MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna,...

30
1 Memba Walsamona Plalmoa Honamba moamba memba novol velohvpa, Sesoana moana plalmoa. Englisnamba pimba osm uv,glossary, memba osm, little dictionary Aisaia (Matiu 3:3 / Aposel 8:30 / Rom 9:27-29) Aisaiava mongo mendekli moashulnindrini lohna Sesoana. Mendah Kristusva lohnamoa, Aisaiava doara moamba wulluhvna, ona, si os sewonamba venavav Kristusmba. Alta / hon songowol vena. (Stat 8:20 / Matiu 5:23) (alta bilong lotu) Memba honseng suwem nosram sengalm. Noava tatam losang venamba, wo honsengra suwer- ava wohweisumblolona, osm Yawe Sesoam sem- bayang vene. Sismba Sesoa Yutanindm wohtna, altaseng besina besal vinu kam. (Kisim Bek 27). Aonghalmahalnind (Matiu 4:18 / 5:1-2) (disaipel) Memba Yesusna hellelnind indkumbi, ten nihra hev wonlohmana vevnam. No indhanahovrava, mongo 12pelara indhanamba lovahvna, os nengsmoa uv hemba, moalamangnind o aposel (Matiu 10:1-2). Apel (Matiu 23:35 / Hipru 11:4) (Abel) Apelva Atamna ombol lohna, Keinna boasalal lohna. Keinmba Apelmba helvakomandhana. (Stat 4:1- 8) Indhanariniva owalmba helvakomandhalmba, men honisna evena. Apraham (Stat 12:1-25:18 / Hipru 6:13-15) Aprahamba Israelnindna tomonal luhunna. Seilva

Transcript of MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna,...

Page 1: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

1

Memba Walsamona PlalmoaHonamba moamba memba novolvelohvpa, Sesoana moana plalmoa.

Englisnamba pimba osm uv,glossary,memba osm, little dictionary

Aisaia (Matiu 3:3 / Aposel 8:30 / Rom 9:27-29)Aisaiava mongo mendekli moashulnindrini lohna

Sesoana. Mendah Kristusva lohnamoa, Aisaiavadoara moamba wulluhvna, ona, si os sewonambavenavav Kristusmba.

Alta / hon songowol vena. (Stat 8:20 / Matiu 5:23) (altabilong lotu)Memba honseng suwem nosram sengalm. Noava

tatam losang venamba, wo honsengra suwer-ava wohweisumblolona, osm Yawe Sesoam sem-bayang vene.

Sismba Sesoa Yutanindm wohtna, altaseng besinabesal vinu kam. (Kisim Bek 27).

Aonghalmahalnind (Matiu 4:18 / 5:1-2) (disaipel)Memba Yesusna hellelnind indkumbi, ten nihra

hev wonlohmana vevnam. No indhanahovrava,mongo 12pelara indhanamba lovahvna, osnengsmoa uv hemba, moalamangnind o aposel(Matiu 10:1-2).

Apel (Matiu 23:35 / Hipru 11:4) (Abel)Apelva Atamna ombol lohna, Keinna boasalal lohna.

Keinmba Apelmba helvakomandhana. (Stat 4:1-8) Indhanariniva owalmba helvakomandhalmba,men honisna evena.

Apraham (Stat 12:1-25:18 / Hipru 6:13-15)Aprahamba Israelnindna tomonal luhunna. Seilva

Page 2: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

2nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna,memba osm uvna, kuwul wulluhunv. HengavaSesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,memba osm uvna, kuwul wulluhunv indkumbina.

Doara heva doa Sesoava Aprahamba waiishona, osvayetindiva si petha nemelmba vaohuthuvav. Yeoapevna pethamoa wuleihalahaphorava, dom nopetharam gao. Wo diva no petharava Sesoavahemba henga waiishovna, omnana, yetindiva sikatindilm avav, heva heoa kamoa keknam undna-honam amnavra.

Apraham Saram vrana, heva os himba phal avna. Wodoa mundkola vewolvna. Heva os Sesoa hembakolvrena, otollangla velmba, Isakm awona.

Isakvamendekli venamba, ongamba vrana, Repekam(Stat 25—27). Wo ombolsambla elohmanana, ve-naEsau eva Yakop. Yakopna nihilva mongova Is-rael, noinda Yutanindva eva osva nengsmoa uvna,Israelnind (Stat 28:13-15 / Rom 9:10).

Yakoppa dombtana sambla ongamba, vena Lea hevmeva Reselm, moasalalm. Wo osoa ongalna an-dranind unguvlirinisamblam dombtana, Bilhameva Silpam (Stat 29—35).

Yakopnamba ombolva 12pelara phomnana, wonomba simbepolva phonamba, hemba pivva osnengsmoa uv, Israelnind, nomini ten 12pelaraaratindi phonam. (Poaitamoa 7:4—8)

Mongova nomba Yakopna ombolva lohna, nihilvahenamba Yuta. Noinda Israelnindna mongona ni-hilva luhunv, Yutanind. Sisva Devit king kuwulvano Yutatindirini lohna, wo eva sisnonoava YesusKristusva nomini lohnata.

Noinda pimba notindiva osva nengsmoa uv, Sesoanaawothowolnind. Vei Apraham hev, vei Isak, vei

Page 3: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

3Yakop, vei Devit, vei Maria, veiva, Yesus Kristushev.

Arana ombol (Daniel 7:13-14 / Matiu 24:31 / Mak 8:31)(pikinini bilong man)Honamoarava Yesusva os ona, kava vei, tanamolnam

indhanarinielm lohv, eva tanamolnam Sesoalmlohv.

(Yeoa nunglivm Yawe eva Memba kata ka.)Ararat (Stat 8:4)

Memba mongo petha.Aron (Kisim Bek 28 / Aposel 7:40 / Hipru 5:4)

AronmbaYakopna bueindil lohna, Livaina ombol, woAronna boasalalva Moses lohna. Sesoava Aron-mba kikih vrena, hevna sembayang andranin-drinielm, os alvna hemba, pris. Omnana, yetindi-angas honaoa andraoa kamoa vewuvmona veno.

Sembayang andranindna englamokolnind, os hembanengsmoa uv, Livai.

Mosesiva Aroniva wonepholaha ephona hevnaIsraelnindmba Isipethariniva, Sesoana hevnamoara. (Kisim Bek 12:31)

Atam (Stat 1:26 / Luk 3:38) (Adam)Seilnonoava Sesoava Atamsna vena pethanamba.

Atamba osm uv, indhana.Polva moalamangnindriniva os ona, Yesus Kristus os

lohna, sismini Atamsna. (1 Korin 15:45) Manara,seilmini Atamba indkokla venamba, wo pimba in-dkumbimba noinda dalv. Heva os sismini Atambapimba daheinna, wo noinda pimba undnamba avyunalmba, memba pimba hemba keknamba und-nahonamba amnavpa.

