Multidisciplinair pijncentrum van start in Sint-Barbara • Afdeling ...

België-BelgiqueP.B.

3500 Hasselt 112/2726

TijdschriftToelating - Gesloten verpakking3500 Hasselt 1 - n° 12/2726

Afgiftekantoor: 3500 Hasselt 1Toelatingsnr. P109087

Communicatie artsen

Campus Sint-Jan

Campus Sint-Barbara

Campus André Dumont

ww

w.z

ol.b

e

Ziekenhuis

Oost-Limburg

Multidisciplinair pijncentrum van start in Sint-Barbara•Afdelingpsychogeriatriekiestvoorpersoonsgerichtezorg

•MedischbelangvanhetalgemeenrookverbodinBelgië

Redactie

Schiepse Bos 6,

B 3600 Genk

Belgium

T +32 (0)89 32 17 62

[email protected]

Jaargang 14 nr. 48

april / mei / juni 2013

Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium2

Edito >

Edito ........................................................... 3

Nieuw ....................................................... 4-7• FertiliteitscentrumZOLopenteigenzaadbank• HetMultidisciplinairPijncentrumverhuistnaar

campus Sint-Barbara

Eponiemenkabinet ....................................8-11• JohnHarveyKellog

Kort ....................................................... 12-13• UHasselt-doctoranduskrijgtYoungInvestigator

Award• VrijwilligersstrijdentegenPolio• Dr.MichaelT.MbizvobezoektIVF-centrum

Onderzoek ............................................. 14-23• Medischbelangvanhetalgemeenrookverbodin

België• MilieuinGenk-Zuid:watkanhetonsleren?

Indewachtkamer .................................. 24-28• Afdelingpsychogeriatrievertrektvanuit

persoonsgerichte zorg• Levennaborstkanker...LeveBRA-day!• Transmuralepsychosocialenazorgopmaatvan

de oncologische patiënt

Beleid .................................................... 29-31• Nieuwemissieenvisie• TomArtsisdenieuwevoorzittervanhetZOL

Dissectiekamer ....................................... 32-33• 13

Billboard .....................................................34

Inhoud>

3ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg

Momenteellooptdevijfdenationalecampagnevandeoverheidrondhandhygiëne.Ditinitiatiefheeftéénbelangrijkdoelvoorogen:dehand-hygiënepraktijkenindeacute,chro-nischeenpsychiatrischeziekenhui-zen verbeteren en op deze manier zorginfectiesopeeneffectievemanier vermijden.

Ziekenhuishygiënewordtmeerenmeerbeschouwdalseencentraleschakelinhetkwaliteits-enveilig-heidsbeleidvandezorgverleninginacuteziekenhuizen. Vijftottienprocentvandepatiëntendiegehospitaliseerdworden,lopentijdenshunverblijfeeninfectieop.Dezenosocomialeofziekenhuisinfec-tiesleidenvaaktoteenbelangrijkemorbiditeitenzelfsmortaliteit,entotaanzienlijkebijkomendekostenzowelvoordepatiëntalsvoordemaatschappij.Dezeziekenhuisinfec-tiesvormendanookeenreëlebedreigingvoordevolksgezondheid.

Overdrachtvanmicro-organismenviadehandenvangezondheidswer-kersisdebelangrijksteoorzaakvanziekenhuisinfecties.Eeneerstebewijswerdin1847doorIgnazSemmelweisgeleverdtoenhijkonaantonen dat de mortaliteit bij de

parturiënten(inWenen)significantdaaldewanneerzijncollega’stussenhetautopsielokaalendeverloskamerhunhandenontsmetten(metchloor-kalk).Handhygiëneiseenzeerdoel-treffendeenbovendiengoedkopemaatregelominfectiestevermijden.Helaassteltmenvastdatdenalevingvanhandhygiëne-richtlijnenindepraktijkvaakvoorverbeteringvat-baar is.

Nietalleziekenhuisinfectieszijnver-mijdbaar,maardeinitiatiefnemersvandezecampagneverwachtenopenkelejarentijdhetaantalzieken-huisinfectiestekunnenreducerenmet20tot30%mitsdoorgedreveninspanningen.Promotievanhandhy-giëneberustimmersopeenperma-nentewijzigingvandeattitudevangezondheidswerkers,zodathetaan-gewezenisdezecampagneregelma-tigteherhalen.Goedehandhygiëneenbijuitbreidingziekenhuishygiënezijnbelangrijkewapensindestrijdtegeneenstijgendemicrobiëleresi-stentieendusooktegenhetoverma-tiggebruikvanantibiotica.

Wewetendatmenselijkgedragnietgemakkelijkwijzigbaaris.Mensenblij-venrokenenautorijdenonderinvloedvanalcoholondanksderisico’sdieermeegepaardgaan.

Decampagnerondhandhygiënekadertinhetheleconceptvanpatiëntveiligheid.InBelgiëvoertdeFODVolksgezondheidsindsenkelejareneenbeleidvanbewustmakingensensibilisering,enerzijdsingebedinhetafsluitenvanjaarlijksecon-tracten‘Kwaliteitenpatiëntveilig-heid’metdeziekenhuizenenander-zijdsonderdevormvanselectiefgerichteprojecten(ziekenhuishygië-ne,transfusiebeleid,projecteni.v.m.doorligwondene.a.).waaronderookhetprojectrondhandhygiënekangerekendworden.

Patiëntveiligheidisdefasevandelouterereflectieendetheoretischeprincipesvoorbij.Datiseenverheu-gendevaststelling.Evenreëelisdevaststellingdatweernoglangnietzijn.Erisnogveelwerkaandewin-kelwant‘Patiëntveiligheidiseenstateofmind’.Eenuitdrukkingdiewijstopdenoodvanhetzichbewustzijnvandeproblematiekomvervol-genstekomentoteenactiefengage-mentomdoelbewustdekansenopschadedoorzorgzoveelmogelijktereduceren.

Dr.GrietVanderVelpen,medisch directeur

Ubentingoedehanden

4 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium

Nieuw >

Recentheefthetfertiliteitscentrumvanhet ZOL een eigen zaadbank opgericht. Totnutoewerktehetfertiliteitscentrummetzaadvanbuitenlandse(voornamelijkDeense) donoren, wat een complexe en kostelijke procedure is die elke dag inge-wikkelderwordtmethetverscherpenvandeEuropesewetgevingbetreffendehettransportvanlichaamsmateriaal.

Omeenvlottere,enmeerpatiëntgerichtedienstverleningvanhetfertiliteitscentrumteverzekeren,dronghetoprichtenvaneen zaadbank zich op.

Erzijnverschillendesituatieswaarbijeenbehandeling met donorzaad is aangewe-zen.Bijonvruchtbarekoppelswordtdonorzaadgebruiktindienersprakeisvanernstigemannelijkeinfertiliteit,meestalazoospermie,enernietvoldoendezaadkan bekomen worden bij een testiculaire biopsie. Ook wanneer de man drager is vaneenernstigegeslachtsgebondengene-tischeaandoeningisgebruikvandonor-zaad een mogelijke optie.

Maarooklesbischekoppelsenalleen-staandevrouwendoenmeerenmeereenberoepophetfertiliteitscentrumomhunkinderwensinvervullingtelatengaanmetdonorzaad.

Tevenshebbenwijtemakenmethetfenomeen‘cross-borderfertilitycare’,waarbijvooralNederlandsepatiëntenzichaanmeldeninonscentrumom‘anoniem’donorzaadteverkrijgen.InNederlandwerdendezaadbankenverplichtomdeanonimiteitvandedonoroptegevenomwillevanhetrechtvaneen(donor)kindomzijngenetischevadertekennen.OokinEngelandenZwedenishetbijwetver-boden om anoniem donorzaad te gebrui-ken.Hierdoorisinaldezelandenhetaan-

FertiliteitscentrumZOLopent eigen zaadbank

talzaaddonorensignificantverminderdenhet aantal donorbanken sterk geredu-ceerd.

InBelgiëwordtzowelanoniemealsnietanoniemedonatietoegestaan.Onsfertili-teitscentrum, zoals de meeste centra in België, werkt uitsluitend met anonieme donatie.Hetopzoekenenvindenvandezaaddonor door nakomelingen wordt onmogelijk gemaakt. De zaaddonor kan ookgeenaanspraakmakenopenigeinfor-matiebetreffendezijndonatiesennako-melingen. Er wordt gewerkt met een uniek donornummerendemedewerkersvandezaadbank zijn gebonden door strikt beroepsgeheim.Absoluteanonimiteitvóór,tijdens en na donatie wordt gewaarborgd doorhetfertiliteitcentrum.

Infebruari2013ishetfertiliteitscentrumvanstartgegaanmethetrekruterenvankandidaatspermadonorenvooronzenieu-wezaadbank.Voorlopigiserredelijkveelinteresse,vermoedelijkdoorrecentemedia-aandachtvooronzezaadbank.InBelgiëmagerinprincipevoorhetrekrute-renvandonorengeenreclamegemaaktwordenviafoldersofposters.DemeesteBelgische zaadbanken kampen dan ook meteentekortaan‘eigen’zaaddonorenendoenveelaleenbijkomendberoepopbuitenlandsezaadbanken.Rekruteringvandonorenblijfteenprobleem.

Alvorensaanvaardteworden,ondergaandekandidaatdonoren,volledigconformdeBelgischewetgeving,eenrigoureuzeandrologische,medische,infectieuzeenpsychosocialescreening,inclusiefeengesprekmeteenerfelijkheidsspecialist(UZLeuven).Dezaaddonorenzullenwordenvergoedperdonatievoordegemaaktereiskostennaarhetfertiliteitscentrumenvoorheteventuelewerkverlet.Omeen

voldoendevoorraadaanteleggenperdonor zijn tussen de 10 en 20 donaties vereist.Hetmaximumaantalpatiëntendatmagzwangerwordenvaneenzelfdedonoriswettelijkvastgelegdop6.Eenpatiëntekan wel meerdere malen zwanger worden metzaadvaneenzelfdedonor.

HetfeitdandeBelgischeregeringhetgebruikvanzaaduitbuitenlandsebankenafraadtenaangezienhetoprichtenenonderhoudenvaneenspermabankfinanci-eel niet interessant is, werd besloten om hetoprichtenvandezaadbanktekoppe-len aan een wetenschappelijk onderzoeks-project.Dezezullenvoornamelijkuitge-voerdwordendoordoctoraalstudenteAnneliesThijssen(UHasselt)onderleidingvanprof.dr.Ombelet(promotor)endr.Campo en dr. Dhont (copromotoren). Dit doctoraatsonderzoekheefttotdoeldemedische, legale, ethische en labo-techni-scheaspectenvanzaadbankenzovolledi-gemogelijktebelichten.Hierbijzaleven-eens grote aandacht worden besteed aan eengrondigekosten-batenanalyse.

Hetspreektvoorzichdathetaldannietsuccesvolzijnvaneenspermabanksterkafhankelijkisvanhetaantalkandidaat-donoren.Potentiëlekandidatenkunnenhetcentrumcontacterenviaonzewebsite‘fertility.be’.

Dr. Nathalie DhontProf.dr.WillemOmbeletFertiliteitsspecialisten



Dr.JanVanZundert,

pijnspecialist:

”De pijn wordt hier multi-

disciplinair bestreden en de

nieuweinfrastructuurgeeft

onzezorgverlenersderuimte

ompermanentteoverleggen.

Dat maakt deze pijnkliniek

zo uniek.”

HetMultidisciplinairPijncentrumverhuist

naar campus Sint-Barbara


Nieuw >

InaprilishetMultidisciplinairPijncentrum(MPC)naarcampusSint-Barbaraverhuisd.Hetnieuwegebouwisruim, ultramodern en uitgerust met de meest recente technologieën. Er werd heelwataandachtbesteedaanprivacy,licht en ruimte.

NieuweinfrastructuurHetMPCwasaljarenvragendepartijvooreennieuweinfrastructuur.Demaximum-capaciteitvanhetverouderdegebouwopcampus André Dumont, was door de voortdurendestijgingenvandeactiviteitenalenkelejarenbereikt.Hetnieuwepijn-centrum werd gebouwd op campus Sint-Barbaranaastdehoofdingang,opdeplaatsvandeoudeconciërgewoning.

Opheteersteniveau(-1)isderug-ennekrevalidatie(DavidBack)onderge-bracht.Omaandealmaarstijgendevraag

naarrevalidatietebeantwoorden,werddecapaciteitvanhetcentrumsterkuitge-breid.Erwerdeentweedelijnmetrevali-datietoestellen aangekocht en ook het aantal cardiotoestellen werd uitgebreid. DaarnaastwerdenerKinesiswandengeïn-stalleerd,geschiktvoordynamischerevali-datieoefeningenomdemobiliteit,krachtenstabiliteitteverbeteren.

Ophettweedeniveau(0)ligthetpijncen-trum. Dit is met 10 multidisciplinaire con-sultatieruimtes, 17 boxen met zetel, bran-cardofbed,2interventiezalenmetbeeld-schermenvoorscopieenenkelefunctione-le ruimtes heel wat groter dan de oude infrastructuur.Indedagkliniekzijndeboxenendeinterventiezalengelegenrondeen centrale balie zodat er een permanen-teopvolgingvandepatiënten,metres-pectvoorhunprivacy,mogelijkis.Devolledigeoppervlaktevande2niveaus

bedraagt2.280m2.Dekostprijsvanhetbouwproject(afbraak,omgevingswerkenen bouw) bedraagt 6.160.000 euro (inclu-siefbtw).

GeschiedenisMPCHetMultidisciplinairPijncentrumwerdopgericht in 1995 in het Sint-JansziekenhuisinGenk.Nadefusie,in1997,verhuisdehetcentrumnaarcampusAndréDumontinWaterschei.Doorhetalmaar stijgende aantal patiënten werd hetcentrumin2000eenvolledigautono-me dienst.

In2005werdeninBelgië9referentiecen-trachronischepijnopgericht:7universi-tairecentraen2niet-universitairecen-tra.OokhetMPCkreegdeerkenningalsmultidisciplinairderdelijnsreferentiecen-trumvanhetRIZIV.Ditleverdeeenextrafinanciëlearmslag,tenvoordelevan

Dr.JanVanZundert,

pijnspecialist:

“Zo’n80tot90procentvande

mensen met pijnklachten kan

worden behandeld door de

huisarts en de kinesist. Die

andere 10 tot 20 procent komt

bij ons terecht. Die mensen

beschouwen de pijnkliniek een

beetje als de laatste halte.”

ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 7

paramedici, die een multidisciplinaire werking mogelijk maakt.

KersopdetaartwasdeerkenningvanhetMPCalsCentreofExcellencein2011tijdenshetPijncongresvanhetWorldInstituteofPaininMaastricht.HetMPCkreeg een erkenning op het hoogste niveau(‘ComprehensiveMultidisciplinaryPainPractice’)opvierdomeinen:patiën-tenzorg, multidisciplinariteit, opleiding en trainingevenalswetenschappelijkonder-zoek.MPCZOLwashiermeehettweedecentrum in Europa en het eerste in België dat deze erkenning kreeg.

ChronischepijnDeactiviteitenvanhetMPCblijvenjaar-lijks stijgen. De jongste 5 jaar, namelijk van2008totenmet2012,namendebehandelingen en ingrepen in het pijn-centrumtoemetmaarliefst47%.In

2012 werden 6.800 behandelingen uitge-voerd.

