The harp consorTmissa mexicana

de

puur muziek

19.01.2012 | 20:00 | concerTZaaL

LIEDTEKSTEN afzonderlijk verkrijgbaar in de foyer

€ 2

2

programmamIssa meXIcana

Kyrie - VillancicoVillancico ‘cantan dos jilguerillos’ Francisco de escaladas (fl. 1677)Kirie [missa ‘ego flos campi’] Juan Gutiérrez de Padilla (ca. 1590-1664)

gloria - XácarasGloria [missa ‘ego flos campi’] Juan Gutiérrez de PadillaJácaras de la costa santiago de murcia (ca. 1682-fl. 1714)xácara ‘Los que fueren de buen gusto’ Francisco de Vidales (gest. 1702)

credo - galliardascredo [missa ‘ego flos campi’] Juan Gutiérrez de Padilla Galliardas ‘el gran duque’ [Luz y norte] Lucas Ruiz de Ribayaz (1677)

chaconaschaconas [Luz y norte] Lucas Ruiz de Ribayaznegrilla ‘a siolo flasiquiyo’ Juan Gutiérrez de Padilla

PAUZE

sanctus - cumbeesanctus [missa ‘ego flos campi’] Juan Gutiérrez de Padillacumbee santiago de murcia

a lo humanoPabanas [Luz y norte] Lucas Ruiz de Ribayazmarizápalos a lo humano: ‘marizápalos bajó una tarde’ 17de eeuw, anoniem, Peru

a lo Divinomarizápalos a lo divino:’ serafín que con dulce harmonía’ Joan cererols (1618-1676)Les Folies d’espagneagnus Dei [missa ‘ego flos campi’] Juan Gutiérrez de Padilla guarachacanarios [Luz y norte] Lucas Ruiz de RibayazGuaracha ‘convidando está la noche’ Juan García de Zéspedes (1619-1678)

The harp consort

clara sanabras | sopraan, gitaarTuuli Lindeberg | sopraan Jennie cassidy | alt Veera railio | altJulian podger | tenor, gitaarIan honeyman | tenormarco scavazza | baritonpaul Willenbrock | bassteve player | dans, barokgitaarpaulina van Laarhoven | viola da gamba, lirone, barokgitaarpaolo Tognon | bajón, bajoncilloLeif meyer | orgel, percussiericardo Padilla | percussie, gitaar

andrew Lawrence-King | spaanse barokharp, directie

UITVoerDers

3

De Spaanse kolonisten namen naast have en goed ook hun officiële kerkmuziek mee naar de Nieuwe Wereld. Ver van huis werden de regels minder streng toegepast, en al snel drongen ‘exotische’ invloeden de polyfonie binnen.

Juan Gutiérrez de Padilla groeide uit tot de belangrijkste componist in het 17de-eeuwse Mexico. Zijn ‘Missa Mexicana’ componeerde hij voor de kathedraal van Puebla de los Ángeles waar hij kapelmeester was. De mis grijpt terug naar de oude Spaanse polyfonie, maar de tekst loopt net iets swingender, met ritmes die heel wat kerkelijke hoogwaardig-heidsbekleders de wenkbrauwen deden fron-sen.

Ritmische energie uit volksmuziekAls een gospelkoor laat Gutiérrez de Padilla de zangers de nadruk leggen op tekstfragmen-ten als “O God, ik geloof”. Hij wendt alle rit-mische energie en kracht uit de volksmuziek aan om het gemengde publiek in de kathe-draal van Puebla tot vervoering te brengen. The Harp Consort brengt zijn mis met dansen en liederen uit de vroegste Mexicaanse ‘klas-sieke’ muziek, en met volksmuziek van de eerste zwarte migranten.

