Natuursignalen · 2020. 12. 19. · Paul Munnik, 50 jaar lid, zo lang als IVN Mark & Donge oud is....

Natuursignalen IVN Mark & Donge | Winter editie 2020 | Thema: Kringlopen

Jubilarissen in Natuursignalen

Dolende zielen

Kringlopen

Natuursignalen

DAGELIJKS BESTUURVOORZITTERLieuwe [email protected] SECRETARISMarjan Horn 0162-452 101Rembrandtlaan 63 4907 NM [email protected] PENNINGMEESTERMarjon van [email protected] - - - - - - - - - - - - - - - - - - - [email protected]

foto voorpagina boven: Ilona Muskensfoto voorpagina onder: Hannie van de Roer

KRINGLOOP Kringloop, ringloop, bolderkarVuurdoop, duurkoop, miramarRondgang, keergang, hansaplastBrandslang, gifslang, fokkemast

3 Van de redactie 4 In het zonnetje 6 Land van ons 11 Dag voorzitter 11 Welkom voorzitter 12 Kleine dwergleemwesp

Inhoud o.a.

Colofon REDACTIE Rob Frieswijk,Guus BeenhakkerPetra CauwelsPeter van Gils: fotoredactieIris van der Vlerk, eindredactie076 564 99 99/ 06 10 22 12 [email protected] © copyright: niets uit dezeuitgave mag worden gekopieerdof anderszins gebruikt zonderuitdrukkelijke toestemmingvan auteur/fotograaf. De redactie behoudt zich hetrecht voor om ingezondenartikelen in overleg in te kortenof anderszins te wijzigen.

Natuursignalen 47e jaargang Winter 2020uitgave van IVN Mark & Dongeverschijnt vier x per jaarrond de seizoenswisselingen. Sluitingsdatum kopij voor de Lente editie 2021: 21 februari Thema Lente : Samenhang

foto: jacobfreeimages Als in de straten van Lissabonde fado klinkt, wentelt in Indiahet levensradHier tikt de pendule uur na uurEn morgen weer, en alle dagen Aub, oktober 2020

2 WINTER EDITIE 2020

IVN Mark & Donge - WINTER EDITIE 2020

Van de redactieIRIS VAN DER VLERK Nog even en 2020 is ten einde. Wat een bizar jaar ligt ervoor een groot deel achter ons. Alles is anders verlopendit jaar. De eerste lezing en daarmee de opening van hetjubileumjaar heeft nog plaats gevonden. Maar daarnahebben we ons jubileumjaar moeten bevriezen. Het isnog maar de vraag of de geplande activiteiten in het komende jaar wel kunnen plaatsvinden. De Algemene Ledenvergadering van IVN Mark & Donge isin april afgelast. Die van november stond nog wel op hetprogramma weliswaar in aangepaste vorm, maar ook diekon helaas niet doorgaan. Ieder jaar in november worden tijdens de ALV de jubilarissen van het afgelopen jaar in het zonnetje gezet. Inplaats daarvan heeft een aantal bestuursleden de jubilarissen aan huis bezocht en hen ter plekke in het zonnetjegezet, dat was een bijzonder leuke ervaring. Om er tochwat cachet aan te geven, besteden we er in Natuursignalen aandacht aan. Op pagina 4 en 5 lees je daar meer over. Sommigen leden zijn nog of waren zeer actief, sommigenanderen steunen onze vereniging door 'gewoon' lid tezijn, ook dat wordt natuurlijk zeer gewaardeerd.

Het redactieteam werkt als een goed geoliede trein. Datblijkt ook dit keer weer bij het corrigeren van de artikelen.Teksten worden nauwkeuring nageplozen. Zo viel het éénvan de redactieleden op dat in het artikel op de laatste pagina een stijlfout is geslopen. Dit blijft echter zo staanomdat het een artikel betreft dat eerder al gepubliceerd is.De redactie is benieuwd of jullie ontdekken om welkestijlfout het gaat. Leuke kerstpuzzel! Denk je het te weten,mail het dan aan: [email protected] . Er valt een leuke prijs te verdienen. De eerste inzendermet een goede oplossing heeft prijs. Over de uitslag kanniet worden gecorrespondeerd. Tot slot: kerst en oud en nieuw verlopen anders dan demeeste van ons voor ogen hadden. Ondanks de versobering wenst de redactie jullie gezellige kerstdagen en eengezond, groen en inspirerend 2021 toe.