Verwachtwordtdatdeactiviteitindetoekomstverderblijftstijgen.Chronischepijnproblematiek wordt zowel op medisch alssocio-economischvlakeenwereldwij-deuitdaging:menverwachteentoenamemet30%vandeincidentievanchroni-sche pijn. Om die reden is er een toene-mendbelangomdebehandelingvanpijnindaarvoorgespecialiseerdecentratelatenplaatsvinden.Hierbijdientmenzichnietalleentefocussenopdepijnopzich,maarookopdeverbeteringvanhetvol-ledigefunctionerenvandepijnpatiëntineen multidisciplinaire context.

JaarlijkswordenerinhetMPCvanhetZOL een 2500 à 2800 nieuwe patiënten gezien.Ditgebeurtsteedsopverwijzingvaneenhuisartsofspecialistgezienhet

omeenderdelijnscentrumgaat.Inhoofdzaakgaathetompatiëntenmetrug-,nek-,ofzenuwpijnen.Afhankelijkvandeernstenduurvandepathologiewordteenspecifiekbehandelingstrajectgevolgdengeëvalueerdbijeenintakegesprek. Een behandeling kan bestaan uitmedicamenteuzeofinvasievethera-pie.Ditkanforsuitgebreidwordentoteen multidisciplinaire aanpak waarbij kinesistherapieenpsychotherapiealsvol-waardige medebehandelaars opgenomen worden.

Deartsenvanhetpijncentrumhebbeneen nauwe samenwerking met de dien-stenneurochirurgie,psychiatrieenrevali-datieendepalliatieveeenheid.

MeerinfooverhetMultidisciplinairPijncentrumvindtuophttp://www.zol.be/internet/mpc

Open deurOp 23 meiwordteenWetenschappelijkeRaadgeorganiseerdinhetkadervandeofficiëleopeningvanhetMultidisciplinairPijncentrum.DezevindtplaatsindeaulaopcampusSint-Jan.Opvrijdag24 mei is ereenopendeurindenieuwegebouwenmetrondleidingenvoorverwijzersenzorgverlenersvan11tot16uur.Op25 mei wordt daarbij ookdekansgebodenaanhetgrotepubliekomhetnieuwePijn-enRevalidatiecentrumtebezichtigen.Meerinfoopwww.zol.be.

8 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium8 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium

Eponiemenkabinet >

DokterKelloggwasnietenkeldeuitvindervandecornflakes,hijwasookchirurg,vegetariër,promotorvan‘biologischleven’,wellnesspionier,adeptvananaleklysma’s,proliferatiefschrijverenvooraleenonweerstaanbareshowman.Incijfersuit-gedruktwashijeenkleinemanvan1.60m die slecht 4 tot 5 uur slaap nodig had, iederemorgengingfietsen,30brievenperdagdicteerde,42kinderenopvoedde,er7adopteerde,bijna50boekenschreef,5000lezingengaf,22.000operatiesuitvoerdeen in goede gezondheid 91 jaar oud werd.

ZevendedagsadventistInhetstadjeBattleCreek,waardejongeJohn opgroeide, hadden twee pioniers vandeZevendedagsadventisten,JamesenEllenG.White,eensanatorium

geopend.Zenoemdenhetde‘WesternHealthReformInstitute’.Hetwasdebedoeling om hun sekteleden zo gezond mogelijktelerenleven.Ditzowellicha-melijk (dieet, sport) als geestelijk (geloofsindoctrinatie).Wantenkeldemanofvrouwdiezuiverwasvangeest,éngezondvanlichaam,wasoptimaalvoor-bereidomdewederkomstvandeHereJezusteaanschouwen.Dusgeenvlees,geen kruiden, geen alcohol, geen tabak engeenkoffie.Weltoegelatenwarenbronwater,havermout,granen,yoghurtenversfruit.Sekswasvollediguitdenbozemaaranderelichamelijkeoefenin-genzoalsturnen,fietsen,zwemmenenjoggen waren wel heilzaam.EllenG.Whitewasgeengewonevrouw.Zewaseenzieneres.Inhonderdenvisioe-

nenwasGodaanhaarverschenen.IndievisioenenhadhijnietenkelZijnGoddelijkeWijsheidgeopenbaardmaarookprakti-scheaanwijzingengegevenquavoedingendieet.EvidencebasedwashetallemaalnietmaarEllen’spraktischeadviezenovergezondheidendieetwekennietzoveelafvanhetgezondeboerenverstand.Tochzagzeindathaar‘HealthReformInstitute’baatzouhebbenbijeenprofes-sionelearts.Degoddelijkevoorzienigheid,gemengdmetwatvrouwelijkeintuïtie,brachten haar bij een jongeman die werk-zaamwasindeborstelfabriekvanBattleCreek.Veelschoolhadhijnietgelopenmaarhijwasverstandig,radvantongenhadietswaarzieneressengevoeligvoorzijn:magischeogen.Zesteldehemvooraan haar man die hem aannam als letter-

JohnHarveyKellogg (1852 - 1943)

9ZOLarium I Ziekenhuis Oost-LimburgZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 9

zetterencorrectorindedrukkerijvandeZevendedagsadventisten.

ZokwamdejongeJohnKelloggalsnelincontactmetdevisioenenengeschriftenvanEllenWhite.Ookmetdeideeënvanandere gezondheid-goeroes uit die tijd waaronderSylvesterGrahamvanhetgelijknamigevolkorenbrood.MeerenmeerraakteJohngefascineerddooralleswatmetgezondheid,hygiëneenvoedingtemaken had. Toen Ellen en James deze gunstige ontwikkeling bij hun protegé opmerkten,adviseerdenzehemomgeneeskunde te studeren. Ze betaalden zijnopleidingaandeUniversityofMichiganensponsordenookzijnstudiesaanhetBellevueHospitalinNewYork.Overzijnstudiesisnietveelbekend.Weloverzijnkookkunst:“Mycookingfacilitiesareverylimited”,schreefhijaanEllenenverteldeerbijdathettochwelgemakkelijkzou zijn als men in de kruidenierswinkels granenzoukunnenkopendiealopvoor-handgebakkenwaren.Profetischvoegdehijeraantoe:“Iconsiderdifferentwaysinwhich this might be done”. Dus toen al zat hij met zijn gedachten niet zozeer in de boeken maar wel bij knapperige ontbijt-vlokken.

John&WillNazijndiplomasteldeEllenWhitedr.Kelloggaanalshoofdvanhetvernieuwdegezondheidscentrum.Jongengedrevenpakte John de zaak met beide handen aan en stelde zijn acht jaar jongere broer, WilliamKellogg,aanalsboekhouder.Hetwas een gouden duo. John ontpopte zich als een autoritair arts met onmiskenbare goeroe-allures.Willontplooidezichalseengehaaidfinancieelexpert.Erkwamengebouwenbijenerwerdgeïnvesteerdinmodernewaterkurenenfitnesstoestellen.Ondertussen experimenteerden de twee broersverdermetgranenennoten.Huntrial-and-error principe zat al iets dichter bijeenevidencebasedaanpakvanwatgezonde kost moest zijn, maar toen John

daaroverbegontepubliceren,riependeAdventistenhemophetmatje.Gezondheid en dieet hadden niks met wetenschappelijke experimenten te maken maarallesmetdegoddelijkevisioenenvanhunzieneresEllenG.White.

AlleswatdegebroedersKelloggdevol-gendejarenopbouwden,gingverlorenineenuitslaandeenverwoestendebrandin1902.Deoorzaakervanisnooitopgehel-derdmaarergingenverdachtmakingeninderichtingvandeZevendedagsadventisten.Debriljantedok-terdiehunsanatoriumnieuwlevenhadingeblazen, begon al te ketterse taal uit te slaan.Alsbasisvoorzijngezondheidsad-viezennamhijnietlangerdeideeënvanEllenWhite,maarzijneigenbakselsvancornflakesenBulgaarseyoghurt.

MethunwellnessinstituutendecornflakeshaddendebroersKelloggondertus-sentonnendollarsverdienddiezesteedsweeropnieuwinvesteerden.Maarookditwaseendoorninhetoogvandeadven-tisten.Zevondendathijietsterugmochtdoenvoorhetgratisonderwijsdathijindertijd genoten had. Zo zou hij zijn dol-larsbeterdeponerenindeofferblokvandeadventisten,danzeteverspillenaandure en nutteloze wellnessapparaten zoals platformvibrators,zonnebanken,galvani-sche zwembaden en peperdure radium-kuren.

TheSanNa de brand bouwden de twee broers een volledignieuwsanatorium.MetzijnDorischezuilengalerijen,hogeplafonds,tapis plain, luxe kamers, exotische pal-mentuin, modderbaden, warmwater kuren ensolariumwerdheteenvandemeestluxueuze gezondheidsinstituten & well-nesscentravanAmerika.Doortweeklin-kersinhetwoord‘sanatorium’teverande-ren,kreeghetookdeexclusievenaam:‘Sanitarium’.Dekuuroordgastensprakenalgauwsimpelwegvan‘TheSan’.Metde

jarensteeghetaantalbezoekersexplosieftoterinhetjaar1906zevenduizendinhetgastenboekgenoteerdwerden.MettertijdkwamenookdiverseAmerikaanseberoemdheden naar The San. Naast de presidentvandeU.S.warendatonder-meerdeautobouwerHenryFord,deban-denmagnaatHarveyFirestone,deactriceSarah Berhardt, de rijke top-industriëel JohnD.RockefellerendeuitvinderThomas Edison.

Qua aanbod aan geneeskundige kuren, wellnesscomfort,dieetensportaccommo-datie geleek The San in niets meer op het oude‘HealthReform’-krotvanEllenWhite.Toen de zieneres de rijkdom zag waarin dr.Kelloggenzijnkuuroordgastenbaad-den,verweetzehemschromelijkaftewij-kenvanhetoorspronkelijkeideevandeZevendedagsadventisten,namelijkzichinalleeenvoudvanlevenswandelvoortebereidenopdeterugkomstvandeHereJezus.BovendienbegonKelloggveelgode-rijteprediken.WantopzijnwekelijkselezingeninhetauditoriumvanTheSanverteldehijdatereenGodzatinelkezonnebloem.Hoewashetanderstever-klarendathaarkopjezichvan’smorgenstot‘savondsmetdestandvandezonmeedraaide?Enhoewisteenwitteboontot welk plantje hij zich moest ontwikkelen om weer nieuwe witte bonen te produce-ren?Enhoewisteenscharreleihoezeeenkipmoestmaken?AllemaalvragenwaarvolgensJohnKelloggmaaréénant-woordopwas:inalleszateenGod.Omaandieveelgoderijpaalenperktestellen,werdhijpromptuitdeadventistengemeenschapgegooid.MultimiljonairKelloggtrokzichdaarnietveelvanaan.Welverscherptehijdecontroleopmoge-lijke brandstichting.

BiologischlevenHetsuccesvanTheSanhadvooraltemakenmethetideevan‘biologicliving’.Ditideestoeldeopdriegrotepijlers:voe-ding, lichamelijke zorg en darmspoelingen.


Eponiemenkabinet >

OndervoedingverstondKelloggeendieetzondervlees,zondereieren,zondersuikereneenspaarzaamgebruikvanmelkenkaas. Daarnaast een complete onthouding vanalcohol,koffie,tabakenchocolade.Lichamelijkezorgbestonduitdiverseturn-enlenigheidsoefeningeninopenlucht,aangevuldmetontspannendelach-sessiesvaneenkwartuur.Daarnaastallesoortensportvanwandelentottennis.Omdathetzwerk in Battle Creek meestal zwaar onder dewolkenzat,breiddedr.Kelloggzijnzorgpakketuitmetenkeleminder‘natuur-lijke’apparatenzoalselektrischezonne-banken.

Dederde,envolgensKelloggbelangrijkstepijlervan‘biologicliving’,warendedage-lijkseanaleklysma’sendarmspoelingen.Alleziekten,gaandevandiarree,flatulen-tie,koppijn,melancholie,infectiestotkan-ker waren te herleiden tot een probleem vandedikkedarm.Meerbepaaldtotdedaarinhuizendebacteriëleflora.Doorzichdagelijksteintoxicerenmetvetspek,slag-room en alcohol kweekte de mens een abnormaledarmfloradieenkelkonbestre-denwordendooranalelavementen.Enerzijdsmetwateromdefouteflorawegtespoelen.Enditvijfmaalperdag.Anderzijdsmetyoghurtomopnieuweengezondebacteriëleflorateinstalleren.WantopeenreisnaarBulgarijehaddr.KelloggdeLactobacillusbulgaricaontdekt.Diezatindeplaatselijkeyoghurtendemensendieervanaten,deBulgarendus,werden heel oud. Terug in zijn Sanitarium namKellogghetheilzameproductopinzijn‘biologicliving’-pakketalwashetvoorzijnpatiëntenaanvankelijkwelevenslik-ken:“Oh,no,no,Ican’teatfivegallons(19liter)ofyoghurt,doctor”.Waaropdr.Kelloggantwoordde:“Oh,it’snotgoinginthatend,MisterJones”.

ElektriciteitOndankszijnmottovan‘biologicliving’,lietdr.Kelloggzichbekorendoorhetwon-dervandeelektriciteit.Naastdereeds

vermeldezonnebanken,installeerdehijtrillendeplatformenwaaropzijnkuuroord-gasten in alle richtingen dooreengeschud kondenworden.Ookvibrerendebandenomvetkwabbendooreentehusselenenrondslaande riemen om de opperhuid te geselen.BijdefirmaG.ZanderuitLondenbesteldehijhetvolledigegammatrim-enfitnesstoestellenwaaronderdefameuze‘horseridingsimulator’.Ditmotorischaan-gedrevensneltrillendzadelwasoorspron-kelijk bedoeld om, mits weinig inspanning, tocheenzekeregewichtsverminderingtebekomenmaardevrouwelijkekuuroord-gasten misbruikten het al snel als een vibrator.

Eenanderetoepassingvanelektriciteit–degalvanische-hadvooralsuccesbijmannen.Viaeenoude,haastkamervul-lende stroomgenerator werd elektriciteit doorzitbadengejaagd.Viaeenpotentio-meterkondevoltageopgedrevenwordenzodat het een soort sport werd onder stoere binken om zo hard mogelijk te gaan.Toterdodenvielendoorkortsluitingofelektrocutie.

Seks&onanieIn1879traddr.Kellogginhethuwelijkmet Ella Eaton maar consumeerde het nooit. Aan seks werd gewoonweg niet gedaan.Opzijneerstehuwelijksnachtgafhijhetgoedevoorbeeld.Hijdooknietinbedmetzijnkersversebruidmaarwerktedegansenachtdooraanzijneersteboek:‘PlainFactsForOldAndYoung’.Natuurlijkekinderen kwamen er dus niet maar dr. Kelloggenzijnvrouwvoeddener42op,waarvanzeer7wettelijkadopteerden.

OvermasturbatiewasJ.H.Kelloggkortenduidelijk:onanieisdemeestverfoeilij-kevanallemenselijkehandelingen.Zelfbevredigingtastnietenkeldefysischeen mentale gezondheid aan, ook de more-le.Bovendienveroorzaaktheturinaireinfecties,impotentie,epilepsie,zwakzin-nigheid, oorsuizen, wazig zicht en een

reeksfatalekankers.Inzijneersteboekwasdr.Kelloggaleensuitgevarentegeneenerectie(“Anerectionisaflagpoleonyourgrave!”),maartoenhijzagdathetmasturberenuitdehandliep,schreefhijerin1888eenboekover:“TreatmentforSelf-AbuseandItsEffects”.Voordelichtegevallenadviseerdehijtweelichte(vlees-loze) maaltijden per dag en het mijden vanprikkelendekruidenendranken.Eenal te hitsig geslachtsorgaan kon daarbij tot rust gebracht worden in een koud zitbad. Bijergeregevallenvanzelfbevlekkingmoest er chirurgisch ingegrepen worden. EenoperatiedievolgensdokterKelloggvrijwelaltijdsucceshad,wasdebesnijde-nis.Hetwegsnijdenvandevoorhuid.Maardanwelzonderenigeverdovingzodatdejankende masturbator later altijd zou her-innerd worden aan die ene helse pijn, mocht hij nog eens op het idee komen in herhalingtevallen.

