Met kleuters het dak op · 2020-02-17 · verschillende gaatjes te maken met een handboor. Vul de...

Project Wetenschapscommunicatie 2009 Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs Campus Sint-Amandsberg J. Gerardstraat 18 9040 Sint-Amandsberg Tel. 09/ 218 73 73 www.arteveldehs.be www.kleutersopverkenning.be

Auteur: Jozefien Schaffler (Arteveldehogeschool) Coördinator: Hilde Van Houte (Arteveldehogeschool)

Met dank aan: Katrien D’Hooge en Liesbet Goris (studenten Arteveldehogeschool Bachelor in het

onderwijs - kleuteronderwijs), Veerle Martens, Lieve De Smet, Annie Van Eetvelde, Tom Ollieuz, Kirsten

Devlieger (medewerkers Arteveldehogeschool), Frank Schaffler, Sarah Elegeert

Met kleuters het dak opMet kleuters het dak opMet kleuters het dak opMet kleuters het dak op

Deze actie wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapscommunicatie van de Vlaamse Overheid

2

1111 InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

1 INHOUDSOPGAVE 2

2 WOORD VOORAF 4

3 DOELSTELLINGEN 5

3.1 ONTWIKKELINGSDOELEN TECHNIEK 5

3.2 ONTWIKKELINGSDOELEN NATUUR 6

3.3 ONTWIKKELINGSDOELEN MAATSCHAPPIJ 6

3.4 ONTWIKKELINGSDOELEN RUIMTE 6

4 HANDLEIDING 7

5 WAT VERSTAAN WE ONDER DE TERM ‘DAK’? 8

6 WAT ONDERZOEKEN WE? 9

6.1 BESCHERMING TEGEN WATER 9

6.2 BESCHERMING TEGEN WIND 10

7 ONDERZOEKSMATERIALEN 11

7.1 DAKCONSTRUCTIES 11

7.2 DAKBEDEKKINGEN 13

7.3 HECHTINGSMATERIALEN 14

8 MOGELIJKE HOEKEN 15

8.1 IN DE TIMMERHOEK 15

8.2 IN DE ZANDTAFEL 16

8.3 IN DE BOUW- EN CONSTRUCTIEHOEK 17

8.4 IN DE CREATIEVE HOEK 18

8.5 IN DE SCHOOLTUIN 19

8.6 ANDERE MOGELIJKHEDEN 20

9 SITUERING BINNEN VERSCHILLENDE THEMA’S 21

9.1 WE BOUWEN EEN HUIS 21

9.2 ONZE STRAAT 21

9.3 BEROEPEN 22

3

9.4 SINTERKLAAS 22

9.5 OP VAKANTIE SLIEP IK IN … 22

9.6 MONDIALE THEMA’S 23

9.7 HET BOS: EEN HUIS VAN TAKKEN 23

9.8 ELK DIER ZIJN EIGEN HUISJE 23

9.9 GESCHIEDKUNDIGE THEMA’S 24

9.10 HET WEER 24

9.11 PAPIER & KARTON 24

4

2222 Woord voorafWoord voorafWoord voorafWoord vooraf

Techniek is in onze maatschappij niet weg te denken. Ook jonge kinderen worden er dagelijks mee

geconfronteerd.

Leraren kleuteronderwijs hebben de opdracht om kleuters warm te maken voor techniek, om hen te

helpen actief op onderzoek te gaan. Belangrijk hierbij is een open aanpak, waarbij veel initiatief van

de kleuters mogelijk is. Maar hoe pak je dit aan? Hoe stimuleer je deze onderzoekende houding bij

kleuters zodat ze zelf ontdekkingen kunnen doen en op die manier ontdekkend leren?

Twee studenten van de opleiding Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs aan de

Arteveldehogeschool gingen voor hun bachelorproef op zoek naar een manier om techniek op een

eenvoudige en speelse wijze in de kleuterklas te brengen. Zij ontwierpen de dakenkoffer, een

techniekkoffer waarmee de kleuters zelf daken kunnen bouwen en verschillende soorten

dakbedekkingen kunnen uittesten. Deze techniekkoffer is eenvoudig te maken en biedt een

hulpmiddel om rond techniek te werken in de klas. Een beknopte beschrijving geeft weer hoe je de

dakenkoffer zelf kan opbouwen.

De bachelorproef werd door de Arteveldehogeschool Bachelor in het onderwijs: Kleuteronderwijs

verder uitgediept, met deze handleiding als resultaat. Hierin worden andere mogelijkheden

uitgewerkt om dakbedekkingen te onderzoeken en daken te construeren. Naast een beschrijving

voor een ander soort dakenkoffer vind je hier tal van tips om materialen te verkennen, onderzoekjes

te doen en constructies te maken. Met deze activiteiten zet je de kinderen op weg om onderzoekend

te leren en met een grote variatie aan materialen aan de slag te gaan om op die manier zelf

spannende ontdekkingen te doen.

In de handleiding zijn tal van verwerkingsmogelijkheden te vinden zodat je meteen aan de slag kunt.

Voor de kleuters start zo een boeiende en speelse ontdekkingstocht door de wereld van de techniek.

Jozefien Schaffler

5

DDDDoeloeloeloelstellingenstellingenstellingenstellingen

Vanaf 1 september 2010 zijn de nieuwe ontwikkelingdoelen voor techniek van kracht. Dit pakket kan

een hulpmiddel zijn om aan deze doelstellingen te werken, daar het kadert binnen de vernieuwde

ontwikkelingsdoelen techniek voor het kleuteronderwijs. In dit hoofdstuk is een oplijsting te vinden

van mogelijke doelstellingen die nagestreefd worden met dit project. Hieruit kunnen, afhankelijk van

de inhouden die geselecteerd worden, de concrete doelstellingen gezocht worden die bruikbaar zijn

voor de gekozen activiteiten. Daarnaast komen natuurlijk ook andere leergebieden aan bod.

