1

Nahum, trooster

T. van Turennout

2

Nahum, trooster

T. van Turennout

Grijpskerk

Copyright © 2018 Grijpskerk, Netherlands

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gege-vensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, op-

namen, of op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form ofby any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the

author.

Eerste uitgave 2011Tweede uitgave 2012Derde uitgave 2013Vierde uitgave 2015Vijfde uitgave 2018

Turennout, T. vanNahum, trooster / T. van Turennout;Grijpskerk.Tel. 0594 – 69 60 13SISO 227.4 UDC 228.07 NUGI 632Trefw.: Nahum (bijbelboek); verklaringen.

3

Verklaring van gebruikte afkortingen en tekens:

b.v. Bijvoorbeeld

vgl. Vergelijk.

(v. ...) Bij een verwijzing naar een tekst binnen hetzelfde hoofdstuk wordt een versaangeduid met de letter v. Als bijvoorbeeld in het 2e hoofdstuk van Ezechiëlwordt verwezen naar vers 8, dan staat er niet (Ezech.2:8), maar (v.8).

(...) - In de vertaalde tekst worden tussen deze haakjes verduidelijkingen toege-voegd. Het staat echter niet in de oorspronkelijke tekst;b.v. Ezechiël 9:6a; Oude (mannen), jonge (mannen), en meisjes, kleine kin-deren en vrouwen moeten jullie doden en verdelgen; vgl. Oude, jonge, enmeisjes, kleine kinderen en vrouwen moeten jullie doden en verdelgen.Ezechiël 12:6b; Ik heb jou (als) een wonderteken gegeven voor het huis vanIsraël; vgl. Ik heb jou een wonderteken gegeven voor het huis van Israël.

- In de uitleg en vertaling geeft de tekst tussen de 2 haakjes een extra leesmoge-lijkheid weer; b.v. Ze (her)bouwden de nieuwe tempel in Jeruzalem.

- In een voetnoot is de tekst tussen de haakjes een sub-voetnoot; b.v. (Zie Turen-nout T. van, Daniël, God is rechter, Grijpskerk, 2018.)

(= ...) Hoe de letterlijke (vertaalde) betekenis van de oorspronkelijke tekst in het Ne-derlands het beste kan worden opgevat of begrepen; b.v. Ezechiël 23:42; Zijgaven (= deden) armbanden over hun handen.

(of ...) Geeft een extra betekenis in het Nederlands van de oorspronkelijke taal.Woorden uit de oorspronkelijke taal kunnen in het Nederlands meer betekenis-sen hebben;Ezechiël 9:6; Vanaf mijn heiligdom moeten (of zullen) jullie beginnen; vgl.Vanaf mijn heiligdom zullen (of moeten) jullie beginnen.Jesaja 14:7a; De hele aarde (of het hele land) heeft rust, (en) is stil; vgl. Hethele land (of de hele aarde) heeft rust, is stil.

(.../...) Bij getallen of jaartallen betekent het teken / hetzelfde als het woord of. Bij-voorbeeld (588/587) betekent: Het gebeurde in het jaar 588 of 587.

(.../... – ...) Het 2e jaartal na de / geeft een andere functie aan; b.v. De Perzische koningKores II (559/538 – 529) was al in 559 voor Christus koning geworden, maarin 538 werd hij ook de koning van de Israëlieten. Na zijn dood in 529 werd hijopgevolgd door zijn zoon.

[...] Het gedeelte dat tussen deze spekhaken staat, is de oorspronkelijke tekst. Ditgedeelte kan echter voor de betekenis van het geheel tijdens het lezen beterworden weggelaten. Door het handhaven van die oorspronkelijke tekst wordtde inhoud ofwel de boodschap in het Nederlands eerder onduidelijker; b.v. Je-remia 28:11b; De profeet Jeremia ging [zijn] weg. Psalm 3:3; Vele( mense)nzeggen van mij[n ziel]: “Er is voor hem geen redding door (= bij) God.”

[( ... )] In meer of mindere mate is zeker, dat het bijbelgedeelte tussen deze haken nietbij de oorspronkelijke tekst hoort, hoewel het vaak wel als zodanig werd enwordt gepresenteerd; b.v. Openbaring 20:5; [( De overige doden leefden niettot de 1000 jaren voorbij waren. Dit (is) de 1e opstanding. )]

Exactere tekst met uitleg volgt hieronder.

4

INHOUDSOPGAVE

1. Inleiding.

2. Rondom het boek Nahum.2.1. De voorgeschiedenis.2.2. De schrijver van het boek Nahum en zijn tijd.2.3. De betrouwbaarheid van het boek.2.4. Verklaringsmethode.2.5. De vorm en structuur van het boek.

3. Het bijbelboek Nahum.3.1. Opschrift. (hoofdstuk 1:1)3.2. Loflied over de Here. (hoofdstuk 1:2-8)3.3. De berechting van Ninevé en troost voor Juda. (hoofdstuk 1:9-15)3.4. De verovering van Ninevé. (hoofdstuk 2)3.5. De vernedering en verwoesting van Ninevé en Assyrië. (hoofdstuk 3)

4. Gods geopenbaarde plan met zijn volk.4.1. Terugblik en toekomstperspectief.4.2. Tijdbalk.

5. Het doel van het bijbelboek Nahum.

Literatuur.Index.

Aanwijzingen voor het lezen.Het is niet noodzakelijk, dat dit boek vanaf het begin tot en met het einde wordt doorgenomen. De hoofdstukkenzijn min of meer zelfstandige eenheden. Ze kunnen afzonderlijk worden gelezen. In eerste instantie zou menmet hoofdstuk 3 kunnen beginnen, eventueel gevolgd door hoofdstuk 2.Als men van een bepaald gedeelte iets meer wil weten, kan men de aangegeven bijbelteksten daarvoor gebrui-ken. Niet alle genoemde bijbelteksten zijn in dit boek helemaal uitgewerkt. Deze bijbelteksten zijn dus nietalleen een bevestiging van een bepaalde passage, maar bevatten ook nieuwe invalshoeken. Men krijgt daardoormeer zicht op bepaalde gedeelten uit het bijbelboek Nahum of andere teksten uit de Bijbel.

5

1. INLEIDING

Veel mensen vinden profetische boeken of bijbelgedeelten erg moeilijk. Vaak worden ze om-zeild, omdat men er toch niet mee uit de voeten kan. Je kunt er schijnbaar alle kanten mee op.Er zijn zo veel meningen over. De toekomst weet, en kent God alleen.

Toch is dit niet de bedoeling van de profetieën in de Bijbel. De toekomst is wel aan God,maar soms wil Hij aan de gelovigen al iets van de toekomst laten zien. Hij wil hen zo bemoe-digen om in moeilijke tijden het geloof te versterken. Zo werd ook in het Oude Testamentsteeds weer de komst van Jezus Christus voorspeld. Via Nahum en andere profeten wilde Godiets van de toekomst aan de gelovigen van toen bekend maken. Dat kan voor ons nog van gro-te betekenis zijn.

De schrijver van dit boek moest bekend maken, wat er in de toekomst ging gebeuren. Datbegon kort na de verwoesting van de Egyptische hoofdstad No-Amon (= Thebe) (Nah.3:8).Deze verwoesting gebeurde in 664 voor Christus in opdracht van de Assyrische koning As-surbanipal (669 – 627). Daarna zou er nog veel gebeuren. Dat schreef Nahum op. Het bijbel-boek begint kort na de val van No-Amon, en eindigt bij de verwoesting van Ninevé en de on-dergang van het eeuwenoude Assyrische rijk.

Deze periode is al achter de rug. In 612 voor Christus werd de grote Assyrische hoofdstadNinevé door de Medische koning Cyaxares I (625 – 585) en de Babylonische koning Nabopo-lassar (625 – 605) verwoest. In 608 kwam er ook een definitief einde aan het Assyrische rijk.Wij leven vandaag ruim 2670 jaren na het optreden van de profeet Nahum. Het is belangrijkom Gods hand te kunnen zien in al de dingen die gebeurd zijn. Zo kunnen we vanuit dat per-spectief zien, wat er gebeurt, en wat er nog zal gebeuren.

God heeft de profetieën gegeven, opdat de gelovigen van toen en van nu daar wat aan hebben.We kunnen in moeilijke tijden bemoedigd zijn. De overwinning is aan ons. Kijk maar, hetgaat zoals God het ons heeft voorspeld. We moeten ons ook kunnen voorbereiden op de din-gen die gaan komen. Daarom kunnen en mogen profetieën voor de gelovigen niet verborgenblijven. Als we God liefhebben, dan willen we Hem zoveel mogelijk kennen. Dan willen weook zijn plannen kennen, die Hij aan ons bekend wil maken. Dat is ook belangrijk voor onsgebed.

6

2. RONDOM HET BOEK NAHUM.

1. De voorgeschiedenis.

We staan al niet meer aan het begin van de heilshistorie, als de profeet Nahum zijn openba-ringen krijgt. Niet alles kunnen we doornemen. We beperken ons tot dat wat nodig is om ditbijbelboek te kunnen begrijpen.

Eerst schiep God in volmaakte toestand de hemel en de aarde. Na de zondeval in het paradijswerd alles onvolmaakt. Verlossing werd nodig. Ruim 2000 jaren later volgde om de slecht-heid van verreweg de meeste mensen de zondvloed. Alleen het gezin van Noach bleef ge-spaard. De komst van de Messias Jezus die de wereld van de zonde zou gaan verlossen, bleefmogelijk. Daarmee was een poging van de satan en verleider om dat te verhinderen mislukt.

Na ruim 400 jaren startte men met de bouw van een toren in Babel. Door een toren te willenbouwen, die reikte tot de troon van God in de hemel, rivaliseerden de meeste mensen met deHere. Ze wilden bij elkaar blijven, en zo machtiger worden, dan de Here God zelf. In die peri-ode kregen de gelovigen het moeilijk. Binnen deze revolutionaire omgeving hitste de satan demensen tegen de dienaren van de hemelse Vader op, met het doel de Kerk uit te roeien. Opdie manier probeerde de satan ook deze keer de komst van de Verlosser Jezus te verhinderen.Door de spraak van de mensen te verwarren, voorkwam God het duivelse plan. Er ontstondennamelijk verschillende talen. De mensen verstonden elkaar meestal niet meer. Daarom gingenze uit elkaar. Groepen die elkaar wel verstonden, trokken samen de wijde wereld in.

In die groepen begon men geleidelijk naast de Here ook afgoden te dienen. Daarom riep Goduit (het nageslacht van) één zo'n groepsverband Abram op om zich af te scheiden van zijnfamilie, en voortaan Hem alleen te dienen. Gehoorzaam trok Abram naar het land Kanaän.

Zijn kleinzoon Jakob, die later ook Israël genoemd werd (Gen.32:28), vertrok vanwege hon-gersnood uit Kanaän, en hij ging naar het korenrijke Egypte. Daar mocht hij met zijn gezinvan 12 zonen in het gebied Gosen wonen. Zijn nakomelingen groeiden heel snel in aantal.

Deze groei ging zo snel, dat de farao van Egypte bang werd. Hij liet de Israëlieten onderdruk-ken. Omdat God had beloofd, dat de Verlosser uit dit volk geboren zou worden, dreigde zoopnieuw de komst van de Messias Jezus niet door te gaan. Het volk werd echter door de Heregered. Onder leiding van Mozes en zijn opvolger Jozua werden de Israëlieten weer naar hetbeloofde land Kanaän gebracht.

Daarna volgde een tijd waarin het volk iedere keer de Here vergat, en zelfs afgoden ging die-nen. Zo kwam steeds de komst van Jezus in gevaar. Toch wist God dit gevaar af te wenden.Iedere keer stuurde Hij richters, die (grote delen van) het volk Israël weer terugriepen tot eenleven zoals de liefdevolle hemelse Vader dat graag ziet.

De Richterentijd eindigde met de aanstelling van Saul als koning. Toen begon de Koningen-tijd. Drie koningen regeerden over het hele volk: Saul (1033 – 1012), David (1012 – 972) enSalomo (972 – 932). In de regeringstijd van koning Salomo werd de tempel als woonplaatsvoor God in Jeruzalem gebouwd.

Na de dood van koning Salomo raakte het rijk Israël verdeeld. Vanaf 932 voor Christus be-stond er een noordelijk deel (van 10 stammen), en een zuidelijk deel (van 2 stammen) van watvroeger één geheel was. Het noordelijke deel was zo slecht, dat God het al na ruim 200 jaren

7

in ballingschap liet voeren. De bevolking van het Tienstammenrijk werd naar Assyrië verdre-ven (2Kon.17:1-6), en maar weinig mensen van het noordelijke deel zijn teruggekeerd.

In het Tweestammenrijk wisselden de vrome koningen en slechte koningen elkaar af. Geleide-lijk echter werd het volk steeds ongehoorzamer en egoïstischer. De slechte koningen werdensteeds kwaadaardiger, en de rijken onderdrukten de bevolking. Uitbuiting en oneerlijke recht-spraak namen schrikbarende vormen aan. Priesters en rechters werden door de rijke Jodenomgekocht. Door de valse profeten werd dit alles goedgepraat.

Nadat de Assyrische koning Sargon II (722 – 705) in 722 voor Christus het TienstammenrijkIsraël in ballingschap had weggevoerd, wilde in 701 zijn opvolger Sanherib (705 – 681) hetTweestammenrijk van koning Hizkia (727 – 697) veroveren. Hij nam op de hoofdstad Jeruza-lem na alle steden in. Zijn legers stonden klaar om deze laatste stad te veroveren. Toen bad dewanhopige koning Hizkia de Here om hulp. God verloste Jeruzalem, en doodde ’s nachts185.000 mannen uit het Assyrische leger. Hoogstwaarschijnlijk stierven die soldaten aan depest.1 De Assyrische koning kon niets anders doen, dan naar zijn land terugkeren. Daar werdhij 20 jaren later door 2 van zijn zonen dood geslagen (2Kon.18 en 19, 2Kron.32:1-23).

De zoon en opvolger van de vrome koning Hizkia heette Manasse (697 – 642). Hij waseerst heel erg slecht (2Kon.21:1-18), en hij voerde de afgodendienst nog veel verderdoor (2Kon.21:1-18). Tijdens zijn regering kwamen ook veel kinderoffers voor (2Kon.21:6).Hij offerde zelfs meerdere van zijn zonen aan de afgod Moloch (= Koning).

De straf van God kon niet uitblijven. De Assyrische koning Esarhaddon (681 – 669), die San-herib was opgevolgd, veroverde omstreeks 681 Jeruzalem. Hij nam koning Manasse gevan-gen, en liet hem aan haken naar Babel brengen. Toen hij zich in zijn gevangenschap bekeerde,verhoorde God zijn smeekgebed. Hij mocht terugkeren, en werd weer koning in het Twee-stammenrijk Juda (2Kron.33:1-16). Na zijn dood kwam zijn zoon Amon op de troon.

Na de korte regering van de kwaadaardige koning Amon (642 – 640) volgde zijn achtjarigezoon Josia (640 – 609) hem op. Nog eenmaal kwam daarmee een vrome koning op de troon.Terwijl de Joden op grote schaal de afgoden dienden, probeerde koning Josia dit kwaad uit teroeien. Zijn regering kenmerkte zich vooral door het vernietigen van afgodsbeelden, gewijdepalen, offerhoogten en wierookaltaren. Dat gebeurde niet alleen in het Tweestammenrijk,maar ook in het gebied daarbuiten. In het gedeelte van het weggevoerde Tienstammenrijkwaren nog enkele Israëlieten overgebleven die de afgoden dienden. Daar werd door koningJosia in 629 voor Christus een einde aan gemaakt. De tempels en altaren werden vernietigd,en de priesters gedood (2Kon.23:1-20, 2Kron.34:3-7). In Josia’s 18e regeringsjaar (623), wer-den ook de tempel en de eredienst voor de Here hersteld (2Kon.22:3-7, 2Kron.34:8-13).

