Bijlage VMBO-KB 2010Nederlands CSE KBdeel 2 van 2

Tekstboekje

tijdvak 1

2

InhoudTekst 1 2Tekst 2 5Tekst 3 7Tekst 4 8Tekst 5 10

3

Symbolenlijst( ronde haak openen) ronde haak sluiten" aanhalingsteken% procent€ euro+ plusteken|c copyright|r geregistreerd handelsmerk* sterretjebt begin tabelet einde tabel

4

bladzijde 2

Tekst 1Naar een artikel in de Consumentengids, februari 2008

Lees eerst de vragen in het boekje Examen VMBO-KB. Zoek daarna de antwoorden op in de hierna volgende tekst. Je hoeft de tekst dus niet eerst door te lezen. Let op: deze tekst bestaat uit drie bladzijden!

Sla in zakjes snel opetenVeel mensen doen hun boodschappen voor een week. En verpakte groenten zijn in een druk leven dan een uitkomst. Sla, verpakt of niet, behoort zelfs tot de groenten waaraan het meeste geld wordt besteed. Hoelang is die voorverpakte sla houdbaar?

TestDe Consumentenbond testte ijsbergsla, veldsla en rucola van acht supermarkten, natuurvoedingswinkels en Albert.nl zowel op de dag van aankoop als op de houdbaarheidsdatum. Bij elke keten is vier keer ijsbergsla, vier keer rucola en vier keer veldsla gekocht. Een panel dat thuis ook vaak voorverpakte sla gebruikt, beoordeelde de zakjes. Er is gelet op de stevigheid, kleur en aantrekkelijkheid, de versheid, geur, knapperigheid en de algehele kwaliteit.

TemperatuurOok is de temperatuur van het koelvak in de winkel gemeten, met uitzondering van Albert.nl. De temperatuur van het koelvak was in alle winkels onder de 3,5 graden Celsius, wat zeer goed is. Bij Albert.nl is de temperatuur van de slazakjes gemeten. En die was goed.

KwaliteitOver het algemeen zit het wel goed met zakjes sla die in de supermarkt, bij natuurvoedingswinkels en Albert.nl verkocht worden. Albert Heijn, Jumbo en Super de Boer scoorden over de hele linie zeer goed. Op de uiterste houdbaarheidsdatum scoorden de meeste aanbieders nog maar matig.Maar dit geldt niet voor Albert Heijn, de natuurvoedingswinkels, de (Super)Coop en Albert.nl, die op de houdbaarheidsdatum nog redelijk scoren. Het is aan te raden om de sla binnen één tot twee dagen op te eten en niet te wachten tot de uiterste houdbaarheidsdatum. De kwaliteit is dan een stuk minder.Per winkel en per slasoort verschilt het hoe de kwaliteit behouden blijft na aankoop. Bij Super de Boer bijvoorbeeld scoorden de veldsla en rucola bij aankoop zeer goed, maar op de uiterste houdbaarheidsdatum nog maar matig. Een dergelijk groot verschil is ook te zien bij de natuurvoedingswinkels: op de dag van aankoop scoorde de rucola goed, maar op de houdbaarheidsdatum was de kwaliteit slecht.

IJsbergslaDe natuurvoedingswinkels verkopen geen voorverpakte ijsbergsla. De ijsbergsla van de andere winkels was overigens goed tot zeer goed op de dag van aankoop. Op de houdbaarheidsdatum scoorden alleen Albert Heijn en Super de Boer nog redelijk.IJsbergsla bederft sneller dan de andere voorverpakte slasoorten in deze test, waarschijnlijk doordat het gesneden sla is. Verder is vocht een goede voedingsbodem voor bacteriën.Overigens zit in de zakjes van ijsbergsla vooral koolzuurgas (op de zakjes staat 'beschermende atmosfeer') om de houdbaarheid te verlengen. Als er zuurstof bijkomt, na het openen van de

5

bladzijde 3

verpakking, wordt de houdbaarheid weer korter.