2.12.12.12.1 Ontwikkelingsdoelen techniekOntwikkelingsdoelen techniekOntwikkelingsdoelen techniekOntwikkelingsdoelen techniek

Kerncomponenten van techniek

De kleuters kunnen

2.1 van technische systemen die ze zelf vaak gebruiken, aangeven of ze gemaakt zijn van metaal,

steen, hout, glas, papier, textiel of kunststof;

2.2 van een eenvoudig technisch systeem uit hun omgeving aantonen dat verschillende

onderdelen ervan in relatie staan tot elkaar in functie van een vooropgesteld doel.

Techniek als menselijke activiteit

De kleuters kunnen

2.3 in een eenvoudige situatie nagaan welk technisch systeem best tegemoet komt aan een

behoefte;

2.4 ideeën bedenken voor een eenvoudig technisch systeem;

2.5 geschikt materiaal en gereedschap kiezen voor het realiseren van een eenvoudig technisch

systeem;

2.6 een eenvoudig technisch systeem maken, al dan niet aan de hand van een stappenplan;

2.7 nagaan of het doel werd bereikt met een zelfgemaakt technisch systeem.

De kleuters

2.8 zijn bereid hygiënisch, veilig en zorgzaam te werken;

2.9 tonen een experimentele en explorerende aanpak om meer te weten te komen over

techniek.

Techniek en samenleving

De kleuters kunnen

2.10 aangeven dat een technisch systeem dat ze gebruiken nuttig, gevaarlijk en/of schadelijk kan

zijn.

6

Naast de ontwikkelingsdoelen voor techniek wordt ook aan andere doelen binnen het domein

wereldoriëntatie gewerkt.

2.22.22.22.2 Ontwikkelingsdoelen Ontwikkelingsdoelen Ontwikkelingsdoelen Ontwikkelingsdoelen natuurnatuurnatuurnatuur

Niet-levende natuur

De kleuters

1.4 kunnen

� Verschillende weersomstandigheden gericht waarnemen, vergelijken en benoemen

� Voorbeelden geven van de gevolgen voor zichzelf

1.5 kunnen experimenteren met enkele gangbare stoffen, ze onderscheiden en groeperen

volgens één zelf gevonden eigenschap.

2.32.32.32.3 Ontwikkelingsdoelen maatschappijOntwikkelingsdoelen maatschappijOntwikkelingsdoelen maatschappijOntwikkelingsdoelen maatschappij

Sociaal-culturele verschijnselen

De kleuters

4.5 beseffen dat sommige mensen een andere levenswijze hebben dan zijzelf, als ze

geconfronteerd worden met beelden, informatie of mensen uit een andere cultuur.

2.42.42.42.4 Ontwikkelingsdoelen ruimteOntwikkelingsdoelen ruimteOntwikkelingsdoelen ruimteOntwikkelingsdoelen ruimte

Ruimtelijke ordening

De kleuters

6.9 kunnen verschillen in landschappen en omgevingen, door mensen ingericht, verwoorden.

7

3333 HandleidingHandleidingHandleidingHandleiding

Nadat kort is nagegaan wat we onder de term ‘dak’ verstaan, volgt een hoofdstuk over de

eigenschappen van de materialen die we willen onderzoeken. Via onderzoekjes kunnen de kleuters

nagaan in hoeverre de materialen water- en windbestendig zijn.

In het hoofdstuk onderzoeksmaterialen zijn de benodigde materialen opgelijst. Om de onderzoekjes

uit te voeren is er een dakconstructie nodig, waarop het te onderzoeken materiaal, namelijk de

dakbedekking, wordt vastgemaakt met bepaalde hechtingsmaterialen. Uiteraard is het ene materiaal

al geschikter dan het andere, maar dat laten we aan de kleuters over om te ontdekken.

Er zijn tal van mogelijkheden om dakconstructies te ontwerpen en te maken, passend binnen

verschillende hoeken. Deze mogelijke hoeken zijn opgelijst in het volgende hoofdstuk.

Tot slot wordt binnen verschillende thema’s aangegeven hoe dit onderzoek aan bod kan komen. Dit

zijn slechts enkele voorzetten, het dakenonderzoek kan binnen heel wat thema’s gebruikt worden of

zelfs occasioneel aan bod komen.

Het is belangrijk dat kinderen die aan een dergelijk project over daken werken, eerst op verkenning

gaan naar verschillende soorten daken tijdens een leeruitstap. We proberen tenslotte zoveel

mogelijk vanuit de realiteit vertrekken. Deze en andere mogelijke bijhorende activiteiten zijn terug

te vinden op de website - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ – Bachelorproef. Daarnaast vind je er

een beschrijving van een dakenkoffer (koffer 1 – zie hoofdstuk Onderzoeksmaterialen -

Dakconstructies), een verhaal als inkleding, stappenplannen voor de timmerhoek, prenten, foto’s en

achtergrondinformatie over bestaande dakconstructies.

Alvast veel techniek-plezier!

8

4444 Wat verstaan we onder de term ‘dak’?Wat verstaan we onder de term ‘dak’?Wat verstaan we onder de term ‘dak’?Wat verstaan we onder de term ‘dak’?

Als we spreken over daken denkt iedereen automatisch aan het dak van een huis. Maar kan deze

term niet ruimer bekeken worden? Wat verstaan we eigenlijk onder de term ‘dak’? In Van Dale1

wordt ‘dak’ als volgt omschreven:

‘1. Huisbedekking; 2. Bedekking, dekstuk van andere zaken’

Naast het dak als huisbedekking gebruikt men de term ‘dak’ dus ook voor andere bedekkingen. Dit

kan gaan van het dak van een auto, het zeil van een tent, tot het afdak van de speelplaats op school.

Kortom, we spreken van een dak als we eronder kunnen schuilen tegen barre weersomstandigheden.

Dit brengt met zich mee dat daken uit heel uiteenlopende materialen kunnen opgebouwd worden.

Dakbedekkingen van huizen kunnen bestaan uit dakpannen van gebakken klei of beton, maar ook

golfplaten, koper en zink, bitumen, leisteen en zelfs stro of riet worden gebruikt om daken mee te

bedekken. Een veranda en een serre bestaan volledig uit glas. Stof en plastic wordt gebruikt bij

tenten, terwijl het dak van een auto dan weer uit metaal vervaardigd is.