2. De schrijver van het boek Nahum en zijn tijd.

Het boek Nahum is hoogstwaarschijnlijk door de profeet zelf geschreven. Er is geen enkeleaanwijzing van een andere auteur of overlevering.

Over Nahum (= Trooster) is buiten het bijbelboek zelf niets bekend. De naam Nahum komtmaar één keer in de Bijbel voor. Toch wordt er nog een nadere aanduiding gegeven. Hij waseen Elkosiet. Dat betekent, dat hij in plaats Elkos was geboren. Hoogstwaarschijnlijk lag dezeplaats in Galilea. In 1949 hebben immigranten uit Jemen daar een nieuw dorp gesticht metdezelfde naam.

De profeet sprak tegen de mensen van het Tweestammenrijk Juda (Nah.1:15). Waarschijnlijk

1 Zie Herodotus, Historiën, deel 2, 141.

8

zijn de ouders van Nahum kort na zijn geboorte voor het dreigende Assyrische gevaar naar hetTweestammenrijk Juda gevlucht.

Nahum profeteerde, nadat het Tienstammenrijk in 722 voor Christus naar Assyrië is gedepor-teerd. Hij sprak over No-Amon (= Thebe) als een recentelijk verwoeste stad (Nah.3:8). DezeEgyptische hoofdstad is in 664 door de Assyrische koning Assurbanipal (669 – 627) volledigverwoest. Nahum moet dus na dat jaar hebben geprofeteerd. Hij voorspelde ook de ondergangvan Ninevé en Assyrië (Nah.1:1, 2:8, 3:7,18). De Assyrische koning Sanherib (705 – 681)maakte Ninevé de hoofdstad van zijn rijk. In 612 voor Christus werd Ninevé door de Medi-sche koning Cyaxares I (625 – 585) en de Babylonische koning Nabopolassar (625 – 605)verwoest. Nahum moet dus tussen 664 en 612 hebben geprofeteerd.

In die periode regeerden de Judese koningen Manasse (697 – 642), Amon (642 – 640) en Jo-sia (640 – 609). De troostrijke boodschap van deze profeet was natuurlijk niet bedoeld vooreen slechte koning zoals Amon. Daarvoor komt wel de tijd na de bekering van koning Manas-se in aanmerking.2 De profetie over de val van Ninevé wordt namelijk gepresenteerd alseen bevrijding voor het Tweestammenrijk Juda. Tijdens de regering van koning Manasse hadhet Tweestammenrijk erg veel last van het machtige Assyrische rijk. De slechte koningManasse werd door de Assyrische koning Esarhaddon (681 – 669) gevangen genomen, ennaar Babel gedeporteerd (2Kron.33:11). Toen de vrome koning Josia regeerde, werd de Assy-rische invloed in het Tweestammenrijk steeds geringer. De Judese koning trok in 629 voorChristus zelfs met zijn leger het gebied van het Tienstammenrijk binnen, dat toen nog als deprovincie Samaria bij het Assyrische rijk hoorde. Daar vernielde hij de altaren van afgoden,en liet de onwettig aangestelde priesters doden (2Kon.23:15-20, 2Kron.34:3-7).

Mede omdat de profeet Nahum over No-Amon (= Thebe) als een recentelijk verwoeste stadsprak (Nah.3:8), heeft hij waarschijnlijk dus kort na 664 voor Christus geprofeteerd.

2 Als Nahum voor de wegvoering van het Tienstammenrijk in 722 voor Christus in Elkos is geboren, dan zou hijtijdens de regering van de vrome koning Josia (640 – 609) ruim 85 jaar oud zijn geweest.

9

3. De betrouwbaarheid van het boek.

De betrouwbaarheid van het bijbelboek Nahum is nauwelijks serieus omstreden. Van dit bij-belboek bestaan meerdere versies: De versie van de Septuagint (LXX) in het Grieks en dievan de Masoretische overlevering in het Hebreeuws. De Hebreeuwse versie is overgeleverddoor de Joden, en vormt inhoudelijk de bron van de vertaling, zoals die door ons wordt ge-bruikt.

Die Griekse versie van het Oude Testament is gemaakt, omdat heel veel Joden in Egypte hetHebreeuws niet meer konden verstaan. Hoogstwaarschijnlijk is die vertaling tot stand geko-men tijdens de regering van de Egyptische koning Ptolemeüs II Filadelfus (285 – 246).3

Naast de bovengenoemde versies van het bijbelboek Nahum kennen we ook nog de gedeelte-lijke overlevering via de Dode Zeerollen. Dode Zeerollen bevestigen over het algemeen hetboek Nahum, zoals het door de Masoretische (= Hebreeuwse) tekst is overgeleverd. Verderzijn er slechts kleine verschillen met de tekst die wij kennen, maar die zijn te verwaarlozen.

Uit de gegevens van de Dode Zeerollen blijkt ook, dat het boek Nahum al in de eerste eeuwenvoor Christus verspreid en bekend was. Het wordt in andere, niet-canonieke geschriften vande Dode Zeerollen aangehaald of geciteerd.4

Het vroege bestaan van het bijbelboek Nahum wordt ook bevestigd door Jezus Sirach. In zijnlofzang op de vaderen noemt hij bijna alle grote figuren van Israël (Sir.44-49). Ook de12 profeten worden daarbij genoemd (Sir.49:10). Nahum is één van die 12.

Jezus gaf duidelijk aan, dat Hij de Joodse versie van het hele Oude Testament als betrouwbaarerkent (Luk.11:49-51). Hij noemde de schriftgeleerden de moordenaars van de profeten: alvanaf Abel tot en met Zacharia. De laatste vermoorde profeet uit het laatste bijbelboek bij deJoden is Zacharia (2Kron.24:20-22).5 Jezus gaat uit van de volgorde zoals die bij Joden ge-bruikt wordt. Daarmee erkent Jezus dus het bijbelboek Nahum.

Kortom, het bijbelboek Nahum is ons betrouwbaar overgeleverd.

4. Verklaringsmethode.

Het bijbelboek Nahum wordt soms op een allegorische of symbolische wijze uitgelegd. Ditgebeurt, omdat het een profetisch boek is. Het gaat over de toekomst. Profetie zou abstract envaag zijn. Het zijn geen concrete zaken of gebeurtenissen. Geschiedschrijving en profetie zouje van elkaar moeten scheiden.

Deze scheiding is echter on-bijbels. Ten eerste vertellen profeten niet alleen iets over de toe-

3 Flavius J., Joodse Oudheden, deel 12, hoofdstuk 2.De vertaling van de Septuagint is gebaseerd op oudere Hebreeuwse bronnen dan die wij bezitten, maar de kwali-teit van de vertaling is erg wisselend. Ook bevat de Septuagint de apocriefe boeken, die de Protestantse kerkenniet erkennen. Voor de verwijzingen in het Nieuwe Testament naar het Oude Testament is grotendeels gebruikgemaakt van de Septuagint, omdat die bij veel Joden het meest bekend was. Daarom is het opvallend, dat de He-re Jezus uitging van de Joodse volgorde van de Hebreeuwse bijbelboeken (Luk.11:49-51).4 Het bijbelboek Nahum is in de Dode Zeerollen bekend uit drie handschriften: 4QXIIg, MurXII, en 8Hev.XII(Het laatste handschrift is geschreven in het Grieks.). Vergelijk het Document van Damascus (CD) 9:5 metNah.1:2. Nahum is gebruikt in 4Q169 en 4Q177 (Nah.2:11).Zie hiervoor Abegg M. Jr., The Dead Sea scrolls Bible, San Francisco, 1999, pag. 455.5 De Joden delen het Oude Testament anders in dan Christenen. De bijbelboeken hebben een andere volgorde.Eerst komt het gedeelte van de wet, daarna de profeten, en als laatste de geschriften. Het bijbelboek 2Kroniekenis bij hen het laatste bijbelboek. De laatste profeet die daarin vermoord wordt, is Zacharia.

10

komst. Ze geven vooral rechtstreeks de boodschap door, die ze van God krijgen (2Pet.1:21).Ze krijgen deze boodschappen om de kinderen van de Here heel concreet op te bouwen, tevermanen en te bemoedigen.

Mensen kunnen op verschillende manieren een profetie van God krijgen: door een (innerlijke) stem (Gen.15:1,4,5,7,9,13, 22:11-18, Ex.3, 1Sam.3), door dromen tijdens de slaap (Gen.15:12-21, 20:3,6,7, 26:24, 37:5-7,9, 31:3,11-13, 40,

41:1-36, Num.12:6, 1Kon.3:5-15, Dan.7), door visioenen tijdens het volle bewustzijn (Jes.6, Ezech.1:1-3:15, Dan.8), door een rechtstreekse verschijning (Gen.17:1-22, 18, Ex.33:11, Deut.34:10,

Richt.2:1-5, 6:11-22, 13:3-23, Dan.9:20,21).

Ten tweede is profetie niet vaag. We zullen verderop ook zien, hoe concreet bijvoorbeeld devoorspellingen van de profeet Nahum in vervulling zijn gegaan. Ook komen er in de Bijbelheel wat profeten voor, die geschiedschrijvers waren. Mozes was een profeet (Deut.34:10-12),en toch heeft hij in opdracht van God concrete geschiedenis van zijn volk op schrift ge-steld (Ex.17:14, 24:4, enz.). Van de profeet Samuel, Natan, de Siloniet Ahia, koning Salo-mo (972 – 932), de ziener Jedo, de profeet Jesaja en vele anderen kan hetzelfde gezegd wor-den (1Kron.29:29, 2Kron.9:29, 12:15, 13:22, 26:22, 32:32, 33:19, Hand.3:24). Hieruit blijktwel, dat er duidelijk verband bestaat tussen profetie en geschiedschrijving. Bij deze profetenwerd de ordening van hun geschiedschrijving bepaald door de thema's van de profetie. Hetwas profetische geschiedschrijving.6 Zo zet bijvoorbeeld de Openbaring als een profetischboek de toekomende tijd in het juiste kader.

Evenals bij het spreken van alle dag, zouden we in eerste instantie alles concreet en letterlijkopvatten. Als men bijvoorbeeld tegen zijn buurman zegt, dat zijn autolichten nog aan staan,dan gaat die buurman niet direct denken, dat het symbolisch bedoeld is. Als iemand zegt, datopa 100 jaar oud is, dan zoeken we daar niets symbolisch achter.

Dit gebeurt wel met spreekwoorden, gezegden en allerlei vormen van beeldspraak. Men kanbijvoorbeeld het paard achter de wagen spannen, en eieren voor z'n geld kiezen. In het eerstegeval is het voor iedereen duidelijk, dat de zaak onhandig wordt aangepakt. Niemand gelooft,dat er een paard achter de wagen wordt gespannen. Als iemand eieren voor zijn geld kiest,dan denkt men niet aan eieren kopen.

Men neemt dus in eerste instantie de dingen letterlijk, en denkt pas in symbolen, als daar eenaanleiding voor is. Eén voorbeeld hebben we al genoemd: Als een taal een bepaalde maniervan zeggen altijd symbolisch uitlegt, zoals onder andere bij spreekwoorden het geval is.

Verder kan men iets symbolisch nemen, als het blijkt uit het verband waarin het staat, of alsde schrijver zelf zegt, dat men het symbolisch moet nemen. Het kan moeilijk zijn, als eenboek daarbij verwacht, dat men over een bepaalde voorkennis beschikt. Een boek waarin veelwiskundige gegevens verwerkt zijn, zal niet voor iedereen direct duidelijk zijn.

Het boek Nahum vormt op deze boeken geen uitzondering. Er wordt kennis van oudere bij-belboeken van het Oude Testament verondersteld. Deze kennis is nodig om te weten, hoe menbepaalde dingen moet uitleggen. Bij het boek Nahum moeten we dus rekening houden metalle punten die we net onder de loep genomen hebben.

Het is alleen heel lang geleden, dat het boek geschreven is. Er worden dus symbolen gebruiktdie toen voor iedereen duidelijk waren, maar die voor ons geen betekenis meer hebben. Alswe die tijd niet kennen, zijn veel van dat soort zaken op het eerste gezicht niet duidelijk.Wanneer wij in een boek eieren voor je geld kiezen gebruiken, kan het best zijn, dat iemand

6 Dronkert K., Gids voor het Oude Testament, Kampen, 1964, pag. 167 v.v.

11

daar 300 jaren later niets meer van begrijpt. Een Rus zal dit spreekwoord waarschijnlijk ookniet begrijpen. Daarom zullen wij dus studie moeten maken van de tijd waarin dit boek ge-schreven is.

Elke tijd kent dus zijn eigen symbolen, en elke cultuur heeft haar eigen tekens. Daarnaast zijner symbolen die minder aan tijd en plaats gebonden zijn.7 We zullen dus rekening moetenhouden met bepaalde kenmerken van de taal en cultuur waarin het boek Nahum is ontstaan.De schrijver van dit bijbelboek is afkomstig van de Joodse traditie. Een cultuur die samen-hangt met het oude Hebreeuws.

De Joodse cultuur verschilt nogal van de Griekse en onze huidige cultuur. De Griekse cultuuris rijk aan mythen en sagen, waar slechts een kleine kern van waarheid in zit. Abstracte filoso-fie en wetenschap verschaften een moraal, niet de godsdienst. Het concrete stond op een lagerplan. Het Hebreeuws beschrijft veel realistischer.8 Tussen concrete wetenschap, geschied-schrijving en godsdienst bestond geen strikte scheiding.

Om dat na te gaan, kan men in het Oude Testament volop terecht. Het is aanschouwelijk enconcreet. Het behandelt op zeer menselijke wijze de geschiedenis van het dagelijks leven.Onderricht in wijsheid, was concreet. Geen vage formules. We vinden hierin dus veel over-eenkomst met het Nederlands.

Toch zijn er ook verschillen tussen onze gedachtewereld en die van de Joden uit de Oudheid.Bij de Joden ging men uit van de concrete waarneming en eigen beleving daarvan. Wij gaaner veel meer van uit hoe het in werkelijkheid is. Als er bijvoorbeeld rookwolken opstijgen,waardoor men de zon niet meer kan zien, dan zei iemand uit de Joodse cultuur, dat de zonverduisterd werd. Wij zouden zeggen, dat we de zon niet meer kunnen zien. Volgens dieJoodse cultuur zou de zon helemaal geen licht meer geven, terwijl dat absoluut niet het gevalhoeft te zijn. Het is slechts een accentverschil, waarbij geen duidelijke scheidslijn te trekkenis. We moeten er wel aan denken, want het kan aanleiding geven tot grote misverstanden.

Zo zijn er nog meer kleine verschillen. In onze tijd vindt men het belangrijk te weten waar, enwanneer iets gebeurt. In de oude Joodse cultuur vond men de betekenis van het gebeuren hetbelangrijkste. Wij beginnen meestal te vertellen bij het begin, en houden ons dan aan de tijds-volgorde. De gebeurtenissen krijgen zo een tijdruimtelijke ordening. In de oude Joodse cul-tuur, behandelde men eerst het belangrijkste. De volgorde bestond uit thema's. Een strakketijdsvolgorde was vaak afwezig. Zo wordt bijvoorbeeld het sterven van Terach in Gen.11:32al vermeld, terwijl dit na het gebeuren in Gen.12 moet hebben plaatsgevonden. De profeet

7 Zo wordt bijvoorbeeld in het bijbelboek Haggaï gezegd, dat de Here de hemel en aarde zou laten be-ven (Hag.2:7,23a). Zoals personen van iets moois of iets verschrikkelijks sterk onder de indruk kunnen raken, endaardoor kunnen beven, zo zouden ook de hemel en de aarde beven. Beven, omdat veel koninkrijken door onder-linge strijd ten onder zouden gaan. De hemel en aarde doen beven is in dit geval als een personificatie gebruikt.Een personificatie is een vorm van beeldspraak waarbij dieren, planten of levenloze dingen menselijke eigen-schappen krijgen toegeschreven, of op een menselijke manier reageren. Dit komen we ook in andere gedeeltenvan de Bijbel tegen (vgl. Richt.5:4,5, 2Sam.22:8, Ps.68:8,9, 76:9, Jes.13:13, Ezech.38:20, Joël 2:10, 3:16). Zulkeuitdrukkingen komen eveneens in het Nederlands voor. Dit betekent niet, dat er een echte hemelbeving of aard-beving zou komen, maar dat de (hele) schepping als het ware mee zou leven met de emoties en ervaringen vande mensen. De aarde was verontrust door het geweld van de talrijke legers. Het vuur waarmee soldaten en ver-overaars vaak steden, akkers en boomgaarden in brand staken, liet de lucht in het hemelgewelf van de hitte tril-len (van angst). Zo zagen en ervoeren de mensen dit. Doordat de profetieën van Haggaï zijn vervuld, kunnen wedit ook nog controleren. Van een echte concrete hemelbeving lezen we in de Bijbel niets. Ook heeft in die tijdniet de hele aarde gebeefd. Dit leert ons, hoe we een dergelijke uitdrukking bij nog onvervulde profetieën moetenuitleggen.Het blijft echter concreet, en is nooit abstract of allegorisch. Bij gelijkenissen staat het zelfs altijd uitdrukkelijkaangegeven, dat het om een gelijkenis gaat!8 Dronkert K., Gids voor het Oude Testament, Kampen, 1964, pag. 181 v.v.