Bijmeisjeswasditduivelsekwaadjammergenoegookbekend.Inlichtegevallenadviseerdehijhettoepassenvanfenolopdeclitoris.Bijhardnekkigegevallendrongzich ook hier chirurgie op, namelijk het scalperenvandeclitorisendekleineschaamlippen.

DecornflakesDeontdekkingvandegebakkenmaisvlok-kenwashetrechtstreeksegevolgvanKellogg’sobservatiedatslechteverteringhetgevolgwasvanonvoldoendekauwen.Omhetlangzaamvermalenvanvoedselaantelerenenteoefenen,leerdehijzijnkuuroordgasten op een dubbel gebakken en zeer taai Duits brood, de zogenaamde Zweibach, bijten. Toen meerdere patiënten daarop hun tanden braken, zocht hij naar ietsmalser.Zoalsbijveeluitvindingenspeeldeookhierhettoevaleenzekererol.ToendegebroedersKelloggeenseenvolleketel doorweekte granen een weekend hadden laten staan, en ze het te jammer vondendebreiwegtegooien,kwamenzeop het idee de granenpap door rollers te


Dr.JohanVanRobaysAnatomopatholoog

draaienendevlokjestebakken.Hetresultaatwasverbluffend.Dekuuroordgas-tendiedecornflakesdevolgendeochtendalsontbijtgeserveerdkregen,vondenheteen geweldige lekkernij. Ze wilden er ook meenaarhuisnemenmaareenvoorraadwaserniet.OnmiddellijkzagWillhiereengat in de markt. Terwijl zijn broer John doorging met het klisteren, opereren en indoctrinerenvanzijnkuuroordgasten,richttehij‘TheBattleCreekToastedCornFlakeCompany’op.Willverpaktedemais-vlokkenineenaantrekkelijkdoosjeenbin-nendekortstekerentoverdehijdekleineCompanyomtoteensuper-gigant.ToenhijtegendewilinvanzijnbroerJohnsui-kertoevoegde,oversteegdevraaghetaanbod. Om de ellenlange wachtlijst in te korten,plaatsteWilleenaankondigingindiversekrantenwaarbijhijaandemensendiehetproductalkenden,vroegomevente wachten met een nieuwe bestelling. Zo konden hun buren ook eens de kans krij-genomdeToastedCornFlakesteproe-ven.Maardeaankondiginghadnethetomgekeerdeeffect.‘KelloggsCompany’werdoverstelptmetbestellingen.BinnendekortstekerenstampteWillmeerderefilialenuitdegrondenwerdnavenantgigantischrijk.Als‘cornflakesbaron’enmecenas schonk hij het stadje Battle Creek een auditorium, twee scholen, een jeugd-centrumeneenvlieghaven.

KinkectomieOndertussengingbroerJohnonverdrotenverdermethetbiologischheropvoedenvanzijnauto-geïntoxiceerdepatiënten.Nadat hij alle mogelijke diëten, Bulgaarse yoghurtengalvanischestromenuitgepro-beerd had, en de patiënt nog geen beter-schapvertoonde,bleefermaaréénmid-delover:dechirurgie.Inditgevalde‘kin-kectomie’.HetwegsnijdenvandeKink.WatKelloggdaarmeebedoeldeweetnie-mand.Maarnaarzijneigenzeggenwashijdaarinzòbedreven,daterineenreeksvan165opeenvolgendekinketomiesgeenenkeledodetebetreurenviel.

TheRoadtoWellvilleMethetrijpenvanhetlevenenhetwitwordenvanzijnhaar,werddokterJ.H.Kelloggalsmaarexcentrieker.Hijhuldezich nog enkel in witte maatpakken, witte das en witte schoenen. De witte papegaai opzijnschouderwashetzinnebeeldvanzijnvlekkelozereputatiealsartsengeheelonthouder. Tweeënzestig jaar zou dokterKelloggzijnWellnesskliniekenSanitarium leiden, tot de Grote Depressie van1929ereeneindeaanmaakte.Veelrijkelui waren hun centen kwijt en hadden welwatandersaanhunhoofddanzichtelaten martelen en zich zes maal per dag anaaltelatenpenetreren.MeteenschuldvandriemiljoendollarslootKelloggin

1938dedeurenvanTheSan.Maaronverwoestbaaralshijwas,trokhijnaarhetzonnigerFloridaenbouw-de er een nieuw, iets bescheidener ‘Miami-BattleCreekSanitarium’vooreenhonderdtalgasten.Hijleefdenog lang (tot 1943) en gelukkig.

Veeluitgebreiderdanhiertelezenvalt,heeftT.C.BoylehetboeiendelevenvanJohnHarveyKelloggver-teldinderoman:‘TheRoadtoWellville’.VanhetboekdraaideAlanParkerin1994eenhilarischefilmmetAnthonyHopkinsalsdr.KelloggenTraciLindalsdemooieverpleeg-ster, Sister Grace. Een aanrader voorwieeenseenduikwilnemenindegeschiedenisvanhetwellnessenweevandejaren1900.


fitnesscentruminhet‘vibro-mechanicaldepartement


Neonatologedr.Marie-RoseVanHoestenbergheenEmanuelaGroenen(RotaryZonhoven),trokkenop24februari2013samenmetnog12anderevrijwilligersnaarIndia,South-DelhivoordeNationalImmunizationDay.Tijdensdezedagwerden172miljoenkinderenvan0totenmet5jaardoor2,5miljoenvrijwilligersgevaccineerdtegenpolio.

Dr.VanHoestenberghe:“Hetwasbelangrijkomdaaraanwezigtezijn.Alleenkanjeweinig,maarsamenkanjeheelveel.Deactieheefteenenormeimpact.Ikhadhetgevoeldatweechtkondenbijdragenaanietszeerzinvols.Nuziejeopelkehoekvandestraateenmanofeenvrouwdiepolioverlamminggehadheeft.

DeBelgianSocietyofCardiologyheefthaar‘YoungInvestigatorAward’uitgereiktaanDr.FrederikVerbrugge(doctorandusverbondenaandeUHasseltenhetZOL).Deprestigieuzeprijs–waaraan6.500euroverbondenis–bekroonthetmeestbeloftevolleonderzoeksprojectvaneenjonge Belgische onderzoeker.

Dr.FrederikVerbruggekreegdeawardvoorzijnonderzoeknaareenparameterdiedeefficiëntievaneenhartfalenpace-makerverhoogt.“Inhetprojectbestu-deerdeik–onderbegeleidingvanmijnpromotorprof.dr.WilfriedMullens(docentaandeUHasseltencardioloogaanhetZOL)–patiëntendiebehandeldwerdenmetCRT(cardialeresynchronisatiethera-pie). Dat is een behandeling met een spe-cialepacemakervoorpatiëntendielijdenaanhartfalen.ErisalaangetoonddatCRT

Hetiszogeweldigdatdiegrotecohortevankinderendiewenuinentenkunnenopgroeienzonderpolio.Watwededenheeftduszeerverstrekkendegevolgenoplangetermijn.”

In1985maaktepolioin125landennogmeerdan350.000slachtoffersperjaar.Totopdedagvanvandaagisdewereldnogsteedsnietpoliovrij.Sinds1985hebbenmeerdantweemiljardkinderenhetoralepoliovaccinontvangen.Hetaantalgevallenvanpolioisdaardoormet99.8%gedaald-totminderdan1.000inhetjaar2010.Inslechtsdrielanden-Afghanistan,NigeriaenPakistan-ispolionogsteedsnietuitgeroeid.

Vrijwilligersstrijden tegen polio

UHasselt-doctoranduskrijgtYoungInvestigatorAwarddeoverlevingskansenenlevenskwaliteitvangeselecteerdehartfalenpatiëntensterkkanverbeteren.Maarhetblijfteenpro-bleemomtevoorspellenwiezalreagerenop deze behandeling en wie niet. Daarom hebbenwijeenechocardiografischepara-meter onderzocht en die bleek goed te corresponderen met de respons op de CRT-behandeling”,legtDr.Verbruggeuit.HetonderzoekkadertbinnenhetLimburgClinicalResearchProgram(LCRP).

BelgianSocietyofCardiologyDr.FrederikVerbruggekreegdeawardtijdenshetjaarlijksecongresvandeBelgianSocietyofCardiology,devereni-gingvanBelgischecardiologen.Gevestigdenamenenbeloftevolleonder-zoekersgaanermetelkaarindebatoverdenieuwsteevolutiesindewereldvande cardiologie.

Kort>



Fertiliteitsspecialistdr.MichaelT.MbizvouitZimbabwebezochtop13maarthetIVF-centrumvanhetZOL.Hetbezoekwasgekaderdinhetproject‘IVFindeDerdeWereld’vanprof.dr.WillemOmbelet.

Dr.MbizvoishetvoormaligehoofdvanhetDepartementvoorReproductieveGezondheidenOnderzoekvandeWorldHealthOrganisation.Afgelopenmaandwerdhijdaaropgevolgddoorprof.dr.MarleenTemmerman.

Dr.MichaelT.MbizvobezoektIVF-centrum

Dr.MbizvowasinBelgiëopuitnodigingvanUniversiteitHasseltwaar hij spreker was op de interdisciplinaire lessenreeks Noord-Zuid.HijiseenoudebekendevandedienstGynaecologievanhetZOL.Hijgafreedseenvoordrachtophetcongres“Andrologyin the Nineties” in 1993.

Doorzijnuitgebreidenetwerkingenkennisvandemedische/politiekeproblematiekvanhetAfrikaansecontinentkanhijsterkbijdragentothetsuccesvanhetGenksproject.

v.l.n.r.Dr.RudiCampo(gynaecoloogZOL),MarcThoelen(dienstinternationaliseringUHasselt),dr.MichaelT.Mbizvo(WHO),prof.dr.WillemOmbelet(gynaecoloogZOL)


Onderzoek >

Medischbelangvanhetalgemeen rookverbodinBelgië:

standpuntvanuitdeperinatologieHetalgemenerookverbodinBelgiëheefteengunstig

effectopdeincidentievanprematuregeboortesin

Vlaanderen.Datblijktuiteeninternationalepublicatievan

deonderzoeksgroepvandeUniversiteitHasseltonder

leidingvanprof.TimNawrot.


Deverminderingvanprematuriteitheeftbelangrijkeimplicatiesvoordeacuteensemi-acute gezondheidszorg, maar ook voordealgemenegezondheidvandebevolking.Deresultatenvandezestudieillustrerenhetklinischbelangvanhetaan-houdenvanditrookverbod,envormeneen stimulans om nog meer maatschappe-lijke maatregelen te nemen met potentieel gunstigeffectopdevolksgezondheid.

EffectenvanrokentijdensdezwangerschapHetisreedslanggekenddatrokentijdensde zwangerschap de kans op placentaire complicaties doet toenemen, zoals mis-kraam,loslatingvandeplacenta,placentaprevia,enlaaggeboortegewicht(1).Heteffectophetgeboortegewichtisleeftijds-endosisafhankelijkenkanbijeenzwarerooksterleidentot450gramgewichtsver-schilmetdeniet-rookster.Ookvroegge-boorte is een belangrijke gekende compli-catie, die meer optreedt bij rooksters dan bijniet-rooksters:erwordtgeschatdat10tot15%vandevroeggeboortesverbandhoudt met roken (2). Al deze complicaties zijn geassocieerd met hogere kansen op perinatalesterfteenwiegendood(1).

Evolutievanprematuregeboor-tes in Vlaanderen Een premature geboorte wordt internatio-naalgedefinieerdalseengeboortedie

plaatsvindtméérdan3wekenvoordeuit-gerekendebevallingsdatum,ofandersuit-gedrukt:vóórde37ezwangerschapsweek.Prematuriteitwordtindeperinatalelitera-tuuringedeeldin3categorieën:(a)lichteprematuriteit is een geboorte die plaats-vindttussen32en37weken(ca1maandtevroeg),(b)matigeprematuriteitiseengeboorte tussen 28 en 32 weken (ca 2 maandtevroeg)en(c)ernstigeprematu-riteitiseengeboortedieplaatsvindtvóórde 28ste zwangerschapsweek (ca 3 maand tevroeg).Figuur1toontdeevolutievandeze3categorieënindeVlaamsepopula-tie, zoals recent gepubliceerd door het StudiecentrumvoorPerinataleEpidemiologie(SPE)(3).In2011werdinVlaanderen7.2%vandeborelingenpre-matuurgeboren.Ongeveer85%vandezeprematuregeboortesvondplaatstussen32en37weken(lichteprematuriteit).Van1990 tot 2006 steeg de lichte prematuri-teitvan4.3%naar6.4%vanallegeboor-tes, wat neerkomt op een stijging met 49%.Na2006werdeendalingvanietsmeerdan6%waargenomenindezelichteprematuriteit,toteentotaalvan6.0%vanalle geboortes in 2011. Deze daling werd niet waargenomen in de matige en ernsti-geprematuriteit,waardetrendblijftstij-gentotopheden(figuur2).DezedataillustrerendatereenveranderingoptreedtinhetprofielvanprematuriteitinVlaanderen:delichteprematuriteitlijktaf

te nemen, terwijl de matige en ernstige prematuriteiteerdertoenemen(figuur2).

Impactvanhetalgemenerook-verbodinBelgiëopdeprema-turiteit in VlaanderenTheBritishMedicalJournalpubliceerderecenteenanalysevandegroepvanprof.T.NawrotvanUniversiteitHasselt(4),waarineenassociatiebeschrevenwerdtussendeafnamevanprematuregeboor-tesinVlaanderenenhetgradueelinvoe-renvanhetalgemenerookverbodinBelgië(figuur3).Dezestudieincludeerdemeerdan400.000spontanebevallingentussen2002en2011vanVlaamseeenlin-genvanaf24weken,gebaseerdopderegistratiegegevensvanhetStudiecentrumvoorPerinataleEpidemiologie.Erwerdrekeninggehoudenmetmultipeleinterfe-rerendefactoren:geslachtvandebaby,moederlijkeleeftijd,pariteit,socio-econo-mischestatus,studieniveau,nationaliteit,woonomgeving,griepepidemies,omge-vingstemperatuuren–vochtigheid,fijnstofvervuiling,enookmetmedischeinter-ventieszoalsinducties,weeënremmingenbaarmoederhals-cerclages. Er werd een trapsgewijzedalingvan6%prematuriteitvastgesteld,dienauwintijdsrelatiestondmetdeopeenvolgendemaatregelenterintroductievanhetrookverbodinhetland(figuur3).DezegegevenskwamensterkovereenmetdezevaneenSchotsestudie

Figuur1:EvolutievanprematuregeboortesinVlaanderen,uitgedruktalseenfractievanallegeboortes,zoalsgepubliceerddoorhetStudiecentrumvoorPerinataleEpidemiologieteBrusselin2012(3).Prematuriteitwerdopgedeeldin3categorieën:(1)lichteprematuriteit(tussen32en37wekenzwangerschap), (2) matige prematuriteit (tussen 28 en 32 weken zwangerschap) en (3) ernstige prematuriteit(vóórde28°weekzwangerschap).