Ook de vormen kunnen variëren. De meest courante vorm, die kinderen ook vaak zullen gebruiken

als ze een huis tekenen, is het zadeldak. Dat bestaat uit twee dakvlakken die schuin tegen elkaar zijn

geplaatst. Er bestaan ook daken die uit één dakvlak bestaan, met of zonder helling, een platdak.

Daarnaast bestaan er tal van variaties op het zadeldak, zoals een mansardedak, een wolfsdak, een

torendak,… Tenten tref je aan in alle mogelijke vormen en formaten. Kleine iglotentjes hebben een

bolvormig dak, sommige tenten hebben een puntdak, terwijl het dak van grotere tenten vaak

dezelfde vorm heeft als het zadeldak van een huis.

Uit voorgaande bedenkingen kunnen we afleiden dat er voor de vorm en de materialen waaruit een

dak bestaat tal van mogelijkheden zijn. Een belangrijke voorwaarde is dat het bescherming biedt

tegen regen en wind.

In deze handleiding maken we een onderscheid tussen de dakconstructie, dit is het frame waaruit

het dak is opgebouwd, en de dakbedekking.

1 Nieuw Nederlands Handwoordenboek van Dale. (1982) Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie (9e druk, 1e oorspronkelijke uitgave 1915)

9

5555 Wat onderzoeken Wat onderzoeken Wat onderzoeken Wat onderzoeken wewewewe????

Het doel van deze bundel is een onderzoek te doen naar een aantal specifieke eigenschappen van

materialen. Enerzijds testen de kleuters of de materialen bescherming bieden tegen water, en

anderzijds tegen wind.

5.15.15.15.1 Bescherming Bescherming Bescherming Bescherming tegentegentegentegen waterwaterwaterwater

Om materialen te testen op hun waterdoorlaatbaarheid, kan je de kleuters een gieter aanbieden.

Kies voor een gieter met veel kleine gaatjes in plaats van één grote opening.

Er zijn ook andere materialen geschikt om de waterdichtheid van het dak te testen. Een plantenspuit

is een erg handig instrument, maar met een maatbeker of een grote drinkbeker lukt dit ook. En wat

dacht je van een waterpistool?

Deze onderzoekjes gebeuren best buiten. Als je er toch voor kiest om dit in de klas te laten gebeuren

is het belangrijk om voor tafelbescherming te zorgen. Een handdoek en/of dweil moet zeker

aanwezig zijn. Om teveel heen en weer geren te voorkomen gebeurt dit onderzoek best in de

nabijheid van een kraantje.

Voor grotere constructies in de schooltuin kan je de kleuters met een tuinslang of tuindouche laten

experimenteren. Een tuindouche kunnen de kleuters zelf maken door in een plastic pot onderaan

verschillende gaatjes te maken met een handboor. Vul de pot met water en draai het deksel er snel

op. Zolang het deksel stevig op de pot gedraaid is zal er geen water uit de douche stromen. Als ze het

deksel opendraaien begint de douche te werken! Dit doen de kleuters uiteraard best buiten op een

zonnige dag.

10

5.25.25.25.2 Bescherming tegen windBescherming tegen windBescherming tegen windBescherming tegen wind

Ook de stevigheid van de dakbedekkingen en hechtingsmaterialen kunnen de kleuters uittesten,

door de wind na te bootsen. Dit kan met behulp van een ventilator, haardroger, fietspomp, of meer

eenvoudig door zelf te blazen, te wapperen met papiertjes of karton, of door te blazen door een

rietje, kokertje of slangetje.

11

6666 OnderzoeksmaterialenOnderzoeksmaterialenOnderzoeksmaterialenOnderzoeksmaterialen

In de onderzoekjes testen de kleuters verschillende soorten materialen uit op water- en

windbestendigheid. Aangezien we vertrekken vanuit daken noemen we dit de dakbedekkingen. Deze

materialen plaatsen ze op of over een constructie, de dakconstructie, om uit te testen. Tot slot

kiezen de kleuters geschikte hechtingsmaterialen om de dakbedekking mee vast te maken op de

dakconstructie.

6.16.16.16.1 DakconstructiesDakconstructiesDakconstructiesDakconstructies

Afhankelijk van de doelstellingen van de activiteit kan je kiezen voor een bepaalde constructie. Ligt

de nadruk op het uittesten van de dakbedekkingsmaterialen op water- en winddichtheid, dan is het

aangewezen op voorhand een constructie te maken en deze kant en klaar aan te bieden.

Zelfgemaakte of zelfgekozen constructies zijn meestal ook steviger dan de constructies die kleuters

ontwerpen en maken.

Dakconstructies ontworpen door de begeleider: de dakenkoffer

Erg handig bij het uittesten van dakbedekkingen is het gebruik van een dakenkoffer. Deze kan je

gemakkelijk zelf maken en bestaat uit een onderbouw (het huis), en een deksel. Bovenop is er de

mogelijkheid om een dakconstructie te bouwen. Op deze dakconstructie kunnen de kleuters

verschillende dakbedekkingen vastmaken, om die vervolgens te testen op water- en winddichtheid.

Deze koffer kan je zelf maken, eventueel samen met de kleuters. De koffer staat steeds klaar in de

klas en kan je gebruiken om al de onderzoeksmaterialen in op te bergen. Zo heb je al het materiaal

bij de hand als een geschikt moment zich aandient.

Er zijn verschillende mogelijkheden om een dakenkoffer te maken. Een mooie en bruikbare versie

werd uitgewerkt door enkele studenten (zie website - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ – Plan om

koffer 1 te maken). Het voordeel van deze

koffer is dat de kleuters het dak zelf moeten

construeren met houten latjes, waarbij ze de

keuze hebben tussen een plat dak en een

zadeldak. Hierbij werk je dus zowel aan een

experimentele en explorerende houding als aan

het leren realiseren van een technisch systeem.

Dit kan echter ook een nadeel zijn als je de

nadruk wilt leggen op het onderzoeksproces,

aangezien de constructie van het dak toch

enige tijd in beslag neemt. Daarom werd in

deze handleiding een variant uitgewerkt,

waarmee kleuters meteen kunnen starten met

het onderzoek.