12

Daniël beschreef verscheidene malen dezelfde tijdsperiode vanuit andere gezichtspunten. Zokreeg men een genuanceerder beeld.9

Toch gaf men de tijd wel realistisch weer. De tijd was voor hen geen symbool. Het was alleenwat minder belangrijk, dan bij ons. Hoewel het bijbelboek Richteren thematisch geschrevenis, kan men met veel gereken de tijdsvolgorde wel (ongeveer) te weten komen. Ook de3½ jaar vervolging die de profeet Daniël voorspelde, is letterlijk onder de Syrische koningAntiochus IV (175 – 164) uitgekomen. Vanaf het einde van 168 tot in het jaar 164 voor Chris-tus heeft die onderdrukking geduurd.10 Hoewel men andere zaken belangrijker vond, veron-achtzaamde men de tijdsweergave niet. Het is ook hier slechts een accentverschil.

De invloed van de cultuur uit het oude Midden-Oosten is het grootst. Invloeden van de Assy-rische lijsten met realistische tijdrekeningen en van de eveneens concrete jaartabellen uitEgypte zijn onder andere in het bijbelboek Genesis terug te vinden. Het abstracte denken vande Griekse cultuur bestond in het oude Midden-Oosten niet. In Egypte rekende men alleenmet 3 koeien, maar niet met 3 als abstract getal. De vaardigheden die men leerde, waren directmet een praktisch beroep uit de maatschappij van die tijd verbonden. Een op zichzelf staandetak van wetenschap die boven de praktijk verheven zou zijn, kende men niet. De Grieksewijsgeer Plato scheidde de wetenschap als iets verhevens af van de gewone praktijk (= hethandelen), die voor het mindere volk bestemd zou zijn. Dit denkpatroon is on-bijbels.

Kort samengevat gaan we dus de volgende lijn aanhouden. We nemen in eerste instantie allesletterlijk.

Slechts in bepaalde gevallen wijken we daarvan af:1. Als het erbij staat, dat we iets geestelijk op moeten vatten.2. Als taalmiddelen in een andere richting wijzen. Dit kan bij bepaalde uitdrukkingen, of ver-

bindingswoorden.3. Als de aangehaalde motieven uit de rest van de Bijbel daar aanleiding toe geven.11 Kennis

van de Bijbel is daarvoor nodig.4. Als het verband waarin het staat, aanleiding geeft om het symbolisch op te vatten.

We proberen dus in eerste instantie het boek te lezen, zoals het op de eerste lezers overkwam.Vanuit het referentiekader van de eerste lezer kunnen we dan de lijnen doortrekken naar van-daag.

9 De hoofdstukken in het bijbelboek Daniël staan ook niet in chronologische volgorde. Zo vond bijvoorbeeld deopenbaring van de ram en de bok in het achtste hoofdstuk eerder plaats, dan het verschijnen van de vreemdeschrifttekens op de muur uit het vijfde hoofdstuk.10 Zie Turennout T. van, Daniël, God is rechter, Grijpskerk, 2018.11 Een motief is de kleinste eenheid in tijd en ruimte binnen een verhaal. Een goed voorbeeld van een motief isde profetie van Immanuël (Jes.7:10-16). De profeet Jesaja zei tegen de slechte koning Achaz (732 – 727), dat eenjonge vrouw uit zijn omgeving op dat moment een zoon kreeg. Zij zou die zoon de naam Immanuël (= God ismet ons) geven. Uit het vervolg (Jes.8:5-8) blijkt, dat het Achaz’ eigen zoon Hizkia (727 – 697) was. Via dezevrome koningszoon zou God weer met zijn volk zijn. Voordat Hizkia goed en kwaad van elkaar kon onderschei-den, zou Achaz al bevrijd zijn van zijn belagers: koning Resin (754 – 732) van Aram en Pekach (734 – 732) vanIsraël. De bevolking van hun landen zou zijn weggevoerd. Dat kan niet rechtstreeks op de Here Jezus slaan, wantvoordat Jezus Christus geboren werd, waren Resin en Pekach al lang uit Achaz’ rijk vertrokken, en was koningAchaz al eeuwen geleden gestorven.In Matteüs 1:23 lezen we, dat deze geschiedenis nog eens zou gebeuren. Zoals God in de tijd van de duistereperiode van de zeer slechte koning Achaz zich over zijn volk had ontfermd, zo zou Hij opnieuw zijn licht latenstralen in een donkere tijd. Een nog veel betere verlosser dan koning Hizkia zou worden geboren; een nieuweImmanuël: Koning Jezus Christus, God is met ons.

13

5. De vorm en structuur van het boek.

De bijbelboeken Hosea tot en met Maleachi worden de kleine profeten genoemd. Deze bijbel-boeken omspannen de periode vanaf de 8e tot en met de 5e eeuw voor Christus. Ze wordenklein genoemd, omdat ieder bijbelboek van de 12 kleine profeten een relatief geringe omvangheeft, als men dat vergelijkt met grote profeten zoals Jesaja en Jeremia. Vanwege de geringeomvang schreven de Joden deze bijbelboeken op één rol. Ze noemden ze de 12, of de12 profeten, en telden ze als één boek.12

De volgorde van de 12 bijbelboeken in onze Bijbel is overgenomen uit het Hebreeuwse OudeTestament.13 Deze volgorde is niet bepaald door historische overwegingen. Alleen de laatstedrie profeten na de ballingschap staan in tijdsvolgorde. In de Joodse cultuur van die tijd ge-bruikte men ook meer de thematische volgorde. Toch is er geen duidelijke thematische orde-ning aanwezig.

Bij de volgorde van deze 12 bijbelboeken spelen andere overwegingen een rol. Het lijkt erop,dat in eerste instantie de eerste tien profetische boeken afwisselend zijn geordend, en datdaaraan later de laatste twee bijbelboeken zijn toegevoegd.

Hoogstwaarschijnlijk heeft men bij de eerste vijf bijbelboeken de Judese en Israëlitische pro-feten met elkaar willen afwisselen.14 De laatste vijf profeten (van de eerste tien) werkten al-lemaal in Juda. Bij eerste tien boeken is bij de oneven nummers Assyrië de wereldmacht. Bijde even nummers begint het met de nieuwste wereldmacht Perzië, en loopt het terug tot hetoudste wereldrijk Assyrië, waarna het weer oploopt tot het Perzische rijk. Na de ordening vandeze tien bijbelboeken zijn de laatste twee eraan toegevoegd.

Hoe is de vorm of de indeling van het bijbelboek Nahum? Is het thematisch? Behandelt hetbepaalde onderwerpen, of is het chronologisch, zodat alle hoofdstukken als in een tijdbalk naelkaar in vervulling gaan.

Door een samenspel van vorm en inhoud ontstaat de structuur van een boek. Dit is ook metNahum het geval. In dit bijbelboek speelt de tijd nauwelijks een rol. Het is vooral thematischgeordend. Het bijbelboek bestaat uit 4 delen.

12 Zie bijvoorbeeld Sirach 49:10. Ook bij de Dode Zeerollen stonden de 12 kleine profeten op één rol. Abegg M.Jr., The Dead Sea scrolls Bible, San Francisco, 1999, pag. 417.13 Deze volgorde is al heel oud. In de Dode Zeerollen werd ook deze volgorde aangehouden.14 Amos was van Judese afkomst, maar hij werkte in het Tienstammenrijk Israël.

Nr. Profeet Werkterrein Wereldmacht Thema1 Hosea Israël Assyrië De hoer Israël2 Joël Juda Perzië De sprinkhanenplaag3 Amos Israël Assyrië Tegen onrecht en liefdeloosheid4 Obadja Juda Babel Vonnis over Edom5 Jona Israël Assyrië Gods liefde voor heidenen met spijt6 Micha Juda Assyrië Tegen de zonde7 Nahum Juda Assyrië Vonnis over Ninevé8 Habakuk Juda Babel Vonnis over de Chaldeeën9 Zefanja Juda Assyrië De dag van berechting en beloning

10 Haggaï Juda Perzië Opwekking tot herbouw van de tempel

11 Zacharia Juda Perzië Reiniging van de zonde12 Maleachi Juda Perzië De dag van berechting en beloning

14

Dit betekent niet, dat het bijbelboek uit 4 profetieën bestaat. Er bestaat juist nauwe samenhangtussen de delen: de ondergang van Ninevé waardoor het Tweestammenrijk wordt verlost enbevrijd. Hoogstwaarschijnlijk heeft de profeet Nahum in de tijd dat Manasse (697 – 642) re-geerde, zijn profetieën in 4 delen geordend.

Het eerste deel bestaat uit een loflied over de Here, waarbij de almacht van God wordt uitge-beeld.

In het tweede deel wordt over de berechting van Ninevé gesproken. Dat moest voor het Twee-stammenrijk een bemoediging zijn, en een aansporing om de Here te dienen.

In het volgende deel wordt de verovering van de grote stad op een profetische manier be-schreven.

Het laatste deel gaat over de verwoesting van Ninevé. Hoewel de Assyriërs half spottendworden uitgedaagd om zich tot het uiterste te verzetten en hun best te doen, zou de verdedi-ging van de stad zinloos blijken. Alle andere volken zouden blij zijn over de vernedering enverwoesting van die grote stad.

Zo komen we bij de volgende indeling:

1. Hoofdstuk 1:1-8; Loflied over de Here.2. Hoofdstuk 1:9-15; De berechting van Ninevé en troost voor Juda.3. Hoofdstuk 2; De verovering van Ninevé.4. Hoofdstuk 3; De vernedering en verwoesting van Ninevé en Assyrië.

15

3. HET BIJBELBOEK NAHUM.

1. Opschrift.

Hoofdstuk 1:1

1 Een openbaring over Ninevé. Het boek van het visioen van Nahum, de Elkosiet.

Ninevé was een grote stad in Assyrië. Het lag aan de oostkant van de Tigris in de buurt vande huidige stad Mosoel. Koning Nimrod, een kleinzoon van Cham, heeft die stad ge-sticht (Gen.10:6-11). De Assyrische koning Sanherib (705 – 681) maakte Ninevé de hoofd-stad van zijn rijk. In de tijd van de profeet Nahum was het Assyrische rijk een grote wereld-macht.

1 Een (draag)last (of Een opdracht) (= Een openbaring/profetie/orakel) van (= over) Ni-nevé. Het boek (of De boekrol) van het visioen (of de openbaring) van Nahum, de Elkosiet.

Over Nahum (= Trooster) is buiten het bijbelboek zelf niets bekend. De naam Nahum komtmaar één keer in de Bijbel voor. Toch wordt er nog een nadere aanduiding gegeven. Hij waseen Elkosiet. Dat betekent, dat hij in de plaats Elkos was geboren. Hoogstwaarschijnlijk lagdeze plaats in Galilea. In 1949 hebben immigranten uit Jemen daar een nieuw dorp gestichtmet dezelfde naam.

De profeet sprak tegen de mensen van het Tweestammenrijk Juda (Nah.1:15). Waarschijnlijkzijn de ouders van Nahum kort na zijn geboorte voor het dreigende Assyrische gevaar naar hetTweestammenrijk Juda gevlucht.

16

Nahum profeteerde, nadat het Tienstammenrijk in 722 voor Christus naar Assyrië was gede-porteerd. Hij sprak over No-Amon (= Thebe) als een recentelijk verwoeste stad (Nah.3:8).Deze Egyptische hoofdstad is in 664 door de Assyrische koning Assurbanipal (669 – 627)volledig verwoest. Nahum moet dus na dat jaar hebben geprofeteerd. Hij voorspelde ook deondergang van Ninevé en Assyrië (Nah.1:1, 2:8, 3:7,18). In 612 voor Christus werd de stadNinevé door de Medische koning Cyaxares I (625 – 585) en de Babylonische koning Nabopo-lassar (625 – 605) verwoest. Nahum moet dus tussen 664 en 612 hebben geprofeteerd.

In die periode regeerden de Judese koningen Manasse (697 – 642), Amon (642 – 640) en Jo-sia (640 – 609). De troostrijke boodschap van deze profeet was natuurlijk niet bedoeld vooreen slechte koning zoals Amon. Daarvoor komt wel de tijd na de bekering van koning Manas-se in aanmerking. Nahum heeft waarschijnlijk kort na 664 voor Christus geprofeteerd.15

15 Zie voor eventueel meer toelichting hierover het gedeelte over de schrijver van het boek Nahum en zijn tijd.

17

2. Loflied over de Here.

Hoofdstuk 1:2-8

2 Alef (א) Een jaloerse God en een wreker is Jahweh.

Een wreker is Jahweh en vol van woede.

Een wreker is Jahweh voor zijn tegenstanders.

Hij bewaart zijn woede voor zijn vijanden.

3 Jahweh is geduldig, maar erg groot van kracht.

Jahweh verontschuldigt de schuldige niet.

Bet (ב) In een wervelwind en een storm is zijn weg,

en wolken zijn het stof van zijn voeten.

4 Gimel (ג) Hij vermaant de zee, en maakt hem droog.

Alle rivieren heeft Hij drooggelegd.

Dalet (ד) Basan en Karmel zijn weggekwijnd.

De bloesem van Libanon is verwelkt.

5 Hee (ה) De bergen hebben voor Hem gebeefd,

en de heuvelen zijn weggesmolten.

Waw (ו) De aarde rees voor Hem op;

de wereld en al haar bewoners.

6 Zajin (ז) Wie kan standhouden voor zijn boosheid?

Wie kan opstaan bij zijn kokende woede?

Chet (ח) Zijn verbolgenheid is uitgestort als vuur,

en voor Hem zijn de rotsen aan stukken gesprongen.

7 Thet (ט) Jahweh is goed;

als een vesting op de dag van benauwdheid.

Jod (י) Hij kent hen die bij Hem hun toevlucht zoeken.

8 Door een voorbijgaande stortvloed

Kaf (כ) zal Hij een einde maken aan haar plaats.

Duisternis zal zijn vijanden vervolgen.

Na het opschrift volgt een lied. Dit lied is alfabetisch geordend. De eerste strofe begint met deletter A of Alef .(א) Dan volgen 2 strofen waarin Jahweh het (logische) onderwerp van de zinis.16 De strofe daarna begint met de letter B of Bet .(ב) Elke daarop volgende strofe begint metde volgende letter van het Hebreeuwse alfabet. Dit gaat zo door, totdat het lied uit is. Van de22 letters uit het Hebreeuwse alfabet worden alleen de eerste 11 gebruikt. Alfabetisch geor-

16 Jahweh betekent Ik zal zijn, die Ik ben, of Ik ben, die Ik ben. Hij is de trouwe Verbondsgod. Met deze naammaakte God zich aan Mozes bekend (Ex.3:14). De Statenvertalers vertaalden deze naam van God met de HEERE.Die naam wordt niet zomaar gebruikt. Als die naam van God wordt gebruikt, dan heeft dat een bepaalde beteke-nis. Het wil zeggen: “Geloof het nu maar, want Ik, de Verbondsgod, Ik ben, die Ik ben, heeft het gezegd.”

