRegeringsbeleid)(2010).Minder pretentie, meer ambitie: ontwikkelingshulp die verschil maakt.Amsterdam:AmsterdamUniversityPress.


verAnTwOOrdInG

dataverzamelingTNSNIPOvoerdeinopdrachtvanNCDOdeBarometerMondiaalBurgerschap2012uit.HetbetrefteenrepresentatievestudieonderNederlandersvan18jaarenouder.

SteekproeftrekkingHetonderzoekisuitgevoerdbinnenhetonlinepanelvandeTNSNIPObase.DeTNSNIPObaseiseendatabasemet59.000huishoudens(133.000respondenten)dieregelmatigmeedoenaanonderzoekvanTNSNIPO.Hetpanelisrepresenta-tiefvoordeNederlandseengecertificeerdvolgensdeISOnormen(ISO20252enISO26362).

VoordestudieondervolwassenNederlanders(18jaarenouder)zijn3.000respondentenuitgenodigdomdeeltenemen.OmdatderesponsonderjongereNederlanderslageriszijnineersteinstantieeenovermatigaantalrespondentenindezegroepuitgenodigd.Intabel7.1treftuderesponsenverdelingindesteekproefaanperleeftijdscategorie.


Tabel 7.1 Streekproeftrekking

Leeftijd Ideaalcijfers respons verdeling steekproef

70+ 12,80% 82% 10,11%

65-69 5,99% 82% 4,73%

60-64 8,29% 81% 6,71%

55-59 8,36% 78% 7,29%

50-54 9,06% 76% 8,33%

45-49 9,92% 73% 9,88%

40-44 10,03% 71% 10,56%

35-39 9,13% 68% 10,48%

30-34 7,72% 67% 9,13%

25-29 7,73% 68% 8,87%

20-24 7,81% 66% 9,52%

18-19 3,18% 62% 4,39%

100,00% 100,00%

responsDegegevensvoordezestudiezijnonlineverzameld.Hetveldwerkheeftplaatsge-vondenvandinsdag19juni2012totenmetzondag1juli2012.Derespondentenhaddengemiddeld17minutennodigomdevragenlijstintevullen.TNSNIPOheeftdemensendieuitgenodigdzijnmaarnietopdezeuitnodigingreageerden2remindersgestuurdomhenalsnogovertehalenaandestudiedeeltenemen.Aanheteindevandevragenlijstisderespondentengevraagdofzijvolgendjaaropnieuwdeelwillennemenaanditonderzoek.Debereidwilligheidhiertoewashoog,96%vanderespondentengafaanvolgendjaarweeraandestudietewillendeelnemen.


Tabel 7.2Respons

respondenten

Uitgenodigd 3.000

Respons 2.250 (75%)

Bereidheid tot deelname in 2013 2.160 (96%)

WeegverantwoordingDeresultatenvanhetonderzoekzijnherwogenopgeslacht,leeftijd,regio,opleidingengezinsgrootteomzototeenrepresentatievesteekproeftekomenvoordeNederlandsebevolking.DeideaalcijferszijngebaseerdopgegevensvanhetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS).

InhetdatabestandishetstemgedragvanderespondentenbijdeverkiezingenvandeTweedeKamerin2010opgenomen.Dezevariabeleislatertoegevoegdenerisbijdeverdelingvandezevariabelegeenrekeninggehoudentijdensdesteek-proeftrekking.Ditheeftertoegeleiddatindesteekproefdeniet-stemmersindesteekproefondervertegenwoordigdzijn(mensendienietstemmenneigenerookmindernaaromdeeltenemenaaneenpanel)envaneenaantalrespondentenishetstemgedragonbekend(zewarentoentertijdnoggeenlidvanhetpanel,ofhebbendevraagnaarhetstemgedragnietbeantwoord).Voorde(gewogen)beschrijvendestatistiekindezestudieisgebruikgemaaktvandeweegfactorinclusiefstemgedrag.

Tabel 7.3Steekproefefficiëntie10.

steekproefefficiëntie

Volwassenen (weging exclusief stemgedrag) 0,97

Volwassenen (weging inclusief stemgedrag) 0,67

EenvolledigeonderzoeksverantwoordingtreftuaanopdewebsitevanNCDO(www.ncdo.nl).

10Steekproefefficiëntie=ongewogenn/(som(weegfactoren2))

ONDERZOEKSREEKS 9

nederlanders & MOndIaal BUrGersCHaP 2012

In dit rapport wordt de mate waarin Nederlanders van 18 jaar en ouder zich gedragen als mondiaal burger onderzocht. Bij het begrip mondiaal burger-schap staan de individuele bijdragen van mensen aan de leefbaarheid van de wereld centraal. Het draait daarbij niet enkel om het draagvlak voor internationale samenwerking, maar ook hoe het gedrag van burgers invul-ling geeft aan de betrokkenheid bij internationale vraagstukken.

Is de Nederlandse bevolking zich bewust van de wederzijdse afhankelijk-heid in de wereld? Is men overtuigd van de gelijkwaardigheid van mensen wereldwijd en ervaart men een gedeelde verantwoordelijkheid voor mondi-ale vraagstukken? Wat weten Nederlanders van de wereld? En hoe verhoudt het dagelijkse gedrag zich tot deze inzichten?

Juist dat is wat dit onderzoek in kaart brengt.

Deze publicatie is onderdeel van een reeks onderzoekspublicaties van NCDO. Met onderzoek, trainingen en andere activiteiten bevordert NCDO het publieke bewustzijn over internationale samenwerking en het belang voor Nederland om op dit terrein actief te zijn.

Deze onderzoekspublicatie is een uitgave van NCDO, september 2012

Ne

de

rla

Nd

er

s & M

ON

dIa

al B

Ur

Ge

rsC

Ha

P 20

12

NCDO Onderzoeksreeks 9: Nederlanders en mondiaal burgerschap 2012

Documents

Transcript of NCDO Onderzoeksreeks 9: Nederlanders en mondiaal burgerschap 2012