12

Op de website – ‘Met kleuters het dak op’ vind je een

uitgebreide beschrijving van de opbouw van een tweede

dakenkoffer (koffer 2). Met de handige checklist kan je

meteen naar de houthandel waar men de verschillende

onderdelen meestal op maat gezaagd kan bezorgen.

Bij deze dakenkoffer heb je ook de mogelijkheid enkel de

dakconstructie, zonder de onderbouw, te maken en

gebruiken. Indien gewenst kan je de dakconstructie op een

transparante curverbox plaatsen om de dakbedekkingen te

testen en het resultaat goed te kunnen bekijken.

De koffer zelf kan naar eigen wens en passend in het thema beschilderd worden. Als je kiest om er

een echt huis van te maken kan je de woning van ramen (bijvoorbeeld uit plexiglas) voorzien.

Kleuters kunnen poppetjes die ze in het huis plaatsen nat zien worden bij een slechte dakbedekking,

wat de ervaring alleen maar echter maakt.

Benodigde materialen:

− Koffer 1: zie website - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ – Plan om koffer 1 te maken

− Koffer 2: zie website – ‘Met kleuters het dak op – Materialenlijst dakenkoffer 2, Afmetingen

onderdelen dakenkoffer 2 en Bouwplan dakenkoffer 2

Dakconstructies ontworpen door de kleuters

Als je de kleuters zelf technische systemen wil laten bedenken en construeren, kan je hen de

dakconstructies zelf laten opbouwen. Dit kan met tal van materialen, en in verschillende hoeken (zie

hoofdstuk Mogelijke hoeken). Let evenwel op de veiligheid!

Enkele mogelijke materialen voor dakconstructies zijn:

� Hout

o Houten latjes uit verschillende houtsoorten en diktes

o Takken en twijgjes

o Satéstokjes en tandenstokers

� Constructiemateriaal

� Blokken

� Buigzame plastic materialen

o Rietjes

o Plastic slangen en buizen

� Dozen in verschillende materialen

13

6.26.26.26.2 DakbedekkingenDakbedekkingenDakbedekkingenDakbedekkingen

Afhankelijk van de constructie zullen andere materialen geschikt zijn om uit te testen als

dakbedekking. Hieronder vind je een aantal mogelijkheden, maar gebruik je creativiteit. In principe

komt alles hiervoor in aanmerking, als je het maar op de constructie kan bevestigen. Probeer zoveel

mogelijk met kosteloos materiaal te werken, en zorg voor verschillen in waterdichtheid.

Enkele mogelijke dakbedekkingen zijn:

� Plastic tafelzeil

� Papier en karton

o Glad teken- of schijfpapier van verschillende dikte

o Gekorreld tekenpapier van verschillende dikte

o Papier met behandelde, watervaste bovenlaag

o Papieren zakdoekjes

o Keukenrol

o Toiletpapier

o Filterpapier

o Vloeipapier

o Broodzak

o Inpakpapier van verschillende dikte

o Kaftpapier van verschillende dikte

o Verschillende soorten karton (geribbeld, effen)

o Krantenpapier, papier uit een tijdschrift, folder, affiche

� Metalen platen

o Verschillende materialen en texturen

o De afmetingen van de dakenkoffer (koffer 2) zijn afgestemd op de afmetingen van

deze metalen platen, aangezien die moeilijker op maat te zagen zijn.

� Textiel

o Verschillende basisstoffen (katoen, zijde, leer, synthetisch, wol)

o Onbehandeld en behandeld textiel

o Textiel vervaardigd uit katoen of viscose (T-shirt, zakdoek, handdoek, dweil,…)

o Textiel vervaardigd uit leder (zeemvel, lederen tas,…)

o Textiel vervaardigd uit wol (trui, sjaal,…)

o Textiel vervaardigd uit synthetisch materiaal (regenjas, paraplu, nylon kousen,

rubberen mat, tentzeil, andere waterdichte stoffen met speciale coating,…)

� Hout

o Al dan niet behandeld met vernis

o Hout in verschillende diktes

� Plastic

o Hard en soepel plastic

o Plastic boodschappentassen

� Takken

� Stro

� Riet

� Plexiglas

14

6.36.36.36.3 HechtingsmaterialenHechtingsmaterialenHechtingsmaterialenHechtingsmaterialen

Afhankelijk van de keuze van de dakconstructie en -bedekking zullen andere materialen geschikt zijn

om de bedekking vast te hechten. Belangrijk is de kleuters zelf te laten ontdekken welke

hechtingsmaterialen voor welke dakbedekking geschikt zijn. Bied dus steeds een gamma aan

hechtingsmaterialen aan, zodat de kleuters zelf kunnen kiezen welke materialen ze uitproberen. Zorg

dat de materialen steeds op een veilige manier gebruikt worden.

Enkele mogelijke hechtingsmaterialen zijn:

� Touw

o Touw in verschillende diktes

o Touw in verschillende materialen (raffia, wol, plastic)

� Elastiekjes

� Naalden met stompe punt en draad

� Paperclips

� Wasknijpers

� Houtklemmen

� Spijkers, vijzen

� Duimspijkers

� Nietjes

� Sluitspelden

� Lijm

� Plakband/tape

� Splitpennen

� Magneten

Kleuters die al heel zelfstandig kunnen werken en daarenboven de beschikbare materialen

voldoende kennen, kan je ook zelf op zoek laten gaan naar hechtingsmaterialen in de klas. Let er

wel op dat ze niet steeds hetzelfde materiaal gebruiken.

15

7777 Mogelijke Mogelijke Mogelijke Mogelijke hoekenhoekenhoekenhoeken

De hierboven opgesomde onderzoeksmaterialen kunnen in verschillende hoeken aangeboden

worden. De kleuters kunnen tijdens het hoekenwerk zelfstandig aan de slag om verschillende

dakconstructies te ontwerpen en de bouwen, om hierop vervolgens verschillende dakbedekkingen

vast te hechten en uit te testen.

