N i e u w s b r i e f

ínhoud> Kwallen geboren in

laboratoria van het ILVO 11

> MEMO Workshop GeneticaMoleculaire analyse technieken | 2

> Kunnen inheemse roofdieren een bloei van Mnemiopsis leidyi controleren?Partner 3: ULCO-LOG | 3

> Interview van de maand | 4Thomas Raud, ingenieur bij ULCO-LOG

Kwallen geboren in laboratoria van het ILVOO m d e p o s itie van M nem iopsis le idyi in he t v o e d se lw e b van d e Z u ide lijke N oo rdzee te achterhalen, w o rd en bij ILVO ve rsch illende ex­

pe rim en ten u itgevoerd . H iervoor z ijn heel w a t proefd ieren nodig. Het Is dus essentieel om over een stockcu ltuur van Mnemiopsis te beschikken.

Toen in de late zo m e r en he rfs t van 2011 de b loe i van M nem iopsis o p g a n g kw a m in Bel­

gië, konden d e on derzoekers van s ta rt gaan. Ze v in g e n enke le w ild e exe m p la ren en brachten die on de r In aguarla.

In te g e n s te llin g to t kw allen , h e b b e n r ib kw a l­len geen tw e e levensstadia (p o lie p /kw a l) . U it

een b e v ru ch t e itje van een ribkw a l kom t een

larve m e t tentakels, d ie lijk t op een m in ia tu u r zeedru if (Pleurobrachia pileus) en vrij rondzw em t in de w ate rko lom . Naarmate deze verder groe it,

zu llen zich lobb en gaan o n tw ikke len . Het sta­d ium w aarbij zowel tentakels ais lobben aanw e­zig zijn, w o rd t he t trans itie s tad ium genoem d.

Na ve rlo o p van ti jd de gene re ren de ten take ls en b li j f t een vo lw assen M nem iopsis m e t lo b ­ben over.

In s e p te m b e r vo r ig jaa r slaagde m en e r bij ILVO In om eieren, larven en trans ltles tad la te be kom en d o o r een gevariee rd d ie e t aan de kw ekende a d u lten te voe de re n . W e llich t spe­len o o k andere fac to re n (zoals te m p e ra tu u r, lichtregim e, enz.) een rol voo r het kweken.

r'Investeren In Je toekomst1

JW-t -PPI J i in te s t in * i ; i * 0 ÖM* 4* I w > w ja 1 * *| f MOTO#* kvanr b q l n u l i g n tw H U In ç l

ColofonRedactie: Sabrlne Derveaux, Lies Vansteenbrug- ge, Stefan Hoffman, Victor Langenberg, Lodewljk van Walraven, Dorothée Vincent, Thomas Raud, Johan Robbens, Greet Rlebbels, Filip Matthijs, Miriam Levenson, Elvlre Antajan, Jean-MIchel Bryllnskl, Sophie Pitois, Jan Van Dalfsen

Vormgeving: Kliek Creatieve Communicatie, vwwv.kllek.be

Projectverantwoordelijke: Johan Robbens

www.ilvo.vlaanderen.be/memo

'T h e d o c u m e n t re f le c ts t ls e a u th o r 's v ie w s

T h e INTERREG IVA 2 'Seas P ro g ra m m e A u th o r it ie s

a re n o t lia b le C r a r iv u s e t ls a t rn a v b e m a d e o f tlse

r ifo m n a t io n c o n ta in e d th e re in !

ILVO,

3 ulcer .

Deltares

Ifremer Cefas

^ wesi-Vtaandenen » Levenscyclus van Mnemiopsis leidyi © David Vuylsteke/Daan Delbare - iLVO

y

i

MEMO Workshop GeneticaDe tw eede bijeenkom st van het project vond

plaats op T l en 2 8 o ktober in Oostende bij de hoofdpartner ILVO.

' -v .. m̂www 111 mmmmNaast de bespreking van een aantal adm in is tra­tieve zaken, w erd een w orkshop gehouden rond genetica. Hierbij werd er in form atie gegeven rond

FINS-PCR, populatie genetica en data-analyse. Ais gastsprekers w aren G regory Maes (KLJ Leuven,

België) en Sören Bolte (IFM - Geomar Duitsland) aanwezig die een presentatie gaven m et ais titel: "Genomics in the Sea: the application o f genetic tools for Invasive species analyses and m onitoring"

en "Population genetics and Mnemiopsis - W hat can w e learn?". Er w asookeen persm om ent waar­

bij Dr. Marco Faasse een achtergrond schetste bij de invasie van de gevreesde veelvraat.

» Memo workshop genetica b ij ILVO in Oos tende op 27 en 28 oktober 2011.