foto: Iris van der Vlerk

3IVN Mark & Donge

JubilarissenIRIS VAN DER VLERK Tien jubilarissen hadden we dit keer. Zeven van 25, twee van 40 en één zelfs van 50 jaar lid. Het was een bijzonder leuke ervaring om de presentjesmet speldje persoonlijk te bezorgen en wat meer te wetente komen over de achtergrond van de jubilaris. Sommigenwaren zeer actief, anderen waren ‘gewoon’ lid, maar ookdat wordt natuurlijk zeer gewaardeerd. Ad Roks, 25 jarige jubilaris, is meerdere keren mentor geweest bij de natuurgidsencursus. Onder andere in 1998 enin 2002/2003. Hij maakte deel uit van het cursusteam.Oudgedienden onder de leden van het cursusteam kennenhem vast nog wel. Hij had veel belangstelling voor boekenover natuur, iets minder voor natuur ‘in het veld’ In denajaarscursus besprak hij altijd het onderwerp ‘naaldhout’. Helaas is er geen foto van Ad Roks. Dhr. Wijsmuller was zeer verrast, om als 25-jarige jubilaris, thuis in ’t zonnetje te worden gezet. Vijfentwintig jaargeleden kwam hij naar Breda en is toen lid geworden vanzowel de KNNV en IVN Mark & Donge. Hij is met nameactief geweest bij de KNNV. Bij IVN nam hij vooral deelaan vogelexcursies en was een trouw bezoeker van onzealgemene ledenvergaderingen. Op de foto een trotse jubilaris, met zowel zijn zilveren IVN speld, als de KNNV medaille voor ook 25 jaar trouwe dienst! Yvonne de Nijs, deed haar gidsenopleiding 25 jaar geledenbij IVN Mark & Donge, in dezelfde tijd dat zij en haargezin verhuisden naar Halsteren. Een drukke periode:gidsenopleiding, beginnend gezin en een verhuizing. Zijheeft zich dankzij haar interesse voor de natuur en hetvolgen van de gidsencursus kunnen inzetten bij IVNGroene Zoom, waar zij nog altijd actief is met name voorde ‘scharrelkids’. Joke Geutjes, 25 jaar lid, deed een tijd mee aan de pluisgroep. Zij was heel actief in diverse werkgroepen. Zij iszich vooral aan de Biesbosch gaan wijden. Joke: 'Wat eenverassing toen er plots een afgevaardigde van het IVN bestuur op de stoep stond met een mooie attentie. Ik wistniet dat ik al 25 jaar lid was, maar wel dat ik veel geleerdheb van de gidsencursus die ik bij jullie heb gevolgd. Meneer Akkermans is een 25 jarige jubilaris met een ‘groen’ hart! Al weer heel wat jaren geleden werkte hijmee aan de kampen, die jaarlijks door IVN werden georganiseerd. Hij werkt bij de plantsoenendienst in Dongen,bloemen, planten en bomen verzorgen is helemaal zijnding. Hij vindt het een hele eer om in ‘t zonnetje gezet teworden. Zijn zilveren speld draagt hij voortaan met ere!