Bezoek aan slazakjesvulfabriekBij groenteverwerkingsbedrijf Heemskerk in Rijnsburg zit er soms nog geen 24 uur tussen de binnenkomst van de groenten en het transport naar de winkels. De groenten, meer dan 60 soorten, komen direct van het land. Ze worden bij binnenkomst gekeurd en de slechte groenten worden teruggestuurd naar de teler. Commercieel directeur Hans de Boer: "De groente moet er op het einde van de te-gebruiken-tot-datum gewoon goed uitzien. Anders koop je het als consument niet."In dikke jassen tegen de kou legen medewerkers de kratten boerenkool en andere groenten in de snijmachines. Als de groenten door de snijmachine - er staan er zeker vijftien - zijn gegaan, belanden ze in een bak met ijswater.Daarin worden ze gewassen. Dit gebeurt met redelijk wat kracht met schoepen of lucht die de groente voortstuwen. Daarna is er het droogproces. Een grote centrifuge moet ervoor zorgen dat er zo min mogelijk vocht achterblijft.De groente gaat via een weegschaal naar een tussentijdse opslagruimte en dan naar de verpakkingsafdeling. Nadat de bakken met een lift omhoog zijn gebracht, worden de zakjes met behulp van de zwaartekracht gevuld. Vanuit de vulmachine op de eerste etage wordt de groente afgewogen en valt dan in de zakjes. Als ze eenmaal gevuld en geëtiketteerd zijn, gaan de zakjes in kratten en worden ze geconditioneerd vervoerd naar de supermarkt.Een gesloten koelketen is een absolute voorwaarde voor een goede kwaliteit in de winkel.

KooptipsSla en ook andere gesneden en voorverpakte groenten zijn maar beperkt houdbaar.1 Let in de winkel op de houdbaarheidsdatum. En pak ook eens een zak achter uit

het koelvak. Die zakken zijn vaak wat langer houdbaar.2 Check de groente onder meer op kleur, vocht in de verpakking (druppels zijn niet

goed), het opbollen van het zakje en het uiterlijk van de blaadjes.3 Eet de groente uiterlijk twee dagen na aankoop. Daarna kan zich meer van het

ongezonde nitriet vormen.

6

bladzijde 4

Bij de tabellenHet Testoordeel is gebaseerd op:- Kwaliteit bij aankoop: 50%- Kwaliteit op de 'ten-minste-houdbaar-tot-datum' (tht-datum): 50%.

btTest sla

De tabel bestaat uit 5 kolommen:Kolom 1: MerkKolom 2: TestoordeelKolom 3: RichtprijsKolom 4: Kwaliteit bij tht-datumKolom 5: Te koop bij

Veldsla1 BiJo; 84; €1,95; +; natuurvoedingswinkels2 (Super) Coop; 69; €1,90; +; Coop3 AH; 68; €1,50; +; Albert.nl4 AH; 68; €1,50; +; Albert Heijn5 Jumbo; 67; €1,50; +; Jumbo

Rucola1 AH; 63; €1,50; +; Albert Heijn2 Super de Boer; 62; €2,00; -; Super de Boer3 Deka; 57; €1,40; +; Deka4 Super (Coop); 47 €2,00; -; Coop5 Top's; 41; €1,30; -; Dirk v.d. Broek

IJsbergsla1 AH; 70; €1,10; +; Albert Heijn2 Super de Boer; 65; €1,40; +; Super de Boer3 (Super) Coop; 57; €1,35; -; Coop4 Top's; 52; €1,30; -; Dirk v.d. Broek5 Plus; 47; €1,20; -; Pluset

TestonderdelenKwaliteit: om de kwaliteit op de datum van aankoop en op de houdbaarheidsdatum te bepalen, zijn de groenten beoordeeld op stevigheid, kleur, versheid, geur en knapperigheid.Temperatuur koeling: alle aanbieders scoren op dit onderdeel zeer goed. Om deze reden is het oordeel niet in de tabel opgenomen.

Cijfers over vitaminesIJsbergsla en 'gewone' sla bevatten geen noemenswaardige hoeveelheid vitamine C. Veldsla bevat 40 mg vitamine C per 100 gram. Van rucola staan geen gegevens in het Nederlandse voedingsstoffenbestand.