18

dende liederen komen wel vaker in de Bijbel voor (Ps.25, 34, 37, 111, 112, 119, Spr.31:10-31,enz.).

In dit lied wordt de almacht van de God Jahweh uitgebeeld. In soms hyperbolische termenwordt beschreven, hoe de grote macht van de Here wordt beleefd.17 Het is een passende inlei-ding voor het gedeelte dat volgt, want deze sterke God is een bemoediging voor zijn dienarendie het moeilijk hebben, maar vormt een grote bedreiging voor zijn vijanden.

Met Jahweh wordt God de Vader bedoeld (Zach.14:7, vgl. Mat.24:36, Mark.13:32, Ps.110:1).Geen mens kan Hem (volledig) zien, want dan zou hij of zij sterven (Ex.33:18-23). De heer-lijkheid van Jahweh is daarvoor veel te groot.18

2 Alef (א) Een jaloerse God en een wreker is Jahweh.

Een wreker is Jahweh en een eigenaar (of een echtgenoot) (= en vol) van woede.

Een wreker is Jahweh voor (of van) zijn tegenstanders.

Hij bewaart zijn woede voor (of van) zijn vijanden.

Een jaloerse God is de Here. Hij duldt geen andere goden naast of boven zich, want afgoden-dienst leidt tot dienst aan satan, de grote tegenstander (Deut.32:16,17). Daarom wilde en wilde hemelse Vader beslist niet, dat mensen de niet bestaande afgoden dienen. Bovendienbrengt de afgodendienst alleen maar ellende met zich mee.

De woede van Jahweh is tot een grote hoogte gestegen. Hij mag dan erg geduldig zijn ommensen de tijd te geven om zich te bekeren, maar de kwaadaardige mensen moeten niet den-ken, dat zij daardoor hun gang kunnen blijven gaan. Er zal een einde komen aan Gods geduld,en zijn macht is ruimschoots voldoende om met zijn vijanden af te rekenen.

3 Jahweh is langzaam van woede (= geduldig), en (= maar) erg groot van kracht.

Jahweh verontschuldigt (de schuldige) niet.

Bet (ב) In (of Met/Door) een wervelwind en een storm is zijn weg,

en wolken zijn (of een wolk is) het stof van zijn voeten.

Zoals de Here de kwaadaardigheid en de afgodendienst van zijn volk zwaar heeft gestraftdoor Assyrië veel macht te geven om Israël te straffen, zo kan Hij ook de Assyriërs berechtenom hun buitensporige slechtheid en wreedheid.

4 Gimel (ג) Hij vermaant [in/door/met] de zee, en maakt hem droog.

Alle rivieren heeft Hij drooggelegd (of opgedroogd/braak gelegd).

Dalet (ד) Basan en Karmel zijn weggekwijnd (of verwelkt).

De bloesem (of De bloem) van Libanon is verwelkt (weggekwijnd).

De Here kan de zee en de rivieren droog leggen. Dat heeft Hij in het verleden eveneens ge-

17 Een hyperbool is een stijlkenmerk waarbij iets overdreven wordt gezegd of weergegeven. Deze vorm vanoverdrijving komt wel vaker in de Bijbel voor (vgl. Ezech.26:10, Am.2:7). Men beschreef het in die tijd, zoalsmen het concreet beleefde, en niet hoe het was (vgl. Richt.5:4,5, 1Sam.14:15, Ps.18:8-17, 77:17,19, Jes.6:4,Jer.4:24, Hah.1:4-6).18 De Statenvertalers vertaalden Gods naam Jahweh met de HEERE.De Here Jezus wordt echter nergens in de Bijbel met Jahweh aangeduid. Hij kan wél door mensen worden ge-zien. Voor zijn komst als een sterfelijk mens op deze wereld, vertoonde de Zoon van God zich aan sommigemensen als dé Knecht van de Here ofwel dé Knecht van Jahweh. Bij de beschrijvingen van zijn verschijningen inhet Oude Testament blijkt dat uit het tekstverband (Gen.16:10-13, 22:11,12, 31:11-13, Ex.3:2, Num.22:22-35,Joz.5:13-15, Richt.6:11-23, 13:3-22, Zach.1:8-12).

19

daan (Ex.14:21-29, Ps.106:9, Jak.5:17). Als Hij dat doet, dan verkwijnen de vruchtbare ge-bieden. Hier wordt niet bedoeld, dat het ook letterlijk (direct) gebeurt, of zal gebeuren, maarhet is zo opgeschreven om Gods almacht aan te tonen.

In figuurlijke zin had de God Jahweh in die tijd wel de rivieren van Israël drooggelegd, zodatBasan en Karmel waren weggekwijnd, en de bloesem van Libanon was verwelkt. Het gebiedvan het Tienstammenrijk Israël in het noorden van het heilige land was in de jaren 724 – 722door de Assyriërs leeggeroofd, en de bevolking ervan was door hen naar het Tweestromen-land gedeporteerd. Bij het veroveren van een land of een gebied werd vaak alles wat niet konworden meegenomen, in brand gestoken. Ook veel vruchtbomen werden leeggeroofd en somsvernield. Een deel van de boomstammen werd eveneens voor de stormrammen en de ge-vechtsbouwwerken van de belegerde steden gebruikt. Het slot van vers 4 geeft aan, dat deAssyriërs van het noorden van het prachtige land Israël een puinhoop en een woestenij haddengemaakt. Het herstel van de nieuw aangeplante vruchtbomen en cederbomen kon vele jarenduren.

Basan lag in het noordoosten van het heilige land ten oosten van het Meer van Galilea. Hetwas bekend als een vruchtbaar gebied, dat heel geschikt was voor vee (Num.32:1, Deut.32:14,Ps.22:13, 68:16, Jes.2:13, Ezech.39:18).

De Karmel (= De Boomgaard/Tuingrond) is een gebergte in het noorden van Israël aan dekust van de Middellandse Zee. Het lag in het gebied van de stam Aser.

De Libanon is een lange bergketen ten noorden van Israël, die parallel loopt langs de kust.Het is eveneens een vruchtbaar gebied, dat bekend was om de cederbomen die er groei-den (1Kon.5:6-10).

5 Hee (ה) De bergen hebben vanuit (= voor) Hem gebeefd,

en de heuvels zijn (weg)gesmolten (vgl. Mi.1:4).

Waw (ו) De aarde (of Het land) rees vanuit (= voor) zijn gezicht (= voor Hem) op;

de wereld en al haar bewoners (of en alle bewoners met haar).

Bergen werden in die tijd gezien als de stabiele herkenningspunten van de aarde. Zelfs diebeven voor de woede van de Here. Heuvelen kunnen wegsmelten voor de almacht van God.Zelfs de sterke rotsen kunnen daar niet tegen.

In figuurlijke zin hebben de bergen tijdens de verovering het heilige land door de wrede Assy-riërs gebeefd, en zijn de heuvels weggesmolten van angst. Het gebied waarin de Israëlietenwoonden, leefde als het ware mee met de gevoelens en emoties van bevolking.19

19 Zo wordt bijvoorbeeld in het bijbelboek Haggaï gezegd, dat de Here de hemel en de aarde zou laten be-ven (Hag.2:7,23a). Zoals personen van iets moois of iets verschrikkelijks sterk onder de indruk kunnen raken, endaardoor kunnen beven, zo zouden ook de hemel en de aarde beven. Beven, omdat veel koninkrijken door onder-linge strijd ten onder zouden gaan. De hemel en aarde laten beven is in dit geval als een personificatie gebruikt.Een personificatie is een vorm van beeldspraak waarbij dieren, planten of levenloze dingen menselijke eigen-schappen krijgen toegeschreven, of op een menselijke manier reageren. Dit komen we ook in andere gedeeltenvan de Bijbel tegen (vgl. Richt.5:4,5, 2Sam.22:8, Ps.68:8,9, 76:9, Jes.13:13, Ezech.38:20, Joël 2:10, 3:16). Zulkeuitdrukkingen komen eveneens in het Nederlands voor. Dit betekent niet, dat er een echte hemelbeving of aard-beving zou komen, maar dat de (hele) schepping als het ware mee zou leven met de emoties en ervaringen vande mensen. De aarde was verontrust door het geweld van de talrijke legers. Het vuur waarmee soldaten en ver-overaars vaak steden, akkers en boomgaarden in brand staken, liet de lucht in het hemelgewelf van de hitte tril-len (van angst). Zo zagen en beleefden de mensen dit. Doordat de profetieën van Haggaï zijn vervuld, kunnen wedit ook nog controleren. Van een echte concrete hemelbeving lezen we in de Bijbel niets. Ook heeft in die tijdniet de hele aarde gebeefd.Op de jongste dag zullen de bergen voor de Here beven, en de heuvelen wegsmelten. Dan zal de aarde ver-gaan (Ps.102:26,27, Mat.24:35, Luk.21:33, 2Pet.3:10-12).

20

21

6 Zajin (ז) Wie kan (of zal) standhouden (of staan) voor [het gezicht van] zijn boosheid?

Wie kan (of zal) (op)staan bij zijn kokende woede?

Chet (ח) Zijn verbolgenheid is uitgestort (geworden) als vuur,

en vanuit (= voor) Hem zijn de rotsen aan stukken gesprongen (of verbroken).

Dat de Here zijn volk zwaar had gestraft, omdat het overgrote deel van de mensen Hem nietdiende, en hun volksgenoten slecht behandelde, was rechtvaardig. Jahweh is echter als eenvesting voor zijn trouwe dienaren, die bij Hem hun toevlucht zoeken.

7 Thet (ט) Jahweh is goed;

als (of voor/van) een vesting in (= op) de dag van benauwdheid.

Jod (י) Hij kent (hen) die in (= bij) Hem hun toevlucht zoeken.

Vers 8 vormt een overgang naar het volgende gedeelte (v.9-15). Via de profeet Nahum be-loofde de Here, dat Hij aan de plaats van de hoofdstad van Assyrië een einde zou maken.

8 Door (of Met/In) een voorbijgaande (of passerende) (stort)vloed

Kaf (כ) zal Hij een einde (of een voltooiing/vernietiging) maken aan haar plaats.20

Duisternis zal zijn vijanden vervolgen (of achterna jagen/op de hielen zitten).

Door een voorbijgaande stortvloed van vijandelijke soldaten zou God een einde laten makenaan de plaats Ninevé (Zie v.1.), de hoofdstad van de Assyriërs in die tijd. Duisternis als hetsymbool van ellende en narigheid zou de vijanden de Here en zijn volk achtervolgen.

Doordat de Assyriërs zich niet bekeerden, en zij met hun wreedheid en machtsmisbruik hunboekje ver te buiten gingen, is de profetie van vers 8 volledig in vervulling gegaan.21 In 612voor Christus werd de grote Assyrische hoofdstad Ninevé door de Medische koning Cyaxa-res I (625 – 585) en de Babylonische koning Nabopolassar (625 – 605) verwoest.

20 In het Hebreeuws zijn steden vrouwelijk.21 Toen de profeet Jona kort na 796 voor Christus de inwoners van de stad Ninevé ruim 130 jaren voor het profe-teren van Nahum waarschuwde, bekeerden ze zich! Daarom spaarde de Here toen die grote Assyrische stad.Nadat de Assyriërs volhardend in hun oude slechtheden vervielen, werd Ninevé in 612 voor Christus verwoest.Zie Turennout T. van, Jona, duif, Aduard, 2015.

22

3. De berechting van Ninevé en troost voor Juda.

Hoofdstuk 1:9-15

9 Wat jullie ook tegen Jahweh bedenken, Hij maakt er een einde aan. De benauwdheidzal niet 2 keer ontstaan.

10 Doordat zij verstrengeld zijn geraakt als dorens, en dronken zijn geworden van hunsterke drank, zijn ze als een droge stoppel volledig verteerd.

11 Uit jou is een bedenker van slechtheid tegen Jahweh weggetrokken: een beramer vaneen minderwaardig plan.

12 Dit heeft Jahweh gezegd: “Al waren zij ongedeerd, en nog zo talrijk, toch zijn zij afge-sneden, en verdwenen. Ik heb jou vernederd. Ik zal jou niet meer vernederen.”

13 “Welnu, Ik zal zijn juk op jou verbreken, en jouw banden zal Ik verscheuren”,

14 maar over jou heeft Jahweh bevolen: “Jouw naam zal niet meer voortgeplant worden.Uit het huis van jouw afgoden zal Ik gesneden en gegoten beelden vernielen. Ik zal jouw grafklaarmaken, want jij bent vervloekt.”

15 Zie, op de bergen de voeten van de brenger van goed nieuws, die de boodschap vanvrede laat horen. “Vier feest op jouw feestdagen, Juda! Kom jouw geloften na! Ja, de min-derwaardige man zal niet meer door jou heentrekken. Hij is helemaal uitgeroeid.”

Deze verzen (v.9-15) bevatten de kern van de boodschap van dit bijbelboek: Ninevé wordtvernietigd, en daardoor wordt het Tweestammenrijk Juda bevrijd. Dit wordt in de volgendehoofdstukken verder uitgewerkt.

9 Wat (of Hoe) jullie (= vrouwelijk!) (ook) tegen (of naar) Jahweh bedenken (of plan-nen/van plan zijn), Hij maakt (er) een einde (of een voltooiing/vernietiging) aan. De be-nauwdheid (of Het onheil) zal niet 2 keer (of maal) 22 ontstaan (of (op)staan).

De profeet heeft het in dit vers over de hoofdstad Ninevé en andere Assyrische steden.23 Watde koning en zijn vorsten en ambtenaren in die steden tegen God en ook tegen het Twee-stammenrijk Juda bedachten; het zou niet voor een 2e keer gebeuren.

Met de 1e keer wordt de Assyrische verovering van het Tweestammenrijk Juda en de hoofd-stad Jeruzalem tijdens de regering van koning Manasse (697 – 642) bedoeld.24 De Assyrischekoning Esarhaddon (681 – 669), die zijn vader Sanherib was opgevolgd, veroverde omstreeks681 voor Christus Jeruzalem. Hij nam de slechte koning Manasse gevangen, en liet hem aanhaken naar Babel brengen. Toen die Judese gevangene zich in zijn kerker bekeerde, verhoordede Here zijn smeekgebed. Hij mocht terugkeren, en werd weer koning in het Tweestammen-rijk Juda (2Kron.33:1-16).

10 (Door)dat zij verstrengeld (of verward) zijn (geworden (= geraakt)) tot(dat) (= als)

22 Het woord keer staat hier in het Hebreeuws in het 2-voud (= dualis).23 Het (persoonlijk voornaam)woord jullie aan het begin van vers 9 is in het Hebreeuws vrouwelijk (meervoud).Het woord jullie verwijst dus naar één of meer vrouwelijke Hebreeuwse woorden. Omdat Ninevé het (logische)onderwerp van dit hoofdstuk is (Zie v.1.), lijkt over die stad met haar dochtersteden te gaan. Steden zijn in hetHebreeuws vrouwelijk.24 Hiermee wordt niet de verovering van het Tweestammenrijk door de Assyrische koning Sanherib (705 – 681)in 701 voor Christus bedoeld. Deze koning heeft zijn doel niet bereikt. Toen zijn legers klaarstonden om dehoofdstad Jeruzalem te veroveren, bad de wanhopige koning Hizkia (727 – 697) de Here om hulp. God verlosteJeruzalem, en doodde ’s nachts 185.000 mannen uit het Assyrische leger. Sanherib kon niets anders doen, danterugkeren naar zijn land (2Kon.18 en 19, 2Kron.32:1-23).

23

dorens (of haken), en dronken zijn (geworden) [als] van hun (sterke) drank, zijn ze als eendroge (of verdorde) stoppel volledig (of helemaal) verteerd (of verslonden/opgegeten).