Jan Benoist, 25 jaar lid, is een bevlogen natuurliefhebbermet speciale interesse, kraanvogels zijn zijn lievelingsvogels maar eigenlijk alles wat vliegt interesseert hem.Hij heeft bij het IVN de ‘groencursus’ gedaan ten eindemeer van de natuur te leren en door te kunnen geven.Daar heeft hij wel de bodem gelegd voor een Kamertjesgroep, een gebied waar inmiddels 35 jaar onder zijn leiding beheer wordt uitgevoerd. Hij is één van de drijvendekrachten van de West Brabantse Vogelwerkgroep waarvoor hij 2 jaar geleden de Gouden Lepelaar ontving, dehoogste onderscheiding van Vogelbescherming Nederland. De laatste jaren is zijn belangstelling voor vlindersen libellen toegenomen en inventariseert hij voor de gemeente Breda, samen met Raymond van Breemen eenaantal plotjes. Jan Broekman, eveneens 25 jaar IVN lid, groeide op inBreda in het beekdal van de Aa of Weerijs. Daar moet zijnliefde voor natuur en milieu begonnen zijn. Hij koos voorde studie Milieukunde in Wageningen en werkte daarna inFriesland en Den Haag in die sector. Toen zijn ouderlijkhuis aan de Aa of Weerijs beschikbaar kwam, is hij metzijn gezin weer naar Breda gekomen. Hij heeft hij eenpaar jaar bij IVN Mark & Donge gegidst, op zijn eigen bescheiden manier. Jan is nog steeds actief in de uilenwerkgroep van de west Brabantse vogelwerkgroep waarvoor hijook met zijn 73 jaar nog steeds gevaarlijke klimpartijen inbomen doet én om te kijken hoeveel jonge uilen er zijn énom te ringen. Han van Marrewijk is al 40 jaar lid van IVN Mark & Dongemet een passie voor de natuur. Niet actief in werkgroepen, maar actief op basisscholen op het gebied van duurzaamheid en dieren welzijn. Ze gaf gastlessen in het kadervan ‘Waterspaarders’ en voor het Wereld Natuurfonds.Han draagt al 40 jaar lang het IVN een warm hart toe, geniet dagelijks van de natuur en geeft dit door aan haareigen kinderen en kleinkinderen. Zij wenst de verenigingveel succes toe, volgt het wel en wee op afstand en is benieuwd naar de komende editie van Natuursignalen! Willem Post, 40 jaar lid en een onverstoorbare gids. Zeerervaren, deskundig en eigenwijs, zoals een gids betaamt.Willems kalmte moet voor veel beginnende gidsen eenhouvast geweest zijn. Belangrijk is dat Willem open staatvoor vragen en reacties uit het publiek. Daar nam hij detijd voor. Het gevolg was weleens, wel eens? nee bijna altijd, dat Willem met zijn groep veel later terug was dan derest. Willem is geen feitenlepelaar. Bij hem draait het omde beleving van het publiek. Hij heeft een heel arsenaalvan foefjes om volwassenen en kinderen bij de les te houden. Zijn milde gevoel voor humor helpt hem daarbij.Maar vergis je niet, hij heeft veel natuurkennis in huis. Willem heeft ook jarenlang in de Wandelingenwerkgroep(WWG) gezeten. Willem is/was een duizendpoot en organiseerde als coördinator van de WWG alles wat nodig was.Tot voor kort nog actief als gids maar dat is door ziektevan zijn vrouw Nannie de laatste tijd niet goed mogelijk.Willem bedankt het bestuur en meldt dat hij van plan is ernog eens 10 jaar bij te doen. Een diamanten speld.


Paul Munnik, 50 jaar lid, zo lang als IVN Mark & Dongeoud is. Hij stond aan de wieg bij de oprichting, samen metnog een paar anderen.Paul heeft al een aantal jubilea voorbij zien komen endaarbij ongetwijfeld al lof toegezwaaid gekregen. Zijninzet voor de Torenvalken verdient zeker aandacht. Nietiedereen kan met pubers omgaan, Paul doet het al jaren.Eén van de Torenvalken schreef het volgende:'Paul is de plantenman, degene die je wijst op bijzondere,eetbare of geneeskrachtige planten. Uiteraard wordendaar de nodige spectaculaire verhalen bij verteld.

Wees echter gewaarschuwd als je iets eet wat hij je heeftaangewezen, het kan zomaar heel vies smaken, zo’ngrapjas is hij wel'.

Minimaal één keer per jaar gaan wij Torenvalken met dieplanten aan de slag, bijvoorbeeld in de ‘heksenkeuken’,waar we allerlei zalfjes en snoepjes leren maken van lekker smakende of geneeskrachtige planten. Op andere momenten komt er één of ander machinaal gedrocht tevoorschijn dat schijnbaar van dennentakken leeft. Na langstoken komt daar zelfgemaakte dennenolie uit.