Bal (Rom 11:4) (giaman god Bal)Balva mongo Sesoa daspol, noi ten ungund sem-

bayang velvohmanavnam Israelnindna pethara.

Page 4: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

4Elsusva ungundva deisumbaisuv velvohvna Israel-nindmba, Sesoanonoamba meis haravhueimniv-namba, Balm okulivna. Noinda Sesoava Israel-nindmba nomba wusprunvna.

Balam (Namba 22:21-35 / 2 Pita 2:15 / Yut 11 / Poaitamoa2:14)Balamba mongo moashulnindrini lohna. Wo non-

ambaMoapnindva daos ohovna Israelnindmongo,Moapnindna kuwulva wulluhunna, Balak. WoBalakva Balamba omnana, yeoa Israelnindmoakikpulna polothunu, osm heoa owolakovra daos-moa.

Balamba donkisra gavna monam, osm velm, heva osSesoana ovsongolnindrinimonamkelvhoamnana.Donki nonglana ovsongolnindrinimba, heva osBalamba hevpa owai, nonglanamoa. Hev phona,donkim helve, osm venavna, gao. Noinda donkivaindhanarinimsna moamba ishomnavna Balamba,yimba indkokla vei (Namba 22—24).

Balamba es eva Israelnindmba ata vinta, manara,Sesoava doa hemba doara awothowol vena. Bal-amba di mindnam und vevna, noinda himba Bal-akna moamba wohengvna.

Bapel (Stat 11:9) (Babel)Honamba moamba memba osm lohv, indakon-

damomba wulbukethav.Bapilon (Stat 10:10 / Matiu 1:11) (Babilonia)

Memba kota-mendekli. Seilva nemetva Bapilon-nindva wulnaongla phonamba, ehelvowolanambaIsraelnindmongo, wo kuvhoawol vina hemba. Wohimba Israelnindmba ninginguavna hevna an-dranindilm, wo os wulavna hemba diva, venamba,70pelara tahonmba luhunvna.

Yonmoalamangnindrini pimba olhmonamba olhinv,os Sesoana ungundva si Bapilonnindmsna avav.

Page 5: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

5(Poaitamoa 1718) Memba osm honamba, owaimo-molva himba Sesoamba ningminivmoa.

Pitava wevsakoklam ishomnavna SisakuwulnamRomnindnam, noinda himba Romkota os olhvna,Bapilon. Manara, himba Kristustindimbawohwangtumb gavnam yunalm (1 Pita 5:13).

Barak (Hipru 11:32)Barakva mongo Israelnindna mendekli kuwul

luhunna. He daosrava miva lohmana vinvna(Hetman 4—5).

Bea (Poaitamoa 13:2)Beava mongo sungeittata, heva os mongnindna

pethara luhungu vinv, huiva PNGrava owai.Englavoskava henamba nuveskol vilunv tokol.

Bensamin (Aposel 13:21 / Rom 11:1 / Vilipai 3:5)Bensaminmba Yakopna kalalnonoa lohna. Wo

noinda mongnindva nomba Israelnindnamba osnengsmoa uv, Bensamintindi.

Besalnemelmoa (Matiu 4:16) (gutnius)Memba Sesoana nemelmoa besal.

Betel (Stat 12:8)Memba moamba osm lohv, Sesoana deuv.

Betlehem (Matiu 2:1)Avalva Devitmba lengna hona kembellava, wo sism

Mariava Yesusmba lengna hona kembellava, man-ara, noinda himba Devit kuwultindirini lohna.

Deliam (Stat 2:12)Memba tinen, himba besal teihnungna vilov.

Devit (Matiu 1:117 / Luk 3:31)Devitva Yesina kalal lohna, nomba Yutatindirini.

Himba kuwul besal wulluhunna Israelnindmba,wo he kuvhoawol vinvna nomba owalna an-dramba, vei sisminim eva doaraminim (1 Samuel16:11).

Page 6: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

6Himba Goliatmba honnamba lipiavna (1 Samuel

17). Devitva Sesoamangas undva vevna, noindahimba sangalva ovovrawol venavna, nonambaokolalmba. Pimba os ningthiv, Buk Song o Psalms.Sesoava moamba ovlahana, os Kristusva si lohvavDevittindirini, wo honamba os wohphona, tenSesoa hev onam (Rom 1:3 / Poaitamoa 5:5).

Elaisa (Luk 4:27) (Elisa)Elaisava mongo Sesoana moashulnindrini. Himba

Elaitana owalna vuhera lohmanana (2 King 2:118).Elaita (Mak 9:4 / Rom 11:2 / Yems 5:17) (Elaija)

Elaitava mongova Sesoana moashulnindrini lohna.Himba mendekliandrava vevna, manara, Sesoanakeknasowolva heindava ambo lotholohvna.Yesusva Yon Baptaismba olhmona olhinvna,ona, Elaitamsna himba lohna (Matiu 11:14).

Epraim (Stat 41:50-52) (Efraim)Himba Yosepna kalal lohna. Plalva os lohv, Sesoa

kamba otolva holvoraohv.Esau (Stat 25:25 / Rom 9:13 / Hipru 11:20 / 12:16-17) (Iso)

Memba moamba osm lohv, talna. Isakna ombol-sambla elohna, vena Esau eva Yakop. Avalvadendina lengwolnahemba, yivaltowondva Esauva,boasalalva Yakop. Noinda Esau si vaohothovavaralna puwulva. Heva os ponm indkokla vovhoav-namba, hev omnana hevna boasalalm, inne kamvraho, daha ye aranapuwuloa vaohotho, kavaowai. Osva himba nengnamoa nomba Sesoanamoamba, temba awothowolnamba aralm eva yi-valtowondalm.

Fik denwit (Luk 21:29) (diwai fik)Fikva movolva besal kethav. Noinda Yutanindva

esvema endhavna, hlalm.Giteon (Hipru 11:32) (Gideon)

Page 7: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

7Giteonmba eva mongo kuwul luhunna

Israelnindnamba. Himba Sesoam keknamundnahonam lohmanana, noinda himbaSesoamba osahmanavna, kam kolvro, daosmnonapopolm wulpholm. Wo doa Giteonmbahevna valgonindmba deisumbi vohavnadaosramba. Diva ungundva pomsna olvna, hevaos Israelnind hemba wohwangtumbna yunalm(Hetman 6—8).

Gol (Matiu 2:11 / Poaitamoa 1:12 / 3:18 / 21:21) (gol / amas)Golva dina aval, wo besal enesmosal hevm. Noinda

Sesoava Yutanindmba wohtna, manam manamvewol viu golnangas, nonam kam sembayangnamokuluvmona velm tempelduvrava.

Yon moalamangnindriniva pimba olhluhunvnagolmba, nonamba himba pimba numhawolvevnamba, ovna, manimani sna nalohv senambadiva Sesoaindava murapetava.