Een wrede overgangOp 13 augustus 1521 gaf de laatste Azteekse leider Cuauhtemoc zich in de stad Tenoch-titlán (het huidige Mexico Stad) over aan de Spaanse conquistador Hernán Cortés. Op 15

november 1533 veroverde Francisco Pizarro de Inca-hoofdstad Cusco (Peru). Na de val en verwoesting van die bloeiende culturele en politieke centra besloot het Spaanse keizer-rijk het nieuwe continent volgens een theo-cratisch model onder controle van de katho-lieke kerk te organiseren. Tegen het einde van de 16de eeuw waren de Amerikaanse kolo-nies in 27 bisdommen en 5 aartsbisdommen opgedeeld.

Oorspronkelijk zorgden de missionaris-sen van de franciscanen-, dominicanen- en augustijnenorden voor de organisatie van een massale bekering, voor het onderwijs en voor de installatie van het nieuwe koloniale regime. Vanaf 1572 namen de jezuïeten die functies over, terwijl benedictijnen, karmelie-ten en kapucijnen het bij het bekeren van de autochtone bevolking hielden.

Muziek als wapen bij bekeringDe franciscanen zetten het belang dat de autochtone bevolking binnen de religi-euze context aan muziek en dans hechtte in als een efficiënt wapen om de Azteken te bekeren. De belangrijkste figuren waren de Vlaamse monnik Johan van der Auwera (Juan de Ayora), Johan Dekkers (Juan de Tecto) en de leek Pieter van Gent (Pedro de Gante, ca. 1480-1572). Vooral Pedro de Gante ging grondig te werk. Hij maakte zich het Nahuatl (de taal van de Azteken) eigen, en stichtte in 1523 een school waar hij aan Azteekse kin-deren van edele afkomst zang, notenleer en instrumentenbouw onderwees.

mIssa meXIcana: meXIcaanse mIs meT sWIngenD gospeLKoor

4

In zijn ‘Historia de los Indios’ (1536-1541) schreef de Spaanse missionaris en historicus Toribio de Motilinía : “Toen de indianen het ‘Ave Maria’ en ‘het ‘Pater noster’ begonnen aan te leren, gaven de paters hen de gebeden samen met de Tien Geboden in het Nahuatl, getoonzet op een mooie gregoriaanse melo-die. Dat vergemakkelijkte het instuderen. De indianen waren zo blij dat ze massaal in de binnenhoven van de kerken en kapellen in hun buurt oefenden, drie tot vier uur lang. Hun haast om al die melodieën onder de knie te krijgen was zo groot dat men ze zelfs ’s nachts kon horen zingen.”

Meer musici in kerk dan gelovigenDe passie van de Azteken voor muziek en uiteraard ook voor de privileges die bij het lidmaatschap van een muzikale kapel hoor-den, leidde ertoe dat er soms meer musici in de kerk waren dan gewone gelovigen of bekeerlingen. Koning Filips II besloot in 1561 dan ook om het aantal autochtone musici in de kapellen te reduceren. In Spaans-Amerika zou slechts een minderheid ‘mestizos’ of autochtonen van edele afkomst belangrijke posities kunnen vervullen binnen de muzikale hiërarchie van de kerk.

Na hun muzikale opleiding bleven jonge cle-rici meestal in hun dorp. Alleen de grootste talenten werden naar de kathedralen in de grote centra gestuurd. Georganiseerd naar het model van de Spaanse kathedralen van Sevilla (Mexico-Stad) of Toledo (Puebla), stonden de koloniale kerken in het midden van het publieke leven. De kathedralen waren het toneel van religieuze fiestas, processies en politieke manifestaties. De clerus was uiteraard bevoegd voor scholing en opvoe-ding.

Geen muzikale opvoeding voor autochtonenIn tegenstelling tot de missies bekom-merden de kathedraalscholen zich echter weinig of niet om de muzikale opvoeding van de autochtonen. De voornaamste posities binnen de kapel – kapelmeester en organist – bleven dan ook bijna altijd in handen van Europeanen of in Europa opgeleide musici. Toch waren er uitzonderingen, waarbij zowel autochtone zangers als instrumentalisten konden doorgroeien.