Van linksboven naar rechtsbeneden: Dhr Wijsmuller, Jan Benoist, Han van Marrewijk,Paul Munnik, Yvonne de Nijs, Willem Post, Jan Broekman, dhr Akkermans en Joke Geutjes

5IVN Mark & Donge

KringloopallerleiAAD VAN DIEMEN Kringlopen heb je in allerlei soorten en maten. Er zijn demeer bekende kringlopen zoals de koolstofkringloop. Dieheeft zijn bekendheid te danken aan een onderdeel daarvan: het broeikasgas CO2. Een meer onbekende kringloop is de ijzerkringloop in onslichaam. IJzer zorgt in het lichaam onder andere voor hettransport van zuurstof en wordt op diverse plaatsen opgeslagen en weer hergebruikt. Dat brengt ons bij de vraag:wat is een kringloop eigenlijk? Een kringloop is een proces waarbij enkele stadia elkaar opvolgen, maar uiteindelijk de uitgangstoestand weer wordt bereikt. Meestal gaat het om een element dat via een aantalstations door een systeem beweegt en dat steeds weerlangs diezelfde stations passeert. Vermenigvuldig je hetaantal elementen met het aantal systemen, dan heb je hettheoretisch aantal kringlopen. In de biologie draait het bijkringlopen om een beperkt aantal, dat in een eveneensbeperkt aantal basisprocessen een rol speelt. Je hebt wereldwijde kringlopen en lokale kringlopen.Wereldwijde kringlopen zijn: koolstofkringloop, stikstofkringloop, zuurstofkringloop. Koolstof, stikstof en zuurstof vormen gassen in de atmosfeer en trekken zich vangrenzen niets aan.

Natrium, kalium, fosfaat zijn meststoffen en die zijn ineen mineralenkringloop tot een lokale kringloop te makenin wat dan kringlooplandbouw heet. Die kringloop is danliefst gesloten. Mij is niet duidelijk wat daarvan de tegenhanger is. Een open kringloop? Een lekke kringloop? Dan heb je ook nog korte en lange kringlopen. Iedereenweet tegenwoordig wel dat er teveel broeikasgas CO2wordt geproduceerd. Sommigen zeggen dat de koolstofkringloop is verstoord. Er is een korte koolstofkringloopdie duurt van een dag tot een jaar en er is een lange diehonderden tot miljoenen jaren kan duren. Het gaat danom koolstof die is opgeslagen in gas, olie of steenkool. Deverstoring van het koolstofevenwicht ontstaat omdat dekoolstof uit de lange kringloop in de korte terechtkomt. Tenslotte zijn er kringloopwinkels. Daar kun je al het bovenstaande kopen. Vanwege de corona moet je daar wel ineen kring lopen.

Land van OnsJOOP VAN RIET Kringlopen met Land van Ons.Door intensieve landbouw zijn veel kringlopen verdwenen, was ook de analyse van Franke Remerie en JaapBenschop. Met de verdwenen kringlopen is de biodiversiteit, die vroeger vanzelf in het boerenland ontstond,ook hard achteruit gegaan. Wetenschappers komen met getallen van wel 70 procentverlies in de laatste halve eeuw. Dramatisch, maarrrr …..wat te doen was de hersenbreker voor een paar mensendie de biodiversiteit in het boerenland weer terug willen.Dat kan je wel tegen de boeren zeggen, maar die zijn ondernemers die hoe dan ook een goede boterham moetenverdienen. En grond in Nederland is zo duur, dat ze vanwege de kapitaallasten wel intensief moeten werken.