7

bladzijde 5

Tekst 2Naar een artikel van José van der Sman, Elsevier, 27 juni 2007

De genezende werking van huisdieren

alinea 11. "Toko, die gelukkig nooit iets2. terugzegt als ik het huis bij elkaar3. schreeuw. Toko, die nooit stomme4. vragen stelt. Toko, die de enige in mijn5. leven is, die niet verwacht dat ik din-6. gen doe, waar ik niet toe in staat ben.7. Toko, die me accepteert zoals ik ben8. en er wonderwel tevreden mee lijkt te9. zijn." Dit citaat over de onvoorwaarde-10. lijke liefde van een huisdier is afkom-11. stig uit een van de 130 verhalen, ge-12. dichten en beschouwingen die het13. tijdschrift Deviant in de zomer van14. 2006 ontving in reactie op de schrijf-15. wedstrijd 'Helpen huisdieren in de16. geestelijke gezondheidszorg?'

alinea 217. De inzendingen waren voor het18. overgrote deel afkomstig van mensen19. met geestelijke problemen. De20. inzendingen vormden het onderzoeks-21. materiaal voor een project van de22. onderzoeker Mark Janssen. Hij23. onderzocht daarin de genezende24. werking van huisdieren. Hij las en25. analyseerde alle inzendingen voor de26. schrijfwedstrijd. De resultaten van zijn27. onderzoek zijn inmiddels gepubliceerd28. in een artikel in het Maandblad29. Geestelijke Volksgezondheid van het30. Trimbos-instituut. Janssen concludeert31. daarin: "Huisdieren lijken een krachtig32. medicijn te vormen voor mensen die33. kampen met geestelijke problemen.34. Het is een medicijn met betrekkelijk35. geringe bijwerkingen en risico's."

alinea 336. Het lijkt een wondermiddel te zijn,37. waarop elk farmaceutisch bedrijf ogen-38. blikkelijk patent zou nemen als dat mo-39. gelijk was. Dat in het algemeen huis-40. dieren een mens goed doen, was al41. bekend uit eerder onderzoek. Niet voor42. niets is het aantal huisdieren in Neder-43. land groot, met circa 1,8 miljoen hon-44. den, 3,3 miljoen katten, 6 miljoen sier-45. en zangvogels, 6 miljoen aquariumvis-46. sen en 1,5 miljoen knaagdieren. "Hun47. waarde voor het welzijn van psychia-48. trische patiënten mag zeker niet onder-49. schat worden", zo betoogde Mark50. Janssen onlangs tijdens een51. conferentie over de genezende52. werking van huisdieren in de53. psychiatrie.

alinea 454. Als het gaat om de relatie die de55. Deelnemers aan de schrijfwedstrijd met56. hun huisdieren hebben, is er volgens57. Janssen een aantal opvallende zaken.58. Allereerst blijken de deelnemers zowel59. geestelijk als lichamelijk een zeer60. sterke band met hun hond, poes, cavia61. of tamme rat te hebben. Hun verhalen62. zijn doorspekt met liefdesbetuigingen63. en troetelwoordjes. "Die zachte64. vachtjes die langs je benen strijken,65. die lieve ogen die je aankijken en de66. warme lichaampjes die in bed lekker67. languit tegen je aan komen liggen. Ik68. wil het voor geen goud meer missen!"69. Dierenliefde kan een gebrek aan70. mensenliefde compenseren,71. concludeert Mark Janssen. Dat blijkt72. bijvoorbeeld uit het feit dat een aantal73. deelnemers het verschil benadrukt met74. de band met mensen: "Vaak krijg ik75. meer liefde en troost van dieren dan76. van mensen."

alinea 577. Ruim twintig procent van de78. inzenders beschrijft hoe hun huisdier79. vereenzaming voorkomt. "Ergens in80. Gouda woon ik. Alleen op een kleine81. Flat, vier hoog, samen met mijn grote82. vriend Juul, de allerliefste goudvis."83. Twee op de vijf zeggen ook plezier te84. beleven met hun huisdier: "Elke avond85. hebben mijn katertje IJsbrandt en ik86. een stoeikwartiertje, voetbalwedstrijd87. en rondracerondje." Verder blijken88. huisdieren, en dan met name vissen,