Onderzoek >

uit2012(5).Hoewelhetbeschrijvenvaneenassociatiegeenbewijslevertvaneenoorzakelijkverband,suggereertvooraldegelijktijdigestapsgewijzeveranderingvanhet rookgedrag en de prematuriteit een relatie.

Klinischeuitkomstvanlichteprematuriteit(32–36weken)Omtevoorkomendateenbabyvroegtij-digsterftofproblemenondervindtvanzuurstofgebrekindebaarmoeder,iseenprematureverlossingeenvaakgekozenenefficiënteoplossing.Indevoorbijedecen-nia werd dan ook een lichte premature geboorte als eerder onschuldig beschouwd,omdathiermeedebabykonwordenbehoedvoorernstigerecomplica-ties. Recente publicaties onderstrepen

Figuur2:RelatieveevolutievanprematuriteitinVlaanderenvan2001tot2011,zoalsgeregistreerddoorhetStudiecentrumvoorPerinataleEpidemiologie,uitgedruktinverhoudingtothettotaleaantalinhetreferentiejaar2001.Vanaf2006isereendalingindelichteprematuriteit(32–36weken),terwijldestijgingindematige(28–32weken)enernstige(<28weken)prematuriteitblijftaanhouden.

echterdeklinischeimplicatiesvandezelichtevroeggeboortevoordealgemenegezondheidvandeboreling(6).Inverge-lijkingmetdevoldragenneonaatheeftdelichtprematurebabyonmiddellijknadegeboorte meer kans op het ontwikkelen vantelagesuikerspiegels,geelzucht,tem-peratuurschommelingenenvoedings-enademhalingsproblemen. Na ontslag uit de materniteitheeftdezebabyveelmeerkans om opnieuw gehospitaliseerd te wor-denomwillevanproblemenvangeelzucht,sepsisofvoeding.Alsdezekinderenlaternaarschoolgaan,blijkenzijvakergecon-fronteerdtewordenmetcognitievepro-blemen zoals spraakstoornissen, gedrags-afwijkingenenintellectueleincompetentie.Eenrecentepublicatiebeschreefdatdevoornaamsteverloskundigeredenenvan

intellectuelemalfunctieopschoolkondenwordenteruggebrachttoteenvroegezwangerschapsduur en een laag geboorte-gewicht (7). Recent werd ook meer inzicht bekomen in de lange termijn gezondheids-effectenvanprematuriteit(8).Viaeenonderbrekingvandenormaleprocessenvanorgaanontwikkelingisvroeggeboorteopzichzelfverantwoordelijkvoornier-enendotheeldysfunctie.Ditbeschiktvoortoteenhogerrisicoopcardiovasculaireenrenaleziekteninhetlatereleven,zoalshypertensie,proteïnurieenmetaboolsyn-droom(decombinatievanovergewicht,hoge bloeddruk, cholesterol en suikerziek-te). Deze ziekten kunnen op zich dan weer een complicerende rol spelen wanneer dezepersonenzelfzwangerworden.Dezelangetermijngezondheidsrisico’szijnnogmeer uitgesproken bij ex-prematuren die ook nog eens een te laag geboortegewicht hadden (9). Zoals hoger uiteengezet wordt rokeneveneensinverbandgebrachtmeteenfoetalegroeivermindering.HetdientbenadruktdatdeVlaamsestudiegééneffectkonaantonenvanhetrookverbodop het geboortegewicht (4).

Klinischenmaatschappelijkbelangvaneendalingvanpre-maturiteitUithogergemeldegegevensblijktduide-lijk dat premature geboortes, ook indien


Figuur3:Smoothing-anlysevandeprematurelevendgeboreneenlingennaspontanearbeidinVlaanderen,inassociatiemetdestapsgewijzeinvoeringvanhetalgemeenrookverbodinBelgië:invoeringvanhetrookverbodopdewerkvloerin2006,invoeringvanhetrookverbodinderestaurantsin2007eninvoeringvanhetrookverbodin(eet)café’sin2010.Naelkeinstalleringvanrookverbodisereenverderedalingvanhetaantalprematuregeboortes.DezefiguurisuitdeelektronischepublicatievandestudievanCoxetal(4):http://www.bmj.com/content/346/bmj.f441

Referenties

1.WalkerJ.Drugaddiction.InJames,Steer,Weiner,Gonik(eds).Highriskpregnancy:managementoptions,2nded.WBSaunders,London,2002:599-616.

2.BerghellaV.Preventionofpretermbirth.InBerghellaV(ed).Obstetricevidencedbasedguidelines.InformaHealthcare,London,2007:116-137.

3.CammuH,MartensG.Vijfentwintigjaarenanderhalfmiljoenbaby’slater.InCammuH,MartensE,MartensG,VanMolC,JacquemynY(eds).PerinataleactiviteiteninVlaanderen2011,SPEBrussel2001:58-66.

4.CoxB,MartensE,NemeryB,VangronsveldJ,NawrotT.Impactofastep-wiseintroductionofsmoke-freelegislationontherateofpretermbirths:analysisofroutinelycollectedbirthdata.BMJ2013Feb14;346:f441.doi:10.1136/bmj.f441.

5.MackayDF,NelsonSM,HawSJ,PellJP.ImpactofScotland’ssmoke-freelegislationonpregnancycomplications:retrospectivecohortstudy.PLoSMed.2012;9(3):e1001175.doi:10.1371/journal.pmed.1001175.Epub2012Mar6.

6.EngleW,TomashekK,WallmanC.Late-preterminfants:apopulationatrisk.Pediatrics2007;120:1390-1401.

7.MackayDF,SmithGC,DobbieR,CooperSA,PellJP.Obstetricfactorsanddifferentcausesofspecialeducationalneed:retrospectivecohortstudyof407.503schoolchildren.BJOG.2013Feb;120(3):297-307;discussion307-8.doi:10.1111/1471-0528.12071.Epub2012Nov27.

8.AbitbolC,RodriguezM.Thelong-termrenalandcardiovascularconse-quencesofprematurity.NatRevNephrol2012;8:265-274.

9.Joss-MooreL,LaneR.Thedevelopmentaloriginsofadultdisease.CurrOpinPediatr2009;21:230-234.

hetslechtsdelichtevormbetreft,belang-rijke implicaties hebben op het gezond-heidsprofielvandebevolking.Nietenkeliser een hogere nood aan acute en semi-acutemedischezorgvoordeneonatenenzuigelingen,erisookeenlangdurigeffectop de algemene ontwikkeling en gezond-heidvandeex-prematuurmetzelfspoten-tiëleimplicatiesvoordevolgendegenera-ties. Dit impliceert dat elke maatregel die kanleidentoteenreductievanprematuregeboortes, hoe miniem ook, een belangrij-kemaatregelismetfundamentelemedi-sche,socialeenfinanciëleimplicaties.

Vanuitditperspectiefishetdanooknietmeerverdedigbaarhetalgemenerookver-bod, zoals het nu is ingesteld, terug om te kerenofteniettedoenzoalsdoorsommi-gepartijenwordtgevraagd.Integendeel:hetgunstigeeffectvanhetrookverbodopde prematuriteit mag een extra stimulans zijnomnoganderefactorentezoekenmetvergelijkbareeffectenopdevolksge-zondheid,waarvooreveneensmaatregelenkunnengenomenwordenvanalgemeengezondheidsbelang.

Prof.dr.WilfriedGyselaersGynaecoloog(ZOL),UniversiteitHasselt


Onderzoek >

BACKGROUND

Innovember2005publiceerdedeVlaamseMilieuMaatschappij(VMM)eenuitgebreidrapportmetmetingenoverdeluchtkwaliteitvanGenk-Zuid.²

UithetrapportbleekdaterinGenk-Zuidtehoge concentraties aan zware metalen gemetenwerden,inhetbijzondervoornik-kel, chroom, mangaan en cadmium. De gemiddelde waarde bedroeg 212 ng chroomperm³luchtof30keerdeachter-grondwaardevanVlaanderen.Naargelangde windrichting, piekten de waarden op sommigedagentotbovende1.600ng/m³.

IndustriëelgebiedGenk is met meer dan 500 industriële ondernemingen en 30.000 werknemers hetderdegrootsteindustriëlegebiedvanVlaanderen.AutoconstructeurFordmetzijnritstoeleveringsbedrijven,ishetgrootstebedrijf.ArcelorMitalproduceertmet2.000werknemersroestvrijstaalopbasisvangerecycleerdafval.Daarnaastzijnergrotescheikundigebedrijveneneen grote elektriciteitscentrale die kolen enafvalstookt.VijfvandiebedrijvenzijnSeveso-bedrijvendieperdefinitieeenpotentieelgevaarzijnvoordevolksge-zondheid. Naast nuttige producten produ-cerendezebedrijvenheelwataanpollu-enten:chroom,cadmium,mangaan,nik-

kel,solventen,polyaromatischekoolwater-stoffen,formaldehyde,dioxines.….AlshuisartsenvaneengrootdeelvandebewonersvanGenk-Zuidsteldenweonsdrievragen:1)Hoekunnenwebijdragenaaneenver-beteringvandegezondheidvandelokalebevolking?

2)Hoekunnenwemogelijkeeffectenopdegezondheidinkaartbrengen?

3)Hoekunnenwealssociaalverantwoor-delijke artsen beletten dat er een con-flictkomtmetdetewerkstelling?

KINDERENEERST

In2002publiceerdedeWHOmethetEuropeesMilieuagentschaphetrapportChildren’shealthandenvironment:areviewofevidence.³Hieruitbleekdat40%vanalleslachtoffersvanmilieuvervui-ling kinderen waren. Waaromkinderenbijzonderkwetsbaarzijnvoor‘airbornpollution’ligtvoordehand:eenkindspeeltinhetstof,watsedimentairstofopnieuwdoetopwaaienenzoeenveelhogere concentratie aan potentieel toxische stoffengeeftindeingeademdelucht.Eenkindademtbovendientweekeerzosnelperminuutalseenvolwassene,watdeopnamenogeensverhoogt.Invergelijkingmeteenvolwasseneheefteenkindtotsloteenveelkleinerlichaamsgewicht,zodatde

totale belasting per kilogram lichaamsge-wicht tot 10 keer hoger kan zijn.

WatbetekendendemeetcijfersconcreetvooreenkinddatinSledderlowoontennaarschoolgaat?Volgensheteerderver-melde rapport bedroeg de concentratie chroomindeomgevingvandeschoolDeSleutelgemiddeld376ng/m³.Indeaanlig-gende woonwijk Sledderlo, bedroeg de concentratie 150ng/m³. Berekend op basis van6m³luchtper24uur,eenverblijfvan7 uur in de school en 17 uur thuis in de wijkkwamenwevooreenkindopeengemiddeldeblootstellingvan1.300ngCrper dag. Dat is meer dan door de Nederlandse arbeidsgeneeskundige dienst toegelatenwordtvooreengezondewerk-nemer.

Een search in ons patiëntenbestand leerde dater105baby’stussen0en2jaarwoonden in de wijken, gelegen aan het industriegebied.Eénoptweevandezebaby’sgebruikteanti-astmatischemedica-tieonderdevormvanpuffersofaerosols.Datwasvéélmeerdanhetgebruikvankinderen die op een andere plaats in Genk wonen.EenvergelijkingmetgegevensvanhetIntermutualistischCollegetoondeonsdatweverbovenhetgemiddeldevanVlaanderenzaten.Uitsocialebekom-mernisvooronzepatiënten,trokkenwemetdezetweegegevensnaardemedia.


MilieuinGenk-Zuid:watkanhetonsleren?DezevoordrachtwerdgehoudenvoordeKoninklijkeAcademievoorGeneeskunde

Dr.HarrieDewitte.

Indeonmiddellijkeomgevingliggenimmers twee kleuter- en lagere scholen met meer dan 400 kinderen. De meeste vandiekinderenwonenookinSledderlo,demeestbedreigdewijk.IneeneerstereactieontkendeArcelorMittaldatdeChroomvervuilingvanhenkwam.MaargeenenkeleCEOkaneenbetogingvanhonderdenkinderen,dievoordepoortvanzijnbedrijfomzuivereluchtkomenvragen,blijvendnegeren.

Hetresultaatwastweevoudig:defocuskwam op de kinderen te liggen en er kwa-men 6 extra meetpunten. Deze moesten eerstenvooralondubbelzinnigdebronaantonen. Anderzijds moesten ze ook de indoorenoutdoorluchtkwaliteitvandeomgevingvandebedreigdeschoolinkaartbrengeninvergelijkingmeteenreferentieschool.

HetVlaamsInstituutvoorTechnologischOnderzoekvoerdedestudieuit.Zeverge-leken de concentraties zware metalen in deschoolomgevingvan‘DeSleutel’meteenreferentieschoolinBokrijk.Bokrijkiseen wijk uit de windrichting, op tien kilo-metervanhetbedrijfenineengroeneomgevinggelegen.Indemededelinglietdeoverheidinjuni2007wetendat“dewaardenverhoogdwarenmaardatergeenonmiddellijkgevaarwasvoordegezondheid”.

Depersmededelinglietalleenhetboven-stegedeeltevandetabelzien:diewaar-den konden eigenlijk alleen door een zéér beperktegroepdeskundigengeïnterpre-teerdworden.Forconveniencewasmenhettweededeelvandetabelvergeten:dewaardenvandereferentieschool.

Decijferssprekenvoorzich.Allewaardenvoorzwaremetalenlagenveelhogerindebedreigdeschooldanindereferentie-

school.Inhetbijzonderdewaardenvanchroom, waarrond het allemaal begon, wareninhetstofopdevensterbank1000keerhogerdaninhetstofopdereferen-tieschool.

OpbasisvandezeresultatenbeslistedegemeenteraadvandestadGenkomdeschool,‘DeSleutel’,nogtijdenshetverlofteverplaatsennaareenvandeminstbedreigdelocatiesvandewijk.

Aandeelzwaremetaleninliggendstofintweescholen:ééninhetpollutiegebiedeneenreferentieschool10kmverwijderd.


Onderzoek >

Watmetdeluchtwegenbijvol-wassenen?Hetwasonsreedsbekenddatdemortali-teitvoorlongaandoeningenbijmannendubbelzohoogisinGenk,invergelijkingmetderestvanVlaanderen.Zonderveelonderzoek werd aangenomen dat dit te makenhadmethetmijnverleden,toenpneumoconiose(stoflong)zeerveelvoor-kwam.Wevergeleken,opbasisvandeICPC2codes(InternationalClassificationforPrimaryCare),alleaandoeningenvande luchtwegen bij 3.000 patiënten, inge-schrevenmetGMDbijGeneeskundevoorhetVolkGenk,metdeIntegodatabank.4 IntegoverzameltdatauitEMD’svan55huisartsenpraktijkeninVlaanderen.Dedatabasebevat3000000diagnoses,27 000 000 laboratoriumresultaten en 12000000voorschriftenvoorgeneesmid-delen.Dedatabankisgoedvoorbijna2%vandepopulatieenrepresentatiefvoordeVlaamsebevolking.