foto: Aad van Diemen

foto: Aad van Diemen


Alleen als ze de grond in de familie ‘gegund’ krijgen, hebben ze wat meer armslag. Maar ook de zorg om het familiebedrijf weer gezond aan een volgende generatie te kunnen doorgeven. Natuurlijk is er natuur in de natuurgebieden, ook al worden zelfs die bedreigd door verstikkende stikstof. Echtermeer biodiversiteit in bestaande natuurgebieden zal hetverschil niet maken, ze vormen maar een paar procentvan het buitengebied. Om klappers te maken moet je hetzoeken in het landbouwgebied zelf. Maar wat te doen? ‘Doe het zelf !’ was de conclusie. Koop zelf landbouwgrond en geef het in natuurpacht uit aan duurzame boeren. Door de lagere pacht kunnen ze met hun vakmanschap natuurinclusief boeren zodat er meer biodiversiteitkomt en dus meer of weer grutto’s, bijen, boomsingels,vogels insecten, patrijzen, vissen, kringlopen, enz, enz.Te simpel gedacht? Het is al begonnen. Er is een coöperatie ‘Land van Ons’opgericht. Met inmiddels in korte tijd al ruim meer dan8000 leden met als doel uiteindelijk 15 % van de landbouwgrond in Nederland duurzaam te gaan beheren.Leden kopen elk jaar voor een paar tientjes aan euro’sgrond. Met zijn achtduizenden gaat dat wel aantikken. Zo zijn er in korte tijd al zo’n vijftig hectare landbouwgrond aangekocht en in pacht aan duurzame boeren uitgegeven om natuurinclusief te boeren,voor kringlopen enbiodiversiteit. De leden zijn eigenaar en beslissen elke keer digitaal overnieuwe aankopen en duurzaam beheer door het hele land.Ook in Brabant wordt gezocht. Als lid koop je grond enben je mede- eigenaar. Voor twintig euro bezit je al zevenvierkante meter, en dat elk jaar. Ook leuk als kadootje. Ervalt veel meer over te vertellen, zie daarvoor de websitelandvanons.nl. Mijn pake had een grote Friese koeienboerderij, nu stap ik met een paar vierkante meter in zijnvoetsporen. Is de kring rond? Pas als we over nog meermeters gaan lopen !

Geen wintermeer!AAT RIETVELD Zomer, herfst, winter, lente, zomer, herfst …zo gaat hetal miljoenen jaren door. Nu is het winter. Ik heb het erover met mijn kleinzoon. Winter, een dik pak sneeuw enijs op de sloten en vijvers. Hij kijkt me aan met een blikvan ‘ik geloof dat er iets mis is met opa’.Maar er is niets mis. Opa heeft het over ‘vroeger’.

In één mensenleven is het klimaat totaal veranderd. Ikben er al aan gewend dat er in de winter geen sneeuw enijs meer is. Maar wat nu als je in je jaarcyclus afhankelijkbent van de wisselende seizoenen en de daarbij behorendevoedselvoorraden in de natuur. Je kan dit vanuit verschillende perspectieven bekijken. Laten we het eens vanuithet perspectief van de honingbij doen. In de winter leven de bijen van hun voedselvoorraad dieze in de zomer en het najaar hebben opgeslagen in hunwoning. Bijen houden geen winterslaap maar ze bewegenzo min mogelijk en verbruiken dus zo min mogelijk energie. Door het trillen met hun spieren produceren zewarmte om elkaar warm te houden. Ze zitten in een kluwen dicht op elkaar. De koningin legt geen eitjes die laterals larfjes moeten worden gevoed. Dat is een te grote aanslag op hun voedselvoorraad. Zo min mogelijk energie gebruiken is het devies. Want je interne klok zegt dat hetbuiten vriest dat het kraakt. Van oktober tot maart. Het vriest echter helemaal niet dat het kraakt. Ook in dewinter zijn de tempereraturen hoog. De interne klok vanhet bijenvolk zegt dat het winter is maar de externe omstandigheden spreken dit tegen. De bijen vliegen uit maarconstateren dat er niets te halen valt. Ze verspillen energie. Zo veel dat de kans bestaat dat ze hun wintervoorraadopgebruiken voor dat er weer bloemen gaan bloeien. Ik ben gewend aan de verandering van het klimaat. Verderlevert de supermarkt, ongeacht het jaargetijde, ruim voldoende voedsel. Bijen kennen geen supermarkt. De natuur, ook de honingbijen, passen zich niet zo makkelijkaan aan de (te) snel veranderende klimaatomstandigheden. Solitaire bijen, die als pop of imago overwinteren,zou ik aanraden niet te vroeg wakker te worden. Als ernog geen bloemen zijn is er dus geen voedsel. Je kan dusgeen eitjes leggen en voor nakomelingen zorgen. Het boeddhistisch woord voor kringloop is ‘samsara’. Geboorte, leven, dood, wedergeboorte, Een honingbijenvolkleeft volgens dit patroon. Na de winter groeit het volk. Inhet voorjaar zwermt de ‘oude’ koningin met de helft vanhet volk uit om een nieuwe woning te zoeken. In het verlaten volk wordt een nieuwe koningin geboren. Het volkleeft dus gewoon door. Eeuwig leven dus. Als de koninginoud is neemt de eierleg af en produceert ze minder feromonen. Zo weet het volk dat er een troonswisseling moetplaats vinden. Ze kweken een nieuwe koningin op zodathet volk niet uit zal sterven. Ik kocht enige jaren geleden een dikke gewatteerde winterjas. Het werd echter geen winter meer. Zat ik met eenmooie bijna ongebruikte jas. Ik heb hem weggegeven aaniemand die zei hem eventueel wel te kunnen gebruiken.Voor het geval het winter zou worden. Ik heb het maar zogelaten. Iedereen heeft recht op zijn dromen. Ik red mewel met mijn iets minder dikke jas en de supermarkt omde hoek. En de koolmezen helpen we de winter door metvetbollen. Hebben zij ook een supermarkt. Of vetbollen dieeiwitrijke rupsen kunnen vervangen als voer voor hunjongen is maar de vraag.