8

bladzijde 6

89. een rustgevend effect te hebben op90. sommige patiënten: "Als ik stressig91. was en naar de vissenkom zat te92. kijken, dan werd ik vanzelf rustig."93. Daarnaast zorgen ze ook voor94. structuur in het leven: "De laatste keer95. dat ik opgenomen ben geweest, raakte96. ik, toen ik thuiskwam, sneller in mijn97. dagelijks ritme en viel ik minder in een98. leegte."

alinea 699. En natuurlijk zorgen honden die uit-100. gelaten moeten worden ook voor con-101. tact met andere hondenbezitters. Huis-102. dieren houden hun eigenaren ook een103. spiegel voor.

alinea 7104. Hoe groot de genezende waarde105. van huisdieren kan zijn, blijkt vooral uit106. het feit dat zij voor sommige mensen107. een levensreddende functie kunnen108. hebben. Veertien inzenders schrijven109. namelijk, dat de liefde, zorgzaamheid110. en verantwoordelijkheid die zij voor111. hun hond, kat of cavia voelen,112. verhindert dat ze geen zin meer113. hebben om verder te leven. Want als114. zij er niet meer zouden zijn, zou115. niemand voor die dieren zorgen. Om116. dezelfde redenen zullen deze117. inzenders eerder hulp zoeken.

alinea 8118. De schrijfwedstrijd heeft bevestigd119. wat in meer wetenschappelijk onder-120. bouwde onderzoeken in het buitenland121. al naar voren is gekomen, namelijk dat122. huisdieren een goed werkend middel123. kunnen zijn tegen angst en depressie.124. Hulpverleners moeten daarom125. serieuzer dan tot dusverre het geval is,126. rekening gaan houden met deze voor127. hun patiënten zo belangrijke relatie. Zij128. moeten als een patiënt opgenomen129. moet worden, een goede opvang voor130. zijn of haar huisdier regelen, liefst in131. de buurt van de patiënt, zodat die132. contact kan houden met zijn of haar133. lieve Juul, Toko of IJsbrandt.

9

bladzijde 7

Tekst 3Naar een advertentie in de Volkskrant, 9 februari 2008

Tekst onder afbeelding:Op de foto is de kop en een stukje lijf van een ijsbeer te zien.In de linkerbovenhoek van de foto is in het klein het logo afgebeeld van het Wereld Natuur Fonds. (een pandabeer met de letters WWF daaronder en naast het logo de tekst: for a living planet).

WWF|c |r for a living planetWereld Natuur WonderIJSBEER (NOORDPOOL)

De toekomst van de Noordpool én van deze ijsbeer dreigt letterlijk weg te smelten. Het Wereld Natuur Fonds wil dit voorkomen en werkt hard om het gebied te beschermen en klimaatverandering tegen te gaan.

DE WONDEREN ZIJN DE WERELD NOG NIET UITSTEUN HET WERELD NATUUR FONDS. GA NU NAAR WNF.NL

10

bladzijde 8

Tekst 4Naar een artikel van Harriët Salm, Trouw, 6 februari 2008

Techniekles vanaf de kleuterklasBasisschool in Ermelo eerste met eigen werkplaats en vakdocent

alinea 11. Er zijn veel meer technici nodig.2. Op basisschool De Klokbeker in3. Ermelo beginnen ze daarom zelfs al4. in groep 1 met speciale5. technieklessen, in een eigen6. werkplaats.

alinea 27. Michelle (10) maakt tandpasta. "Je8. hebt krijt nodig, pepermunt, zoetstof9. enne ... wat is dit?" Ze vraagt het aan10. haar vriendinnetje Joëlle (9). "Vloei-11. bare zeep", zegt die snel.

alinea 312. De meiden, gehuld in felrode13. overalls, mengen hun stofjes in de14. techniekwerkplaats van de protestants-15. christelijke basisschool De Klokbeker16. in Ermelo. Er zijn inmiddels circa 200017. basisscholen die aan techniek doen,18. onder meer via het door de overheid19. gesubsidieerde project Verbreding20. Techniek Basisonderwijs. Maar deze21. school is de eerste met een eigen22. techniekwerkplaats en een eigen23. vakdocent techniek.