Gomora(Yeoa nunglivm Lotm eva Sotom.)

GrikGrikva mongo petha dihelvna, kotava mendekli

lohna Atens. Griknindva manam manamnonoarangas avna, noinda mongnindva hembawivewol ovolvohvna, wo osoa himba noindaGriknindna moamba nonorava avna.

Yesusna besal nemelmomba seilva Griknindnamoana novol vewol vina tombairava.

Hakar (Galesia 4:24-25)Hakarva Sarana andranind unguvlirini ana, Saramba

nomba Aprahamna ongalputowa avna. Sarambaphal avna, noinda himba Aprahamwuhhona, osvawou, wailiu Hakarmoa, memba pina wevsa. Woos evena, Sara ten unnam, wo doa Hakarva otolmlengna Aprahamna, Ismaelm awona.

Page 8: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

8Heva os Sesoava nomba otolmba os venavna, memba

kana moarava owai. Heva os sism Saramba hevpaotolmba lengna, Isakm awona. Wo Sesoava nombaotolmba os venavna, memba kanamoara pholana.

Haleluya (Poaitamoa 19:1) (haleluya)Memba Israelnindna moana, osm uv, pioa Sesoamoa

okolalohra! Israelnindna moamba, pimba osningthiv, Hiprumoa.

Hosana (Matiu 21:9) Memba mongawamoa, pioaSesoamoa okulivra.

HerotHona tombaira Herotva sambla sambla os lovahv.

(1) Hona Herotva kuwul wulluhunna Yutanind-namba, nonamba Mariava Yesusmba lengv-namba. Nonoanindva Yesusm nonglalm am-bvna, Herotm os osihminina, yimba nonoralohvma, hi Yesusva avalva lengliav? (Matiu 2:1-2/ Luk 1:5)

(2) Hona Herotva, nihilva henamba mongovaAntipas, wo himba kuwul wulluhunvna Galiliprovinsnindnam, nonamba Yesusva divaSesoana moamba ishomana vinvnamba. HimbaYon Baptaisna kuwulva os kovhoana divabuiduvrava (Mak 6:1429). Nonamba YutanindnakuwulvaYesusmbawaiishuvnamba, honaHerotAntipasina waiishuvnata (Luk 23:6-12).

(3) HonaHerotva, nihilva henambamongovaAkripa1, himba val vewul vina Yesusnindmongova.Himba helvakomandhana Yemsmbamoalamangnindrinimba, nomba Yonnaetelmba (Aposel 12:1-23).

(4) Hona Herotva, nihilva henamba mongovaAkripa 2, himba Pol moalamangnindrininawetatmomba hellevna, nonamba Yutanindna

Page 9: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

9kuwulva Polmba waiishuvnamba wetatmorava(Aposel 25:13—26 / 26:19, 27—32).

Honamba Herotva sambla samblava membalovahvnamba, himba mongnind, Yutanindnameisungund, wo himba aknandhamana vevnaRomduangmongova, noinda Romduangva hembaawowol vina, kuwulm ilvahinilm Yutanindnam.

Hiprunind (Yona 1:9 / Vilipai 3:5 / Poaitamoa 9:7)Memba moamba Yonanamba, himba osm ovna,

Aprahamtindirini kava lohv, ten noi doara SesoamYawem keknam undnahonam lohmanavnam. Is-raelnindva hevmba os nengsmoa uvna, kavaHiprunind, eva kana moamba Hiprumoa luhunv.

Hutov kueiv. (Stat 17:9-14 / Rom 2:25 / Galesia 5:2 / 1 Korin7:19)Yutanindva os vivna, otolva simba 8pelarava avalva

waivevnamba, doa hutovpa kovhueimnivna, osmyimba memba Yutanindrininonoa. Manara, doaradoa Sesoava Aprahamba ishomnana honambaosmba velmba.

Innemba Isipnindna (Stat 41:46—49)Memba wit, witva brasna nihna.

Isak (Stat 17:19 / 21:3 / Aposel 7:8 / Rom 9:7 / Hipru 11:9)IsakvaAprahamina Saraina ombol luhunna, Yakopna

aral. Isakmba osm awuna, los ov.Isip (Stat 12:10 / Aposel 7:34-40 / Hipru 11:27)

Isippa mongo petha, noi di ten murapeta luhun-vna Yutanindna pethara. Tahonmba mindnampekhua vungeinna, nonamba Isipnindva hembawulavnamba andranindilmba diva Isiprava. Wodoa Sesoava esvema vinvna Isipnindmba, wo osYutanindva pulvona nominiva.

Israel (Stat 32:22—28)Yutanindna tomonalva doarava luhunna, Yakop.

Page 10: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

10Sesoa hemba henga awona, Israel, memba osmuv, Sesoai hevm epishawolvna. Yakopna 12pelaraombolva lovahna, wo hemba os nengsmoa uvna,Israelnind, nihilva mongova, Yutanind.

Sismba himba Isipriniva vinamba, anganamba,ungundnamini muehvina Keinanpethava hevelm,nom wohengivna moam, Sesoa ten doaraishomnanam Apraham. Wo Keinan maimbasevra ovralmba wuleihivna, Israelm maim sevraovrivna.

Iv (Stat 3:20 / 2 Korin 11:3 / 1 Timoti 2:13)Ivpa Atamna ongal ana. Ivmba osm awona, in-

dhanana indkumbina aval einv. Atamina Ivinatowandva men, vei Kein, Apel eva Set.

Kamel (Matiu 3:4 / Luk 18:25)Kamelva mendekli tata vilov. Nemetva Yutanindva

daoh vrevna, osm vevna, noinam hevm angalm,eva kinm ianga velm.

Katekis o gurugama (ol saveman bilong lo)Hena andrava numhowolalm luhunvna Israelnindm,

moam nom ten Sesoa Mosesm vraohnam. Mind-namba himba Varisinindilm lovahvna, noindahimba Yesusmongova ahnam lovahwolvna.

Kein (Stat 4:116 / Hipru 11:4 / 1 Yon 3:12 / Yut 11)Memba moamba os hilliv Hiprumonamba, kava

doa lengei. Keinmba Atamina Ivina yivaltowondluhunna. Himba hevna boasalalmba Apelmbahelvakomandhana. Noinda Sesoava hembanihra suwesumbulna saihana, osm indhanambanunglivrava, uvra, indkoklana lohv, heva osSesoava hemba dandana vrev.

Keinanpetha (Stat 11:31 / 12:5 / 13:12 / Aposel 13:19)(Kenan)Keinanpethava noita, ten Sesoa doara ovrahonam

Apraham. Yutanindva hengava os weihaloh

Page 11: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

11vrivna, Israelnindna petha o Israel. Seilva ungundvaohuthuna, wo heva os Yutanindva Yosuanam-bara doa muehvina nomba pethava.