Net als in de missiekerken bestond het kathedraalrepertoire in de eerste plaats uit gregoriaanse zang, geïmproviseerd contra-punt op gregoriaans repertoire, en/of poly-fone muziek van Spaanse, Portugese en Itali-aanse componisten. Van de gedrukte werken werden handgeschreven kopieën gemaakt voor de koren. Door de slechte kwaliteit van het papier zijn veel van die werken verloren gegaan. Enkel de grote koorboeken transcri-beerde men op perkament.

Juan Gutiérrez de Padilla De ‘Missa Mexicana’ die The Harp Consort in Muziekcentrum De Bijloke brengt, is geen liturgische reconstructie van een misdienst uit die tijd. Het ensemble combineert delen van de ‘Missa Ego flos campi’ van de Spaanse componist Juan Gutiérrez de Padilla (1590-1664) met Spaanse en Mexicaanse dansen en liederen.

Juan Gutiérrez de Padilla kwam uit Málaga. Als lid van het kathedraalkoor kreeg hij daar zijn eerste muzikale onderricht. Zijn profes-sionele carrière als kapelmeester begon in Jerez de la Frontera in 1613, en vanaf 1616 in Cádiz. We weten niet wanneer De Padilla de overtocht maakte naar de Nieuwe Wereld. In

5

1622 was hij in elk geval al actief als zanger in de kathedraal van Puebla de los Ángeles. In 1629 werd hij benoemd tot ‘maestro de capilla de la catedral’, een ambt dat hij tot aan zijn overlijden in 1664 zou bekleden.

Nieuwe kathedraal PueblaDe komst van bisschop en onderkoning Don Juan de Palafox y Mendoza in 1640 gaf een definitieve impuls aan de bouw van een nieuwe kathedraal in Puebla. De inhuldigings-ceremonies in 1649 duurden een week en werden bijgewoond door gasten van heinde en verre, tot Manilla (Filippijnen) toe. Op dat ogenblik werkte Juan Gutiérrez de Padilla er al meer dan twintig jaar als kapelmeester. Hij had in die tijd in zijn eigen huis zelfs een atelier voor de bouw van muziekinstrumen-ten ondergebracht. Met groot succes, want voor de instrumenten bestond interesse tot in Guatemala toe.

Onder de bescherming van bisschop Palafox wisten de uitvoeringen van de muziekkapel de kwaliteit en de luister van de kathedraal van Mexico te overtreffen. Padilla had een uitge-breid en goed getraind koor ter beschikking, waardoor hij een groot deel van zijn oeuvre in polychorale stijl kon schrijven. In 1645 kon hij bijvoorbeeld beschikken over veertien knapen, achtentwintig volwassen zangers én verschillende instrumentalisten. Zijn oeuvre werd gewaardeerd door de buitengewone kwaliteit. Een jaar voor zijn dood gaf het kapittel zelfs de opdracht om zijn composi-ties te kopiëren, te restaureren, te verzame-len en in te binden in het Libro de Coro XV.

The Harp Consort in Mexicaanse contreienDirigent Andrew Lawrence-King glimlacht als we hem vragen hoe The Harp Consort ver-

zeilde in de Mexicaanse contreien. “Bij mijn eerste bezoek aan Andalusië als student kreeg ik de microbe voor de Spaanse tradities te pakken. Ik richtte The Harp Consort op in 1994. De focus op de Spaanse muziek leek toen een natuurlijke keuze. De band is alleen maar hechter geworden, zeker met de her-ontdekking van de Spaanse harp en diverse barokgitaren.”

The Harp Consort speelde hier zonder twijfel een voortrekkersrol. De oudemuziekbewe-ging is vandaag levendiger dan ooit in Chili, Argentinië, Colombia en Mexico. Uitwisselin-gen tussen The Harp Consort en de Latijns-Amerikaanse ensembles zijn voor Andrew Lawrence-King een prioriteit. “Maar” zo benadrukt hij, “we blijven met het ensemble een eigen koers varen om het oeuvre ont-staan uit de invloed tussen lokale en plaatse-lijke muziektradities op te sporen en opnieuw te verklanken”.