alinea 424. Onlangs besloten acht andere Ne-25. derlandse basisscholen De Klokbeker26. te volgen - binnen twee jaar willen zij27. ook een eigen technieklokaal mét do-28. cent hebben opgetuigd. Daarvoor krij-29. gen zij subsidie en het is de bedoeling30. dat zij op hun beurt weer als voorbeeld31. dienen voor de scholen in de regio.

alinea 532. De leerlingen kunnen in de werk-33. plaats solderen, koken of metselen en34. zelfs metaal bewerken. In een gewoon35. lokaal is dat niet mogelijk, zegt tech-36. niekjuf Linda Verburg, tussen de les37. tandpasta en haargel maken door.38. "Normaal doe je dit soort proefjes pas39. op de middelbare school; wij liggen40. een paar stappen voor. De kinderen41. moeten samenwerken en leren tegelijk42. hoe een product gemaakt wordt. Ze43. vinden het bovendien leuk en zo44. kweek je interesse in techniek."

alinea 645. Het is hard nodig basisschool-46. leerlingen voor techniek te interes-47. seren, vindt directeur André Guys.48. "Want er is geen kind meer in groep 849. dat zegt een technisch beroep te50. willen. Vroeger wilde mijn ene vriend51. timmerman worden en mijn andere52. metselaar. De laatste tien jaar hoor je53. dat nooit meer."

alinea 754. Guys: "Als je vroeger naar de lage-55. re technische school ging, vonden veel56. mensen dat een goed idee. Dat zou nu57. eigenlijk nog steeds zo moeten zijn.58. Veel kinderen kunnen gewoon beter59. iets technisch met hun handen doen60. dan boven de boeken theorie leren."

alinea 861. Op de Klokbeker krijgen de kleuters62. in groep 1 al techniekles. Guys: "Zij63. zijn nog helemaal blanco en staan er64. echt voor open, ze willen65. avonturieren." En daar blijft het niet bij:66. volgende week gaan alle 250 kinderen67. van deze school op bedrijvenbezoek.68. De kleuters naar een koekjesfabriek,69. groep drie naar een autospuiterij en de70. groteren naar een vleesverwerkend71. bedrijf, een drukkerij of een metaal-72. bewerker.

alinea 973. Maar gaat al die aandacht voor74. techniek niet ten koste van rekenen en75. taal, vakken waar het ministerie juist76. meer aandacht voor wil? Zijn school77. werkt met Cito-toetsen en doet het78. goed, ook op dat terrein, antwoordt

11

79. Guys. Hij lacht. "En verder: wij zijn een80. christelijke school en in de Bijbel staat81. 'wees nuchter en waakzaam'. Wij zijn82. waakzaam op de kwaliteit, maar83. waaien niet met alle winden uit Den84. Haag mee."

12

bladzijde 9

alinea 1085. Veel bedrijven klagen omdat ze86. de vacatures voor juist deze vak-87. mensen niet vervuld krijgen. Het88. kabinet en het bedrijfsleven proberen89. al jaren via subsidies en excursies90. technische beroepen interessanter te91. maken in het voortgezet onderwijs en92. op de roc's. Maar nog met onvol-93. doende resultaat.

alinea 1194. Wie een technische opleiding95. volgt, of dat nu is op mbo-, hbo- of96. universitair niveau, heeft de komende97. jaren een zeer goede kans op een98. baan. De vraag naar technici op alle99. niveaus zal groter zijn dan het aanbod,100. is de verwachting. Dat blijkt uit de101. Technomonitor, een rapport van het102. Researchcentrum voor Onderwijs en103. Arbeidsmarkt (ROA) en het Platform104. Beta Techniek. Het tekort ontstaat105. doordat in Nederland techniek geen106. vanzelfsprekend onderdeel van de107. algemene ontwikkeling vormt, stelt het108. Platform Beta Techniek, dat wil zorgen109. voor goede beschikbaarheid van110. technici.

alinea 12111. Een cultuurverandering is nodig112. en dat vraagt om een gezamenlijke113. inzet van onderwijs, overheid en114. bedrijfsleven, denkt dit Platform. Het115. doel is: vijftien procent meer leerlingen116. en studenten in technisch onderwijs en117. een betere benutting van bestaand118. talent in bedrijven en onderzoeks-119. instellingen. Om het doel te bereiken,120. moet je onder meer leerlingen vroeg121. met techniek in aanraking brengen, te122. beginnen in het basisonderwijs.