Doordat het overgrote deel van de Israëlieten de Here niet meer diende, liep het slecht met diemensen af. Ze worden in vers 10 als dronken mensen aangeduid, die het juiste zicht op dewerkelijkheid zijn kwijtgeraakt. De 10 noordelijke stammen van het heilige land waren al in722 naar Assyrië gedeporteerd. Met een groot deel van de inwoners uit het Tweestammenrijkwas door koning Sanherib (705 – 681) in 701 en later door zijn zoon Esarhaddon (681 – 669)in 681 voor Christus hetzelfde gebeurd.

11 (Van)uit jou (= vrouwelijk!) is een bedenker van slechtheid (of kwaad) (of iemand dieslechtheid bedenkt (of plant/van plan is)) tegen (of over/boven) Jahweh(,) weggetrokken: eenberamer van (of een raadgever van/iemand die zich beraadt op) een minderwaardig plan (ofminderwaardigheid/vernietiging/waardeloosheid).

Uit Ninevé 25 is iemand vertrokken, die een minderwaardig plan tegen Jahweh en zijn volkhad beraamd. Toen de Assyrische koning Esarhaddon uit zijn hoofdstad was vertrokken, hadhij verkeerde en misdadige plannen. Hij deporteerde hele volken naar andere gebieden. Doordie volken te verplaatsen en te verstrooien wilde hij de identiteit van die mensen met hun cul-tuur en hun afgoden verloren laten gaan. Zo zou hij ze beter en langduriger onder de duimkunnen houden.

Op die manier wilde de koning eveneens de identiteit van de Israëlieten vernietigen. In hunsamenleving hoorde de dienst van God de centrale plaats in te nemen. Na de verovering vanJeruzalem wilde Esarhaddon ook de Israëlieten van hun beschaving met Jahweh vervreemden.Aan deze minderwaardige plannen zou de Here echter een einde maken.

Hoewel de terugkeer van de bekeerde koning Manasse heel bijzonder was, en een grote gena-degift uit Gods hand, had de Assyrische koning met die terugkeer natuurlijk een bedoeling.Naast de 2e grootmacht uit die tijd: Egypte, wilde koning Esarhaddon geen leeg gebied achter-laten. Zo’n gebied kon natuurlijk gemakkelijk worden veroverd en bezet. Daarom creëerde hijdaar 2 kleine staten die onderling geen band hadden. In het gebied ten noorden van het Twee-stammenrijk Juda werd het Tienstammenrijk Israël niet hersteld. Sinds 681 deporteerde deAssyrische koning Esarhaddon mensen uit verschillende vreemde volken naar dat gebied. Uiteen gemengde bevolking van maar weinig overgebleven Israëlieten en veel heidenen van ver-schillende volken ontstonden de Samaritanen. Hun naam dankten ze aan hun hoofdstad Sama-ria (2Kon.17:24-41 en Ezra 4:2). Met de tegenstelling tussen de Joden en de Samaritanen ineen bewoond gebied aan de noordoostgrens van Egypte had de Assyrische koning zijn doelbereikt. De Samaritanen vermengden de eredienst van de Here met de cultus van veel afgo-den. Voor de Judeeërs uit het Tweestammenrijk was het verleidelijk om daaraan mee te doen.Hun eigen God Jahweh werd immers ook nog gediend?!

Na de aankondiging van de bescherming van Jahweh tegen het dreigende Assyrische gevaarvolgen in dit gedeelte nog meer beloften voor het Tweestammenrijk Juda. Eerst herinnert deHere het Joodse volk aan het verleden. Hoewel de talrijke inwoners van het TienstammenrijkIsraël zich veilig waanden, zijn ze toch vanaf 724 tot 722 door de Assyriërs naar het Twee-stromenland gedeporteerd. Ook het Tweestammenrijk Juda is in 701 voor Christus op de stadJeruzalem na door de Assyriërs veroverd. Een groot deel van de bevolking is door koningSanherib naar Assyrië gedeporteerd.26 Het was alleen aan het rechtstreekse ingrijpen van God

25 In het Hebreeuws zijn steden vrouwelijk, en Ninevé is het (logische) onderwerp van dit hoofdstuk (Zie v.1.).26 Op het gevonden prisma van koning Sanherib (705 – 681) staan Assyrische inscripties die het bijbelse verhaalvan de rooftochten van de Assyrische vorst in het Tweestammenrijk Juda bevestigen. Volgens deze inscriptieszouden 200.150 Joden uit het Tweestammenrijk naar Assyrië zijn gedeporteerd. Alleen de nederlaag van Sanhe-

24

zelf te danken, dat de hoogmoedige Assyrische koning zijn doel niet bereikte, en uiteindelijkvernederd en verslagen naar zijn land moest terugkeren.27 Jahweh bleek machtig genoeg tezijn om zijn volk te verlossen. In 681 werd echter wel heel het Tweestammenrijk inclusief destad Jeruzalem door koning Esarhaddon onder de voet gelopen. Met die laatste vernederingwilde God zijn volk niet nog eens straffen.

12 Dit heeft Jahweh gezegd: “Al (of Indien/Als) waren zij ongedeerd (of veilig/vredig/volmaakt), en (nog) zo talrijk, toch zijn zij afgesneden (of weggemaaid) (geworden), en ver-dwenen (of voorbijgegaan/gepasseerd). Ik heb jou (= vrouwelijk!) vernederd (of gekweld). Ikzal jou (= vrouwelijk!) niet meer vernederen (of kwellen).”

Door het juk van Assyrië te verbreken, zou de Here de hoofdstad (= vrouwelijk!) 28 van hetTweestammenrijk Juda (of Juda (v.15)) 29 vanuit haar zwakke positie bevrijden. Dit is ook invervulling gegaan.

13 “(Wel)nu, Ik zal zijn juk [van(uit)] op (of over/boven) jou (= vrouwelijk!) (ver)bre-ken, en jouw (= vrouwelijk!) banden zal Ik (ver)scheuren”,

14 en (= maar) over (of tegen/boven) jou (= mannelijk!) (= Assyrië) heeft Jahweh bevo-len (of beschikt/geboden): “[Van(uit)] Jouw 30 naam zal niet meer voortgeplant (of gezaaid)worden. (Van)uit het huis van jouw (af)goden (of jouw God) 31 zal Ik gesneden en gegotenbeeld(en) vernielen (of vernietigen/afsnijden). Ik zal jouw graf (of begraafplaats) (klaar)ma-ken (of (neer)zetten/oprichten), want (of (om)dat) jij bent vervloekt (of verachtelijk (ge-maakt)).”

In vers 14 kondigde de profeet Nahum in opdracht van de Here het einde van het Assyrischerijk aan. Dit betekende ook het einde van het Assyrische koningshuis, want in die tijd zag meneen koning als de bezitter en eigenaar van zijn rijk. Een vorst was geen dienaar van zijn volk,maar zijn volk moest hem dienen.32

Tijdens de regering van koning Manasse (697 – 642) had het Tweestammenrijk Juda erg veellast van het machtige Assyrische rijk. Hoewel de zojuist bekeerde koning mocht terugkeren,werd hij in het Tweestammenrijk slechts een vazalkoning van Assyrië (2Kron.33:1-16). DeJudeeërs moesten belasting aan de Assyrische koning betalen, en zijn aan bevelen gehoorza-men.

Toen enkele tientallen jaren later de vrome koning Josia (640 – 609) regeerde, werd de Assy-rische invloed in het Tweestammenrijk steeds minder. Na de dood van de sterke en krachtda-dige koning Assurbanipal (669 – 627) brokkelde de Assyrische macht onder zijn zwakke enelkaar bestrijdende opvolgers (koning Assuretililani (627 – 623) en Sinsarishun (623 – 612))snel af. Koning Josia trok zelfs in zijn 12e regeringsjaar (629) met zijn leger het gebied vanhet Tienstammenrijk Israël binnen, dat toen nog als de provincie Samaria bij het Assyrische

rib door het ingrijpen van God, waarbij 185.000 mannen stierven (2Kon.18:35,36), staat niet op het prisma ver-meld.27 Op een wonderbaarlijke manier heeft de Here zijn volk in 701 voor Christus van de Assyrische legers bevrijd.In één nacht doodde de Knecht van de God Jahweh 185.000 mannen. Koning Sanherib kon niets anders doen,dan met het restant van zijn legers naar zijn hoofdstad Ninevé vluchten (2Kon.19:35,36, Jes.37:36,37).28 In het Hebreeuws zijn steden vrouwelijk evenals het woord Juda.29 Het gaat hier (vooral) over de hoofdstad Jeruzalem als vertegenwoordigster van het Tweestammenrijk Juda.30 In dit vers zijn de verwijzende (voornaam)woorden in het Hebreeuws mannelijk. Die verwijzen naar Assyriëen het Assyrische koningshuis.31 Het Hebreeuwse woord Elohim kan zowel God als (af)goden betekenen. Op grond van het tekstverband moetvoor de juiste vertaling worden gekozen.32 Zo mocht een koning in Israël niet regeren. Hij moest zijn volk dienen, en bovenal moesten de koning én hetvolk de Here dienen

25

rijk hoorde. Daar vernielde hij de tempels en altaren, en liet hij de onwettig aangestelde pries-ters doden (2Kon.23:15-20, 2Kron.34:3-7).

Van de Assyrische macht bleef na de val van Ninevé in 612 voor Christus weinig meer over.In 608 kwam er een einde aan het Assyrische rijk.

Er zou geen nieuwe generatie komen om de naam van het Assyrische rijk te laten voortbe-staan. Ook de Assyrische cultuur met de erbij horende afgodendienst zou verdwijnen. Dat isook in vervulling gegaan. Het rijk en de cultuur ervan zijn verdwenen. Restanten van afgods-beelden verdwijnen nog steeds door de tand des tijds, of vallen ten prooi aan moedwillige ver-nietiging.

15 Zie, op (of over/boven) de bergen de voeten van de brenger (of de aankondiger) vangoed nieuws, die (de boodschap van) vrede (of welzijn/voorspoed) laat horen (vgl. Jes.52:7).“Vier (feest op) jouw feest(dag)en, Juda! 33 Betaal (of Vergoed) jouw geloften (of gelofteof-fers) (= Kom jouw geloften na)! Ja, (of (om)dat/want) de minderwaardige (of vernietigende/waardeloze) (man) zal niet meer (of weer) doen om meer (of nog (eens)/verder) door (of in)jou heen te trekken (of door jou te gaan/te passeren) (= zal niet meer door jou heentrekken).Hij is helemaal uitgeroeid (of afgesneden/neergehakt).”

Toen de profeet Nahum optrad was de Assyrische koning Esarhaddon (681 – 669), die Jeruza-lem in 681 had veroverd, in 669 al aan een ziekte overleden.

Het gaat hier over de bergen in het Tweestammenrijk Juda. Daar brengt een boodschappergoede berichten. Hoogstwaarschijnlijk wordt met die boodschapper de profeet Nahum zelf be-doeld.

Het goede nieuws is de ondergang van de stad Ninevé en uiteindelijk ook van het Assyrischerijk. Daarom hadden de inwoners van het Tweestammenrijk Juda alle redenen om feest tevieren. Ook de beloften die ze aan de Here in benauwde tijden hadden gedaan, moesten zenakomen, want de wrede Assyrische soldaten zouden niet meer door het Joodse land en destad Jeruzalem trekken.

33 Omdat het woord Juda in het Hebreeuws vrouwelijk is, verwijzen hier de vrouwelijke (bezittelijke voornaam)-woorden naar heel het Tweestammenrijk, dat door de hoofdstad Jeruzalem werd vertegenwoordigd.

26

4. De verovering van Ninevé.

Hoofdstuk 2

1 De verstrooier is tegen jou opgetrokken. Bewaak de vesting! Let op de weg! Versterkde lendenen! Verstevig de macht buitengewoon!

2 Ja, Jahweh heeft de luister van Jakob als de luister van Israël hersteld, want plunde-raars hebben hen geplunderd, en zij hebben hun wijnranken vernield.

3 Het grote schild van zijn helden is rood geverfd. De dappere stervelingen zijn in fel-rood gekleed. Op de dag van zijn voorbereiding zijn de strijdwagens met vurige fakkels, enmet de lansen is gezwaaid.

4 De strijdwagens razen door de buitenzijden. Zij jagen heen en weer door de openplaatsen. Hun aanblik is als van fakkels. Als bliksemschichten schieten zij vooruit.

5 Hij herinnert zich zijn machtigen. Zij zullen struikelen op hun wegen. Zij haasten zichnaar haar muur, en de verdediging zal in gereedheid worden gebracht.

6 De poorten van de stromen zijn geopend, en het paleis is in elkaar gezakt.

7 Het is besloten. Zij is ontbloot. Ze is weggevoerd, en haar slavinnen klagen als koe-rende duiven. Zij slaan zich op hun borst.

8 Ninevé is in die dagen als een vijver water. Zij vluchten weg. “Blijft staan, blijftstaan!”, zullen ze roepen, maar niemand draait zich om.

9 “Rooft zilver! Rooft goud! Er is geen einde aan de inrichting van de rijkdom van allekostbare voorwerpen.”

10 Zij is een leegte, leeggeplunderd, verwoest. Een verslagen hart, wankelende knieën, enhuivering is in alle lendenen en al hun samengekomen opgewonden gezichten.

11 Waar is de verblijfplaats van de leeuwen, en die open plek voor de jonge leeuwen,waar de leeuw heeft rondgelopen? De volwassen leeuw was daar en de leeuwenwelp, en er isniemand die schrik aanjaagt.

12 De leeuw die genoeg verscheurde voor zijn welpen, en die wurgde voor zijn leeuwin-nen, vulde zijn holen met het verscheurde, en zijn verblijfplaatsen met wat verscheurd is.

13 “Zie, Ik zal je!” is het woord van Jahweh van de hemelse legers. “Ik zal jouw strijd-wagens in rook laten verbranden, en het zwaard zal jouw jonge leeuwen verteren. Jouwprooi zal Ik van de aarde afnemen, en naar de stem van jouw gezanten zal niet meer geluisterdworden.”

De profetie die Nahum over de toekomst kreeg, zag hij voor zijn ogen in vervulling gaan. Ietswat ruim 50 jaren later zou gebeuren, beschreef hij in dit hoofdstuk, alsof het al plaatsvond.

1 De verstrooier is tegen (of over/boven/op) jouw (= vrouwelijk!) gezicht (= tegen jou)opgetrokken (of opgegaan). (Be)waak (of Bewaar/Houdt) de vesting(werken) (of het bol-werk)! Let op (of Zie nauwlettend toe/Bewaak) de weg! Versterk (of Verstevig) de lendenen(of de heupen)! Verstevig (of Versterk) de macht (of de kracht) buitengewoon (of erg/heel)!

In vers 1 wordt de stad Ninevé (= vrouwelijk) 34 toegesproken. De verstrooier is het vijande-lijke leger dat tegen die grote stad zou optrekken. Daarom wordt de koning van Assyrië aan-gemoedigd om zijn beste beentje voor te zetten.35

34 In het Hebreeuws zijn steden vrouwelijk, en Ninevé is het (logische) onderwerp van dit bijbelboek (Nah.1:1).

27

2 Ja, (of want/(om)dat) Jahweh 36 heeft de luister (of de majesteit/trots/hoogmoed) vanJakob als de luister (of de majesteit/trots/hoogmoed) van Israël hersteld (of omgekeerd), want(of (om)dat) plunderaars (of leegmakers/ontvolkers) hebben hen geplunderd (of leeggemaakt/ontvolkt), en zij hebben hun wijnranken vernield (of geteisterd/bedorven).37

De luister en de trots van Israël is het prachtige heilige land (Ps.47:5). Het nageslacht van Ja-kob: het volk Israël, had en heeft alle redenen om trots te zijn op het land dat God aan henheeft gegeven (Ex.3:17b, Deut.8:7-10, enz.). Jahweh zou het land van de Israëlieten herstellen.Zijn straffen zouden voorbij zijn.

3 Het (grote) schild van zijn helden is rood geverfd (of rood gemaakt). De dappere (ofmachtige) stervelingen zijn in felrood gekleed. In (= Op) de dag van zijn voorbereiding zijnde (strijd)wagen(s) met (of in/door) vurige fakkels, en (met) de lansen is gezwaaid (of en delansen zijn geschud) (geworden).