Behalvevoorlongkanker,lagendeinciden-tiesvooralleaandoeningenvandelucht-wegensignificanthogerbijdepatiënten

vanGVHV,danhetVlaamsegemiddelde.ZoligthetrelatiefrisicoomCOPDtekrij-gen2,77keerhogerbijdepopulatievanGVHVGenk.Klinischbetekentditdaterper 1000 patiënten jaarlijks 7 extra patiën-tenmetCOPDzijninGenkinvergelijkingmetVlaanderen.Enopvallend,deverschil-lentussenmannenenvrouwenwarensta-tistischnietsignificant.AangezienerindeLimburgsemijnengeenenkelevrouwondergrondsgewerktheeft,wasdehypo-these dat het werken in de mijn aan de oorzaaklag,veelminderwaarschijnlijk.

Dit onderzoek 5wasuitdagend:deresulta-tenwarennietgebaseerdopsubjectievevragenlijsten,maardooreenartsgeregis-treerde en gecodeerde diagnoses. Alle diagnosesvanCOPDenastmawarengevalideerdmeteenspirometrievolgensdeGINA-enGOLD-richtlijnen.

Dat er een probleem was met de luchtwe-gen in Genk was duidelijk, maar we had-dennoggeengegevensovermogelijkeoorzaken:afwijkendrookgedrag?Specifiekeindoorpollutie?

Rookgedrag?Viaeenbevolkingsonderzoek6 wilden we eenantwoordopdevolgendevragen:Hoezithetmethetrookgedrag?Hoeveelmenseninwonersgebruikeneranti-astmatischemedicatie?Hoezithetmethetindoormilieu?Hoeveelmensenhebbenereenaandoe-ningvandeluchtwegen?

WekozendewijkSledderloomdatditdemeest bedreigde wijk is, omdat de wonin-genidentiekzijn,omdatereenvrijhomo-genebevolkingwoontmetoverwegendallochtone inwoners en last but not least omdaterhardnekkigevooroordelenzijntegenoverdiebevolkingsgroep.

286huishoudens(44,2%)vande647huishoudensvandewijkNieuw-Sledderlowerdenbevraagd.Opdiemanierwerdinformatieverzameldover1.092(48,9%)bewonersopeentotaalvan2.231.3/4devandebevraagdeinwonersvanNieuw-Sledderlois40jaarofjonger.Ongeveer1op4bevraagdenisnogeenkind,tussendeleeftijdvan0tot11jaar.

Vergelijkingrelatieverisico’saandoeningenluchtwegentussenGVHVenIntegodatabank.

Aandoening RrGVHV/Intego Extra aantal pt. per 1000

Aandoeningbovensteluchtwegen 1,36 85

Bronchitis 1,11 8

Pneumonie 1,61 4

Long carcinoom 0,88 0

COPD 2,77 7

Astma 1,29 4

Behalvevoorlongkanker,lagendeincidentiesvooralleaandoeningenvandeluchtwegensignificanthogerbijdepatiëntenvanGVHVdanhetVlaamsegemiddelde.ZoligthetrelatiefrisicoomCOPDtekrijgen2,77keerhogerbijdepopulatievanGVHVGenk.Klinischbetekentditdaterper1000patiënten jaarlijks 7 extra patiënten metCOPDzijninGenkinvergelijkingmetVlaanderen.


Eeneersteopvallendresultaatwasdatvande1.092personeninhetsample,er283personenof25,9%roken.Invergelij-kingmetcijfersvanhetVlaamsInstituutvoorGezondheidspromotieisditnietméér,integendeel, dan het Belgische gemiddelde dattussende25en30%schommelt.EengelijkaardigcijfervindenwebijhetNationaalInstituutvoorStatistiek(www.statbel.fgov.be):33%vandeVlaamsemannenen23%vandeVlaamsevrouwenwaren regelmatige rokers in 2004.7

Piependeademhaling.OnderzoekinBelgiënaarhetgebruikvangeneesmiddelen (waaronder aërosols, inhalators,tabletten)voorastma,toontaandat2tot3,5%vandemannenen2tot4,2%vandevrouwendezegenees-middelengebruiktenophetmomentvandeenquête.8

CijfersuitNederland,dietevergelijken

zijn met België, laten zien dat bij kinderen van2tot15jaar4tot12%lastheeftvankortademigheiden5tot20%lastvanpie-pen op de borst. Dit blijkt uit een aantal studiesuitgevoerdtussen1992-2001.9

Hieruitblijktdathetgebruikvananti-ast-mamedicatieinNieuwSledderloveelhoger ligt dan wat in andere onderzoeken vermeldwordtenditvoordeverschillendeleeftijden.

Omwillevancultureleredenenzijnerzeerweinig huisdieren in de woningen. Er zijn geen bijzondere bouwmaterialen gebruikt die het indoormilieu aantastten. Daarentegen was er wel een zeer belang-rijkprobleemvanschimmelindewonin-gen.32%gafaaneenschimmelvlekvanméérdanéénm²indewoningtehebben.Ongeveer1/3vandepersonendieindezetoestandelkedagmoetenlevenzijnkin-derenvan0tot11jaar.

Hetgebruikvananti-astmatischemedicatiedelaatste3maanden,opgesplitstnaarleeftijd.

DegrafiekgeefteensoortvanU-curveweerdiewedikwijlsterugvindeningelijkaardigeonderzoeken.Dejongeleeftijdsgroepentot14jaarendeoudereleeftijdsgroepenvan40tot65+zijnvooralonderhevigaanhetgebruikvanpompjesofaërosol.

GezondheidsenquêtebevestigtgezondheidsverschillenindezonesaanliggendaanhetindustriegebiedToenwederesultatenvanhetonderzoekoverSledderlopubliekmaakten,werderdoordegemeentelijkeenprovincialeover-heidbeslistomeengrootvergelijkendonderzoekoptezettenopbasisvaneengezondheidsenquête.Hierbijzoudendeaandeindustriezoneliggendewijkenver-geleken worden met de niet aanliggende wijken.Deenquêtebevroeg7.000bewo-ners,verspreidover4gemeenten.

Demeestopvallendeconclusieswaren10:1) Luchtwegaandoeningen werden meer gerapporteerdinde‘case’-gebieden;10%tegenover7%indecontrolegebie-den.Dezeverschillenblijvenaanwezignacorrectievoordegekenderisicofac-toren.

2)Schimmel-ofvochtplekkenindeslaap-kamerwordengerapporteerddoor12%vandedeelnemers.Wevindengroteverschilleninrapporteringhiervantus-sen de gebieden.

DezewordenvooralveroorzaaktdoordeverschilleninGenk.IndewijkenVlakveld(16%),Kolderbos(18%)envooralNieuwSledderlo(34%)wordtmeerschimmelenvochtindewonin-gen gerapporteerd.

3)Bewonersvande‘case’-gebiedengavenaanmeergebruiktemakenvanslaap-,

kalmeermiddelenenantidepressiva;vooralle‘case’-gebiedensamen15%tegenover12%indecontrolegebieden.Dezeverschillenzijnstabielenblijvenstatistischsignificantnacorrectievoordeverstorendevariabelenennacorrec-tievoordesocio-economischeparame-ters.Tervergelijking:indenationalegezondheidsenquêtelaghetgebruikvanpsychotropefarmacabijmannenop9%enbijvrouwenop14%.

AlsgevolgvandemetingenendezeenquêtekreegArcerlorMittal35maatrege-len opgelegd om te saneren. Deze maat-

MilieuinGenk-Zuid:watkanhetonsleren?

Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium22

Onderzoek >

regelenleiddenreedstoteenhalveringvandeemissie.HetstadsbestuurvanGenk besliste ook om 270 sociale wonin-genindewijkSledderloaftebrekenenopnieuw te bouwen.

Vanklinischedatanaarfunda-menteelonderzoekAansluitend bij deze metingen en de daaruitvolgende,eerderepidemiologi-sche onderzoeken werkten we ook mee aanmeerfundamenteelonderzoek.DeverschillendeafdelingenvandeUHasseltdie betrokken zijn bij milieu-onderzoek dedeneenonderzoeknaarhetverbandtussen blootstelling aan cadmium en het urinairuitgescheidenKidneyInjuryMolecule1.11(KIM1)BijrattenvondmeneenzeergoedecorrelatietussenKIM1enblootstelling aan cadmium.

Wecollecteerdenurineenbloedstalenbij153 niet rokende patiënten, mannen en vrouwen,ouderdan60jaarenwonendeinGenk.WevergelekendeurinaireexcretievancadmiummetKIM1enande-re renale biomarkers zoals alpha1-micro-globuline,beta2-microglobuline,proteïnu-rie en urinaire microalbumine en ureum-concentratie in het bloed. De klinische datakomenuithetElektronischMedischDossiervandehuisarts.Zowelvoor(r=0.20;p=0.01)alsna(partialr=0.32;p<0.0001)correctievoorcreatini-

ne,leeftijd,geslacht,voorgeschiedenisvanrookgedrag,socio-economischesta-tus,BMI,correleerdeKIM1zeergoedmet de urinaire cadmium excreties. Erwerdgeensignificantverbandgevondenvoorandererenalebiomerkersen cadmium.KIM1kanbeschouwdwordenalseenvroegebiomerkervoornierbeschadiging,veroorzaaktdoorcadmium.

Ondertussen werd deze cohorte patiënten uitgebreidenlopenernogverdereonderzoeken,ooknaarklinischeverban-den tussen zware metalenbelasting en hypertensie,obesitas,diabetes...

BiomonitoringAan 197 jongeren, meisjes en jongens tussen 14 en 15 jaar oud werd, in de periodevan11januari2010tot27november2010,eenuitgebreidevragen-lijstvoorgelegd.Erwerdenookurine,bloed en haarmonsters gecollecteerd.

InGenk-Zuidwordteensignificantever-hogingvastgesteldvandegemiddeldeénde90epercentielwaardevoorkoperinbloed, thallium in bloed en in urine, cad-miuminurineendePAK-metaboliet1-hydroxypyreeninurine.Voorcadmiumin bloed, chroom in bloed, koper in urine entoxischrelevantarseenindeurineishet geometrisch gemiddelde (maar niet

deP90)inGenk-Zuidsignificanthogerdanindereferentiepopulatie.

InVlaanderenwordteensignificanthogergemiddeldeen90epercentielgevondenvoormerkerPCB’s,p,p’-DDE,desomvandioxinesenfuranen,dioxine-achtigePCB’sengebromeerdevlamvertragerBDE153.Voornikkelinbloed,antimooninurine,kwik in haar en BDE47 in serum is het gemiddelde(maarnietdeP90)significanthogerinVlaanderen.

Erwerdeensignificantverbandgevondentussendeimmissievanchroomindelaat-ste drie dagen, zoals gemeten door de VlaamseMilieuMaatschappijendewaardevanchroomindeurine.Perstijgingvan20ng/m²indeluchtneemtdewaardeinurinetoemeteenfactor1,03.

AlleenvoorloodwasereensignificantpositieverelatietussendebiomerkervanblootstellingendeafstandtotdeVMMmeetposten,dieeenproxyvormenvoorde bronnen op het industrieterrein.

Nieuw in de biomonitoring was dat er in GenkmeerDNA-schadewerdvastgesteld.ZowelvoordeklassiekekomeettestalsvoordeoxidatievekomeettestzijndegemiddeldewaardeninGenk-Zuidsignifi-canthogerinvergelijkingmetdeVlaamsereferentiegroep.Voordeklassiekekomeet-test is ook het 90e percentiel in Genk-Zuid verhoogdtenopzichtevanVlaanderen.Opgroepsniveauisditeenaanwijzingvooreen grotere kans op kanker.

OokklinischwerdenbelangrijkeverschillengevondentussenGenkenVlaanderen,inhetbijzonderinzakedewerkingvandeschildklierenvandegeslachtshormonen.

Erwerdentalrijkeverschillengenoteerdinde hormonale concentraties in het bloed vanjongerenuitGenkvergelekenmetdezeuitVlaandereninhetalgemeen.MetbetrekkingtotdeschildklierfunctievertoondenjongerenuitGenkeenstatis-tischsignificantlagerethyroxineeneenstatistischsignificanthogeretriiodothyro-


ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 23

1 Dr.HarrieDewitte,HuisartsGeneeskundevoorhetVolk,Keinkesstraat,3A;B3600GenkenstafmedewerkerAcademischCentrumHuisartsgeneeskunde(ACHG)Kapucijnenvoer33,blokJ,[email protected]

2LuchtkwaliteitinhetVlaamseGewest.Jaarverslagimissiemeetnetten,Kalenderjaar2004.November2005.Pag45-55.(geenURLmeerbeschikbaar.)

3Childerenshealthandenvironment:areviewofevidence.Environmentalissuereportn°29http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0007/98251/E75518.pdf

4 Departmentofgeneralpractice,K.U.Leuven.Intego-project.[Online].2011[cited01/03/2011];http://www.intego.be”

5 LuchtwegaandoeningeninderegioGenk-Zuid.G)eenvuiltjeaandelucht?T.Engelbeen,B.Booms,M.Martens,M.Thoolen,H.Dewitte.HuisartsNu2010;39(6):238-242http://www.domusmedica.be/onder-zoek/huisartsnu/archief/2010-jg-39/2769-luchtwegaandoeningen-in-de-regio-genk-zuid.html

6 OnderzoeknaarhetvoorkomenvanluchtwegaandoeningeninNieuw-SledderlodoorGVHV.18/12/2007.Dr.MarcMartens,Mevr.BiancaBooms,socioloog,Dr.LatifaBenMessaoud,Dr.ThomasEngelbeen,

Dr.MillyThoolen,Dr.MichelVanduffel,Dr.JoCoolen,Dr.HarrieDewitte.GeneeskundevoorhetVolk,Keinkesstraat,3A,B3600Genk.

7 VrouwenenmanneninBelgië.Genderstatistiekenengenderindicatoren.p.133Gebruikvanalcohol,tabakendrugs.http://igvm-iefh.belgium.be/nl/binaries/Statistieken_2006_tcm336-39752.pdf

8 AstmaenLuchtverontreiniging.StandvanzakeninBelgië.Elementenvooreengezondheidsbeleid.Pag101.MarinaPuddu,JeanTafforeau.IPH/EPIReportsNr.2003–012.CentrumvoorOperationeelOnderzoekinVolksgezondheidMinisterievandeVlaamseGemeenschapDepartementWelzijnVolksgezondheidenCultuurAdministratieGezondheidszorg.

9 Astma.Hoevaakkomthetprobleemvoorenhoeveelmensensterveneraan?RIVM.NationaalKompasVolksgezondheid.http://www.nationaal-kompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/ademhalings-wegen/astma/omvang/

10 GezondheidsenquêteGenk-Zuid2007Bilzen,Diepenbeek,Genk,Zutendaal,Eindrapport31/12/2007.http://www.mmk.be/afbeeldingen/File/Gezondheidsenquete_Genk_Zuid2007.pdf

11 Theassociationbetweenurinarykidneyinjurymolecule1andurinarycadmiuminelderlyduringlong-term,low-dosecadmiumexposure:apilotstudy.ValériePennemans,LiesbethMDeWinter,ElkeMunters,TimSNawrot,EmmyVanKerkhove,Jean-MichelRigo,CarmenReynders,HarrieDewitte,RobertCarleer,JorisPenders,andQuirineSwennen.EnvironHealth.2011;10:77.doi:10.1186/1476-069X-10-77http://www.ehjournal.net/content/10/1/77

12 VlaamsHumaanBiomonitoringsprogramma2007-2011.Resultatenvanhet onderzoek bij jongeren in Genk-Zuid. september 2011.

http://www.milieu-en-gezondheid.be/onderzoek/luik%2021/hotspots/genkzuid/resultaten/STP%20MG%20Resultatenrapport%20Genk-Zuid%20-%20definitief.pdf

nineconcentratie dan de 162 jongeren uit dereferentiestudie,terwijldeconcentratieaanthyroiedstimulerendhormoonzeerlichtjes(ennietsignificant)hogerlaginGenk. Metbetrekkingtotdefunctievangeslachtsorganenvertoondendejongerenuit Genk hogere bloedconcentraties aan vrij(actief,medischbelangrijk)testosteron(mannelijk geslachtshormoon), aantotaaloestradiol(vrouwelijkgeslachts-hormoon)enaanvrij(actief,medischbelangrijk) oestradiol.