Ook vandaag nog choquerendVolgens Andrew Lawrence-King kan het buik-gevoel, de sensualiteit die door de polyfonie van de ‘Missa Mexicana’ heen klinkt ook van-daag een publiek nog choqueren. Dat was trouwens de bedoeling: de ziel uit balans brengen zodat ze zich gemakkelijker tot die-pere gedachten liet inspireren.

Lokale muzikanten kwamen in dienst bij de vele Spaanse ensembles en koren. Ze brach-ten naast Azteekse talen en Afrikaanse dia-lecten ook hun muzikale cultuur mee. De onderwijsprogramma’s die de religieuze orden hadden opgezet om de plaatselijke bevolking ‘op te voeden’ konden hier – geluk-kig voor ons – niks aan veranderen. De kerk was allesbehalve opgezet met die gang van

6

zaken, en vaardigde jaar na jaar verboden uit op al te wilde dansen en melodieën. Zonder veel resultaat… Ook in Europa sijpelden de invloeden uit de Nieuwe Wereld door, met barokdansen als de Franse sarabande, cha-conne en passacaille tot gevolg.

De uitgave van de Missa ‘Ego flos campi’ werd gerealiseerd door Mapa Mundi & Andrew Lawrence-King, de villancico’s door Jack Sage, Clifford Bartlett en Andrew Lawrence-King, de romances & dansen door Andrew Lawrence-King.

mIchIeL henDrYcKX VerTeLT

Op 29 augustus 1862 komt in de Gentse Peperstraat maurice maeterlinck op de wereld. na zijn rechtenstudie aan de universiteit van zijn geboortestad gaat de toekomstige nobelprijswinnaar in Parijs wonen. Het begin van een lange omzwerving door Frankrijksamen met michiel Hendryckx volgen we de schrijver op zijn vele Franse adressen. Het verhaal van maurice maeterlincks Frankrijk is voor de fotograaf-verteller een gedroomd excuus om zijn liefde voor het mooiste land ter wereld met ons te delen.

zaterdag 21 januari 14:00 & 16:00

woensdag 28 maart 14:00 & 16:00

Tijdens de Grote Oorlog (1914-1918) sneuvelden meer dan zesend-ertig miljoen mensen. nooit in de geschiedenis heeft de wereld

zichzelf zoveel verschrikking aangedaan. naar aanleiding van de Lamentatieweek neemt fotograaf-verteller michiel Hendryckx ons

mee langs het Westelijke Front. Van nieuwpoort tot ver voorbij het Franse Verdun vertelt hij aan de hand van een reeks zwart-witfoto’s hoe we, bijna een eeuw later, de herinnering aan de vreselijkste van

alle oorlogen levendig moeten houden.

muzikale vertellingen voor kinderen van 10 tot 14 jaar

Tickets: € 5 (-18) / € 16

Bijloketips

7

InFo & TIcKeTs

09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

Bespreekbureau | J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent | Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:00

ZonDag 11 maarT 2012: Unesco mUZIeKDag In De BIJLoKe

sinds juni 2009 is Gent opgenomen in de selecte lijst van ‘Unesco creative cities network’. samen met Bologna, sevilla en Glasgow maakt Gent de club ‘creative cities of music’ com-pleet. een unieke titel. een initiatief kon niet langer uitblijven, vond muziekcentrum De Bijloke. en dus is er op zondag 11 maart de eerste Unesco muziekdag.

Die dag slaan sevilla, Bologna en Gent de handen in elkaar voor een unieke muzikale uitwisseling. Het concept is eenvou-dig: we putten uit het ontzettend rijke muzikale patrimonium dat alle steden hebben opgebouwd. iedere stad selecteert een ensemble, gespecialiseerd in oude muziek, en laat het gras-duinen in het renaissance en barokke erfgoed van de eigen regio.

in Gent werkt De Bijloke samen met B’Rock, in sevilla gaat het Orquesta Barroca de sevilla aan de slag en Bologna brengt de accademia degli astrusi in stelling.