Moleculaire analysetechnieken helpen bij het identificeren van Mnemiopsis leidyiDe een d u id ig e id en tifica tie van Mnem iopis

leidyi was een essentieel punt bij de start van het M E M O -pro ject. Het was nodig om binnen het project er zeker van te z ijn dat Mnem iopsis leidyi kon w o rd en onderschei­den van andere kw allensoorten zoals Boli­nopsis infundibulum .

In het verleden w erd Mnemiopsis leidyi verkeerd ge ïden tificee rd . O ok m o e ten Mnemiopsis leidyi

indiv iduen kunnen gedetecteerd w orden in grote hoeveelheden planktonm onsters waar, ais gevolg van de kwetsbaarheid van klein gelatineus plank­

ton , de m orfo log ische kenmerken vern ie tigd zijn en visuele iden tifica tie o n m oge lijk is.

Tijdens de MEMO genetica w orkshop w erd een iden tifica tiem etho de voo r Mnemiopsis leidyi g e ­presenteerd . D ie is gebaseerd o p m o lecu la ire

analyse. In zijn essentie om vat de m ethode een DNA-extractie, gevo lgd dooreen am plificatie van de ITS1 ('internallytranscribed spacer!') merkervia

PCR. De verkregen seguentie w o rd t vervolgens op gezoch t via de BLAST toepassing in de NCBI- G enBankdatabank waar een overeenkom st m et

de referentie ITS! sequenties van Mnemiopsis leidyi w o rd t u itged rukt in % gelijkenis. O p deze manier kan de aanwezigheid van Mnemiopsis leidyi in het

BPNS (Belgische deel van de Noordzee) en in de Seine Baai w orden bevestigd.Toekomstig gebruik

van de ITS! merker zal de on tw ikke ling om helzen

van een Mnemiopsis leidyi specifieke p robeen een pri merpaa r voo r de de tectie va n Mnemiopsis leidyi ind iv iduen in vismagen.

» Een kwallens taa l in ethanol.

VARIANieuw personeelslidFlannelo re T h e e ta e rt (ILVO) zal w erken o p de genetische iden tifica tie van de rib ­

kwallen.

WorkshopsMEMO W orkshop rond habita t m odellering; 23-24 Mei 2012, CEFAS (UK)

NieuwsDe Europese C om m issie o rgan ise e rt een c o n su lta tie ro n d e i.v.m. invasieve soo rten

v o o r d e o n tw ik k e lin g van een specifieke Europese w e tg e v in g . C onsu lta tieperiode : van 27.01.2012 to t 12.04.2012. Bij interesse?

h ttp ://ec.europa.eu /environm ent/consu lta - tions/invasive_aliens.h tm

2

Kunnen inheemse roofdieren een bloei van Mnemiopsis ieidyi controleren?Zoals de andere MEMO partners Is oo k Deltares (In sam enwerking m et het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek(NIOZ)) aan het expe­rim enteren m et verschillende manieren voor het houden en kweken van ribkwallen. M om entee l z itten hun ribkw a llen In een g ro te ronde tank,

een zgn. 'p lanktonkreisel'. Hoewel deze ta n k te g roo t Is voo r gecontro leerde experim enten , Is hij u iterm ate geschikt voo r het opslaan van culturen

en voor gedragsobservaties.

In de herfst van 2011 zijn ze be gonnen m et de

vangst van veel kleine Beroe gracilis ribkw allen, waarvan bekend Is dat ze leven van andere soor­ten r ibkw a lle n zoals M nem iopsis leidyi. In hun

'p lanktonkre ise l' stellen ze vast da t zelfs kleine Beroes, Mnemiopsis leidyi aanvallen die veel g roter zijn dan zijzelf en brokken van lobben en zelfs stuk­

ken van het lichaam zelf opnem en. Bij vo lgende geplande experim enten, w illen de onderzoekers het ee tgedrag van Beroe gracilis bestuderen en

bepa len o f 'g e h a n d ica p te ' M nem iopsis leidyi's m inder zullen eten. » De ribkwal Beroe gracilis valt de veel grotere

Mnemiopsis leidyi aan.

Partner 3: ULCO-LOGU LCO- LOG sta at voo r ' U n I verslté d u L ltto ra I Côte d 'O pale - Laborato ire d 'O céano log le e t de Gé- osciences'.

Het onderzoek van het LOG hande lt rond Oce­anogra fie en G eow etenschappen In de kust- en nearshore gebieden. Het focust zich vooral, maar n ie t u its lu ite n d , o p h e t O o s te lijk Kanaal. A n ­

dere onderzoeksgeb ieden zijn Lrans Guyana, de N oord-A tlan tlsche Oceaan en de M iddellandse

Zee. Het LOG bestaat u it v ijf onderzoeksteam s, e lk m e t hun specifieke doe ls te llingen en exper­tise, d ie o o k sam enw erken aan g e za m en lijke doe len en p ro jec ten , zoals observa tie van de

kuststreek (SOMLIT) en het autom atisch m eetne t v o o rd e kuststreek (MAREL), m lcro-schaalstudles,

de stud ie van de estuaria en de on tw ikke ling van ecosysteem Ind icatoren.