Depublicatievanderesultatenvandebiomonitoringbleefnietzondergevolgen.HetstadsbestuurvanGenk,insamenwer-kingmetdeprovincialeenregionaleover-heden, besliste om het gehele milieupro-bleemvanhetindustriegebiedGenk-Zuidals één geheel aan te pakken met als doelstelling om tegen 2020 gelijke waar-dentehalenalsinderestvanVlaanderen.

Conclusies1)Milieuvervuilingheeftweldegelijkeeninvloedopdegezondheidvandeomwonenden en komt meer en meer in de wetenschappelijke aandacht.

2)Wehebbennoodaannieuwecreatievemethodesdieveelsnellerdeinvloedvancomplexemilieuvervuilinginkaartkunnen brengen.

3)Ermoetnieuweregelgevingkomeninzakemilieuvergunningen,dienietmeerperbedrijfmogenafgeleverdwor-den,maarwaarbijtevensmoetrekeninggehouden worden met een gehele zone.

4 DedatainhetElektronischMedischDossierkunneneenrolspeleninfunda-menteel onderzoek.

5)Huisartsenkunnenhunmaatschappelij-kerolspelenals‘earlywarners’enkun-nenookhelpenindeopvolgingvandenoodzakelijke maatregelen.

Dr.HarrieDewitteHuisartsGeneeskundevoorhetVolk

MilieuinGenk-Zuid:watkanhetonsleren?


Indewachtkamer>

Afdelingpsychogeriatrie vertrektvanuitpersoonsgerichtezorg

DechronischezorgbeddenopdeafdelingLSPGwerdengerecon-verteerdtotpsychogeriatrie.Weopteerdenvooreendoelpubliekdatbestaatuitmensenmetverwerkings-engedragsproblemen,kaderend in een beginnende tot matige dementie. Ook mensen waardediagnosevaneenbeginnendedementienogonduidelijkis,kunnenoponzeafdelingterecht.

Voorhetverpleegkundigenparamedischteamwerdnaaraanlei-dingvandereconversieeenuitgebreidbijscholingsprogrammaopgezet.MetdehulpvandeKatholiekeHogeschoolLimburgwerdeenleertrajectuitgetekend.Welegdendelatdanookerghoogvooronszelf.Zohooptenweomviaeenaangepastebena-deringfixatiesenhetgebruikvanpsychofarmaca,watnietaltijdzonderproblemenverloopt,zoveelmogelijktevermijden.

BijnavanzelfkwamenweuitbijhettheoretischdenkmodelvanTomKitwood,vernieuwervandedementiezorg.Kitwoodbena-drukt heel erg dat gedrag niet louter ontstaat uit het neurodege-neratiefprocesopzichmaaraltijdeensamenspelisvanverschil-lendefactoren.Dooropdezefactorenintegrijpen,kanhetniveauvanfunctionerenvaniemandmetdementieverbeterdworden.Doelvandezorgisdanookdepersoonlijkewaardigheidvanmensenmetdementiezoveelmogelijkteversterken.Zorgwordthierbijeeninteractiefproceswaarbijzorgvragerenzorg-verlenerproberendezorgopelkaaraftestemmen,zorgisgeenroutinematiguitvoerenvaneenvaststaandtakenpakket(zie‘per-soonsgerichtezorg’).

WegingensamenmetonzedirectieopzoeknaarheelconcretemanierenwaaropweheteffectvanonzenieuwezorgvisiezelfkondenaanvoelenenzijnopdiemanierbijStimul,hetzorg-ethischlaboinhetverreMoorsele,aanbeland.Tijdensdestagewordtaanervarenzorgverlenersderolvanpatiënttoebedeeldwaardoorzezelfletterlijkaandenlijvedeeffectenvanzorgondervindenenlerenopkritischewijzeoverhunzorgtereflecte-ren.Eenbeklijvendeervaring.Naeenwerkbezoekkwamiedereendan ook laaiend enthousiast terug en beslisten we om ondanks allepraktischebeslommeringenhetvolledigeteamaandezeunieke‘zorgstage’telatenparticiperen.

Dr.MartineBurinOuderenpsychiater

HetZOLnamenigetijdgeledendebeslissingomeenpsychogeriatrischeafdelingopterichten.Ditomdatweaanhetbeginvaneen‘vergrijzingsgolf’staanwaardementiealsziektebeeldeenbelangrijkaandeelheeft.Anderzijdsomdatwemerktendateenaangepasteafdelingeenantwoordkanbiedenopeenaantalproblemenwaarweopdegeriatrischeafdelingenmeegeconfronteerdwerden.


Inhetzorg-ethischlabvanStimulkrijgenzorgverlenersuithetwerkvelddekansomzichinteleveninderolvan‘Zorgont-vanger’.StudentenwordenStimul-zorgverleners.Hetvolledigeverpleegkundig-paramedischteamvandedienstPsychogeriatriemaakteeeninleefsessiemee.Hierbijleesjehunervaringen.

“Eensessiebiedtzorgverlenersenstudentendemogelijkheidominzichtenoptedoendieverdergaandandeverfijningvantech-nischevaardigheden.Hetgaaterpreciesomderelatietussenontvangerenverlenerineenethischperspectiefteplaatsenentegroeieninhettotstandbrengenvaneenzorgrelatie,”aldusStimul.HoofdverpleegkundigeCarineBas:“Deinleefsessieszijneenhelekrachtgeweestvooronsteam.Alsiedereendezelfdeopleidingheeftgevolgd,staanalleneuzenindezelfderichtingenweetjewaarjemetjeafdelingnaartoewil.”

OpdeafdelingSPPsychogeriatrieisdepersoonsgerichtezorgverleningvoorname-lijk gebaseerd op het dialectisch denkmo-delvanTomKitwood.Kitwoodontwikkeldeditdenkmodelalsalternatiefvoorhetgangbaremedischmodeluitdejaren‘80.Hetmedischmodelverondersteldedatcognitievestoornissenmaarookgedrags-enemotioneleveran-deringengeheelvoortkomenuitdeneuro-pathologischeveranderingendiehorenbijeendementie.Vaakwerdenpersonenvan-uit dit model gereduceerd tot hun ziekte (inditgeval:‘dementie’),waarbijerindezorgverleningvaakverwezenwerdnaarpatiëntenmetdementieals‘dementeren-den’.Dezorgverleninghieldookvaakeenpersoonsondermijnendevormvanhande-

Persoonsgerichtezorg

Aleensderollenomgekeerd?

lenin,waarbijdeuniciteitvandepersoonverlorenging.Hierbijwordtonderandereverwezennaarhandelingenzoalsinfantili-seren,forceren,het‘uithandennemen’enhetnieterkennenvanpersoonlijkevoor-keuren,interesses,…Hetmedischmodelhoudttevensindatergeenverbeteringvandelevenskwaliteitvanpatiëntenkanoptreden indien er geen medische door-braak geschiedt.

Kitwoodschuifteeneerderbio-psycho-sociaalmodelnaardevoorgrond.Hijsteltdatnietenkelneuropathologischeveran-deringenbijdementiemaarookpsycholo-gischefactoren(levensgeschiedenis,per-soonlijkheid,…)enomgevingsfactoren(socialesteun,socialestatus,financiële

middelen,…)eenrolspeleninhetdemen-tieprocesendebelevingvanditprocesdoordepatiënt.Debio-psycho-socialevisievanKitwoodkanindehedendaagsezorgverleninggeïmplementeerdwordenaandehandvan‘persoonsversterkende’handelingen,waarbijdeuniciteitvandepersoonwordterkendenzelfswordtgestimuleerd.Zorgverleningwordtbinnendezevisieeerdergezienalseensamen-werkingtussenpatiëntenzorgverlenerbinneneenvaliderendehoudingtenopzichtevanderealiteitvandepersoonmet dementie.

AnoukPeetersKlinischneuropsychologe

KarenGoossens(verpleegkundige)Inleefprofiel:beginnendeParkinson,lichtver-ward, hardhorend, stapt met stok.Ervaringen:“Ikhadgeenzinindeinleefstagewantikmoestmijnziekebabyvan10maan-den thuis achterlaten en daarbij had ik echt lastvaneenschouderblokkade.Emotioneelwas het moeilijk, ik kon mijn thuissituatie niet

uitmijnhoofdzetten.Ditmaaktemijnstage-ervaringnatuurlijkergrealistisch.Depatiëntendiebijonsopdeafdelinginhetziekenhuiswordenopgenomen,kiezenerooknietvoorombijons te zijn.”“Destageheeftmegeholpenomstiltestaanbijeenaantalerva-ringenwaarjejealszorgverlenernietaltijdvanbewustbent.Hetenigewaariktijdensmijnverblijfbijvoorbeeldnaaruitkeekwaren


demaaltijden,zijgavenmijstructuur.Hetdrinkenuiteenteutbe-kervielmezwaar,hetisnietleuk.Ookmetdehardhorigheidhadikhetmoeilijk.Erwordtimmersoverjeheengepraatenjever-staat niet wat er wordt gezegd.”Leerelementen:“Hetisergbelangrijkomgeduldigtezijnenbegriptehebbenvoordeafhankelijkheidssituatievandepatiën-ten.Ookhardhorigheidvraagtextraaandacht:hardspreken,oogcontact maken en begeleidende gebaren gebruiken zijn belangrijk.Vaakdenkjedateenpatiëntmaarwatvoorzichuit-kijkt,maareigenlijkheefthijjegewoonnietgehoord.”

JessicaSnijckers(verpleegkundige)Inleefprofiel:lichamelijkafhankelijk,psychischestoornismethallucinaties,inrolstoel,verlamdearmnaCVA.Ervaringen:“Dereactiesvananderenopmijnwaanbeeldenverbaasdenmesoms.Vaakwerdergelachenmaarerwasookirritatie.Ikvoel-demijhierechtdoorgekwetst.Maarookhet

fysischafhankelijkzijn,begrijpjepasechtalsjehetaandenlijvehebt meegemaakt. Zeker als je naar het toilet moet, want daar benjepreutsop.Ofalserniemandindebuurtisdiejeboter-hamkansmeren,ofjekanhelpenmethetetenvanspaghetti.”Leerelementen“Wehebbenaandachtvoordeprivacyvanonzepatiëntenmaaromdatwesomsteveeloproutinewerken,staanweeronvol-doendebijstil.Rapiemandzijnbroekafstoten,isnietgepast.Ofbovenhethoofdvandepatiëntenpraten.Watkannogbeter?Geduld hebben, je kleiner maken en oogcontact hebben, begrip tonenenhettempoverminderen.Diekleinedingenmakenhetverschil.”

AnoukPeeters(KlinischNeuropsychologe)Inleefprofiel:cognitieveachteruitgang,halluci-naties,echtgenootoverledenErvaring:“Hetwasmooiomtezienhoedestagiairesverpleegkundeleerdenomgaanmetmijdoorheendeervaringsstage.Aanvankelijkgingen ze in op mijn hallucinaties en geheu-genproblemen. Ze wilden mijn hallucinaties en

wanen corrigeren naar hun eigen realiteit, wat bij mij nog meer paniekofnogmeerverwarringveroorzaakte.Zoverteldeéénvandestagiairesmijdatmijnechtgenootallangoverledenwas,hoe-welikvoortdurendnaarhembleefvragenvanuiteenovertuigingdathijnoginlevenwas.Ikschrokheelergvandezeuitspraak.”“Destagewasemotioneelzwaar.Hoewelikmijnrolprobeerdeteblijven,voeldeikaanhoevermoeiendikwasvoordestagiairesverpleegkunde.Ikvondhetsomsergmoeilijkommijnrolteblij-venvoltehouden.”Leerelementen:“Ikkonhelemaalinmijnrolopgaanwaardoorikaandenlijveondervondwatwelenwatnietwerktindecommu-

nicatie met een persoon met dementie.”“Inpersoonsgerichtezorggajemeeindebelevingvandepati-entmetdementie.Mijnervaringenhebbenmegeleerddatikhierbijfamilieseenextraaandachtspuntvanmoetmaken.Familiesproberen,vanuitgoedeintenties,patiëntenzolangmogelijkbijde realiteit te houden maar op een bepaald moment gaat dat eigenlijknietmeer.Hetheeftgeenzinomdepersoonmetdementievoortdurendte‘testen’enteconfronterenmetzijngeheugenproblemen.Ookbelangrijkisomblijvendbegripteheb-benalseenpersoonmetdementietienkeernaelkaarhetzelfdevraagt.Voordepersoonzelfisdatnamelijktelkensdeeerstekeerdathijdezevraagstelt.Denegatievereactieshieropzalhij,vooralopemotioneelgebied,langermeedragen.”

CarineBas(hoofdverpleegkundige)Inleefprofiel:rustigedameopleeftijd,mentaalgoed, zeer hardhorig, mobiliteitsproblemen na CVA,incontinent,hulpbehoevend.Ervaring:“Hetwasergconfronterendomnietthuistezijn,maarineendonkerhuisvolvreemdeapparaten,toestellenengeluiden.‘sMorgenskwamdeverpleegkundigevooreen

anamnese.Ikhoordenietgoedmaardaarhieldenzegeenreke-ningmee.Dusikschroktoenzeplotsnaastmijstonden.Ikhadhulpnodigomtestappenmaardeverpleegkundigetrokaanmijomdathijveelgroterwasendatdeedpijn.”“Ikwasalseersteindeeetzaalenmenzou‘seffens’hetetenbrengen.Maarwatisseffensenerhingookgeenklok?Demen-senrondommijbegonnentezeuren:hetisverschrikkelijkomalspersoon zonder dementie de hele dag bij mensen met dementie tezitten.Uiteindelijkwashetmijtochgeluktomwegteglippennaar mijn kamer. Enkele minuten later stonden ze al bij mij en moestikterugnaarbeneden.Evenalleenzijnmochtnietwantdankondenzemijnietinhetooghouden.Ikvondditergbeklemmend.Erwerdnooitgevraagdwatikwelwilde.”Leerelementen:“Eenpatiëntkiesternietvoorombijonstezijn.En je moet het als patiënt ook doen met de mensen die er zijn. Erwordtteweiniggevraagdwatdepatiëntzelfwil.Ookbovenhethoofdvandepatiëntheenpraten,isvaakeenprobleem.”

ElsBillen:ergotherapeuteInleefprofiel:dementerend,slechttebeenErvaring:“Ikmoestaltijdineenrolstoelzittenmaar ik kon eigenlijk ook met een looprek stappen.Toenikverteldedathetlooprekuitmijnkamerverdwenenwas,luisterdeniemandnaar mij.”Leerelementen:Ikhebervarendatconstant

wachten en niet weten wat er gaat komen erg lang kan duren. Ook is het belangrijk dat we goed luisteren als onze patiënten ietswillenvertellen.”