Rode schilden werden vroeger wel veel vaker gebruikt (1Mak.6:39).

4 De (strijd)wagens razen (of gedragen zich als een gek) door (of in) de buitenzijden (ofde straten). Zij jagen (of rennen/lopen) heen en weer door de open plaatsen (of de pleinen).Hun aanblik[ken] (of Hun uiterlijk[en]) is als van fakkels. Als bliksemschichten schieten (ofsnellen/rennen) zij (vooruit).

De profeet beschreef hier, hoe het vijandelijke leger zich gereed zou maken om de stad aan tevallen. Vanuit voorbijrazende strijdwagens zouden de soldaten buiten de stadsmuur elk verzetuitschakelen, en de omgeving van de stad Ninevé verkennen. Op geschikte plaatsen konden zedan daarna met de aanval beginnen.

De Assyrische koning zou aan zijn legeraanvoerders denken, maar die zouden weinig succeshebben, want ze zouden struikelen. Wel zouden ze naar de buitenmuur van de stad rennen omdie te verdedigen.

5 Hij herinnert zich zijn machtigen (of zijn edelen). Zij struikelen (of wankelen) in (ofmet) (= op) hun wegen (of gaan/wandelen). Zij haasten zich (naar) haar muur, en de verdedi-ging (of de bescherming) zal in gereedheid (of zal tot stand) worden gebracht.

6 De poorten van de (vuur)stromen (of de rivieren) zijn geopend (of opengezet) (gewor-den), en het paleis (of de tempel) is (weg)gesmolten (= in elkaar gezakt).

De stad Ninevé lag aan de Tigris en een zijrivier daarvan. Rondom de stad waren ook grach-ten gegraven. Dit water rond de stad diende ook voor de verdediging. Poorten of sluizen in dierivieren of grachten zouden kunnen zijn opengezet. Hoewel deze voor de handliggende bete-kenis heel goed mogelijk is, is op grond van het tekstverband een andere uitleg waarschijnlijkbeter.

Als we naar de context van heel vers 6 en het vervolg kijken, en deze profetie vergelijken methet 3e hoofdstuk van dit bijbelboek, dan kunnen we beter denken aan het in brand steken vangrote delen van de stad Ninevé. Bovendien hoeven de 1e en deze 2e mogelijkheid elkaar nietuit te sluiten.

Tijdens de verovering van Ninevé zou het paleis (of misschien de tempel van die grote stad)

35 De (gebiedende) werkwoordsvormen zijn mannelijk enkelvoud.36 Jahweh betekent Ik zal zijn, die Ik ben, of Ik ben, die Ik ben. Hij is de trouwe Verbondsgod. Met deze naammaakte God zich aan Mozes bekend (Ex.3:14). De Statenvertalers vertaalden deze naam van God met de HEERE.Die naam wordt niet zomaar gebruikt. Als die naam van God wordt gebruikt, dan heeft dat een bepaalde beteke-nis. Het wil zeggen: “Geloof het nu maar, want Ik, de Verbondsgod, Ik ben, die Ik ben, heeft het gezegd.”37 Israël wordt door de Here ook wel met een wijnrank of druivenplant vergeleken (Ps.80:9,15, Jes.5:1-7,Hos.10:1).

28

wegsmelten ofwel in elkaar zakken. Waarschijnlijk zou dit gebeuren, doordat het in brand zouzijn gestoken (Nah.3:13,15).

7 Het (of Hij) is besloten (of bepaald) (geworden). Zij is ontbloot (geworden). Ze isweggevoerd (of weggeleid) (geworden), en haar slavinnen klagen (of kreunen/drijven weg/ge-leiden) (zo)als het geluid (of de stem) van (= (zo)als koerende) duiven. Zij slaan (zich) op hunborst(en) (of hun harten).

Ninevé wordt voorgesteld als een vrouw die helemaal wordt uitgekleed. De bevolking van destad zou in ballingschap gaan.

Zich op de borst slaan was in die tijd een teken van verdriet (Jes.32:12, Mat.24:30,Luk.18:13, 23:27,48).

8 Ninevé is van(uit) (= in) die dagen (zo)als een vijver water. Zij vluchten weg (of Zijontsnappen). “Blijft staan, blijft staan (of Houdt stand (of vol), houdt stand (of vol))!”, (zullenze roepen), en (= maar) niemand draait zich om (of niemand keert om).

Zoals water wegstroomt, zo zouden de mensen wegvluchten van angst.

9 “Rooft (of Plundert) zilver(geld)! Rooft (of Plundert) goud! Er is geen einde (of grens)aan (of van/voor) de inrichting (of structuur) van de rijkdom (of de overvloed/heerlijkheid/glorie/eer) van(uit) alle kostbare (gewenste) (gebruiks)voorwerpen (of vaten/gereedschap).”

De stad waar veel rijkdommen lagen opgeslagen, zou worden leeggeroofd.

10 (Zij is) een leegte, leeggeplunderd, verwoest. Een (weg)gesmolten (= verslagen) hart,wankelende (knikkende/waggelende) knieën, en huivering (of siddering/kramp/pijn) is in allelendenen (of heupen) en al hun samengekomen opgewonden (of bleke) gezichten.

11 Waar is de verblijfplaats (of het verblijf/de woonplaats) van de leeuwen, en die openplek (of die weidegrond) voor (of van) de jonge leeuwen (of de dorpen), waar de leeuw heeftgewandeld (of is gegaan) (= rondgelopen)? De volwassen leeuw was daar (en) de leeuwen-welp (of het jong van een leeuw), en er is niemand die schrik aanjaagt (of laat beven).

12 De leeuw die [in/met] genoeg (of voldoende) verscheurde (voor) zijn welpen (of jon-gen), en die wurgde voor (of van) zijn (volwassen) leeuwinnen, vulde zijn holen met het ver-scheurde (of een prooi/eten), en zijn verblijfplaatsen (of verblijven/woningen) met wat ver-scheurd is (of met een verscheurd dier).

Met de leeuw wordt de Assyrische koning bedoeld. Veel Assyrische koningen waren inder-daad zeer roofzuchtig en wreed. De leeuwinnen en de welpen waren de rest van het koninklijkhuis.

In de Assyrische kunst speelde de leeuw een belangrijke rol. Uit die afbeeldingen blijkt ook,dat Assyrische koningen op leeuwenjacht gingen.

13 “Zie mij naar (of bij) jou (= Zie, Ik zal je)!” is het woord van Jahweh van de (hemelse)legers. “Ik zal jouw (strijd)wagens in rook laten (ver)branden, en het zwaard zal jouw jongeleeuwen (of jouw dorpen) verteren (of verslinden/(op)eten). Jouw prooi (of Jouw eten) zal Ikvan(uit) de aarde (of het land) (laten) afnemen (of (laten) afsnijden/afhakken/uitroeien), ennaar de stem (of het geluid) van jouw gezanten (of jouw boodschappers/engelen) zal niet meergeluisterd worden (vgl. 2Kon.18:19-35).”

29

5. De vernedering en verwoesting van Ninevé en Assyrië.

Hoofdstuk 3

1 Wee de bloedstad, alles van haar is leugenachtigheid, vol van plundering. Het ver-scheurde wijkt er niet.

2 Het geluid is van een zweep, en het geluid is van ratelende wielen, voortjagende paar-den, hotsende strijdwagens,

3 steigerende ruiters, flikkerende zwaarden, bliksemende speerpunten, een overvloedvan neergeslagenen mensen en een massa lijken. Er is geen einde aan de dode lichamen. Zijzullen struikelen met hun lichamen

4 door de vele hoererijen van het verleidelijke van de bevallige hoer, de dame van tove-rijen, de verkoopster van heidenvolken met haar hoererijen, en families met haar toverijen.

5 “Zie, Ik zal je!” is het woord van Jahweh van de hemelse legers. “Ik zal jouw zomenvan je kleding boven jouw gezicht onthullen. Ik zal aan de heidenvolken jouw naaktheid latenzien, en aan de koninkrijken jouw schaamte.”

6 “Ik zal verachtelijke dingen op jou gooien. Ik zal jou als een grote dwaas behandelen.Ik zal jou als een schouwspel neerzetten.”

7 “Het zal zo zijn, dat iedereen die jou ziet, van jou zich zal terugtrekken. Hij zal zeg-gen: “Ninevé is verwoest! Wie zal over haar klagen? Waar zal ik troosters voor jou zoeken?”

8 “Ben jij beter dan No-Amon, de bewoonster aan de Nijl? Water is rondom haar, vanwie de vestingwal de brede rivier is, en het water haar muur is.”

9 Ethiopië en Egypte waren haar kracht. Er was geen einde aan. Put en Libiërs warenonder jouw helpers.

10 Toch is zijzelf als balling in gevangenschap gegaan. Ook zijn haar jonge kinderen opde hoeken van alle straten te pletter geslagen. Over haar aanzienlijken hebben ze het lot ge-worpen, en al haar voorname mensen zijn in de boeien geslagen.

11 Ook jijzelf zal dronken worden. Jij zal verborgen zijn. Ook jijzelf zal voor de vijandeen versterkte plaats zoeken.

12 Al jouw vestingsteden zijn vijgenbomen met de eerste vruchten. Als ze worden ge-schud, dan vallen ze vlakbij de mond van de eter.

13 Zie, jouw volk binnen jou zijn zwakke vrouwen. De poorten van jouw land zijn voorjouw vijanden wijd geopend. Het vuur heeft jouw grendels verteerd.

14 Put water voor de belegering voor jezelf! Versterk jouw vestingsteden! Kom de kleiin, en trap in het leem! Herstel de steenvorm!

15 Daar zal het vuur jou verteren, en het zwaard zal jou vernietigen. Het zal jou verterenals de jonge sprinkhaan. Maak je talrijk als de jonge sprinkhaan! Maak je talrijk als de sprink-haan!

16 Jij hebt jouw kooplieden talrijker gemaakt dan de sterren aan de hemel. De jongesprinkhaan heeft aangevallen. Hij vloog weg.

17 Jouw leiders zijn als de sprinkhanen, en jouw ambtenaren zijn als een zwerm grotesprinkhanen, die op een koude dag op de omheiningen bivakkeren. Als de zon is opgegaan,zijn zij weggevlucht, en de plaats waar ze zijn, is onbekend.

30

18 Jouw herders hebben gesluimerd. De koning van Assyrië en jouw aanvoerders liggenneer. Jouw volk is verspreid over de bergen, en er is niemand die het verzamelt.

19 Er is geen herstel voor jouw breuk. Ongeneeslijk is jouw wond. Alle luisteraars naarhet bericht over jou, hebben over jou in de handpalmen geklapt, want over wie is jouw slecht-heid niet voortdurend heengegaan?

1 Wee (of O,) de bloed[en]stad, al(les) van haar is leugenachtig(heid) (of bedrog), volvan plundering (of beroving/scheuring). Het verscheurde (of De prooi/Het afgescheurde)wijkt (of vertrekt/houdt … op) (er) niet.

Ninevé werd door de profeet een bloedstad genoemd, omdat door de leiding van die stad veelveel mensen werden vermoord (vgl. Jes.10:7).

Volken werden gepaaid met mooie beloften om ze in hun greep te krijgen, maar vervolgenshield men zich niet aan de afspraken (Jes.36:16-20). Ninevé was bovendien een stad vol roof-goed.

Opnieuw wordt in de volgende verzen iets wat 10-tallen jaren later zou gebeuren, beschrevenalsof het al plaatsvond.

2 Het geluid (of De stem) is van een zweep, en het geluid (of de stem) is van (een) rate-lend(e) (of schuddend(e)) wiel(en) (of rad(eren)), voortjagend(e) (of galloperend(e)) paard-(en), hotsende (of dansende/(op)springende) (strijd)wagen(s),

3 (op)steig(er)ende ruiter(s), flikkerend(e) zwaard(en), bliksemende spe(e)r(punt)(en),een overvloed (een veelheid) van neergeslagen( mens)en (of verslagenen) en een massa (ofeen zwaar gewicht aan) lijk(en) (of karkas(en)). Er is geen einde (of geen grens) aan het (do-de) lichaam (= de (dode) lichamen). Zij zullen struikelen (of wankelen) met (of door/in) hun(dode) lichamen

4 vanuit (= door) de vele hoererijen van het verleidelijke (of het aangename/goede) vande bevallige (of genadige) hoer, de dame (of de eigenares) van toverijen, de verkoopster van(heiden)volken met (of door) haar hoererijen, en families (of gezinnen/geslachten) met (ofdoor) haar toverijen.

Bij de hoererijen van Ninevé gaat het vooral over religieuze prostitutie. Dit kwam veel voorbij de dienst aan de godin Astarte (= Groei) of Istar. Dat was de godin van de vruchtbaarheiden de seksualiteit.

Ook kan men hierbij denken aan de mooie beloften die de Assyriërs deden om andere volkenin te palmen en te bedriegen.

Toverijen en bezweringen kwamen in de godsdienst van die tijd veel voor (2Kon.9:22). Vaakbestond dat alleen maar uit bedrog, maar hierachter kan eveneens het werk van de satan zit-ten (vgl. Num.22-24, 1Sam.18:10, 28:7-19). Dit laatste geldt ook voor de dienst aan de afgo-den (Deut.32:16,17).

5 Zie mij naar (of bij) jou (= Zie, Ik zal je)!” is het woord van Jahweh van de (hemelse)legers.38 “Ik zal jouw (= vrouwelijk!) zomen (of jouw slippen/panden) (van je kleding) boven(of over) jouw (= vrouwelijk!) gezicht onthullen (of ontdekken). Ik zal aan de (heiden)volken

38 Jahweh betekent Ik zal zijn, die Ik ben, of Ik ben, die Ik ben. Hij is de trouwe Verbondsgod. Met deze naammaakte God zich aan Mozes bekend (Ex.3:14). De Statenvertalers vertaalden deze naam van God met de HEERE.Die naam wordt niet zomaar gebruikt. Als die naam van God wordt gebruikt, dan heeft dat een bepaalde beteke-nis. Het wil zeggen: “Geloof het nu maar, want Ik, de Verbondsgod, Ik ben, die Ik ben, heeft het gezegd.”

31

jouw (= vrouwelijk!) naaktheid laten zien (of tonen), en aan de koninkrijken (of de koning-schappen) jouw (= vrouwelijk!) schaamte.”

Met ontbloten wordt het afbreken van (een deel van) de muren van de stad bedoeld, zodatNinevé kon worden verwoest. Dat was ook een diepe vernedering.

6 “Ik zal verachtelijke (of gruwelijke/verfoeilijke) dingen op (of over) jou (= vrouwelijkenz.!) gooien (of werpen). Ik zal jou als een grote dwaas (of jou met veel verachting) behan-delen. Ik zal jou als een schouwspel (of een spektakel/jou te kijk) (neer)zetten (of (aan)stel-len).”

Vuilnis of restanten van afgodsbeelden op iets of iemand gooien is erg beledigend en vernede-rend. Dat zou Ninevé overkomen. De stad zou een grote puinhoop worden.

7 “Het zal (zo) zijn, dat iedereen die jou zien (= ziet), van(uit) jou zich zal terugtrekken(of jou zal (weg)vluchten). Hij zal zeggen: “Ninevé is verwoest (of vernietigd)! Wie zal voor(of naar) (= over) haar klagen (of verdriet hebben)? [Vanuit] waar zal ik troosters (of bemoe-digers) voor (of naar) jou zoeken?”

Vrijwel niemand zou de verwoesting van de stad Ninevé beklagen, omdat bijna iedereen degruwelen en verschrikkingen van de Assyriërs aan den lijve had ervaren, of van dichtbij hadmeegemaakt. Men zou blij zijn, en tot de conclusie komen, dat Ninevé haar welverdiendeloon had gekregen.

8 “Ben jij beter dan No-Amon, de bewoonster in (of met) (= aan) de Nijl (of de (ri-vier)stromen/kanalen)? Water is rondom (of in de omtrek) [voor (of aan/van)] haar, van wie(of (van degene) die/dat) de vesting(wal) (of de wal/muur) de brede rivier (of de zee) is, (en)het water haar muur is.”