7IVN Mark & Donge

foto boven: Johan van Kuijk foto onder: Kaat Nobelen. foto rechter pagina: Hans van de Roer


9IVN Mark & Donge

Tien vragenLieuwe Kampen, onze nieuwe voorzitter stelt zich voor. 1. Wat is op dit moment je gemoedstoestand?Mijn gemoedstoestand is momenteel wisselend, mijnbroertje is onlangs overleden. Soms blij, soms verdrietig.Dagelijks realiserend dat je moet genieten van het leven. 2. Wie zijn je helden/ Wie bewonder je? Ik bewonder mijnouders, allebei niet helemaal gezond, maar altijd positief.Fijn om bij thuis te komen. Mijn held is Freddie Mercury,bijzondere man, fantastische zanger. Mijn favoriete bandis dan ook Queen, waarschijnlijk geen verrassing. 3. Wat zijn je dagdromen? Emigreren naar Canada, Spanjeof Frankrijk. Ik heb familie in Canada en voor het mooieweer naar Spanje of Frankrijk. 4. Welk boek heb je het laatst gelezen? Ik ben nog aan hetlezen in ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman.Mooi boek. Ik geloof zelf ook dat de meeste mensen deugen. Dat positieve heb ik van mijn ouders. 5. Wat doe je in je vrije tijd?Wandelen, tuinieren, afspreken met vrienden, op bezoekbij mijn familie, potje poolen, naar de bioscoop, naar hettheater, vrijwilligerswerk (IVN, bardienst bij de Pannenhoef, via Oosterhoutvoorelkaar diverse klusjes bij mensendie dit zelf niet meer kunnen). 6. Waarom heb je voor IVN gekozen? Bij het IVN staatnatuureducatie voorop, belangrijk om de mensen te lerenwat er allemaal mogelijk is in en met de natuur. En, onderandere, vanwege de actie 'tegel eruit, plant erin', zelfmijn achtertuin groener gemaakt. 7. Wat is je grootste ondeugd? Ijs, dat vind ik heerlijk. Garegelmatig even de stad in om een ijsje te halen bij ViaVia,in mijn ogen de beste ijssalon van Nederland. 8. Waaraan ben je ‘t meest gehecht? Aan mijn dochter Allison en mijn familie en vrienden 9. Wat is de beste plek om te wonen? Daar waar je jethuis voelt. Voor mij is dat nu Oosterhout. 10. Welk advies zou je willen meegeven? Wees lief voor jezelf, voor jouw omgeving en uiteraard voor de natuur.

Afscheid van een voorzitter Na ruim drie jaar stopt Guus Beenhakker met het voorzittersschap van IVN Mark & Donge. Maar we nemen geen definitief afscheid van hem, Guusheeft nog genoeg plannen met en voor de vereniging. Zowil hij graag de voor en najaarscursus volgen als voorbereiding op de gidsencursus. Guus was blij verrast met het afscheidscadeau. Ook hijkreeg de gedichtenbundel die alle jubilarissen ontvingen.Guus: 'Dankjewel voor het mooie cadeau. De gedichtjeslees ik stuk voor stuk, elke dag één. Het bijenhotel gaateen heel mooi plekje krijgen op ons terrein. Hij is gemaaktdoor Johan van Hoek hoorde ik! Leuk. Geniet van alle mooie dingen om je heen samen metMaud en Jasmijn!