Indewachtkamer>

BRAisdeafkortingvanBreastReconstruction Awareness. De laatste jaren is borstkanker, mede dankzij de PinkRibbonacties,alomtegenwoordiginde media. Gelukkig, want het is een ziek-tedie1op8vrouwentrefteniedereenmoethiervanbewustgemaaktworden.

Spijtiggenoegwordentevaaknietalleaspecten die met borstkanker te maken hebben,verteld.Teweinigkomthetonder-werp‘borstreconstructie’aanbod,daarwaarhet in één adem zou moeten uitgesproken wordenmetdediagnosevanborstkanker.VandaardatwereldwijdjaarlijkseenBRA-Daywordtgeorganiseerd.Debedoelingvandezedagisvoornamelijkomalgemeneinformatieteverstrekkenoverborstrecon-structies en alles wat er bij komt kijken. Zo krijgen borstkankerpatiënten een beter zicht opdemogelijkhedennade,vaakmutileren-de ingreep die noodzakelijk is om het gezwelteverwijderen.

BRA-Daywerdop17oktober2012voordeeerste keer in België georganiseerd. Ziekenhuizen in onder meer Antwerpen, Brussel,Leuven,Ottignies,Luik,Gent,maarookGenk,opendenhundeurenominfor-matieteverstrekkenoverborstreconstruc-ties.Ookditjaarzalhetzelfdeinitiatiefgenomen worden op 16 oktober.

Levennaborstkanker…LeveBRA-day!

Zoalsgezegdishetinitiatiefontstaannaaraanleidingvanhetgegevendatpatiëntenwereldwijdvaakgoedgeïnformeerdzijnoverborstkankerendemogelijksmutileren-deconsequentieshiervan,maardatzeamperingelichtwordenoverdeverschillen-detypesvandereconstructiemogelijkhedenenhoedezetebekomen.Meestalisditomdat de diagnose alleen al een zodanige mokerslagisvoordepatiënten,dateropdatmomentgeeninformatiegevraagdwordtoverborstreconstructiesofdezenietwordtaangereikt.Inhetbeginwillenpatiën-tenzichvaakenkelconcentrerenopdeziek-teenhoedezeoverwinnen.Eenmaalalshetziekteproces is doorlopen, zoeken patiënten meerinformatieoverborstreconstructiemo-gelijkheden. Deze maken immers integraal deeluitvanhetgenezingsproces.Hetiszodathetovergrotedeelvandepatiëntendeziekteoverwint,enaltevaaknaeenbehan-delingblijftzittenmeteenvertekendvrouw-beeldtengevolgevandemutilerendeingreep.Hetblijftmoeilijkombijvoorbeeldin de spiegel te kijken en het litteken wordt vaakalssociaalinhiberendervaren,bijvoor-beeldbijzwemmenofhetkiezenvaneenjurk.Aangezienveeljongevrouwendoordeziektewordengetroffenenookdeoude-redameslangeractiefblijveninhetsocialeleven,groeitdevraagnaarborstreconstruc-tiemogelijkheden.

Informatieoverborstreconstructiemogelijk-hedenwordtmeerenmeerbeschikbaarviasociale media en het internet, maar ook diverseBV’shebbenmethungetuigenisinlokale en nationale persbladen het onder-werponderdeaandachtgebracht.Hetisechternogvaakmoeilijkvoordeindividuelepatiënte om te weten welke mogelijkheden ervoorhaarbestaan,watvaaktotfrustratieofontgoochelingkanleiden.TijdensdeBRA-Daykunnenindividuelepatiëntenmethunpersoonlijkevragenbijdiversespecialis-tenterecht,zelfsaldenkenzenogniet

onmiddellijkaaneenreconstructie.Hetisimmerseenstapwaarvrouwenklaarvoormoeten zijn. Sommigen willen eerst het genezingsprocesverwerken.Anderenziendemogelijkheidvaneenreconstructiealseenlichtpuntaanheteindevaneendonke-retunnelenvragenalvroeginhetziekte-procesnaarmeerinformatie.HoeweldeeersteBRA-Dayalweereentijdjeachteronsligt,blijfthettopicborstrecon-structies zeer actueel. De Belgische VerenigingvoorPlastischeChirurgieijvertvoorbetereterugbetalingsmodaliteiten,zodanig dat ingewikkelde technieken die vaakkostelijkuitkomenvoordepatiënte(metofzonderhospitalisatieverzekering)bereikbaarwordenvooriedereen.

Hetisnogvroegmaarnoteer16oktober2013alvastindeagendaenmobiliseeriedereendieukentommethunvragenoverborstreconstructiesnaardevolgendenationaleBRA-Daytekomen.Iedereenkentimmersweliemandinzijnfamilieofvrien-denkringdiehieroverwatmeeruitlegkangebruiken.

Dr.NicolasVerhelleendr.BertVandenhofPlastischchirurgen

Hebjesuggesties?BRA-Dayvindtplaatsop16oktober2013.Ditmoeteeninteractievedagzijn en daarom deze oproep om ons te laten weten welke onderwerpen wetijdensdeBRA-dayzekermoetenbespreken.Ukanaluwsuggesties doorsturen naar [email protected] multidisciplinair borstcentrum dankenwijualvastvooruwenthousiaste opmerkingen en ook voordezediewevorigjaaralmochtenontvangen.

Vragenensuggesties:[email protected]:www.zol.be/plastische.heelkunde,www.beautifulabc.com,www.bra-day.com


10 1316 I I

Indewachtkamer>

MindTheGap,pleaseTransmuralepsychosocialenazorgopmaatvandeoncologischepatiënt

DooropeenmeersystematischemaniergebruiktemakenvandeWelbevinden-meterhopendeziekenhuispsychologendeinformatieklooftussenziekenhuisendeeerstelijnteoverbruggen.Daarnaastwillenzeookdeaandachtvoorpsycho-socialeklachtenvanoncologiepatiëntenbijallezorgverlenersaanscherpen.

Inonzejarenlangewerkingalsziekenhuis-psychologenhebbenwegezochtnaardemeestefficiëntewijzeomdepsychosocia-lenodenendeproblemenvanoncologi-schepatiëntenzorgvuldigentijdigtedetecteren. Gaandeweg maakten we gebruikvan‘DeWelbevindenmeter’.Ditscreeningsinstrument is de gouden stan-daardbinnendepsychosocialezorgverle-ningwatbetrefthetopsporenvanencommunicerenoverpsychosocialebehoef-tenvankankerpatiënten.

DeWelbevindenmeterbevateen‘proble-menchecklist’,dieaangepastisaandeoncologischeproblematiek.Eveneenswordt er gepeild naar algemene last, levenskwaliteitendebehoefteaanverde-reprofessioneleondersteuning.

Datdediagnoseenbehandelingvankan-kergepaardkangaanmetverhoogdestresseneenverminderdelevenskwaliteitbehoeftgeenbetoogmeer.Indepraktijkmerken we dat deze klachten niet beperkt blijventotdeacuteperiodewaarinpatiën-ten onderzocht, gediagnosticeerd en behandeld worden. Ze kunnen aanslepen enbijsommigepatiëntenzelfspasopdui-kennadatdebehandelingisafgerond.Denkhierbijaanvergeetachtigheid,ver-minderdseksueelverlangen,blijvendelichamelijkebeperkingen,…Patiëntenwor-denvaakpasbijhetheropnemenvanhundagelijks,sociaal,familiaalofprofessioneellevengeconfronteerdmetdegevolgenofbeperkingenvanhunziekte.

Veelpatiëntenslagenerinomadequaatomtegaanmetdeverschillendeuitdagin-gen die deze ziekte met zich meebrengt. Echter,10à15procentontwikkeltpsycho-logischeproblemenwaarbijprofessionelehulpaangewezenis.Hetisdezegroeppatiëntenwaarvoorwijdenodigezorgwil-lenvoorzien.

Vanafmaartwillenwedewerkingmet

dezeWelbevindenmeterverderoptimalise-ren om ook te communiceren met andere zorgverleners.Degegevensuitdezepatiëntenbevragingzullennietenkelmeergebruiktwordenomeventuelemoeilijkhe-den bij de patiënt op te sporen en de interne communicatie met de artsen te verbeteren.Wewensennuookdebrugteslaanmetdehulpverleningindeeerstelijn, met name de huisarts. Er zal steeds aandepatiëntgoedkeuringgevraagdwordenomdegegevensvandeWelbevindenmeterterapporterenaandespecialist en huisarts. Om organisatorische redenenkunnenvoorlopigenkeldechirur-gische oncologiepatiënten bereikt worden.

Voorwetenschappelijkedoeleindenwordenallegegevensineennieuwregistratiesys-teembijgehoudenendemomentenvanafnamegestandaardiseerd(naingreep:6 weken, 10 maanden, 1.5 jaar en 3 jaar).

Els De ReuweSabineMarkovitz

AnMartensKatrienVanhorenbeek

Psychologen



Nieuwe missie envisie

Beleid >

DeopdrachtverklaringvanhetZOLwasal meer dan tien jaar oud. Ondertussen is de sector, het zorglandschap en de positievanhetziekenhuisverdergeëvo-lueerd.In2011werdenookdestrategi-schedoelstellingenvanhetZOLopnieuwgedefinieerdinhetstrategischeplan‘ZOL2020’.Vandaarwerdenookdemissieenvisieverderafgetoetstaandenieuwedoelstellingen en opdracht. De nieuwe missieenvisiewerdengoedgekeurdopderaadvanbestuurvan24januari.

Watwordtbedoeldmeteen‘missie&visie’?Inonzemissiedefiniërenweinenkelekernachtige zinnen onze waarden en iden-titeit:Wiezijnweenwaarstaanwevoor?Watzijndekernwaardeninonszieken-huis?Dezemissiewordtmeergeconcreti-seerdindenieuwevisie:hoezienwijons-zelfindewereldvanmorgen?Waarstre-venwenaarindetoekomst?Dezevisiewordtbeschreveninachtkernpunten.VanallezorgverlenersenanderemedewerkersinhetZOLwordtverwachtdatzedezekernwaarden kennen en er in hun job ook naar handelen.

Missie:HetZiekenhuisOost-Limburgiseensupra-

regionaal algemeen ziekenhuis dat een volledigzorgenpakketaanbiedt,vanbasis-tot topklinische geneeskunde, in goede samenwerking met alle partners in de zorg, waarbij de patiënt steeds centraal staat.Patiëntvriendelijkheid,kwaliteitentoegankelijkheid zijn centrale waarden in het beleid.

Visie 1.Wijwillenopeengeïntegreerdeen patiëntvriendelijkewijzeprofessioneleenveiligeziekenhuiszorgaanbieden,aan al wie op het ziekenhuis een beroep wenst te doen, ongeacht zijn / haargodsdienstige,filosofischeofpoli-tiekeovertuiging,ras,huidskleurofgeslacht,socialeofcultureleherkomst,financiëleofmaatschappelijkestatus.Tariefzekerheidenbetaalbaarheidzijnbelangrijke waarden in ons beleid.

2.Wijwilleneenvolledigzorgaanbodrea-liserenmetkwaliteitsvollebasisgenees-kundevoordeeigenzorgregioenmetexpertfunctiesvooreenbredergebied,binnenenbuitendeprovinciegrenzen.Wijnemendenodigeinitiatievenomditaanbodverdertelatengroeien.

3.Wijwillenbinnendeexpertfunctiesalertzijnvoornieuweinitiatievenen

mogelijkheden binnen de gezondheids-zorg,initiatievennementotenactiefparticiperen aan wetenschappelijk onderzoek.Wijzijnvoorloperinhetontwikkelenenstimulerenvannieuwezorgvormenenspelenmaximaalinopnationaleeninternationaleevoluties.

4.Wijwillengestructureerdsamenwerkenmet de eerste lijn, met andere zieken-huizen binnen en buiten de eigen zorg-regio,metanderezorgvoorzieningenenmetuniversitaireziekenhuizeneninstellingen.

5.Wijwilleneenziekenhuiszijnwaarallebeleidsorganen, artsen en medewer-kersopeenrespectvollewijze,viaoverlegenineensfeervanopencom-municatie met elkaar samenwerken.

6.Wijwillenmedewerkersenartsenkan-sen bieden om te groeien, zich te ont-wikkelenenhuncapaciteitenverderuitte bouwen zodat ze zich goed en gewaardeerdvoelen.

7.Wijwilleneentransparantewerkingorganiseren zodat aan de gemeen-schaprekenschapkanwordenafge-legd.

8.Wijwillenkostenbewustwerkenomzofinancieelgezondteblijvenalswaar-borgvoordecontinuïteitvandezie-kenhuiswerking.


Beleid >

Tom Arts is de nieuwevoorzittervanhetZOL“Niets is zo kwetsbaar als gezondheid”

OpdeRaadvanBestuurvan24januariwerdTomArtsalsnieuwevoorzittervanhet ZOL aangesteld. Tom Arts is 46 jaar, advocaatenlidvandegemeenteraadvanGenk.DefamilieArtsisnietonbe-kendinhetziekenhuis.VaderAlexArtswasvan1971tot1981OCMW-voorzittervanGenkendaarmeeookvoorzittervanhetSint-Jansziekenhuis.Broerdr.WimArts is pediater in het ZOL. Tom Arts volgtdr.MiekeDezeureopdiedeafgelo-penzesjaarhetvoorzitterschapopzichheeftgenomen.

WatisuwbandmethetZOL?“Meteennaamals‘Arts’benjetochvoor-bestemdomineenziekenhuistewerken?Historischenfamiliaaliserzekereenaffini-teit.Maarwatmevooralintrigeerteninte-resseert is dat het ZOL een enorme organi-satieiswaarjezeerveelmenselijkcontacthebt. Er werken meer dan 3.000 mensen endaarnaastkomenervelebezoekersenpatiëntennaarhetziekenhuis.HetZOLisook een organisatie waar beslissingen in overleggenomenworden.Omertewerkenmoetjegraagengoedmetmensenover-wegkunnen.Datvindikleuk.”

Hetziekenhuisbeleid,definancieringendewetgevingzijnzeercomplex.Heeftuditalvoldoendeonderdeknie?“Jevraagtjeafwateenadvocaatineenziekenhuiskomtdoen?Datwasvoormezelfsnelduidelijk:deeersteagendavandeRaadvanBestuurbevatte20itemswaarvaner13of14betrekkinghaddenopcontracteneninkomsten.Watdatbetreftbenikdusgoedgeplaatst.Ikkomdaarbijuiteenadvocatenkantoordathoofdzake-lijk werkt met ondernemingen.” “Uiteraardheeftmijnervaringweinigmetgezondheidszorgmaarallesmetbedrijfs-


managementtemaken:hetstellenvanstrategischedoelenenhetvervullenervan,eenorganisatiekunnenenthousias-merenenleiden...Hetisvolgensmijongetwijfeldeenvoordeelalsjeindeorganisatie gegroeid bent want dan heb je veelachtergrond.Maarerzijnooknadelenomdat je misschien het helikopterperspec-tiefmist.Detoegevoegdewaardevaneenleek kan zijn dat hij juist die extra dimen-siebrengt,ofdieandereinvalshoekomdathijopeenanderemanierkijkt.Ofomdatniemanderooitaangedachtheeft.Erzijnduszijnvoor-ennadelen.”

WaaromwildeuvoorzitterwordenvanhetZOL?“Goedemaarmoeilijkevraag.Wiewordtervoorzittervanhetziekenhuis?Blijkbaarvondendedeelgenotendatikoverdejuiste eigenschappen beschikte om de functieintevullen.Aanmijnuominhetspoorvanmijnvoorgangers–dieelkophun manier een schitterende bijdrage heb-bengeleverdaanhetZOL-devolgende6jaar hun gelijk aan te tonen. De combina-tietussendebedrijfs-endezorgcompo-nent is iets wat mij alleszins aanspreekt.