Kilumbshoav (Matiu 26:28-29 / Rom 3:21) (baim bek)Honamba moamba osm lohv, pimba indkoklal avna

Sesoana novrava, wo Yesusva doa pimba kilumbshoawol vena, osm ora lehra windel av.

Kora (Namba 16 / Yut 11)Koramba doara lohvna nonamba Mosesna

novrava. Koramba Mosesi Aronim unvna,yengasva vuhemba kekalvho evevravavmoa, kamewulihamno, ka prisalmoa luhuni Israelnindnaoa.Heva os Sesoava onamoa, wo noinda pethavapuvkonamba, wodoaKoratatanambawohtolpena,dalalmba.

Kristus (Matiu 1:1 / 16:16 / Yon 1:41 / Aposel 5:42 / 9:22)Kristus maimba memba alvpa, memba Griknindna

moana, wo eva Hipruna moanamba os alv, Mesaia.Heva os plalva mongal lohv, indhanariniva nombatemba Sesoava kikih vrenamba, Sesoanindmbalopshalmba. Noinda pimba osva uv, Yesusva Kris-tusalm lohv.

Kruse (Yon 19:17 / Aposel 2:23) (diwai kros / saliv /lepethalt)Memba Romnindna wevsa doara luhunna, osva ind-

hanariniva sahoklalnonoa lohvnamba, wo hembasena wikleihivna lepethaltra, osm dahara. De-vitva honamba nihsesoamomba ten ishona hevnaTombai Sangalmora (Buk Song / Psalms), Sapta22. Sesoasongol Devitmba wuhho ovravna, non-apopol himba novol vewol vena.

Laion (Poaitamoa 4:7 / 5:5)Laionmba eva sahoklal ovovnata, indhanamba hovra

hilhala viv. Wo noinda osva an eva hembakevravav. Yakoppa hevna ombolmba Yutamba

Page 12: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

12olhna, laion maim (Stat 49:8—9).

Yon moalamangnindrini Yesusm olhmonamba ol-hinvna, os himba laionmsna lohv Yutatindina(Poaitamoa 4:7 / 5:5). Memba osm, himba doaSetanmba wohkuvhoana, hevna indhanakoklana-honam.

Pita moalamangnindrini Setanm olhmonamba ol-hinvna, os himba lohmana vev, os laion ten tatamsilelvm. (1 Pita 5:8)

Lepat (Poaitamoa 13:2)Lepatva eva laionna nihna ovovnata mongnindna

pethara, huiva owai PNGrava.Livai (Hipru 7:5, 9, 10 / Poaitamoa 7:7)

Livaiva Yakopna ombol lohna, mongo Yutanindnasimbel. Sesoava Livaitindimba kikih vewol vena,hevna andraram. Noinda indkumbiva sembayangandranindilmba kekal vethana Livaitindiva.

Lohohmoa (Kisim Bek 20:117 / Matiu 12:1-2)Memba Sesoana lohohmoa, noi ten Sesoa Mosesm

Sainai olora ovrahonam.(Yeoa nunglivm Petiva lohohmoriniva.)

Lopshav (2 Pita 1:1,11 / 1 Yon 4:14) (kisim bek)Honambamoamba osm lohv, Yesusva pimba lopshav,

manara, pivva suwekembelmonara lovahv, plalvalovahv, pivva indkokla vina.

Lot (Stat 11:31 / Luk 17:28-32 / 2 Pita 2:7)Lotva Aprahamna umbeindil lohna. Nonamba Apra-

hamba Urkembellini gavnamba Keinanpetharam,himba ella hevna umbeindilmba Lotmba wain-gana. Heva os Lotva alm vevna dom Sotomkembellam, ten indhanakokla avnam, manara,pethava hevm besalangas lohvna.

Doa sismba Sesoava suwenam tasowa pipahawolalmvevna Sotomnindm eva Gomoranindm, himba

Page 13: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

13hevna ovsongolnindrini samblam unna, yeoa Lot-tatanamoa elapsho nominioa. Heva os Lotnaongalva nengavnang piprinna no kembellam, wonoinda hemba honalm nilhana (Stat 18-19).

Mana (Kisim Bek 16 / Yon 6:31, 49 / Hipru 9:4 / Poaitamoa2:17)Nonamba Israelnindva sahalpetharava lovahmana

vilimbvnamba, Sesoava hemba di innemba dah-wol vena, os ningthivna, mana. Mana osm uvHipruna moanamba, mani dihi memba hevpa?

Manase (Stat 41:50—52)Himba Yosepna yivaltowond lohna. Plalva osm lohv,

duus vevmoa.Mastet (Matiu 13:31-32 / Mak 4:31-32)

Mastetva eva besal vilovta inne. Mastetkulva silelvilov, sahaikna nihna. Himba timba owai, heva ososonnamba himba kuvhoawol vev.

Mel endalhui (Luk 8:31 / Poaitamoa 9:1-2 / 2 Pita 2:4 / Yut6) (hul i no gat as / hul i tudak nogut tru)Memba vuhemba, noi ten Sesoa tihsongom noinda

wolasiha vawovm, hukum vewolalm.Melkisetek (Stat 14:17—20 / Hipru 5—7)

Melkisetekva mongo Sesoana sembayang andranin-drini lohna doara.

Memba kata ka. / Kava He. (Yon 8.24, 28,58 / 18:5-6) (MiYet Mi Stap Olsem / em mi tasol)Hona moara Yesusva hevmba ambara ovrana, osva

kava Sesoa lohv. Manara, himba Sesoam ongavna,Sesoa hev ten hevm Mosesm ambara ovatham-nanam (Kisim Bek 3:13-15).

(Yeoa nunglivm Yawe eva Arana ombol.)Meme

Memba mongo Yutanindna deuvtata. (Yeoanunglivm Sipsip.)

Mendekliandra (Matiu 8:1-4) (mirakel)

Page 14: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

14Yesus eva hevna moalamangnind mendekliandrava

mindnam vewol vivna, indhanam kolvrowolalm,osm indkumbiva wiyera avra, osva honambamoamba Sesoanamini wonvruwul prov.

Mesaia(Yeoa nunglivm Kristus.)

Moa Ishomnav Tanamolnam. / Moa Waieuk Vrev. /Moa Waiomokalthav. (mekimkontrak / nupela kontrak) (Stat 6:18 / 9:1, 9 / Mak 14:24 /Galesia 3:15 / Hipru 9:15)Memba moamba osm uv, tok promis, o kontrak.Sesoava seilva Noatatanam awothowol vena, ona,

kava yemba venglahav, pueumbva snamba si owai(Stat 6:18 / 9:1,9). Hengavahonapethambapueumb-namba kava si indkokla vrevavmoa.