7.17.17.17.1 In de tIn de tIn de tIn de timmerhoekimmerhoekimmerhoekimmerhoek

In de timmerhoek kunnen de kleuters zelfstandig aan de slag om verschillende dakconstructies te

maken. Een uitgebreide beschrijving met

stappenplannen vind je terug op de website

- ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ –

Bouwplannen timmerhoek.

Let echter op met het aanbieden van

stappenplannen. Geef de kleuters ook de

mogelijkheid zelf een dak te ontwerpen. Dit

kan je enkel doen door een grote variatie

aan constructieen hechtingsmaterialen aan

te bieden, waarbij zeker ook minder voor de

hand liggende materialen aan bod komen.

Denk maar aan plastic schaaltjes, stukjes

tafelzeil, … Vaak moeten kleuters echter

eerst een voorbeeldconstructie gezien hebben of gemaakt aan de hand van een stappenplan, voor ze

zelf gaan ontwerpen.

Mogelijke materialen:

Kies voor zacht hout, dat niet te dik is maar ook niet te snel barst. Heel geschikt hiervoor zijn latjes

met een doorsnede van 12,5 x 36 mm. Gebruik hierbij een lichte hamer, en nagels met platte kop, bij

voorkeur met een diameter van 1,2 mm en een lengte van 20 mm.

Op de website - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ – Bouwplannen timmerhoek vind je

bouwplannen die kunnen gebruikt worden voor het construeren van een platdak en zadeldak. Geef

kleuters die zelf een dak ontworpen hebben zeker de kans hun ontwerp toe te lichten, door hierover

een kringgesprek te organiseren.

Na het timmeren kunnen de kleuters de daken gebruiken om verschillende dakbedekkingen en

hechtingsmaterialen uit te testen. Dit kan in de timmerhoek zelf of in andere hoeken, zoals

bijvoorbeeld de zandtafel. Vergeet niet om, naast de onderzoeksmaterialen, ook de nodige

handdoeken te voorzien.

Dakbedekkingen, hechtingsmaterialen en materialen om de waterdichtheid en stevigheid te testen:

zie hoofdstuk Onderzoeksmaterialen.

16

7.27.27.27.2 In deIn deIn deIn de zzzzandtafelandtafelandtafelandtafel

De zandtafel leent zich goed tot het vastzetten van takken en

stokjes. De kleuters kunnen huizen, tenten, luifels, … bouwen en

bedekken met verschillende materialen. Ook het gebruik van

verschillende hechtingsmaterialen komt hierbij aan bod. Let erop

dat het zand vochtig genoeg is, zodat takjes en twijgjes stevig

blijven staan.

Mogelijke materialen

− Takjes en twijgjes

− Houten latjes

− Stokjes in verschillende materialen

− Verschillende soorten touwen, plakband, garen, lijm

− Verschillende stofsoorten, zeil, papiersoorten, lapjes leer (flexibele materialen)

− Ook vaste materialen zoals houten plankjes kunnen uitgetest worden door deze op 4 takjes

te plaatsen. De vasthechting zal hierbij minder eenvoudig zijn, laat de kleuters zelf op zoek

gaan naar de meest geschikte manier

− Zie ook hoofdstuk Onderzoeksmaterialen

Mogelijke constructies

− Met stokjes kan de vorm van een tipi nagebootst worden. De houten

structuur kunnen ze vervolgens bedekken met allerhande soepele

materialen zoals plastic, lapjes stof of leer, papier,… Vasthechting is

mogelijk met touwen, plakband, lijm, naald en draad,… Geef de

kleuters voldoende mogelijkheden om te onderzoeken wat het

meest geschikte materiaal is.

− Met takken en twijgjes kan je ook de klassieke tentvorm nabootsen

(zie ook hoofdstuk Mogelijke hoeken - In de creatieve hoek). Hierbij

drapeer je de bedekkingsmaterialen over de constructie, waarbij de

kleuters op zoek kunnen gaan naar bruikbare

vasthechtingsmaterialen.

− Huizen en afdaken kan je namaken door 4 takjes in het zand te

plaatsen, en hierop de bedekking te laten rusten. Hierbij kunnen de kleuters ook hardere

materialen zoals hard plastic, metalen plaatjes, houten plankjes uittesten.

− Door rietjes te buigen en in elkaar te schuiven (dit gaat vlotter als je 1 rietje inknipt,

waardoor het ander rietje er vlot inschuift) kunnen kleuters verschillende constructies

maken.

− Zie ook hoofdstuk Onderzoeksmaterialen.

7.37.37.37.3 In de bIn de bIn de bIn de b

In de bouwhoek zijn allerhande materialen aanwezig

om huizen te bouwen.

fantasie de vrije loop laten en allerhande gebouwen

en constructies


−

−

−


Met de blokken

daken te ontwerpen.

rechthoekige bouwwerken, ook piramides, tentjes en anders constructies bouwen.

vervolgens gebruikt worden om de verschillende dakbedekkingen op uit te testen (zie hoofdstuk

Onderzoek

In de bIn de bIn de bIn de bouwouwouwouw----


om huizen te bouwen.


en constructies maken


Houten blokken

Constructiemateriaal zoals lego, lego

Het merk Teifoc heeft echte steentjes en cement om huizen te

terug af te breken door in water te laten weken. Dit is erg dankbaar materiaal om in de klas

te gebruiken, hoewel de kleuters ermee moeten leren werken.


blokken en constructiematerialen gaa

daken te ontwerpen.



Onderzoeksmaterialen

---- en constructieen constructieen constructieen constructie


om huizen te bouwen. De kleuters


maken.