No-Amon is een andere naam voor de Egyptische plaats Thebe. Deze stad lag in Boven-Egypte aan de Nijl, en was lange tijd de hoofdstad van dat land.

32

Het water van de Nijl beschermde de stad. Als het water hoog stond, zodat hele gebiedenwerden overstroomd, dan leek het op sommige plaatsen wel een zee. Zo’n brede rivier werdtoen ook wel een zee genoemd.

Toch is deze sterke Egyptische hoofdstad in 664 voor Christus door de Assyrische koningAssurbanipal (669 – 627) volledig verwoest. Ninevé zou hetzelfde lot ondergaan.

9 Ethiopië en Egypte (waren) haar kracht (of haar stevigheid) (= de kracht van No-Amon). Er was geen einde (of grens) aan. Put en Libiërs waren onder (of met/in) jouw (=vrouwelijk!) helpers.

Ethiopië ligt aan de zuidgrens van Egypte. De Ethiopiërs stammen af van Kus, een zoonvan Cham (Gen.10:6,7, 1Kron.1:8,9). Ook de Egyptenaren horen bij het nageslacht vanCham (Gen.10:6,13, 1Kron.1:8,11). Put was het land Punt of Poent. Het is de Hebreeuwsenaam voor Libië. Volgens de geschiedschrijver Flavius Josefus was Put de stichter van Libië.In zijn tijd zou er in Libië een rivier zijn met de naam Put.39 Libië ligt ten westen van Egyp-te (vgl. 2Kron.12:3, Dan.11:43).

In die tijd was er in Egypte een Ethiopisch koningshuis aan de macht. Op dat moment regeer-de farao Tirhaka (690 – 664) (2Kon.19:9, Jes.37:9). De Libiërs waren door de Ethiopiërs on-derworpen, en hielpen in de strijd tegen de Assyriërs. Het mocht niet baten, want Thebe werdtoch door de Assyriërs veroverd.

10 Toch (of Zelfs/Ook) is zijzelf als (of voor/aan) balling in (krijgs)gevangenschap ge-gaan. Ook (of Zelfs/Toch) zijn haar jonge kinderen in (of door) (= op) het hoofd (of de top) (=de hoek(en)) van alle straten (of buitenzijden) te pletter geslagen (of verpletterd). Over (ofBoven) haar aanzienlijken (of haar geëerden) hebben ze het lot (of de vergoeding/beloning)geworpen, en al haar voorname( mense)n (of haar groten) zijn in (of met) de boeien geslagen(of gebonden/vastgezet) (geworden).

11 Ook (of Zelfs/Toch) jijzelf (= vrouwelijk enz.!) zal dronken worden. Jij zal verborgenzijn. Ook (of Zelfs/Toch) jijzelf zal vanwege (of vanuit) (= voor) de vijand een versterkteplaats (of een vesting) zoeken (of verlangen/eisen).

In Ninevé zouden veel mensen dronken worden om zo de angst niet te voelen. Dit deden in-woners van een stad in dergelijke omstandigheden wel vaker (vgl. Jes.22:13, Dan.5:1-4,30).

Terwijl de Assyriërs de stad Thebe innamen, zochten de inwoners een schuilplaats of een ves-ting om zich voor de wrede soldaten te verbergen. Hetzelfde lot zouden ook de inwoners vanNinevé ondergaan.

12 Al jouw vesting(sted)en (of jouw forten) zijn vijgen(bomen) met de eerste vruchten.40

Als ze worden geschud, (dan) vallen ze vlakbij (of op/tegen) de mond van de eter.

Dit gedeelte begint met de verovering van Assyrië, verderop wordt de ondergang van dehoofdstad Ninevé op een profetische manier beschreven.

De sterke vesting(sted)en en forten waarop de Assyriërs hun vertrouwen stelden, zouden vrijsnel in handen van de vijand vallen.

13 Zie, jouw volk binnen jou zijn (zwakke) vrouwen. De poorten van jouw land (of jouw

39 Flavius J., Joodse Oudheden, deel 1, hoofdstuk 6:2.40 Een volwassen vijgenboom levert 2 oogsten per jaar: één in het begin van de zomer en één in het najaar. Devroege vijgen zijn in juni of juli al eetbaar. Deze kleine zomeroogst bestaat uit vruchtjes die in het vorige najaaral zijn gevormd, en aan de boom zijn blijven hangen. Ze zijn van veel betere kwaliteit, dan de vijgen die in de la-te herfst worden geoogst. Bij de verovering van de Assyrische vesting(sted)en zou dus het beste in de handenvan de vijanden vallen.

33

aarde) zijn voor (of naar) jouw vijanden wijd geopend (geworden). Het vuur heeft jouw gren-dels verteerd (of verslonden/(op)gegeten).

Veel soldaten en mannen zouden al zijn gesneuveld, en de overigen zouden van angst zichgedragen als zwakke vrouwen. Ze zouden niet goed in staat zijn om het land te verdedigen.

De poorten van het land waren de vestingen aan de grens van Assyrië, waarvan Ninevé sindskoning Sanherib (705 – 681) de hoofdstad was. De verovering ervan zou vrij gemakkelijkgaan. Zo gemakkelijk, dat het voor de profeet Nahum leek, alsof het al bijna was gebeurd.

De deuren in de poorten van een vijandelijke burcht of stad waren van hout. Om een poortopen te krijgen probeerde men de houten deur in brand te steken. Zo zou het vuur de grendelsverteren.

14 Put water van (= voor) de belegering (of bolwerk/omwalling) voor (of van) jezelf!Versterk jouw vesting(sted)en (of forten)! Kom de klei (of de modder) in (of door), en (ver)-trap (of vertreed) in (of door) het leem (of klei/cement)! Herstel (of Versterk) de steenvorm(of de steenoven)!

Hier gaat het over de komende belegering van Ninevé.

De inwoners van de grote stad werden aangemoedigd om zich voor te bereiden op het beleg.Om dat beleg te doorstaan moest een ruime watervoorraad worden aangelegd (vgl. Jes.22:9),want de vijand zou natuurlijk proberen de watertoevoer naar Ninevé af te snijden. Ook moes-ten ze de vestingen en muren controleren, en waar het nodig was, ze herstellen en/of verster-ken.

Ondanks al deze inspanningen zou het geen succes worden, want de vijandelijke legers zou-den de stad toch binnenkomen.

15 Daar zal het vuur jou verteren (of verslinden/(op)eten), en het zwaard zal jou vernieti-gen (of neerhakken/afsnijden). Het (of Zij) (= Het zwaard) zal jou verteren (of verslinden/(op)eten) (zo)als de jonge sprinkhaan (of de sprinkhaanlarve/verslinder). Maak je talrijk (ofgewichtig) (zo)als de jonge sprinkhaan (of de sprinkhaanlarve/verslinder)! Maak je talrijk (ofgewichtig) (zo)als de sprinkhaan (of de sprinkhanenzwerm)!

De stad zou in brand worden gestoken, en het overgrote deel van de inwoners zou met hetzwaard worden gedood.

De vijandelijke legers worden hier vergeleken met sprinkhanen. Zoals veel sprinkhanen hetland helemaal kunnen kaalvreten, zo zouden grote troepen soldaten de stad plunderen en ver-woesten.

16 Jij hebt jouw kooplieden (of handelaren/marskramers) talrijker gemaakt dan de sterrenvan (= aan) de hemel[en]. De jonge sprinkhaan (of de sprinkhaanlarve/verslinder) heeft aan-gevallen (of geplunderd). Hij vloog (weg).

De talrijke kooplieden hadden de stad rijk gemaakt, en veel schatten opgestapeld. Jongesprinkhanen (= vijandelijke soldaten) zouden deze schatten roven. Als de stad zou zijn be-roofd en verwoest, zouden de (gegroeide) sprinkhanen nog sneller verdwijnen, dan ze warengekomen. Ze zouden snel wegvliegen.

De profeet Nahum beschreef in de laatste verzen iets wat over ruim 50 jaren in vervulling zougaan, alsof het al was gebeurd.

17 Jouw (= tot en met dit vers vrouwelijk!) (geestelijke) leiders zijn (zo)als de sprinkha-nenzwerm (of de sprinkhaan) (= de sprinkhanen), en jouw ambtenaren (of jouw (leger)over-sten) zijn (zo)als een zwerm (grote) sprinkhanen, die in (= op) een koude dag in (= op) de

34

omheiningen (of de wallen/muren) bivakkeren (of zich … legeren). (Als) de zon is opgegaan(of verschenen), [en] zijn zij weggevlucht (of verjaagd (geworden)), en de plaats [van hem]waar ze zijn, is onbekend.

De leiders en hoge ambtenaren van de stad Ninevé worden met andere sprinkhanen vergele-ken. Zolang het koud is, vliegen sprinkhanen niet. Dan zitten ze in grote groepen op muren.Zodra het warm wordt, vliegen ze weg. Zo zou een deel van de hovelingen en hoge ambtena-ren van Ninevé verdwijnen, als het ze te heet onder de voeten zou worden. Het zou zelfs nietmeer bekend zijn, waar ze zijn heengegaan.

18 Jouw (= vanaf hier mannelijk!) herders hebben gesluimerd (of zijn slaperig geweest).De koning van Assyrië en jouw aanvoerders (of machtigen/heersers) liggen (neer) (of verblij-ven). Jouw volk zijn (= is) verspreid (of verstrooid) over (of op) de bergen, en er is niemanddie (het/ze) verzamelt (of er is geen verzamelaar).

Het gaat vanaf vers 18 niet in de eerste plaats over de (vrouwelijke) stad Ninevé, maar overheel Assyrië (mannelijk).

Tijdens de regering van de Assyrische koning Sinsarishun (623 – 612) werd Ninevé en grotedelen van het eens zo machtige rijk veroverd. De boodschap van de profeet was echter niet inde eerste plaats aan die koning gericht, maar bedoeld als bemoediging voor het Joodse volk inhet Tweestammenrijk Juda.

De herders van Assyrië zijn een ander deel van de hoge regeringsambtenaren van de koning,en met de aanvoerders worden de vorsten en de legeraanvoerders bedoeld. Deze mensen zou-den sluimeren. Verblind door hun onderlinge strijd om de macht zouden ze veel te weiningoog hebben gehad voor de verzwakking van het Assyrische rijk. Vooral daardoor zouden zehun ondergang tegemoet gaan. Uiteindelijk zouden de koning en de andere vorsten op degrond liggen, want ze zouden dan zijn doodgeslagen.

Het volk van de hoofdstad, en de rest van Assyrië, dat de verovering van het hele rijk zouoverleven, zou worden verstrooid over de bergen.

19 Er is geen verlichting (of vermindering) (= herstel) voor jouw breuk. Ongeneeslijk (ofZiek makend) is jouw wond (of jouw slag). Alle luisteraars naar (of (toe)hoorders van) hetbericht (of het nieuws) van (= over) jou, hebben over (of om(trent)) jou in de (hand)palm(en)geklapt, want (of (om)dat) over (of naar/tegen) wie is jouw slechtheid niet voortdurend heen-gegaan (of voorbijgegaan/gepasseerd)?

Niemand zou medelijden hebben met de Assyriërs, omdat bijna iedereen jarenlang hun wredeverschrikkingen aan den lijve had ervaren. Men zou juist blij zijn, omdat men van deze druken dreiging bevrijd zou zijn.

Klappen in de handen was meestal een teken van blijheid (2Kon.11:12, Ps.47:2, 98:8,Jes.55:12, Ezech.25:6).

De profeet Nahum voorspelde de ondergang van Ninevé en Assyrië. Al deze profetieën zijninmiddels in vervulling gegaan. In 612 voor Christus werd de grote Assyrische hoofdstadNinevé door de Medische koning Cyaxares I (625 – 585) en de Babylonische koning Nabopo-lassar (625 – 605) met hulp van de Scythen verwoest. Van de Assyrische macht bleef na deval van Ninevé weinig meer over. De val van de Assyrische hoofdstad bracht tijdens de rege-ring van de vrome Judese koning Josia (640 – 609) inderdaad een nieuwe vrijheid.

Met steun van Egypte kon de Assyrische koning Assuruballit II (612 – 608) in Haran nogenkele jaren standhouden, maar in 609 voor Christus werd met hulp van de Scythen deze

35

nieuwe hoofdstad door Nabopolassar ingenomen. In 608 kwam er ook een definitief einde aanhet Assyrische rijk.

36

4. GODS GEOPENBAARDE PLAN MET ZIJN VOLK.

1. Terugblik en toekomstperspectief.

Alle opgeschreven profetieën van de profeet Nahum zijn al vervuld. Hoewel het Assyrischerijk voor altijd oppermachtig scheen te zijn, werd tijdens de regering van de vrome koningJosia (640 – 609) de Assyrische invloed in het Tweestammenrijk steeds geringer. Sinds 640kregen de Assyriërs last van de oprukkende Scythen. Na de dood van de sterke en krachtdadi-ge koning Assurbanipal (669 – 627) brokkelde de Assyrische macht onder zijn zwakke op-volgers Assuretililani (627 – 623) en Sinsarishun (623 – 612) snel verder af. De Judese ko-ning Josia trok in 629 voor Christus zelfs met zijn leger het gebied van het Tienstammenrijkbinnen, dat toen nog als de provincie Samaria bij het Assyrische rijk hoorde. Daar vernieldehij de altaren van afgoden, en liet de onwettig aangestelde priesters doden (2Kon.23:15-20,2Kron.34:3-7).

Door de toenemende macht van het Babylonische rijk van Nabopolassar (625 – 605) en Medi-sche rijk van Cyaxares I (625 – 585), en de komst van de Scythen werd Assyrië ernstig be-dreigd. In 614 werd de belangrijke stad Assur door de vijandelijke legers veroverd. Na eenbeleg van enkele weken werd de grote hoofdstad Ninevé in 612 voor Christus door koningCyaxares I en koning Nabopolassar met hulp van de Scythen ingenomen en verwoest. Van deAssyrische macht bleef na de val van Ninevé weinig meer over. Deze stad is nooit meer her-bouwd. Het is daar nog steeds een puinhoop. Ninevé is een ruïnestad in het huidige Irak bij deplaats Mosoel.

Na de val van Ninevé kon de Assyrische koning Assuruballit II (612 – 608) met steun vanEgypte in Haran nog enkele jaren standhouden, maar in 609 werd met hulp van de Scythendeze nieuwe hoofdstad door Nabopolassar ingenomen. Dat betekende vrijwel het einde vanhet Assyrische rijk. De val van Ninevé bracht tijdens de regering van de vrome koning Josiainderdaad een nieuwe vrijheid.

Dat deze vrijheid niet lang standhield, lag niet aan God, maar aan de hardnekkige ongehoor-zaamheid van het Joodse volk. Na koning Josia kwamen er allemaal kwaadaardige koningenop de troon. In het Tweestammenrijk Juda heerste steeds meer slechtheid en rechteloosheid.

De Here stelt meestal voorwaarden aan het vervullen van zijn beloften (vgl. Jer.18:7-10). Godwas zo boos op de stad Ninevé, dat Hij die grote stad wilde verwoesten. Toen de bevolkingvan die stad zich bekeerde, veranderde de Here zijn plannen, en spaarde de stad (Jona 3:10).

Ongeveer 50 jaren later kwam de wrede Tiglatpileser III (745 – 727) via een staatsgreep aande macht. Onder deze koning en zijn opvolgers staken de oude Assyrische roofzucht enwreedheden weer de kop op.41 Daarom gebruikte de Here het Assyrische rijk als een stok omde ongehoorzame Israëlieten en andere volken mee te slaan (Jes.10:5, 14:29). Daarna kwamalsnog Gods straf voor de grote stad Ninevé en het Assyrische rijk.42

41 Zie Turennout T. van, Jona, duif, Aduard, 2015.42 Wij kunnen door ons handelen en bidden Gods plannen beïnvloeden, en zelfs veranderen. In het paradijs wildede Here, dat de mensen voor altijd gelukkig zouden zijn, maar Adam en Eva hebben door hun zonden Godsplannen verstoord (Gen.3). De Here beloofde de Israëlieten, dat ze voor altijd in het land Kanaän mochten blij-ven wonen, maar door hun slechte gedrag moest Hij de Joden in ballingschap laten voeren. Door gebed en beke-ring wijzigt de Here soms zijn plannen (Am.7:1-9). Door het gelovige gebed van koning Hizkia (727 – 697)kwam de profetie dat hij spoedig zou sterven, niet uit. Zijn leven werd met 15 jaren verlengd (Jes.38:1-8).