Sesoava seilva Aprahammoamba waieuk vrena, om-nana, kava si tanamolnam yemba venavav, vera,petham kovorahora, eva osoa yena vera, simbe-polpev mindnam phora (Stat 17:1-8).

Wo osoa henga sism Sesoava Mosesm waieuk vrena,omnana, kava si tanamolnam Israelnindmbakolvrowol vevav, himba keknamba kanalohohmomba engitava (Kisim Bek 19:4—6 / 24:4—8).Wo heva os owai, manara, pimba indhanamba evaes Sesoana nengavnangmba engivav, noinda hevaKristusnanangas pimba wuvolva avav.

Wo eunillamba Sesoavamoambapimovlahinna, ona,himba nomba temba Yesus Kristusmba undna-honamba lovahthamnavrava, kava si hemba lop-shavav (Matiu 26:28 / Rom 11:27 / 1 Korin 11:23—25 / 2Korin 3:6 / Hipru 6:16—20).

Moalamangnind (Matiu 10:1-4 / 28:18—20) (aposel)Memba Yesusna andranind moashulnind 12pelara

lovahvna.

Page 15: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

15Moaptindi (Rut 1:1)

Memba mongo Yutanindna ungund avna.Moashulnind (Matiu 5:17 / Aposel 3:18 / Rom 1:2) (profet)

Memba Sesoana andranindva, ten Sesoava hevnadoaramini moamba ovrahunnamba, gumaivovhoalmba vavawonam Yutanindram.

Moses (Kisim Bek 3:110 / Matiu 8:4 / Yon 1:17)Mosesva Aronna boasalal lohna. Sesoava hevmba

ambara vethamnana Mosesmba, os maim ona,suwe talahaprav tivtandasra sena, heva os owai,wohtavnamoa. Wo moalamang no suwemariniopiemnana, Moses, yeoa garava, kana Israelnind-moa wonpho Isiprinioa, himba kinmba mendeklivruwuv.

Mosesva Sesoana tombaimomba seilva 5pelara novolvewol vena. Sismba Yesusva hevmba numhana notombaira, ten Moses 5pelara novol vewol venam,eva noi, ten Devit kuwulna tombai sangalmoa, evamoashulnindna tombaimom.

Manara, nonambaYesusvamen huimendah andravavungu vevna, hevna moalamangnindva honambatombaimomba mendah novol vewol vinamoa,memba pimba osva ningthivpa, Besal Nemelmoao Nupela Testamen.

Varisinindva Yesusmba os umnivna, kava Mosesnamoamangas engiv, mongova owai.

Nambai eunillam, nonamba ovi pethaiva imharaevhowolvram. (Yon 6:39—44 / Aposel 2:17 / 2 Timoti 3:1/ Hipru 1:2 / 9:26 / 10:25) (las dei)Seilva doarava Yutanindna moashulnindva os uvna,

nambai eunillam Kristusva si provav, pimba lop-shalmba.

Wo heva os Yesusna moalamangnindva henganomba moamba weihaloh vrina, os daipotammemba, nonamba pimba Kristusnindva hemba

Page 16: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

16nengviluwuvpa, prolmba hengamba, indkumbimlesvhoawolalmba.

Nikolastatana (Poaitamoa 2:6,15) (lain bilong Nikolas)Nikolasva mongo gurudaspol doara lohna, wo

monglava Kristusnindva hemba patvmonavna.Heva os himba doa owolokovvna.

Nineva (Yona 1:2)Memba kotamendekli lohna Asiriapethara, Sesoava

dom Yonamba wolaihangana hevna moashulnin-drinimba, ongawolalmba hemba. Ninevanindvahimba Israelnindna ungundalm einvna, heva oshimba hevm weihaloh vewol vivna, wo Sesoavahemba indkokla vewol venamoa.

Noa (Stat 5:29)Membamoamba os hilliv Hiprumonamba, kolvrowol

vev.No moashulnindrini (Lo 18:14—20 / Yon 1:21, 25 / 6:14 /

7:40 / Matiu 11:14) (dispela profet mipela i wetim)Yutanindva os ningvna, Sesoa si mongom moashul-

nindrinim homba petharamba wolaihapravav, wohimba si os moakus unvav, Kristusva doa mu-rapeta prolm vev. Wo noinda Yutanindva osvaolvohvna, pimba no moashulnindrinim aevul-manav.

Not (Stat 4:16)Memba moamba os hilliv Hiprumonamba,

lohmanangas vev. Manara, Keinva diva ambolohmanangas vevna no petharava.

Oliv denwit (Stat 8:11 / Rom 11:17, 24 / Yems 3:12 /Poaitamoa 11:4)Olivpa movolva besal kethav. Movolva kelvwol

viv, welelm, welva nomba beswonam hlav, evaosoa nihm selvowolalm obatram, eva osoa huh-mohram. Yutanindva honna kelvwol vivna,englanamba owai.

Page 17: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

17Ombandhana andranind (1 Korin 7:20—24 / Evesus 6:5-9)

(wokboi nating o wokmeri nating)Honamba indhanamba himba ambo nisandra viv

kuwulna moara. Eva henashara himba poaitavalelga vevra?

Oniks (Stat 2:12)Memba hon besal, diva mendekli lohmanav.

Ovsongolnind(Yeoa nunglivm Sesoana ovsongolnind.)

Pailat (Matiu 27:2 / Yon 18:29)Himba mongo mendekli duang luhunvna

Yutanindna. Himba Sisana keusingi andravevna, nomba temba king kuwulvawuleinvnambaRomnindnamba.

Peniel (Stat 32:30)Honamba moamba osm lohv, Sesoana novlomossis.

Pero (Stat 12:15)Honamba moamba osm lohv, kuwul mendekli, Isip-

nindna moana.Pethanind (Yon 1:29 / 7:7 / 8:12, 23 / 14:17) (ol manmeri

bilong graun)Hona moarava Yonmba moalamangnindrini ind-

hanamba hona pethanindmba pusvund vena, ona,himba Sesoamba und vivmoa. Noinda Yesusvaosva unna, yenamba arapevpa luhunv Setan (Yon8:44).

Petiva lohohmoriniva (Kisim Bek 25:10 / Hipru 9:4 /Poaitamoa 11:19)Memba petiva besal hevm snal i, Sesoana hevna

moara honamba petiva kueindina. Nom lo-hohmomhengamnengvhoalm, ten SesoaMosesmovrahonam di Sainai olora.

(Yeoa nunglivm Lohohmoa.)Pona poswol vinv. (Matiu 3:13) (baptais)

Page 18: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

18Memba pina Kristusnindna wevsa, pona poswol

velmba.Rahap (Hipru 11:31 / Yems 2:25)

Himba mongo ungevlirini monarini amboavna. Heva os himba beswonam vewol venaIsraelnindna nongalpethanindrini samblamba.Himba komawohana hemba hevna deuvra,manara, hev undva vrena, osva IsraelnindnaSesoava, Sesoanonoa woheinv.