Houten blokken






en constructiematerialen gaa

daken te ontwerpen. Hierbij kunnen ze



smaterialen).

en constructieen constructieen constructieen constructiehoekhoekhoekhoek


De kleuters kunnen hun






en constructiematerialen gaa

Hierbij kunnen ze hun creativiteit de vrije loop laten, en, naast vierkante of



hoekhoekhoekhoek


kunnen hun


Constructiemateriaal zoals lego, lego-technic, mecano, knex,




en constructiematerialen gaan de kleuters aan de slag om huizen met verschillende

hun creativiteit de vrije loop laten, en, naast vierkante of



technic, mecano, knex,




n de kleuters aan de slag om huizen met verschillende




technic, mecano, knex, magnetix…

Het merk Teifoc heeft echte steentjes en cement om huizen te bouwen. Deze zijn eenvoudig







…

bouwen. Deze zijn eenvoudig




rechthoekige bouwwerken, ook piramides, tentjes en anders constructies bouwen. Deze kunnen


17

bouwen. Deze zijn eenvoudig




Deze kunnen


7.47.47.47.4 In de creatieve In de creatieve In de creatieve In de creatieve

Met behulp van een aantal eenvoudige materialen kunnen kleuters een

voor een popje

naar verschillende c


Bied zoveel mogelijk verschillende materialen aan

prikkelt de fantasie en de creativiteit van de kleuters, waardoor ze

experimenteren met materialen.

Mogelijke constructie

Huisjes gemaakt uit

de bodem eventueel verwijderen, zodat doorsijpelend water kan wegvloeien.

Dit is echter nie

zoals op de foto)

Een andere mogelijkheid is het bouwen van tentjes met buigzame materialen.

In plasticine of

zo het skelet van de tent

onderzoeksmaterialen om zo te ontdekken welke materialen geschikt zijn als

tentbedekking en hechtingsmateriaal

Deze constructies kunnen ook in vochtig zand opgesteld worden (zie hoofdstuk

de zandtafel)

Dit zijn slechts enkele mogelijkheden, uiteraard zijn er tal van andere materialen en constructies

mogelijk.

In de creatieve In de creatieve In de creatieve In de creatieve


voor een popje zodat dit veilig kan schuilen tegen weer en wind. Hierbij gaan de kinderen op zoek

naar verschillende constructies en verschillende bedekkingsmaterialen.






gemaakt uit een


Dit is echter niet noodzakelijk, maar vergeet het

zoals op de foto) dan niet geregeld


In plasticine of klei kunnen

zo het skelet van de tent




de zandtafel).


jk.

In de creatieve In de creatieve In de creatieve In de creatieve hoekhoekhoekhoek


zodat dit veilig kan schuilen tegen weer en wind. Hierbij gaan de kinderen op zoek

onstructies en verschillende bedekkingsmaterialen.






een plastic doosje


t noodzakelijk, maar vergeet het

dan niet geregeld


kunnen de kleuters

zo het skelet van de tent opbouwen











doosje zijn heel geschikt als constructie


t noodzakelijk, maar vergeet het

dan niet geregeld uit te gieten.


de kleuters buigzame slangetjes duwe

opbouwen. Vervolgens


tentbedekking en hechtingsmateriaal (zie hoofdstuk






Bied zoveel mogelijk verschillende materialen aan (zie ook hoofdstuk


heel geschikt als constructie


t noodzakelijk, maar vergeet het huisje (of het plastic bekertje

uit te gieten.


uigzame slangetjes duwe

. Vervolgens gebruiken ze


(zie hoofdstuk Onderzoeksmaterialen






(zie ook hoofdstuk


heel geschikt als constructie


huisje (of het plastic bekertje


uigzame slangetjes duwen, waarbij

gebruiken ze verschillende





Met behulp van een aantal eenvoudige materialen kunnen kleuters een huisje of een



(zie ook hoofdstuk Onderzoeksmaterialen

prikkelt de fantasie en de creativiteit van de kleuters, waardoor ze volop zullen onderzoeken en

heel geschikt als constructie. Je kan


huisje (of het plastic bekertje


, waarbij ze

verschillende


Onderzoeksmaterialen).

Deze constructies kunnen ook in vochtig zand opgesteld worden (zie hoofdstuk Mogelijke hoeken


huisje of een tentje bouwen



volop zullen onderzoeken en

Mogelijke hoeken


18

tentje bouwen


Onderzoeksmaterialen). Dit

volop zullen onderzoeken en

Mogelijke hoeken - In


19

7.57.57.57.5 In de schooltuinIn de schooltuinIn de schooltuinIn de schooltuin

Als je het geluk hebt over een schooltuin te beschikken kan je de kleuters levensgrote tenten laten

sjorren. Hierbij zetten ze verschillende palen of grote takken tegen elkaar om deze zo met touw vast

te maken. De materialen die de kleuters willen onderzoeken moeten dan uiteraard ook voldoende

groot zijn. Een plastic tafelzeil, papieren tafelbedekking, een oud laken,… zijn maar enkele

mogelijkheden (Zie ook hoofdstuk Onderzoeksmaterialen). Als het regent kunnen enkele kleuters in

de tent zitten en aan den lijve ondervinden welke dakbedekking waterdicht is.

In de tuin zijn soms ook andere dakconstructies te vinden, zoals een tuinhuis, een serre, een net over

de bessenstruik.

In het Doeboek 2 van Kleuters & ik2 zijn een aantal leuke ideeën te vinden om grotere constructies te

maken.

2 Van Mistelrooy,H., Van Lokven,A., Van Hassen,P., Van Zeeland,R. & Machiels,L. (1992) Kleuters & ik extra: Hutten, tenten en huizen. Kleuters & ik, 11(4).

20

7.67.67.67.6 AndereAndereAndereAndere mogelijkhedenmogelijkhedenmogelijkhedenmogelijkheden

Ook eenvoudige materialen zoals een

transparante curverbox kunnen

gebruikt worden om de

waterdichtheid van materialen te

controleren. De kleuters kunnen

hierbij verschillende materialen op de

box plaatsen en vasthechten met

geschikte hechtingsmaterialen (zie

hoofdstuk Onderzoeksmaterialen).

Hierop kan ook de dakconstructie van

de dakenkoffer (zie hoofdstuk

Onderzoeksmaterialen – dakcon-

structies) gezet worden als dak-

constructie.

Een kartonnen doos is al snel omgebouwd tot een huisje als je hier een deur en raam uitsnijdt.

Nadeel aan karton is dat dit water absorbeert, waardoor het niet lang bruikbaar is (zie ook hoofdstuk

Mogelijke hoeken - In de creatieve hoek).