alle ensembles spelen ook één werk dat een weerspiegeling is van de internationale europese stijlen die in de 17de en 18de eeuw opgang maakten: het concerto grosso opus 6, nr. 1 in G van Georg Friedrich Haendel. Het toenmalige europa ligt er stilistisch in vervat. en Haendel zelf is het ultieme toonbeeld van die europese stijl: geboren in Duitsland, en aan het werk in italië en Londen.Het concert van Gent, en dus van B’Rock, heeft een 18de-eeuws programma. Het ensemble verdiept zich in het barokke repertoire van Jacques (Jakob) Loeillet, een telg uit de beroemde Gentse familie. Loeillets collega’s Pieter van mal-

dere, Henri-Jacques De croes, Georg Friedrich Haendel en Georg Philippe Telemann zetten de Gentse invalshoek in een breder Zuid-nederlands en West-europees perspectief.

De accademia degli astrusi uit Bologna focust dan weer op het oeuvre van Padre martini. Bij ons niet zozeer bekend als componist, maar des te meer als leraar van mozart.

Ook sevilla zet, net als Gent, met het Orquesta Barroca de sevilla, in op een 18de-eeuws programma. De andalusische traditie van Juan Francés staat er tegenover het toenmalige europa met werken van J.s. Bach, G.F. Haendel, Domenico scarlatti en Pietro Locatelli.

Kort samengevat: virtuoze muziek uit de laat-barok in europa, in drie bijzondere concerten. en dat op één dag, én voor een wel erg zachte prijs. een unieke kans om drie europese topensem-bles op een dag aan het werk te zien. met als toetje een Grand Finale, met de drie ensembles samen op het podium.Het volledige programma vind je op www.debijloke.be

ZonDag 11 maarT | concerTZaaL16:00 | B’rock (gent)19:00 | accademia degli astrusi (Bologna, Italië)21:00 | orquesta Barroca de sevilla (sevilla, spanje)22:15 | grand Finale

Dagticket: € 25 / € 10 (-18)Ticket voor 1 concert: € 10 / € 5 (-18)

Za | 21.01.12 | 14:00 & 16:00michiel hendryckxmuzikale vertelling voor kinderen van 10 tot 14 jaar

Za | 21.01.12 | 20:00 | maeTeRLincKBrussels philharmonicschönberg: Pelléas et mélisande

ZO | 22.01.12 | 16:00marc mauillonGuillaume de machaut

VR | 27.01.12 | 20:00cantus cöllnKuhnau, J.s. Bach

WO | 01.02.12 | 15:00 | UiTVeRKOcHTronald BrautigamVan Beethoven, mendelssohn, satie, Debussy

DO | 02.02.12 | 20:00 | maeTeRLincKmaeterlinck Kwartetmilhaud, Lekeu, Debussy

VR | 03.02.12 | 20:00Brussels philharmonic, Vlaams radio Koor, octopus symfonisch Koor, michel Tabachnik (dirigent), Vadim repin (viool)Berg, Debussy

Za | 04.02.12 | 20:00deFilharmonie, philippe herreweghe (dirigent), Viktoria mullova (viool)Brahms, schubert

DO | 09.02.12 | 20:00nabla / Joachim Brackxpàli consort o.l.v. Benjamin glorieuxcrank o.l.v. andreas BöhlenBijloke-manufactuur

Za | 11.02.12 | 20:00symfonieorkest Vlaanderen, guy Van Waas (dirigent), ning Kam (viool)Fauré, saint-saëns, De Boeck, strauss

WO | 15.02.12 | 20:00Krassportportico QuartetJazz

DO | 16.02.12 | 20:00me La amargates Tusefardische liederen

VR | 17.02.12 | 20:00Les plaisirs du parnasseKamermuziek van Gabrieli, Piccinini, marini, Vierdank e.a.

BInnenKorT

Bespreekbureau muziekcentrum De Bijloke gentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 gentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

v.u. | Daan Bauwens • tekst | Johan Van acker© | muziekcentrum De Bijloke Gentinfo@debijloke.bemuziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnershipmet Gent motors (www.gentmotors.be)