Rom (Aposel 28:14-16) (biktaun Rom)Romba mendekli kotava lohv Italipethara, kuwul

mendekliva henamba os ningthivna Sisa. Non-amba Yesus Kristusmba lingvnamba, Romnindvadaosva ohomana vevna, osva hindmongo, hind-mongo, wo daosmba himba kuvhueivnamba,petham kanothongavna hevelm. Yutanindva evadi Romnind wulavnata, wo heva os himba engalp-ingalm vivnata Romnindmba.

(Yeoa nunglivm Sisa.)Romnindrininonoa (Aposel 16:37) (nem bilong man i

stap rait long buk) Indhanariniva mongova Romnin-drininonoava lohtava, polisika valgonindka hembanisva bui vivavmoa lilnamba. Hemoa boasna we-tatmora waiishuvra.

Tovolsangal diav. (Kolosi 2.15 / Evesus 4.8) (ol man iwinim pait na i kam) Eva Romnindva tovolsangalvadiaomana vevnata. Nonam vivna, daosram hevten kekaiv vivnam, wo os ningiamb vevna dombadeuvramba, owalm deuvnindm nongalalm.

Sahokla vev. / Sahonam vev. / Indkokla vev. (Matiu1:21) (sin / rong / sala)Plalva men lohv, pivva pimba huiva ayiskos vevpa

deuvrava, wo eva pivva Sesoana novrava lehravavivmoata. Yesusnanangas pivva vi vovhueivav.

Page 19: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

19Sainai (Kisim Bek 19—20 / Galesia 4:21-31)

Memba mongo olo, no olorini Mosesva Sesoanamoamba wulpiheinna.

Samaria (Luk 10:25—37 / Yon 4:4—42)Memba mongo petha murapeta Yutanindna pethar-

ava luhunvna. Simbehumunilva henamba Yu-tanind, heva os himba ongamba evrowolvna Yu-tanindnameisungundmongo. Noinda Yutanindvahemba muskva vinvna.

Samson (Hetman 14-16 / Hipru 11:32)Himba daosnindna kuwul Yutanindnamba luhunna.

Samuel (Aposel 3:24 / 13:20 / Hipru 11:32)Himba mongo Yutanindna moashulnindrini

luhunna. Himba Devitmba kuwulalmba awonaSesoana moara (1 Samuel 16:13).

Saptu (Stat 2:1-3) (sarere)Saptuva mongawa mingunam lohol vev. Sesoa

hevelm kanothona no mingum, no mingum, os-angas, osm Yutanindva sembayang vewuvmon-avra. Noinda osva ningthivna, vah iaevulokomba.Daipotava pimba Kristusnindva vahva iaevulvminguramangas, sembayang venalm. Manara,Kristusva hengava phona minguram.

Sara (Stat 17:15 / Rom 4:19, 9:9)Honamba moamba osm lohv, kuwulna ongal. Sar-

ava Aprahamna ongal ana. Seilva Sarai maimalvna, wo henga Sesoa Sara maimba awona. (Yeoanunglivm Apraham.)

Satusi (Matiu 22:23 / Aposel 23:6—8)Honamba monglava indhanamba, himba Yutanind,

himba nom Mosesna tombaimomba 5pelarini-mangas wohengivna. Himba os ningvna, ov-songolnindva avmoa, wo eva indhanamindva hen-gava pulvovavmoa pokamariniva.

Page 20: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

20(Yeoa nunglivm Yutanindna kuwul.)

Sembayang andranind(Yeoa nunglivm Tempel)

Sesoa (Stat 1:1)Memba Sesoava noi, manam manam men hev ve-

nam.Yutanindva Sesoana nihilmba alas ovna, sevra

ovralmba, noinda osva uvna, mendekli. Non-amba Pitava Yesusmba mendekli maimba osvasevranamba, Yesusva indkvethavna hevpa. Man-ara, Pitava doa nonora lohvna, osva Yesusva Sesoalohv (Matiu 16:16).Sesoasongol (Stat 1:1 / Matiu 1:18) (spirit bilong

God) Pimba os ningthiv, Sesoava mongasal einv,heva os undva samblamong, vei aral, vei ombol, veimeississongol. Meississongolva himba nihhui, hevaos himba indhanana nihmera siheku vinv, nombatemba Yesustindilmba lovahvpa. Wo pivva mani-mani hevnapopol viv beswonamba.

Sesoana nemeltindi (Matiu 6:33) (kingdom bilongGod) Englisnamba os pimba uv, kingdom of God.Memba pimba Kristusnind, wo Sesoana englisrapivva huiva av, wo eva si sewonamba senakem-bellava osta.

Sesoana ovsongolnind (Stat 3:24 / Matiu 1:20 / Luk2:8-14) (ensel) Ovsongolnindva Sesoa vewol vena,hevm wonalm senakembellam. Himba nihhuiivtovol av, noinda pivva hemba nungeilvmoa,heva os Sesoava hemba wolanga vungu vev,andram viwul venalm.

Andrava mendekliva henamba luhunvpa, pimSesoatindim kolvrowolalm. (Aposel 12:6-11 / Hipru1:14) Mongnanamba Sesoava hemba wolapra vev,hevna moamba ishomnalm indhanarinim. (Matiu

Page 21: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

212:13) Kuwulva sambla ahai eluhunv, Maikel hevmongova (Yut 9), eva osoa Gapriel mongova. (Luk1:19)

Set (Stat 4:25)Honamba moamba osm lohv Hiprumonamba, otolm

holvoraohv.Setan (Jop 1:6 / Matiu 4:10 / Luk 10:18 / Poaitamoa 12:7-8)

Memba osm ov, Sesoana ungundrini. Manara,nonamba pimba Sesoanindva sahonamba vivpa,himba pimba wetat owol vev Sesoainda. Evahimba miva kuwulva wulluhunv tihsongonamba.

Sion (Matiu 21:5)Memba mongmoa Yerusalemkota.

SipsipSipsippa mongo Yutanindna deuvtata. Ambo himba

ovovrakolal vilov, noinda osva indhanarini hevahemba deisumbi lohmana vev. Osva vev, ilmhlalm, eva pom hlalm.

Yutanindna wevsava os luhunna, himba sipsipmbakhueivna, nihilmba wohweisumbulolovnaaltasengra, Sesoam sembayang vinilm. DoaravaSesoava hev wohtna, vewuvmona velmbaYutanindva. Ambo hevna indkoklam leslalavewolalm. Heva verava, Kristusva pimba kilumbshowol vilprovra (Yon 1:29, 36 / Rom 3:21-26 / Hipru9:28).Meme Memeva eva mongo Yutanindna deu-

vtata. Yutanindva eva hemba nona sembayangvelvohmanavnata.