En wat dacht je van een echte paraplu? Haal samen met de kinderen de stof er eens af, die is meestal

slechts met enkele draadjes bevestigd. Hierdoor kunnen kleuters zowel de stof als het frame beter

bekijken en onderzoeken. De waterdichte stof kunnen ze uittesten, en op het frame kunnen ze

andere materialen bevestigen en onderzoeken.

Let echter wel op de veiligheid. De scherpe

uiteinden van het frame dien je te

beveiligen (vb met stukjes mousse,

oordopjes,…) zodat ze geen gevaar

vormen voor de kinderen.

Leuk zou zijn om een kleuter tijdens een

regenbui onder de paraplu te laten staan

(met regenjas en kap!) om de

waterdichtheid uit te testen.

9999 Situering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’s

‘Met kleuters het dak

mogelijkheden opgelijst. Er zijn echter nog tal van andere thema’s waarbinnen dit onderzoek past.

Het onderzoek naar de verschillende dakbedekkingen hoeft niet noodzakelijk themagebonden te

gebeuren. Ook op occasionele momenten kan

lekkend dak,… Als kleuters in de bouwhoek aan de slag gaan om huizen te bouwen kan je als

begeleider dakbedekkingsmaterialen aanbieden, zodat ze hiermee kunnen experimenteren.

9.19.19.19.1 We bouwen We bouwen We bouwen We bouwen

Binnen dit belangstellingscentrum kan je tijdens een leeruitstap de verschillende delen van het huis

waarnemen

Je kan de kleuters de

dakconstructies

bekijken en vergelijken.

je de nadruk op vorm,

structuur

van de school een dak in opbouw, waarbij de

kleuters de verschillende stadia van de

opbouw en de verschillende materialen

kunnen bekijken.

Sommige huizen hebben een veranda, waarbij

de dakbedekking

constructie bestaat, bedekt met glas.

Door de daken te fotograferen krijg je de mogelijkheid om de leeruitstap in de klas te bespreken en

het onderwerp verder uit te diepen. Aan de hand van het onderzoeksmateriaal uit deze bundel k

de inhoud verder verwerkt worden.

Situering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’sSituering binnen verschillende thema’s

‘Met kleuters het dak






We bouwen We bouwen We bouwen We bouwen

n dit belangstellingscentrum kan je tijdens een leeruitstap de verschillende delen van het huis

waarnemen.


dakconstructies en dakbedekkingen

bekijken en vergelijken.

je de nadruk op vorm,

structuur. Misschien is ergens in de omgeving




kunnen bekijken.


de dakbedekking uit een houten of stalen






‘Met kleuters het dak op’ kan ingepast worden in verscheidene






We bouwen We bouwen We bouwen We bouwen eeneeneeneen huishuishuishuis



en dakbedekkingen

bekijken en vergelijken. Bij de bespreking leg

je de nadruk op vorm, mat

. Misschien is ergens in de omgeving





uit een houten of stalen






op’ kan ingepast worden in verscheidene







verschillende

en dakbedekkingen laten

Bij de bespreking leg

materialen en












op’ kan ingepast worden in verscheidene



gebeuren. Ook op occasionele momenten kan je dit bovenhalen, bijvoorbeeld bij stormschade, een




verschillende

laten

Bij de bespreking leg

en









9.29.29.29.2 Onze straatOnze straatOnze straatOnze straat

Bij een leeruitstap op straat

zoek gaan naar varianten op het gewone dak.

Misschien zie je een overdekte fietsenstalling,

bushokje, een treinperron,

winkel of een tuinhuisje. In de klas kunnen al deze

waarnemingen verder uitgediept worden met behulp

van het onderzoeksmateriaal.

op’ kan ingepast worden in verscheidene thema’s



je dit bovenhalen, bijvoorbeeld bij stormschade, een






Onze straatOnze straatOnze straatOnze straat

Bij een leeruitstap op straat



bushokje, een treinperron,

el of een tuinhuisje. In de klas kunnen al deze



thema’s. Hieronder zijn een aantal









Bij een leeruitstap op straat kunnen de kleuters ook



bushokje, een treinperron, de zonneluifel van een




eronder zijn een aantal









kunnen de kleuters ook



de zonneluifel van een



21

eronder zijn een aantal







het onderwerp verder uit te diepen. Aan de hand van het onderzoeksmateriaal uit deze bundel kan

kunnen de kleuters ook op


Misschien zie je een overdekte fietsenstalling, een

de zonneluifel van een



9.39.39.39.3 BeroepenBeroepenBeroepenBeroepen

De kinderen kennen beroepen zoals

dakbedekker en een architect geh

onderzoeksmateriaal aan bod komen.

9.49.49.49.4 SinterklaasSinterklaasSinterklaasSinterklaas

Voor dit thema kan je vertrekken vanuit een verhaal.

om alle geschenkjes door de schoorsteen te laten zakken. Eén van de daken begeeft het onder het

gewicht van Sint en Piet.

De kleuters krijgen de opdracht om het dak terug op te bouwen. Van daaruit kunnen ze m

didactisch materiaal aan de slag gaan en de verschillende dakbedekkingen uittesten. Hierbij gebruik

je een verhaal als

Bachelorproef

Prenten verhaal

9.59.59.59.5 Op vOp vOp vOp v

Na een vakantieperiode hebben kleuters

vertellen over de reis die ze met hun ouders

Sommige kleuters hebben

een caravan of houten chalet gelogeerd. Deze

onderwerpen kunnen leiden tot thema’s als kamperen,

(met de tent) op reis,… De materialen waaruit de tent

bestaat kan je gebruiken om te onderzoeken in welke

mate verschillende stoff

beschermen tegen de weersomstandigheden.