Welkom nieuwe voorzitter Met een scheidende voorzitter was er een leegte ontstaanin het bestuur. Gelukkig heeft dat niet lang geduurd, via'Oosterhout voor elkaar' meldde Lieuwe Kampen zich aan.

Na een aantal vergaderingen te hebben meegedraaid,zagen zowel bestuur als Lieuwe, genoeg potentieel omverder te gaan. tijdens een online stemming is Lieuweonlangs officieel tot onze nieuwe voorzitter gekozen. Welkom Lieuwe!


Dolende zielen MARCEL ELSHOUT Als kind ging ik wel eens logeren bij mijn oma. Om er tekomen moest je eerst met een boot over een breed water.De welluidende bel bij aankomst aan de overkant, na hetzachte bonken tegen de wal en het vertrekken van demensen in alle richtingen, waren voor mij een indrukwekkend onderdeel van deze reis. Op de boot leken wenog een grote familie, aangekomen aan land, verwaterdedeze band in een oogwenk.

Opvallend aan mijn oma waren haar verhalen. Die waren,gestoeld op een hard leven, geregistreerd met een scherpoog. Zij had twee wereldoorlogen meegemaakt en haarreligieuze leven had zich, benevens de talrijke opgestokenkaarsjes, nieuw leven laten inblazen door reisjes naarLourdes en Rome. Mijn oma woonde op een bovenhuis,via een steile trap, uitkomend op een houten overloop diealtijd kraakte. De houten planken waren aan het oog onttrokken door een donkerrood Perzisch kleedje. In de grotehuiskamer zat mijn grootmoeder te nippen aan een glaasje port, gegraveerd met blad- en bloemmotief. Ze verteldeover dolende zieltjes, die ’s nachts vanuit het moeras alslichtjes opvlamden.

Na al die verhalen en glazen priklimonade, moest ik vaaknaar de wc op haar kleine overloopje. Eerst moest je er hetlicht aanknippen en dan kon je de deur pas sluiten. Andersom ging absoluut niet, het was er aardedonker. Eenzacht gelig licht vulde de ruimte en wierp er tallozespookachtige slagschaduwen. Het lichtarmatuur bleek eengroot formaat vooroorlogse fietskoplamp vol butsen, meteen stootrand van chroom. Een donker stroomdraadjekwam van uit een muur. Deed je de lamp uit, dan viel hetzachte nagloeien van het fietslampje op. Dit was aangelegd door haar zoon, mijn technische oom, die gepromoveerd was op een hoofdwet van de thermodynamica. Het proefschrift van de promovendus lag in de la van hetdressoir. Ze had het me laten zien, maar het was abracadabra voor mij. Ik was eigenlijk al apentrots dat ik konlezen, maar dit was me een heuse tegenvaller. Het leekwel geheimschrift. Er moest dus blijkbaar nog een soortsuperlezen bestaan.

Jaren later, het was een pikdonkere winteravond, tasttemijn halogeenfietskoplampverstraler voor mij de weg af.En plots drong het tot me door, het leek wel kortsluitingin mijn hoofd. Er ging me een figuurlijk lichtje op: licht isiets heel bijzonders. De ogen hadden het allang ontvangen, maar nu drong de waarheid zich op. Als in het voorjaar het zonlicht de natuur een geweldige

lichtkickschop geeft, reageert alles en iedereen. De kersen, peren, appels en pruimen gaan bloeien, de lieveheersbeestjes laten hun stippeltjes weer zien, de bijenkunnen het uitbreiden van hun volk tot de langste daghaast niet meer ‘bij-benen’ en de mensen trekken hunjassen uit en doen hun zonnebrillen op.