Sisa (Matiu 22:21) (Sisar)Sisa maimba owao ovrav Romnindva osm, mendekli

king kuwul kana luhunv. Yesusna novravaRomnindva annindm annindm os daos ohomanavevna, wo hengas einvna kuwulva.

Page 22: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

22Nonamba avalva Yesusmba lengvnamba, Sisa Aukus-

tus mendekliva kuwulva einvna (Luk 2:1).(Yeoa nunglivm Rom.)

Solomon (Matiu 1:6—7 / 6:29 / 12:42 / Aposel 7:4—7)Solomonmba Devitna ombol lohna. Himba ar-

alna vuhera kuwulalmba hengava luhunvna. WoSesoava hemba esvema dembrahona, osva vena,di eva nowol. Himba nona vena tempelduvpanemelva diva Yerusalemdava.

Sotom (Stat 13:10-13)Sotomkembella Lotva avhoana, Aprahamna um-

beindilva. Wo eva Gomorava murapeta ambolohvnata.

(Yeoa nunglivm Lot.)Spen (Yona 1:3)

Memba mongova pethava lohna wanplombraMetiterenianda.

Suwekembel (Mak 9:47-48 / Matiu 3:10 / 5:22 / Poaitamoa19:20 / 20:1115) (hel / ples paia)Memba vuhemba, noi Sesoa ten hukum vewol va-

wovm indhanakoklam noinda.Tamol eva brol (Poaitamoa 1:8)

Honamba moamba osm olhwolv, Sesoa unna, kavena, manam manam doa tumbvena, eva simanam manam wohkik vera.

Tasis (Yona 1:3)Memba kota lohna Spenpethara wanpethalla no-

halm. Hevm hivema lohvna, Yutanindna pethar-ava.

Tempel (Matiu 4:5 / 27:51 / Yon 2:14)Memba Yutanindna mongahvhoralm mendekli

sembayangduvpa luhunv. Himba doara luhunnaYerusalemkotara. Di sembayangnind himbaSesoam sembayangelm atonglalvohmanavna.Andranind di deuvtatam weisumblolovna,

Page 23: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

23andranindva nomba os nengsmoa uv, pris.Katekisva himba eva di indhanamba numhowolvewuvna tempelpulmera.

Tempeltih (Yon 10:22) (bikpela de bilong lotu)Memba tihva mongo Yutanindna mendeklitihva

doara lohawol lohvna, Yutanindva tempeltihvavivnamba, henga ningminivnamba, nomdoaraminim, temba seilmba eindhumunvatempelmba pusvinamba, wo henga saivona,sembayang vewuvnam.

Tendoriniva nomba temba Yesusva und vevnambahemba. (Yon 13:23)Hona moarava Yon moalamangnindrini hevm

opusvundthovna, heva os hevna nihilva novolvenamoa.

Tihsongo (Kolosi 2:15) (ol strongpela spirit na kain kainsamting i gat strong)Tihsongova himba Setanna owal, himba pimbamon-

akoklaram weiha suvwolm viv. Heva os pivvanonora lovahv, osva Sesoava doa hemba tolpiapa-hana. Kristusva vena honamba heva krusenana.

Seilva himba Sesoana ovsongolnind avna hevin-dava. Heva os Setan hemba kangal ipihana hev-nahonam. Noinda pimba hemba osva nengsmoauv, tihsongo.

Himba suwekembellam olongov. Heva os hev umn-ina Kristusm, ata ye lilnam kam dom wolanga ve-vav. Noinda mendah nambaiva prunvmoa, kambadomba (Matiu 8:2829).

(Yeoa nunglivm Mel endalhui.)Tinanal (Poaitamoa 5:1) (gris bilong kandel)

Nonamba Yonna moalamangnindrinina novrava,tombaiva himba novol vewol vina tombaitokolla.Wo dind vewol vivna, mulmba tinana henga sitha-

Page 24: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

24wol vivna. Osm ata homeis mongo indhanarinipevhoarava, nonglavm.

Tinen teteihnungna (Matiu 2:11 / Luk 1:8-11 / Poaitamoa5:8) (paura bilong kamapim smok i gat gutpela smel)Memba sanda teteihnungna.

TopiTopina plalva sambla.

(1) (1 Pita 5:4) (nambawan prais tru) Memba osm,yimba doa Setanmba kuvhoana, Sesoanavuhera phona.

(2) (Poaitamoa 14:14) (hat gol) Memba osm, yimbakuwulmsna lohv keknamangas.

Undnahonam keknam lohmanav. (Matiu 6:30 / 8:12)(bilip)Memba osm, indhanariniva Sesoana tombaimomba

nengvra, os tanamolnam, kaoa engvra keknam.Ungevlirini (Stat 2:23)

Honamba moamba osm lohv Hiprumonamba, ten-dorinina nihrini.

Varisinind (Matiu 3:7)Himba sembayangnind, nomba doaraminimomba

Mosesnamba pathaluhunvna heinda. HimbaYesusmba hevna undnahonam lovahthamnav-namoa.

Vuhemba, temba indhanamindva avpa (Yona 2:2 /Matiu 16:18 / Poaitamoa 1:18) (ples bilong ol man i dai)Memba vuhemba, noi indhanasongo noinda ten

avm, nengviluwuvm nom, mendeklina lesvhoa-wolalm.

Wainwosal denwit (Yon 15 / Matiu 21:33-43)Wainmba eva besal vilovta wesel. Wainmovpa bes

vewol vev os i. Polva kelvwol viv, wainelm.Englanamba kelvwol vivnamoa, heva osmonglanawolpalakand vewol viv di hevnavhorangas.

Page 25: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

25Wanplomb Aembul (Kisim Bek 14 / Aposel 7:36 / Hipru

11:29) (solwara Retsi)Memba mongo wanplomb liv hovra, vena Isip-

petham piana, eva Israelpetham piana.Nonamba Mosesva wongavnamba Israelnindmba

Isipriniva, himba hevna alana vitiwalwolna honawanplombmba. Wo vena, pok wohpho, oswohwonphona. Wo valgonindva Isipnindnambasis opilkilihamnavna, wo henanam wan provna,hemba os wohmera vena, dalalm.

Wit (Stat 41:46—49 / Matiu 12:1)Witva brasnanihna ovona, nonamplawamba viv bre-

talmba.Yakop (Stat 25:26)

Honamba moamba osm lohv, munngulval kevrav,Hipruna moana. Yakoppa himba Isakna ombollohna.

Yawe (Stat 2:4 / Kisim Bek 3:13-15 / Matiu 4:7)Memba Sesoana nihilnonoa. Seilva nemetva

Sesoava Mosesmba ishomnana, osva kanambanihilnonoava Yawe lohv. Hipruna moanambamemba osm uv, memba kata ka, kava wohavosangas yunalm yunalm.