BeroepenBeroepenBeroepenBeroepen




SinterklaasSinterklaasSinterklaasSinterklaas






je een verhaal als impressiemoment

Bachelorproef) en de bijhorende prenten

Prenten verhaal) werden u

Op vOp vOp vOp vakantieakantieakantieakantie



Sommige kleuters hebben





mate verschillende stoff










impressiemoment

en de bijhorende prenten

werden uitgewerkt door enkele studenten.

akantieakantieakantieakantie sliep ik in …sliep ik in …sliep ik in …sliep ik in …



Sommige kleuters hebben misschien gekampeerd, of in





mate verschillende stoffen en zeilen ons kunnen


De kinderen kennen beroepen zoals een bakker en een dokter. H

dakbedekker en een architect gehoord? Bij het leren kennen van dergelijke beroepen kan dit






impressiemoment. Dit verhaal

en de bijhorende prenten

itgewerkt door enkele studenten.

sliep ik in …sliep ik in …sliep ik in …sliep ik in …



misschien gekampeerd, of in





en en zeilen ons kunnen


een bakker en een dokter. H

Bij het leren kennen van dergelijke beroepen kan dit

Voor dit thema kan je vertrekken vanuit een verhaal. Sinterklaas en Zwarte Piet lopen over de daken




. Dit verhaal (zie website

en de bijhorende prenten (zie website


Na een vakantieperiode hebben kleuters veel te

vertellen over de reis die ze met hun ouders maakten.








een bakker en een dokter. H


Sinterklaas en Zwarte Piet lopen over de daken




(zie website - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’

site - ‘Zie de maan schijnt door de bomen’


te

.







een bakker en een dokter. Hebben ze






‘Zie de maan schijnt door de bomen’


ebben ze echter al








22

van een




De kleuters krijgen de opdracht om het dak terug op te bouwen. Van daaruit kunnen ze met het


‘Zie de maan schijnt door de bomen’ -

‘Zie de maan schijnt door de bomen’ –

23

9.69.69.69.6 Mondiale thema’sMondiale thema’sMondiale thema’sMondiale thema’s

Mondiale thema’s kan je verrijken door met de kleuters op zoek gaan naar verschillende soorten

huizen en daken. Denk aan iglo’s, tipi’s, joerten, houten en lemen hutten,… Een leuk boek om hierbij

te gebruiken is ‘Wat bouw jij?’, van Manning & Granström3.

Bij dergelijke thema’s is het echter belangrijk niet te stereotiep tewerk te gaan. Elke cultuur heeft

een rijke variatie aan gebouwen en woningen. Geef hier zeker voldoende aandacht aan als je dit

belangstellingscentrum uitwerkt met kleuters.

9.79.79.79.7 Het bos: een huis van takkenHet bos: een huis van takkenHet bos: een huis van takkenHet bos: een huis van takken

Ook binnen belangstellingscentra die op het eerste zicht minder met daken te maken hebben kan je

de kleuters dit onderzoek laten uitvoeren.

Tijdens een leeruitstap naar het bos verzamelen kinderen vaak materialen zoals takken, bladeren,

stukken schors, … Hiermee kunnen ze ter plekke verschillende daken construeren en uittesten.

Met het materiaal dat de kleuters verzameld hebben kunnen ze in de zandbak op school een grote

tent bouwen. Dergelijke initiatieven kan je aangrijpen, door verschillende materialen aan te reiken

om de tent mee te bedekken. De kleuters kunnen meteen experimenteren en onderzoeken welke

materialen geschikt zijn. Met kleinere takjes kunnen ze huisjes en tenten bouwen voor kabouters,

feeën en kleine kriebeldiertjes. Wilgentenen zijn hiervoor erg geschikt, aangezien dit hout erg soepel

en buigzaam is.

9.89.89.89.8 Elk dier zijn eigen huisjeElk dier zijn eigen huisjeElk dier zijn eigen huisjeElk dier zijn eigen huisje

Sommige mensen helpen de dieren in de tuin een handje,

door voor hen een huisje te bouwen. Er bestaan heel wat

soorten nestkasten, afhankelijk van de noden van elke

vogelsoort. Maar wist je dat er ook kasten voor

vleermuizen, egels, vlinders, bijen (zie foto) en zelfs voor

de eikelmuis4 bestaan? Deze kasten moeten natuurlijk aan

bepaalde voorwaarden voldoen. Als je een houten

nestkast niet behandelt, zal die na verloop van tijd rotten.

Er bestaan ook kasten in andere materialen, zoals steen

en kunststof.

Ook de grotere dieren in onze tuin bieden wij bescherming tegen de weersomstandigheden. De

hond, de kippen in het kippenhok, de konijnen, de geitjes en schapen op de kinderboerderij, allemaal

krijgen ze een hok waar ze kunnen schuilen voor de regen.

3 Manning, M. & Grandström, B. (1999). Wat bouw jij? Een informatief boek voor jonge kinderen. Amsterdam: Uitgeverij Ploegsma. 4 Soorten kasten en tips om (nest-)kasten te maken vind je op http://www.natuurpunt.be/nl/biodiversiteit/tuin_271.aspx

24

9.99.99.99.9 Geschiedkundige thema’sGeschiedkundige thema’sGeschiedkundige thema’sGeschiedkundige thema’s

Binnen belangstellingscentra zoals ‘Ridders en kastelen’, ‘Cowboys en indianen’, ‘In de oertijd’… kan

je ook steeds bekijken hoe deze volkeren zorgden voor bescherming tegen de

weersomstandigheden.

9.109.109.109.10 Het weerHet weerHet weerHet weer

Bij de bespreking van het weer komt zeker ook ter sprake hoe we ons tegen regen en wind kunnen

beschermen. Voor kleuters is het heel leerrijk en boeiend om een paraplu of parasol van naderbij te

bekijken, en te demonteren. (zie ook hoofdstuk Mogelijke hoeken, p. 16).

9.119.119.119.11 Papier & kartonPapier & kartonPapier & kartonPapier & karton

Het lijkt misschien minder voor de hand liggend, maar in een thema als papier en karton kan je ook

met dit onderzoek aan de slag. Bestaan er huizen met een dak van papier? Bestaat er papier dat

water kan tegenhouden? Door als onderzoeksmateriaal veel verschillende papieren kartonsoorten

aan te bieden leren de kleuters spelenderwijs de verschillende soorten papier en hun eigenschappen

al snel heel goed kennen.

Met kleuters het dak op · 2020-02-17 · verschillende gaatjes te maken met een handboor. Vul de...

Documents

Transcript of Met kleuters het dak op · 2020-02-17 · verschillende gaatjes te maken met een handboor. Vul de...