De v ijf onderzoeksgroepen zijn:

- i P lankton e c o lo g ie (b ac te rle e l p lan k ton , fy to p la n k to n , zo ö p la n k to n , b io lo g isch e

dlversltelt,fluxen, voedselw ebben)- i B enth lsche ecosystem en en In te rface

processen (ondiepe In terge tljdengeb leden en subtldale zones)

- i B iod ivers ite it en k lim aat (b iod ivers ite it, w ere ldw ijde veranderingen en natuurlijke fluc­tuaties)

- i Kustgerelateerde m o rfo d yn a m le k (h yd rod y­nam ische, aë rodynam ische en sed im enta ire processen)

- i Lyslsche oceanog ra fie , tra n s p o rt en 're­

m o te sensing' (hydrodynam ica , tu rb u le n tie , 'rem ote sensing')

» Mariene station van Wimereux (Université Lille i) Maison de la Recherche en Environnement Naturel (ULCO) in Wimereux (Pas-de-Calais)

ULCO-LOG en MEMOIn a c t iv ite it 1 d ra a g t ULCO-LOG b ij aan de on tw ikke ling van een SOP o f Standaard O pe­

ra tioneel Protocol voo r de bem onste ring en bew aring van ge la tlneus p lankton. D oor het u itvoeren van testen tijdens bestaande cam ­pagnes In 2010 en 2011. ULCO-LOG zal oude

en nieuwe data, verzameld binnen het SOMLIT netwerk, aanleveren aan de gezam enlijke da­

tabank be tre ffende de selzoensspreldlng van Mnemiopsis leidyi.

O ok data over het aanwezige plankton en de

h yd ro lo g ie van d e s ta a lnam e pun ten zu llen w orden verzam eld te r on tw ikke ling van een h a b ita tm o d e l d o o r Ifrem er. In d iv id u e n van

Mnemiopsis leidyi zullen tevens w orden verzameld tijdens de verm elde cam pagnes voor genetische

analyse do o r ILVO.

Binnen ac tiv ite it 2 d roeg ULCO-LOG gedurende

het eerste projectjaar bij aan de preliminaire studie

rond het In cu ltu u r houden en kweken van Mne­

miopsis leidyi en werkte mee aan de bem onstering

van levende Ind iv iduen . ULCO-LOG nam a c tie f deel aan Startexperim enten en de opste lling van specifieke Incuba tle toes te llen . Ze leveren een

bijdrage aan de kweek van Mnemiopsis leidyi en andere rib kwal soorten , zu llen de e lnem en aan labo ra to rium experim en ten u ltte vo e re n In 2012-

2013 en zullen een e lectronenm lcroscoop ter beschikking stellen voor maaganalyses. ULCO-

LOG zal bijdragen aan de on tw ikke ling van het levenscyclusmodel do o r resultaten van speci­fieke experim enten te verstrekken. ULCO-LOG zal In ac tiv ite it 3 bijdragen aan de o p b o u w van

de dataset nodig voo rde planktonecosysteem- m ode llen en de e lnem en aan de u itw e rk ing

van d e ve rsch illende casestudies. Ze zu llen een eco logische validatie van de w iskund ige sim ulaties en voo rspe llingen u it de versch il­

lende m odellen u itvoeren. Ze zullen tevens de w orkshop rond m ode lle ring van ecosystemen In 2013 inrichten.

,« w*mm\

3

Interview van de maand:Thomas Raud, Ingenieur bij ULCO-LOGIn deze n ieuw sbrief s tellen w e Thom as Raud voor. Hij w e rk t bij de "U niversité du Littoral Côte d 'O p a le (ULCO)", in het " Laboratoire d ' O céanolog ie e t de Géosciences (LOG - UMR 8187 CNRS)" in W im ereux (Frankrijk).

Thomas, kan je je ze lf kort voorstellen en uitleggen waarom je werkt rond gelatineus plankton?Ik w erk binnen het MEMO pro jec t ais Ingenieur In de mariene b io logie. Ik s tartte m ijn studies In

geogra fie en m ilieuwetenschappen In 2004 aan de unlversltelt van Rljsel. Na het behalen van mijn d ip lom a rich tte Ik mij op het mariene m ilieu en de kust aan het ULCO (Calais).T ijdens m ijn master op le id ing w erkte Ik specifiek m et copepodenvoe-

d lng onder le id ing van D oro thée V incent (PhD,

ULCO-LOG). Dat w e rk m e t zoö p la n k to n beviel me en d it m otiveerde me om verder te gaan In d it onderzoek.