Het licht in de ogen van mijn oma is al lang gedoofd, haartijden zijn gepasseerd. Bestaan die dolende zielen eigenlijk nog wel? Als ik zo eens om me heen kijk en die geweldige affakkelpijpen uit allerlei machines vuur de lucht inzie spuwen, heb ik zo het vermoeden dat die zielencoöperatief optreden. Of, en dat is evolutionair gezien nogvreemder, dolende reuzenzielen zijn geworden. En wat dethermodynamica betreft: er wordt nog steeds wetenschappelijk gestoeid met al die wetten en hoofdwetten.Dat verheugt me. Vragen stellen blijft boeiend. Onder dezon is er weinig nieuws, of het moest zijn dat ie nogsteeds gratis is. Ik draai mijn opkomende sla- en koolplantjes op de vensterbank nog maar eens om, wantscheve groenten op ons bord believen wij niet.

Tekening: Georgine Das

foto: Ilona Muskens

11IVN Mark & Donge

IVN Mark & Dongevereniging voor natuureducatie en duurzaamheid Informatie over lidmaatschap en contributie/en/of aanmelden voor lidmaatschap via website:www.ivn.nl/afdeling/mark-dongezie onder lidmaatschap en contributie. Adreswijziging enopzegging: [email protected]

KleinedwergleemwespANNEMIEK VAN DIJK

Kleine dwergleemwesp: nieuwin Nederland Zelfs in je eigen achtertuin kun je unieke vondsten doen.Een nieuwe soort wesp voor Nederland bijvoorbeeld! Engeen zorgen: het betreft een volkomen onschuldig miniwespje met een grappig wit gezichtje - eigenlijk heelschattig. Wetenschappers hebben het de naam kleinedwergleemwesp gegeven. Kijk dit is ‘m dan: 5,5 mm schoon aan de haak. Die zatdus zomaar in onze tuin op een insectenhotel: een mannetje kleine dwergleemwesp. Een goede naam voor eenonschuldig klein wespje dat nestjes bouwt met lemigzand. KLimaatverandering? Dat de kleine dwergleemwesp opduikt in Nederland is niet echt een verrassing. Want alhoewel de soort vooral in Oostenrijk en omringende landen wordt gezien, kwamen er al steeds meer meldingenvanuit Duitsland. Heeft dit te maken met klimaatverandering? Of hebben we de onopvallende dwergwespjes altijdover het hoofd gezien? Het is lastig te zeggen. Misschienallebei een beetje. Het is in ieder geval goed dat er de laatste jaren meeraandacht voor insecten -en hun achteruitgang- komt. Enmet behulp van automatische herkenning en digitale fotografie is het ook nog eens steeds makkelijker en leukerom insecten te herkennen. Probeer het zelf ook eens!Waarom zou jij ook dwergleemwespen in je tuin willen? Waarom niet? Alle soorten spelen een rol in het natuurlijkevenwicht. Dwergleemwespen doen geen vlieg kwaad.Maar snuitkeverlarven opgepast! Die worden gevangen ennaar het nest gebracht: eiwitrijk voedsel voor de wespenlarven. Alles wat dwergleemwespen nodig hebben is dus snuitkevers, een gifvrije tuin met bloemen en nestmateriaal.

Nestmateriaal betekent: een plekje waar ze lemig zandkunnen halen en een insectenhotel met holle plantenstengels of hout met boorgaten of kevergangen om nestjes in te maken: doorsnede 2 à 3 mm en zo diep mogelijk. De kans dat je meteen van die zeldzame kleine dwerg-leemwespen in je hotel ziet is natuurlijk niet zo groot.Maar met een gifvrije tuin, veel bloemen en ondergrondseen bovengrondse nestplekjes doe je ook andere bijtjes enwespjes een groot plezier. En wie weet zie jij dan wel devolgende nieuwe Nederlandse soort insect in je tuin! * Van Dijk JMA, 2020. De kleine dwergleemwesp Microdynerus timidus nieuw in Nederland. Entomologische Berichten 80 (5): 179-182. Met toestemming van de auteur geplaatst.

foto: Annemiek van Dijk

www.editoo.nl

INDIEN ONBESTELBAAR: POSTLAAN 15, 4835 EE BREDA

Natuursignalen · 2020. 12. 19. · Paul Munnik, 50 jaar lid, zo lang als IVN Mark & Donge oud is....

Documents

Transcript of Natuursignalen · 2020. 12. 19. · Paul Munnik, 50 jaar lid, zo lang als IVN Mark & Donge oud is....