ApeAarts de Jong Wilms GoudriaanPublic Economics bv

Gratis toegang en museumbezoek

De Nederlandse ervaringen

René Goudriaan

www.ape.nl

AmuseeVous, Antwerpen, 9 maart 2009

Indeling

1. Aanleiding & voorgeschiedenis

2. Effecten gratis toegang

3. Noodzaak voor gratis toegang?

4. (Bijna) gratis toegang voor jongeren

5. Conclusies

Ape

Aanleiding & voorgeschiedenis

•Museumbezoek stagneert & vergrijst. Te

beperkte dwarsdoorsnede bevolking bezoekt

musea

•‘Gratis’ musea: in Nederland onderwerp met

lange voorgeschiedenis & grote emotiewaarde

•Musea zijn verzelfstandigd & moeten zakelijker

Ape

Aanleiding & voorgeschiedenis - vervolg

• Franse en Engelse voorbeelden Nederlandse Staatssecretaris van Cultuur Van der Ploeg

(PvdA) geïnteresseerd (2001)

• APE opdracht voor onderzoek naar modaliteiten van gratis toegang (groot aantal varianten)

• APE-studie februari 2002 klaar Nuancering van plannen voor gratis toegang. Maar kabinet

gevallen plannen tijdelijk in ijskast

Ape

Aanleiding & voorgeschiedenis - vervolg

• In 2005 & 2006 parlementaire moties ‘exotische’ coalitie over gratis toegang bij Rijksmusea (door musea zelf te financieren, eigen volk eerst)

• Uitvoering moties vertraagd tot verkiezingen nieuwe minister van Cultuur (Plasterk): spagaat tussen gratis toegang & versterking profijtbeginsel gratis toegang t/m 12 jaar

Ape

Effecten gratis toegang: aantal

• Toegangsprijzen zijn maar een beperkt deel van

de bezoekkosten (25%)

• Buitenlandse toeristen ruim 20% van bezoek

• Museumbezoek sterk bepaald door preferenties

& culturele competenties veeal gevormd op

jonge leeftijd

• Prijsgevoeligheid museumbezoek bescheiden

Ape

Effecten gratis toegang: aantal - vervolg

• Gratis toegang geen wondermiddel

• Maar: gratis toegang leidt tot meer bezoeken (vaak

ruwweg 30 à 40%), niet per se tot meer bezoekers

• Effect gratis toegang hangt af van vormgeving:

- alle musea dan geen bezoekverschuiving

- alle dagen in week evenmin bezoekverschuiving

- tentoonstellingen versus vaste collectie

Ape

Effecten gratis toegang: samenstelling

• Publiekssamenstelling verandert niet wezenlijk door gratis toegang

• Samenstelling Engelse en Nederlandse museumpubliek verschilt nauwelijks

• Geen aantoonbare toename publiek uit lagere inkomensklassen

• Wat meer lokaal bezoek, maar nauwelijks nieuw publiek aantal bezoekers stijgt nauwelijks

Ape

Effecten gratis toegang: samenstelling

- vervolg

• Meer herhaalbezoek

• Meer kortdurende bezoeken

• Bestedingen in museumwinkels en -horeca nemen beperkt toe, maar per bezoek gedaald

• Samenstelling museumpubliek moeilijk te veranderen; vergt bredere inzet van beleidsinstrumenten dan alleen prijsbeleid

Ape

Noodzaak van gratis toegang?

• Gratis toegang een te bot instrument voor verbreding publieksbereik musea

• Gratis toegang door individuele musea zet geen zoden aan de dijk

• Concurrentieverstoring als alleen in rijksmusea gratis toegang & vermindert financiële autonomie

• Gewoontevorming & culturele competenties spelen belangrijke rol bij museumbezoek beleid richten op onderwijs & jeugd

Ape

(Bijna) gratis toegang voor jongeren

• Publieksgroep met het grootste potentieel: gewoontevorming stimuleren

• Financiële drempels voor schoolbezoek wegnemen: culturele competenties vormen

• Vormgeving gratis toegang in NL, bepaald door financiële overwegingen (t/m 12 jaar), politieke realiteiten & behoud financiële autonomie musea

Ape

(Bijna) gratis toegang voor jongeren

• Geen concurrentieverstoring, geldt in vrijwel alle musea & ruime financiële compensatie musea

• Verwachting 32% (800.000) meer bezoeken door jeugd t/m 12 jaar (totale museumbezoek +4%)

• Te beperkte werkingssfeer gratis toegang in NL uitbreiding tot minimaal 18 jaar gewenst

Ape

• Veel sympatie voor Vlaamse 1 euro maatregel: voorkomt dat jongeren in de uitgaansleeftijd

afhaken & slim vormgegeven met oog op BTW

Conclusie

Van gratis toegang mogen geen wonderen worden verwacht

Publiekssamenstelling moeilijk te beïnvloeden

Gratis toegang alleen voor jongeren zinvol

Maar: werkingssfeer mag wel verder gaan dan 12 jaar

Ape