Gaatuwadvocatenpraktijkhiermeeopeenlagerpitje?“Ookditiseenheelmoeilijkevraag.Ikwiluiteraardnietstoppenmetmijnadvoca-tuur want na mijn mandaat in ZOL moet ik nogverder.Ikbenhetgewoonomveledingengecombineerdtedoenofnaastelkaar.Bovendienhebikuitstekendemedewerkersencollega’s.Ikzalinelkgevalinbeidejobsdetijdstekendieervoornodigis.Enikzalzijnwaardeuit-dagingen zich stellen.”

Waargaatudeaccentenleggen?“Ikkanhierveleclichésopeenrijtjezet-tenmaardatgaiknietdoen.HetZOLheefteensterkedirectie,eengoedmanagement en de openheid is groot. De voorzittermaggeentrechterzijnwaar-langsallesmoetpasseren.Detaakvaneenvoorzitterisvolgensmijominvoort-durendoverlegmetdedirectieenbestuurde richting te bepalen waar het ziekenhuis naartoegaat.Datisnieteenvoudigalsjeweet dat het maatschappelijk landschap en de gezondheidszorg in een razend tempoveranderen,internationaalmaarookinBelgiëenVlaanderen.

Watziejealsdegroteuitdagingen?“Ikkanvoormezelfeenaantaluitdagin-genvooropstellenmaarikhebnaeenmaand werken al begrepen dat de uitda-gingenvanzelfnaarmetoekomen.Endatheteenuitdagingisomgoedopdevra-gen in te spelen.”

“Maareristocheenprojectwaarikvandroom.Ikzougraagmijndeelwillenbij-dragenaandeeventueleoprichtingvanbiomedischebedrijvenophetweten-schapsparkinWaterschei.Ditinsamen-werkingmetdeUHasselt,hetziekenhuis,

de geneesheren en de medewerkers. Op dit ogenblik staat het wetenschapspark nog in zijn kinderschoenen, maar er zijn hierendaartochaleenaantalinitiatievengenomen.”

“Hetzouechtknapzijnalsweietszoudenkunnenopstartenofuitbouwen.Omdatjedan als ziekenhuis iets dubbel kan terug-gevenaandemaatschappijendeGenkenaar, - nl topklinische ziekenhuis-zorg maar daarnaast ook extra werkgele-genheid-endatzoufantastischzijn.”

Hoebelangrijkiscommunicatievooru?“Zowel interne als externe communicatie vindikzeerbelangrijk.IkmoettoegevendatikaangenaamverrastbendoorwaterallemaalalgebeurtinhetZOL.Indeexternecommunicatievindikdathetzie-kenhuis meer moet zijn dan een plaats waarmensengeopereerdenverzorgdworden.Ikdenkdatwepro-actiefmoetenwerken.Hetinitiatief‘GenkLoopt’waar-vanhetziekenhuismede-initiatiefnemeris,vindikzeergoed.” Hoeheeftuuweerstemaandalsvoorzit-tervanhetZOLervaren?“Dossiers instuderen om de materie onder dekniekrijgentekrijgen,vergtveelstu-diewerk-‘savondslaateninhetweek-end-maardatvindiknieterg.Ikwilmijn werk goed doen. En ik moet toege-vendatiknaéénmaandinhetZOLalgebeten ben door de job. Omdat je iets doet wat mensen recht in hun hart raakt. Niets is zo kwetsbaar als gezondheid. De meeste mensen die naar het ZOL komen, hebbeneenprobleem.Hetisdebedoelingtezorgendatzijmeteenhernieuwdver-trouwen terug naar huis kunnen. Daar gaat het uiteindelijk om en daar word je enorm snel door gebeten. Dat lukt uiter-aardnietaltijd:sommigedingenzijnoptelossen maar andere niet.”

“Watmeop1maandtijdenormheeftaangegrepen, is hoe betrokken iedereen is.Iedereendoetechtinspanningenomeenverschiltemaken.Endanblijkteenvoorzittermaareenkleinschakeltjeinhetgeheel.Watkanhijimmersconcreetbete-kenenvoordeziekemensdieomzorgvraagt?”

Grete Bollen

Dissectiekamer >

Triskaideka-fobie(schrikvoorhetgetal13)ziterbijveelmensenin.Menigwol-kenkrabberofhotelmisteen13deverdie-ping.Veelstratenslaanhethuisnummer13over(12Bgenoemd).Ookveelsoft-warebedrijvenwippenvande12denaarde14deversie.Nietomdatzezelfbijgelo-

vigzijnmaaromdatzevrezendatmenigkopereenbroertjedoodheeftaanditnaargeestiggetal.Volledigongelijkkanmenzenietgevenwantiedereenherin-nert zich nog de perikelen rond het ruim-tetuigApolloXIII.Tweedagennadelan-cering op 11 april 1970 (de 13de dus) ontploftedezuurstoftankvanhetmoeder-schip en sprak de bemanning de histori-schewoorden:“Houston,wehaveapro-blem”.

Eentraphogeropdefobieschaalstaatde‘paraskevidekatriafobie’(de

angstvoorvrijdagde13de).Opz’nonfortuinlijkedagwaagt geen enkele tris-kaidekafobistzichondereenladder,stellingofander tuig waar een emmeropzijnhoofdkanvallen.Geenhaaropdatzelfdehoofddenkter ook aan die dag een vliegtuigreisteboekenofopdebeurseenfinancië-letransactieteverrich-ten. Toch zijn er mensen (deniet-triskaidekafobis-ten) die dit 13de-gedoe flauwekulvinden.Zoalsmijn ouders. Ze zijn op de 13de in het huwelijksboot-

jegestaptenhebbenvierkinderen(1+3)verwekt.Alshetenigszinsmogelijkwashebbenzehunzilverenengoudenhuwe-lijksverjaardagopeen13degevierd.TijdensdieBourgondischefestijnenisernooiteenplafondnaarbenedengedon-derd en zijn er nooit historische woorden gesproken.

Toch is iedereen wel ergens behept met eenfobie.Ikgeefhetnietgraagtoe,maarikheberookeenpaar.Welgetelddrie.Vooreerstdeacrofobie(hoogtevrees)eninhetverlengdedaarvandebathofo-bie:deangstomeenbliktewerpeninduizelingwekkendediepten.HethoeftdaaromnietdegapendeGrandCanyonravijntezijn.Vansoeplepelenuiteendiep bord krijg ik het al.

MijntweedefobieisdeHexakosioihexe-kontahexafobie,deschrikvoorhetgetal666.Inde‘OpenbaringvanJohannes13;18’staatgeschrevendathetgetal666naar Satan, de anti-Christ en naar de Apocalypsverwijst.Eenhuiveringwekken-de gedachte aan het einde der tijden. En korterbij,deeigendood.IndieSatanischeangstvoorhetgetal666staiknietalleen.OokdevoormaligepresidentvanAmerika,RonaldReaganhadereenpanischeschrikvoor.ToenhijmetzijnvrouwNancynaardeBel-AirwijkinLos

VoormaligepresidentvanAmerika,RonaldReaganhadeenpanischeschrikvoorhetgetal 666

13



Op13april1970ontploftedezuurstoftankvanhetruimtetuigdeApolloXIII.

Angelesverhuisde,washetadresvanhunnieuwewoonst‘St.CloudRoad666’.Datveranderdehijduivelssnelin668.

Naastmijnhoogtevreesenapocalyptische666-angstlijdiknogaaneenderdefobieendatisdeHippopotomonstrosesquipe-daliofobie.Deangstvoorlangewoorden.Iedereschrijverdiegraageenglashelderetekstaflevert,vermijdtze.Nietenkelomdatzetongverhaspelendzijn.Ookomwillevanhunhoognijlpaardgehalte(vandaardenaamHippopotomo…)endus,zoalseenolifantineenporseleinen-winkel, daar niet thuis horen.

Gelukkigbenikvrijwelvanelkeanderefobiegespaardgebleven.SchuifmeindeengekokervaneenCT-scanner,ikvertoonnietdeminsteclaustrofobie.Plaatsmeopeengrootplein,ikkengeenagorafobie.Laat me op dat groot plein een speech geven,deangstomeenduizendkoppigemenigtetoetespreken(lalofobie),ismegeheelvreemd.Ookparuresis(plasangsttussen twee mannen in een urinoir) ken ik niet.Enookdeangstvoorvreemdelingen(xenofobie)ismetotaalvreemd.Perslotvanrekeningheeftiederemens,ofhijnublank,zwart,geelofchocoladebruinziet,hetzelfdeskeletendezelfderozerodeorganen. Nogeenandere,mijonbekendefobieis

Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog

deAibohphobia,devreesvoorpalindro-men.Palindromenzijnwoordendievanlinksnaarrechtsgelezen,ofvanrechtsnaarlinks,hetzelfdebetekenen.Zoals‘lepel’,‘meetsysteem’of‘tarwewrat’.Hetkunnenookzinnenzijnzoals‘lezenisin,ezel’of‘eentonsnot,nee’.Nee,palindro-men boezemen me geen enkele schrik in. Hetwoord‘Aibohphobia’isperslotvanrekeningzelfeenpalindroom.

Eenlaatstefobiedieikindezedissectie-kamer-rubriek wil aansnijden is er een uit detijdwaarinManuelanoggeenvergeel-defotowas.ToenzeeensopeenprillelentedagzwieriguithaarBMWstapte,omarmde ik haar bloesje en alles wat eronderstak.Omgeentijdteverliezenmeteenliefdesverklaringvanhoognijl-paard-gehalte,gafikhaareenzoenpalopdemond.Volgensseksuologendekortsteenkrachtigsteliefdesverklaring.Maartoenikopnieuwmijnogenopende,vielenzepardoesindekloofvanhaarluchtigbloes-je.Vanbathofobieofravijnangsthaddenze op dit moment niet de minste last. Integendeel.Zewildennogdieperduiken.DusvroegikManuela:“lijdjeaangymno-fobie?”Toenzeneeknikte,begonikdanmaar haar bloesje los te knopen tot ik tus-senknoopje3en4eenfermelaprondmijnorenkreeg.Compleetvanslagvroegikwathaarbezielde?Hetbleekeenmis-

verstand.Gymnofobie,zodachtManuela,wasdefobischeschrikomaangymnastiekte doen. En die angst had ze niet. Ze turn-degraagenhadzelfseenabonnementintweefitnesscentra.Maargymnofobie,zoprobeerdeikhaaruitteleggen,kwamvanhetGriekse‘gymnos’,watnaaktbetekent.

Haarmondvielopen.

En daar stonden we dan allebei een beet-jeongemakkelijktewezen.Manuelameteen nog altijd niet toegeknoopt bloesje en ik met een pijnlijk gezwollen oor. Een depressiehieldikernietaanover.Weleenvierdefobie:de‘eisoptrofobie’.Deangstomineenspiegeltekijken.Wantalsiemandszelfbeeldaandiggelenligt,wilmennietgeconfronteerdwordenmetzijnspiegelbeeld.Wattotgevaarlijkesitu-aties kan leiden. Zeker tijdens een och-tendlijke scheerbeurt met loeischerpe Gillette mesjes. En al helemaal op een vrijdagdedertiende.


Billboard >

Pentalfa>

Lerenopdewerkvloer:eenuitdagingvanstagiairtotstagemeesterOpdonderdag2mei2013van19.55tot22uur,aula,ZOLcampusSint-Jan,Genk.Moderator:dr.EricdeJonge.DezePentalfasessievertrektvanuitdebevindingenvaninterna-tionaalonderzoeknaarlerenopdewerkvloer.Ineeneerstedeel worden kort onderwijskundige inzichten ter zake bespro-ken.Ineentweededeelwordtdieperingegaanopdevraag:‘Welkefactorenbepalenwatenwanneereenstagiairleertopdewerkvloer?’Ineenderdedeelvertalenwordendezeinzich-tenvertaaldnaarimplicatiesvoordestagiairszelf,assistenten,stageleiders,faculteitenziekenhuizen.Tenslotteworden,samen met alle betrokkenen, de opportuniteiten en uitdagingen voorhetkomendedeceniumgeformuleerd.

Symposia>

“Therebirthofmaternalmedicine?Fromsciencetoclinic.”zaterdag 4 mei 2013, 9.30u, aula, ZOL campus Sint-Jan, Genk. Inschrijvenviahttp://www.uhasselt.be/symposium_maternale_geneeskunde.Info:anneleen.staelens@zol.be.HetsymposiumvindtplaatsnaaraanleidingvandeopenbaredoctoraatsverdedigingvanKathleenTomsin.Deorganisatorenwensendedeelnemerseenupdateaantebiedenvandeken-nisovermaternelefysiologieenpathologieendehieraangere-lateerde potentiële klinische toepassingen. Zij hopen hiermee eennieuweboosttekunnengevenaandeingedommeldeaan-dachtvoordematernelegeneeskunde:“Therebirthofmater-nalmedicine?”

Wetenschappelijkeraad>

OpeningnieuwMultidisciplinairPijncentrum donderdag 23 mei 2013, 20u30u, aula, ZOL campus Sint-Jan, Genk.Opvrijdag24meiisereenopendeurindenieuwegebouwenopcampusSint-Barbarametrondleidingenverwijzersenzorg-verlenersvan11tot16uur.Dr.J.VanZundertendr.M.Puylaert/Anesthesiologie(pijnthe-rapie) ZOL

Dermatologieinbeeld:Recenteontwikkelingenindedermatologiezullenafgewisseldwordenmeteeninteractievevraagstelling,donderdag20juni2013, 20.30u, aula, ZOL campus Sint-Jan, Genk.Inhoudelijkcoördinator:dr.L.Kerkhofs/DermatologieZOL

Wetenschappelijkepublicaties

Deredactieraadheeftbeslistomde wetenschappelijke publicaties vandeZOL-artsenenanderemedewerkers niet meer op te nemen in elk ZOLarium maar te bundelen in een jaarboek dat tel-kenszalverschijnenindezomer.

Verantwoordelijkeuitgever:Dr.G.VanderVelpenHoofdgeneesheerZOL

Redactieensamenstelling:Grete Bollen

Werkenmee:Dr.MartineBurin

Els De ReuweDr.HarrieDewitteDr. Nathalie Dhont

Prof.dr.WilfriedGyselaersSabineMarkovitz

AnMartensProf.dr.WillemOmbelet

AnoukPeetersDr.JohanRobays

Dr.BertVandenhofKatrienVanhorenbeekDr.JanVanZundertDr.NicolasVerhelle

Redactieadviesraad:Dr.MarcDaenenDr.JanDeKoster

Dr.WillemOmbeletDr.GrietVanderVelpenDr.SvenVanPouckeDr.JohanVanRobays

Dr.LucVerresen

Foto’s:ZOL

Lars GrietenMineDalemansPeterVanloffelt

Imapictures

UHasseltTekening:

Lay-out:Montanabvba

Redactie:Schiepse Bos 6

B3600Genk–Belgiumwww.zol.be

T +32 (0)89 32 17 [email protected]

Nietsuitdezeuitgavemagovergenomenofvereenvoudigd

wordenzonderschriftelijketoelatingvandeuitgever

Communicatie artsen

Colofon>

Multidisciplinair pijncentrum van start in Sint-Barbara • Afdeling ...

Documents

Transcript of Multidisciplinair pijncentrum van start in Sint-Barbara • Afdeling ...