37

Door de structurele ongehoorzaamheid van het Joodse volk kwam het onder het nieuwe jukvan het Babylonische rijk. In 605 voor Christus veroverde kroonprins Nebukadnezar (= Nebo,bescherm mijn grens)43 het Tweestammenrijk Juda met de hoofdstad Jeruzalem. De Israëlie-ten raakten eeuwenlang hun vrijheid kwijt, en werden door allerlei volken en koninkrijkenonderdrukt.

Nog steeds hebben veel Joden het moeilijk. Toch zal dat niet zo blijven, want God heeft zijnvolk een rijke toekomst beloofd. Net als het Assyrische rijk zullen alle rijken uiteindelijk ver-dwijnen, maar het koninkrijk van Jezus Christus zal eeuwig duren. Onder zijn eeuwige ko-ningschap zal voor altijd vrede heersen in de hemel en op de aarde.

43 Nebo was de naam van de 2e god van de Babyloniërs (Jes.46:1). Het was de god van de wijsheid.

38

2. Tijdbalk.

De oudere jaartallen zijn slechts benaderingen.

Voor Christus5155 Schepping.2895 Zondvloed.1953 Geboorte van Abram.1663 Intocht van het volk van de Hebreeën in Egypte.1448 Uittocht uit Egypte na de 10e plaag.1448 – 1408 Tocht van de Hebreeën naar Kanaän.1408 – 1383 Jozua in Kanaän.1383 – 1033 De tijd van de richters onder het volk Israël.1033 – 1012 Regering van koning Saul1012 – 972 Regering van koning David.

972 – 932 Regering van koning Salomo.969 De tempelbouw onder koning Salomo.932 – 722 De Koningentijd van Israël, de 10 stammen uit het noorden.932 – 586 De Koningentijd van Juda, de 2 stammen in het zuiden.722 Val van Samaria, wegvoering van der rest van het Tienstammenrijk door

Sargon II.727 – 697 Regering van koning Hizkia.697 – 642 Regering van koning Manasse.681 – 669 Regering van koning Esarhaddon van Assyrië.669 – 627 Regering van koning Assurbanipal van Assyrië.664 Verwoesting van Thebe door Assyrië642 – 640 Regering van koning Amon.640 – 609 Regering van koning Josia.629 Koning Josia trok met zijn leger het Tienstammenrijk binnen.625 – 585 Regering van Cyaxares I van Medië.625 – 605 Regering van Nabopolassar van Babel.612 Verwoesting van Ninevé.609 Val van Haran.608 Het einde van het Assyrische rijk.605 Eerste wegvoering. Daniël en zijn vrienden worden meegevoerd naar Babel.605 – 171 Juda onder heerschappij van andere volken.604 – 562 Regering van koning Nebukadnezar II.559 – 529 Kores II is koning over het (grote) rijk van Perzen en Meden.538 – 332 Israël onder de macht van de Perzen en Meden.537 De terugkeer van de Joden uit de ballingschap.515 De tempel is herbouwd.142 – 63 In feite is Juda onder leiding van de Makkabeeën onafhankelijk.37 – 4 Regering van koning Herodes de Grote in Israël.±5 Geboorte van Jezus Christus.

Na Christus±29 Hemelvaart van Jezus Christus.

39

5. HET DOEL VAN HET BIJBELBOEK NAHUM.

We hebben een blik in de toekomst van het verleden mogen werpen. Die toekomst is voor onsverleden tijd. Daarbij hebben we ook gezien hoe alle profetieën van het betrouwbare boek invervulling zijn gegaan. Hieruit bleek en blijkt hoe betrouwbaar Gods woorden en profetieënzijn. Door de bestudering van de profetieën die in vervulling zijn gegaan, kunnen we de on-vervulde profetieën beter leren begrijpen.44 Dit alles kan ons nog veel meer geloofsvertrou-wen geven in Gods woord en werk. Vooral voor de profetieën die nog niet in vervulling zijngegaan.

Ook hier geldt het woord uit de Bijbel: “Want een ieder die heeft, aan hem zal gegeven wor-den, en hij zal overvloed hebben; maar van wie niet heeft, ook wat hij heeft, zal van hem af-genomen worden” (Mat.25:29). Wie studeert in de Bijbel, en er naar handelt, zal groeien, enzal God steeds beter leren kennen. Wie echter oppervlakkig is, en voor God geen tijd en moei-te overheeft, bij hem of haar stagneert de groei. De Bijbel wordt dan steeds meer een geslotenboek, en de hemel wordt van koper. Zo sprak Jezus in gelijkenissen om het geheim van zijnkoninkrijk bekend te maken aan de gelovigen, die er echt interesse in hadden en hebben.Mensen die er wat voor over hebben. Het is echter niet bedoeld voor de oppervlakkige meelo-pers (Mat.13:10-17,34,35).

God wil ons een deel van zijn plan met de schepping openbaren. Hij vindt het nodig, dat weiets van de toekomst weten. Als onze trouwe Vriend deelt Hij ons er iets van mee.45 Het rijkvan Jezus Christus komt er aan. Het zal alle andere rijken en restanten van rijken verpletterenen vernietigen. Er zal niets van overblijven.

Ook nu moeten we als gelovigen niet stil blijven staan, maar doorgaan en doorgroeien. Latenwe maar hard aan het werk gaan, en veel bidden. Bidden om de vervulling van Gods beloften.We hebben immers gezien, dat de vervulling van de profetieën van Nahum veel zegen brachtvoor het Tweestammenrijk Juda. De Joden werden van hun machtige en wrede onderdrukkerAssyrië bevrijd. Tijdens de regering van de vrome koning Josia (640 – 609) gaf de Here hetJoodse volk weer vrede en welvaart. Als wij naar God willen luisteren, en Hem gehoorzamen,dan wil Hij ook naar ons luisteren. Dan maakt Hij zijn beloften van verlossing en zegen waar.

44 Zo wordt er in het bijbelboek Haggaï gezegd, dat God de hemel en aarde zou doen beven (Hag.2:7,23a). Zoalspersonen van iets moois of iets verschrikkelijks sterk onder de indruk kunnen raken, en daardoor kunnen beven,zo zouden ook de hemel en de aarde beven. Beven, omdat veel koninkrijken door onderlinge strijd ten onderzouden gaan. Zulke uitdrukkingen komen eveneens in het Nederlands voor. Dit betekent niet, dat er een echtehemelbeving of aardbeving zou komen, maar dat de (hele) schepping als het ware mee zou leven met de emotiesen ervaringen van de mensen. De aarde was verontrust door het geweld van de talrijke legers. Het vuur waarmeesoldaten en veroveraars vaak steden, akkers en boomgaarden in brand staken, liet de lucht in het hemelgewelfvan de hitte trillen (van angst). Zo zagen en beleefden de mensen dit. Doordat de profetieën van Haggaï zijnvervuld, kunnen we dit ook nog controleren. Van een echte concrete hemelbeving lezen we in de Bijbel niets.Ook heeft in die tijd niet de hele aarde gebeefd. Dit leert ons, hoe we een dergelijke uitdrukking bij nog onver-vulde profetieën moeten uitleggen.Vooral het bijbelboek Daniël, waarbij eveneens alle profetieën in vervulling zijn gegaan, is een heel goed oefen-boek voor leren begrijpen van profetieën.45 Sommige mensen denken, dat God niet je vriend wil zijn. De Bijbel is daar heel duidelijk over. Hij was devriend van Mozes (Ex.33:11) en Abraham (2Kron.20:7, Jes.41:8, Jak.2:23). De Here Jezus noemde zijn discipe-len zijn vrienden (Luk.12:4). Zo sprak Hij ook over Lazarus (Joh.11:11). Jezus Christus is de vriend van al zijnkinderen. Voor hen gaf Hij in zijn grote liefde zijn leven (Joh.15:13-15).

40

De Here is een levende en een almachtige God, ook vandaag. Hij kan, wat voor ons onmoge-lijk lijkt, mogelijk maken.

Als wij in gehoorzaamheid bidden, dan wijzigt God soms zijn plannen (Am.7:1-9). Zo mochtAbraham bidden voor de slechte stad Sodom (Gen.18:16-33). Door het gelovige gebed vankoning Hizkia (727 – 697) kwam de profetie dat hij spoedig zou sterven, niet uit. Zijn levenwerd met 15 jaren verlengd (Jes.38:1-8). Toen de stad Ninevé zich bekeerde, kwam ook deprofetie van Jona niet uit. God spaarde de stad (Jona 3:10). Het gebed van de gelovige doetdus erg veel. Het is een geducht wapen, dat we niet moeten onderschatten of verwaarlozen.

We moeten bidden om de komst van Jezus Christus. Ook moeten we waken. De tekenen vande tijd moeten we in de gaten houden. Het werk moet doorgaan. Gehoorzaam werkend enbiddend mogen we meebouwen aan Gods koninkrijk. Met het kompas van Gods Woord moe-ten we aan de slag. Laten de gelovigen van vandaag en morgen elkaar bemoedigen en aanspo-ren in ware liefde. We moeten de handen ineenslaan, want we hebben elkaar zo ontzettendhard nodig. Als we zo in gehoorzaamheid aan Gods wil aan het werk gaan, dan kunnen weook vandaag zijn zegen verwachten.

41

Literatuur.Abegg M. Jr., The Dead Sea scrolls Bible, San Francisco, 1999.Alexander D. en P. e.a., Handboek bij de Bijbel, Den Haag, 1976.Bimson J.J., Encyclopedie van Bijbelse plaatsen, Kampen, 2007.Brenton L.C.L., The Septuagint with Apocrypha: Greek and English, 9e druk, Londen, 2001.Dächsel K.A., Bijbel of de geheele Heilige Schrift, deel 4, Jesaja - Maleachi, 2e druk, Utrecht,

1892.Dronkert K., Gids voor het Oude Testament, Kampen, 1964.Eban A., Mijn volk, de geschiedenis der Joden, Amsterdam/Antwerpen, 1976.Flavius J., De Oude Geschiedenis van de Joden, vertaling Meijer F.J.A.M. en Wes M.A.,

4e druk, Amsterdam, 2005.Grosheide F.W. e.a., Christelijke Encyclopedie, Kampen, 1959.Herodotus, Historiën, vertaling Damsté O., 5e druk, Bussum, 1978.Holland M., Wuppertaler Studienbibel, Die Propheten Nahum, Habakuk und Zephanja, Wup-

pertal, 1986.Keil C.F., Commentary on the Old Testament, deel 10, The minor prophets, 2e druk, Massa-

chusetts, 2006.Paul M.J. e.a., SBOT, deel 12, Bijbelcommentaar Hosea - Maleachi, Doorn, 2015.Pusey E.B., Barnes’ Notes, The minor prophets, 2e druk, Grand Rapids, 2005.Ridderbos J., Korte Verklaring, De kleine profeten, deel 2, Obadja - Zefanja, 5e druk, Kam-

pen, z.j.Snoek I., Heilige Geschiedenis, 13e druk, Den Haag, z.j.Woude A.S. van der e.a., Bijbels Handboek, deel 1, 2a en 2b, Kampen, 1981/1982/1983.

42

INDEX

A

Abram 6, 38, 39, 40Achaz 12Amon 7, 8, 16, 38Aram 12Assurbanipal 5, 8, 16, 24, 32, 36, 38Assuretililani 24, 36Assuruballit II 34, 36Assyrië 4, 7, 8, 13, 14, 15, 16, 18, 22, 23,

24, 26, 29, 30, 32, 33, 34, 36, 38, 39Assyriërs 14, 18, 19, 21, 23, 30, 31, 32,

34, 36Assyrische rijk 5, 8, 15, 24, 25, 34, 35, 36,

37, 38Astarte 30

B

Babel 6, 7, 8, 13, 22, 38Babylonische rijk 36betrouwbaarheid van het boek 4, 9

C

Cham 15, 32Cyaxares I 5, 8, 16, 21, 34, 36, 38

D

Daniël 12, 38, 39, 44David 6, 38Dode Zeerollen 9, 13

E

Egypte 6, 9, 12, 23, 29, 31, 32, 34, 36, 38Esarhaddon 7, 8, 22, 23, 24, 25, 38Ethiopië 29, 32Ethiopiërs 32

F

Flavius Josefus 32

G

Galilea 7, 15, 19God de Vader 18

H

Hebreeuws 9, 11Herodotus 7, 41Hizkia 7, 12, 22, 36, 38, 40Hosea 13

I

Immanuël 12

J

Jakob 6, 26, 27Jeremia 3, 13, 44Jeruzalem 3, 6, 7, 22, 23, 24, 25, 37Jesaja 3, 10, 12, 13, 44Jezus 5, 6, 9, 12, 18, 37, 38, 39, 40Jezus Sirach 9Joodse cultuur 11, 13Josia 7, 8, 16, 24, 34, 36, 38, 39Jozua 6, 38

K

Kanaän 6, 36, 38Knecht van de Here 18Koningentijd 6, 38Kores II 3, 38

L

Libiërs 29, 32

M

Maleachi 13Manasse 7, 8, 14, 16, 22, 23, 24, 38motief 12Mozes 6, 10, 17, 27, 30, 39

N

Nabopolassar 5, 8, 16, 21, 34, 35, 36, 38Nahum 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14,

15, 16, 21, 24, 25, 26, 33, 34, 36, 39Nebukadnezar II 37, 38Nijl 29, 31, 32

43

Ninevé 4, 5, 8, 13, 14, 15, 16, 21, 22, 23,24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34,36, 38, 40

Noach 6No-Amon 5, 8, 16, 29, 31, 32

P

Pekach 12Perzië 13Plato 12profetie 8, 9, 10, 12, 36, 40Ptolemeüs II 9Put 29, 32

R

Resin 12Richterentijd 6

S

Salomo 6, 10, 38Samaria 8, 23, 24, 36, 38Samaritanen 23Samuel 10Sanherib 7, 8, 15, 22, 23, 24, 33Saul 6, 38schrijver van het boek 4, 7, 11, 16

Scythen 34, 36Septuagint 9, 41Sinsarishun 24, 34, 36structuur van het boek 4, 13

T

tempel 3, 6, 7, 13, 27, 38Thebe 5, 8, 16, 31, 32, 38Tienstammenrijk 7, 8, 13, 16, 19, 23, 24,

36, 38Tiglatpileser III 36Tigris 15, 27Tijdbalk 38Tirhaka 32Tweestammenrijk 7, 8, 14, 15, 22, 23, 24,

25, 34, 36, 37, 39

V

verklaringsmethode 4, 9voorgeschiedenis 4, 6

Z

Zachariade profeet 13een zoon van Jojada 9het bijbelboek 44

44

Andere werken die de heer T. van Turennout heeft geschreven zijn:

Psalmen, profetische liederen,Jesaja, Jahweh redt,

Jeremia, Jahweh sticht,Klaagliederen van Jeremia,Ezechiël, God maakt sterk,

Daniël, God is rechter,Hosea, redder,

Joël, Jahweh is God,

Amos, lastdrager,Obadja, dienaar van Jahweh,

Jona, duif,Micha, wie is aan Jahweh gelijk,

Habakuk, de omhelsde,Zefanja, Jahweh heeft bewaard,

Haggaï, feest van Jahweh,Zacharia, Jahweh gedenkt,

Maleachi, boodschapper van Jahweh,De Openbaring mag niet verborgen blijven.

Ze zijn te vinden op de website via:

www.bijbelstudies.eu,www.vturennout.nl.