13

bladzijde 10

Tekst 5Naar een artikel van Revka Bijl, Elsevier, 19 april 2008

Domoren verpesten gehoor

alinea 11. Jongeren luisteren graag naar mu-2. ziek via een mp3-speler, volume voluit.3. Hoe hard is nou eigenlijk te hard? En4. hoe slecht is dat dan voor de oren?

alinea 25. Jongeren luisteren graag naar mu-6. ziek in de trein of de bus, op de fiets7. en zelfs tijdens de les. Zij kunnen vaak8. geen genoeg krijgen van hun mp3-spe-9. ler. Wat overigens niet onopgemerkt10. voorbijgaat aan omstanders. Soms is11. het alleen een luide bas die dreunt,12. soms is het alsof Beyoncé zelf zingend13. in de trein zit. En dan zit de oordop14. nog in het oor van de medepassagier.15. Zou die dan niet doorhebben dat een16. dergelijk volume schadelijk voor het17. gehoor is?

alinea 318. "Jazeker", zegt dr. Hein Raat (52),19. universitair hoofddocent Jeugdgezond-20. heidszorg bij het Erasmus Medisch21. Centrum in Rotterdam. Uit het onder-22. zoek dat hij leidt, blijkt dat jongeren er23. wel degelijk van op de hoogte zijn dat24. luid mp3-spelergebruik schadelijk is.25. Toch zetten zij het apparaat niet26. zachter.

alinea 427. Dat heeft verschillende oorzaken.28. Zo zeggen ze niet te weten hoe hard29. 'slecht' is. En vooral denken ze dat30. hun eigen gehoor niet beschadigd zal31. raken, terwijl tijdens het onderzoek32. een aantal van de ondervraagde jon-33. geren al symptomen van gehoor-34. beschadiging bleek te hebben. Als de35. mp3-speler werd uitgezet, hoorden zij36. nog een tijdlang een hoge pieptoon.37. Eerst vonden ze dat wat beangstigend,38. maar na een nachtje slapen was de39. pieptoon weer weg. En dus is het niet40. erg. Maar deskundigen herkennen dit41. symptoom als het eerste teken van42. gehoorbeschadiging.

alinea 543. Geluidsniveau wordt uitgedrukt in44. decibellen. De wet stelt dat mensen45. die in een lawaaiige werkomgeving46. werken, vanaf 85 decibel gehoor-47. bescherming moeten dragen. De pijn-48. grens ligt rond de 120 tot 140 decibel.49. De mp3-spelers gaan tot ongeveer 10050. decibel op het hoogste volume. Het51. maakt volgens dr. Raat nog een klein52. verschil of er wordt geluisterd met een53. koptelefoon of via oordopjes.54. Oordopjes liggen namelijk dieper in het55. oor en versterken het geluid met zo'n 656. decibel extra.

alinea 657. Een avondje naar de discotheek is58. nog een stuk erger: daar worden sterk-59. tes van 120 tot 150 decibel gehaald.60. Raat heeft het discobezoek in dit on-61. derzoek buiten beschouwing gelaten.62. "Die situatie is toch weer anders. Dat63. de muziek zo luid is in een disco, daar64. kunnen de jongeren zelf weinig aan65. doen. Maar een mp3-speler zetten ze66. zelf op hun hoofd en ze zetten hem67. ook zelf op zijn hardst."

alinea 768. Ook dr. ir. Jan de Laat (53), audio-69. loog*1 op het audiologisch centrum van70. het Leids Universitair Medisch Cen-71. trum en bestuurslid bij de Nationale72. Hoorstichting, ziet het gehoor van jon-73. geren verslechteren.