Ik was dan ook zeer enthousiast toen D orothee V incent en Jean-MIchel Bryllnskl (Pr, ULCO-LOG)

me aanboden om te mee te werken aan het ln- te rreg IVA 2 Zeeën pro jec t, MEMO, w aarb ij ze betrokken zijn. Gelatineus plankton Is voo r mij een n ieuw on derw e rp en Is zeer Interessant, om da t het MEMO pro ject over n ieuw geïntroduceerde

species gaat In het 2 Zeeën gebied. ___» Thomas Raud.

Het is verassend om te zien hoe Mnemiopsis

leidyi, afkomstig uit het Noordoosten van Amerika, zeer goed is aangepast en een beduidende impact

heeft op volledig verschillende ecosystemen.

Wat za l jouw taak zijn binnen het MEMO Pro­jec t?Ik s ta rtte o p h e t p ro je c t In se p te m b e r 2011. Ik zal m e ew erke n aan d e h o o fd a c tlv lte lte n

van h e t p ro je c t d ie d o o r a lle pa rtne rs werden gedefinieerd. Enerzijds zal Ikm ee-werken aan de spatlële en tem pore le d is tribu tie van Mne­

miopsis le idyi In h e t 2 Zeeën g e b ie d . H ie rto e

be hoort de sortering van zoöplankton-sta len die verzameld werden langs de Lranse kusten van het

Oost-Engels kanaal en de Noordzee.

Anderzijds bestudeer Ik de re p rod uc tie en het ee tgedrag van Mnemiopsis In het laborato rium .

D it be teken t da t Ik voed lngsexperlm en ten o p ­

zet w aarbij fysische en b io log ische parameters (grootte van de prooi, type, hoeveelheid; predator

hoeveelheid) kunnen aangepast w orden. Deze experim enten zullen een verder Inzicht verschaf­fen In de succesvolle m anier w aarop Mnemiopsis zich In Noord-Europa verspreid heeft.

Wat vind je interessant aan de studie van Mnemiopsis leidyi?H et Is verassend o m te zien hoe M nem iopsis

leidyi, afkomstig u it het Noordoosten van Amerika, zeer goed Is aangepast en een bedu idende Im ­pact heeft op volled ig verschillende ecosystemen. Dit g e ld t m et name w anneer we kijken naar het

zou tgeh a lte ,d e tem pera tuu ren de prool-sam en- stelllng. Gezien zijn hoge reproductlesnelheld , Is

Mnemiopsis In staat om zich elke zom er In een nieuw e om gev ing te verspreiden, hoew el hij In de w in te r bijna ve rdw ijn t ais gevo lg van de lage tem peratuur. In de Zwarte Zee veroorzaakte Mne­

miopsis een drastische da ling van com m ercië le vissoorten, w a t le idde to t dram atische eco nom i­

sche verliezen. Tot slot lijkt de verspreid ing meer e ffic iën t te zijn In gesloten zee o f In kalm water, zoals estuaria. D it Is de reden w aarom factoren ais tu rb u le n tie en hydrodynam ica In onze expe­

rim enten aan bod zullen komen.

Hoe luk t je integratie binnen het project?Het MEMO project stelt me In staat samen te w er­

ken m et een aantal partners. De sam enwerking die ontw ikke ld werd m et ILVO - en m et name m et

Lies Vansteenbrugge en David Vuylsteke voor de kweek van Mnemiopsis - Is echt de m oeite waard. Hetzelfde ge ld t voor partnerschappen ontw ikkeld m et Ifremer (Boulogne-sur-mer, LR), CELAS (Lowe­

stoft, UK) en Deltares (Delft, NL). Het MEMO project zorg t voo r een goede com m un ica tie tussen de

partners over het gem eenschappelijk onderw erp Mnemiopsis. Het Het o o k to e om een partnerschap m e t he t Nausicaa cen trum (Boulogne-sur-M er) te creëren om de soorten In specifieke plankton-

aguarla (Plankton Kreisel) te houden en om hen

e ffic iën tie reproduceren. Zo kunnen we op term ijn overeen voldoende aantal exemplaren beschikken om voedlngsexperlm enten uit te voeren.De sam enw erk ingen en pa rtne rschappen o n t­w ikkeld b innen het MEMO pro ject zullen verder

Inzicht verschaffen In de b io lo g ie en fys io log ie van Mnemiopsis en een betere voorspelling van

de m ogelijke Im pact In het 2 Zeeën geb ied m o­ge lijk maken.

In de vo lgende n ieuw sbrie f stellen w e Lodew ljk

van Walraven voor. (Deltares/Nloz)

4