Mongnanamba Yesusva hevna nihilmba os sevraovravna, memba kata ka. Noinda pimba osvanonora lovahv, himba Sesoa lohv (Yon 8:24,28,58 /18:5—6).

(Yeoa nunglivm Arana ombol eva Memba kata ka.)Yeremaia (Matiu 2:17 / Matiu 27:9)

Yeremaiava mongo Sesoana doaramini moashulnin-drini lohna.

Yerusalem (Matiu 2:1)Memba Yutanindna mendekli kota luhunv. Hengava

weihaloh vrivpa, os alv Sion (Poaitamoa 14:1).

Page 26: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

26Yesus (Matiu 1:21)

Memba moamba osm uv, lopshalnindrini.Yivaltowond (Stat 25:25 / 25:29—34)

Israelnindna wevsava os luhunvna, yivaltowondkuwulva wulluhunvna. Esauva indkokla vena,himba hevna boasalalmba oresvhona yivaltowon-dalm.

Yona (Matiu 12:39—41)Yonamba mongo Sesoana moashulnindrini lohna

doara.Yopa (Yona 1:3)

Memba kembel lohvna Israelnindna pethara wan-pethalla.

Yosep (Stat 30:24)Himba Yakopina Reselina yivaltowond luhunna.

Yosepna boasalal mongasal lohna, nihilva Ben-samin.

Yosua (Aposel 7:45 / Hipru 4:8) (Josua)Yosuava Mosesna vuherava hengava luhunna Israel-

nindna kuwulalm. Sahalpetharini wonphonamba,Keinanpetharam wongavna, dom ten Sesoa osunnam, yimba si pevm wohvaohuthuvav.

Wo doa Yosuava kukunvna pethava nomba Yakopnasimbepolmba, temba 12pelarava phonamba,hindtindim, hindtindim, hindtindim. Lehravethanamba, venamba, Livaitindiangas lovahvnahimba pethahuiva, manara, himba Sesoanasembayang andranindilm avna. Noinda owalvaambo hemba dahwol vivna.

Yotan (Stat 13:10 / Matiu 3:5)Memba mongo pomba liv Israelnindna pethara,

Keinanpethara.Yuta / Yutia

Yuta mongo Yakopna ombol lohna. Yakopna

Page 27: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

27ombolva 12pelara phona, wo indakonda himbapethava akokomong vena hevmba diva Keinan-petharava nominiva, nonamba Sesoava tembawonpronamba Isippethariniva. Sesoava doa doaraunna, wo kuwulva nom moam wohengivna, non-amba pethamba akokomong vinvnamba.

Yutatindi mongnahalmba pethava vaohuthuna, osalvna, Yutia, wo Yerusalem kotava di lohvnano provinsra. Wo sismba nomba moambaYuta ambo os hilvnisna mongawatilm Yakopna12pelara towandal, hevtindinahonam.

Devit king kuwulva luhunna no Yutatindiriniva, woeva Yesus Kristusva no Devittindirini lohna, man-ara, avalva Yutatindirini einna.

Yutanindna InnetihYutanindnamba men luhunv nambaiva mendekliva

innetihriniva.(1) Mendekli tihva lohv, nonamba Sesoana

tempelduvpa hengava vilivhueinvnambadiva Yerusalemrava. Os ambo weihalohvriv, mendeklitih woklakambarini. Honawoklamonamba ambo Yesus hevmolhmonamba olhvna, kava woklamsna luhunvpethanindmba. (Yon 9:5)

(2) Pasova Tih Memba tihva noi hevmmendeklinonoa. Nom nengvhoalm hengam,ten Sesoa muehnam Israelnindm henga.Nonam Sesoana ovsongolnindrini Isipnindnayivaltowondm kokopinvnam, Yutanindnambakuelwolkoho vinvna. Noinda osva ningthivna,mendekli tihva kuelwolkohorini.

(3) Tihva Roti Yishuirini. Nonamba YutanindvaIsipriniva pulvovnamba, eva henanam ata ro-tiva tevwol vinta yisnahonamba, owai. Manara,lelnam phopianam hev Isiprini Sesoana moara.

Page 28: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

28Wo noinda hlavna nomba rotiva yishuiva, nohenga nengvhueivnam, ten hev pulvovnamIsiprini. Honamba nonam velvohv, Pasovatihmendekli vivm.

(4) Tihva Memba Lilmbduvrini. HonanambainambaYutanindvaund lothopralohvna,noinda doa andrava engla poswulna, doainnemba vralm vevna osoriniva. Himbalilmbduvrava nom lehalvohvna, ten doarasimbehumunil aevulinnam di sahalpethara,nonamba Isipriniva monamba ambvnamba.

(5) Pentikos Tih Honanamba Yutanindvadoa indkvithivna, noinda doa witvavravna osoriniva nihilangas. Nom henganengvhoalvohvna, ten Sesoa hena lohohmomvrahunnam hevna simbehumunilm Sainaiolora. Heva os daipotava pivva Kristusnindvanom nengvhoalvohv, ten Sesoasongolholvopinnam, Kristustindim pilivhoawolalm(Aposel 2:4).

Yutanindna kuwulnind (Yon 1:19)Yon pimba ishunv, osva mindnam Yutanindna

kuwulva himba Yesusmba wusapramana vinivna.Manara, Yesusva henamba indkoklamba velokusavinvna.

Monglava nomba kuwulva himba Varisinindilmlovahvna, monglava himba sembayangandranindilm lovahvna, os nengsmoa uv, pris,monglava himba katekis o gurugama lovahvna.

Monglava himba Satusilm lovahvna, eva monglavahimba polisimsna lovahvna, henoi ten tempel-duvm kekalvho vrelvohvnam.

Nonamba kuwulkuwulva kusovnamba mundilna-honamba, hemba os seviluv, Sanhedrin (kaunsil)(Matiu 26:57—59 / Mak 14:53—55 / 15:1 / Aposel 4:1 /

Page 29: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

2923:1-8).

(Yeoa nunglivm Satusi / Varisi / Katekis / Gurugama/ Pris.)

Page 30: MembaWalsamonaPlalmoa Honambamoambamembanovol … · 2 nihilva henamba Apram maim sevra ovrivna, memba osm uvna, kuwul wulluhunv. Hengava Sesoa weihaloh vremnana, Apraham maimba,

30Sesoana Besal Nemelmoa Walsana Moana

Genesis, Ruth, Jonah, and The New Testament in the WarisLanguage, also called the Walsa Language, of Papua New GuineaBuk Stat, Rut, Jona, na Nupela Testamen long tokples Waris long

NiuginiCopyright © 2002 The Bible Society of Papua New GuineaLanguage: Walsa/Waris (Waris)Translation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2012-01-20PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Jan 2020 from source files dated 30 Dec201981136742-8dfd-57f5-95ae-cd3afb267b0d