*1 audioloog - deskundige op het gebied van horen en slechthorendheid

73. Hij doet al jaren74. onderzoek naar het gehoor en naar75. gehoorschade en heeft zich ook ver-76. diept in de effecten van uitgaan op het77. gehoor. "Het beschadigen van het oor78. gaat heel langzaam. Vaak hebben79. jongeren als ze uit zijn geweest, nog80. een dag last van oorsuizingen en een

14

81. pieptoon. Een dag later lijkt dat minder82. te zijn, maar dan is de schade al83. aangericht. De haarcellen, waarvan er84. zo'n twaalfduizend in het binnenoor

15

bladzijde 11

85. zitten, zijn de dupe. Dan heb je86. misschien vijftig haarcellen minder,87. maar als dat elke week zo gaat, drie88. tot vijf jaar lang, merk je het natuurlijk89. wel. Dan hebben mensen straks niet90. op hun zeventigste, maar al op hun91. vijftigste een gehoorapparaat nodig."

alinea 892. Hoeveel jongeren er jaarlijks blij-93. vende gehoorschade oplopen, valt94. moeilijk te zeggen. De schade blijft na-95. melijk lang onopgemerkt. Bovendien96. bestaat er geen duidelijke telling. Vaak97. wordt bijvoorbeeld verondersteld dat98. het om ongeveer twintigduizend jonge-99. ren per jaar gaat. Maar volgens De100. Laat is dat cijfer inmiddels gedateerd101. en gaat het nu waarschijnlijk om meer102. jongeren.

alinea 9103. Beide deskundigen zien een oplos-104. sing in voorlichting en meer onderzoek105. naar hoe het gedrag kan worden ver-106. anderd. Raat: "Alleen informatie leidt107. niet tot een gedragsverandering. En108. die stap moeten we wel gaan maken.109. Bovendien moeten ook ouders beter110. op de hoogte zijn van de potentiële111. schade. De jongeren die wij hebben112. gesproken, vertelden dat hun ouders113. hen juist geruststellen als zij klagen114. over oorsuizingen."

alinea 10115. De Nationale Hoorstichting heeft116. verschillende websites opgezet waar117. jongeren hun gehoor en mp3-speler-118. gebruik kunnen testen. Met reclame-119. spotjes op muziekzenders en met me-120. dewerking van bekende Nederlanders121. als de rappers Lange Frans en Baas B.122. moeten jongeren worden bereikt. Dat123. lijkt te werken: ongeveer vijfhonderd-124. duizend jongeren hebben hun gehoor125. getest op oorcheck.nl. Het merendeel126. bleek het eigen gehoor gunstiger in te127. schatten dan het in werkelijkheid is.128. Inmiddels is ook een lespakket voor de129. basisschool ontwikkeld.

alinea 11130. De overheid zou kunnen eisen131. van fabrikanten, dat er geluids-132. begrenzers op mp3-spelers komen.133. Maar uit het onderzoek van Raat blijkt134. dat jongeren daar niets in zien en zul-135. len proberen de begrenzer eraf te ha-136. len. Waarschuwingen op de verpak-137. king zijn waarschijnlijk effectiever,138. want die creëren een groter bewustzijn139. van risicovol gedrag. De Hoorstichting140. is hierover in overleg met producenten.

alinea 12141. Voorlopig geeft Raat het volgende142. advies: "Zet je volumeknopje op maxi-143. maal 60 procent bij gebruik van oor-144. dopjes en maximaal 70 procent bij ge-145. bruik van een koptelefoon. Dan weet je146. zeker dat je gehoor niet wordt bescha-147. digd." Want over één ding zijn jonge-148. ren uit zijn onderzoek het eens: een149. gehoorapparaat is niet cool.

De teksten die voor dit examen gebruikt zijn, zijn bewerkt om ze geschikt te maken voor het examen. Dit is gebeurd met respect voor de opvattingen van de auteur(s). Wie kennis wil nemen van de oorspronkelijke tekst(en), raadplege de vermelde bronnen.Het College voor Examens is verantwoordelijk voor vorm en inhoud van dit examen.

Einde

16