MEERKLEURENDRUK-DRUKWERKVEREDELING Derde graad BSO...

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEKSECUNDAIR ONDERWIJS

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

MEERKLEURENDRUK-DRUKWERKVEREDELING

Derde graad BSO3de leerjaar

Licap - Brussel D/1997/0279/064A september 1997

5 Meerkleurendruk-drukwerkveredeling3de leerjaar - 3de graad BSO

LESSENTABEL

MEERKLEURENDRUK-DRUKWERKVEREDELING

1 Basisvorming 12

1.1 Volledig gemeenschappelijk gedeelte 8

AV Godsdienst 2AV Lichamelijke opvoeding 2AV Maatschappelijke vorming 2AV Nederlands 2OF 4AV Project algemene vakken 4

1.2 Beperkt gemeenschappelijk gedeelte 4Te kiezen uit(*):

AV Duits (*)(x) 1 of 2AV Engels (*)(x) 1 of 2AV Frans (*)(x) 1 of 2AV Maatschappelijke vorming (**) 1 of 2AV Nederlands 1 of 2AV Plastische opvoeding 1 of 2AV Project algemene vakken (***) 2 of 4AV Wiskunde 1 of 2

2 Studierichting (fundamenteel gedeelte) 20

PV Praktijk/Stages Grafische technieken (x) 14 PV Stages Grafische technieken (x) 2TV Grafische technieken 4

Grafische technologie (x)

3 Complementair gedeelte: maximum 4

- Te kiezen uit de vakken en/of de specialiteiten opgesomd in het Besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 1989 totvaststelling van de algemene vakken, de kunstvakken, de technische vakken en de praktische vakken.

- Pedagogische aanbevelingen:TV Grafische technieken 1/2/3

Calculatie (x) 1Grafische technologie (x) 1/2•

TV Grafische technieken/Toegepaste informatica 1/2Toegepaste informatica (x)

TV Toegepaste economie 1/2Bedrijfsbeheer (#)

(x) Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen.(*) Voor het bereiken van het studieprofiel Meerkleurendruk-drukwerkveredeling BSO, is het noodzakelijk binnen het

beperkt gemeenschappelijk gedeelte te opteren voor AV Duits 1 uur, AV Engels 1 uur, AV Frans 2 uur.(**) Maatschappelijke vorming in het beperkt gemeenschappelijk gedeelte kan enkel gecombineerd worden met

Maatschappelijke vorming uit het volledig gemeenschappelijk gedeelte.(***) Project algemene vakken in het beperkt gemeenschappelijk gedeelte kan enkel gecombineerd worden met Project

algemene vakken uit het volledig gemeenschappelijk gedeelte.• Staat voor uitbreiding van het aantal lesuren voorzien in het studierichtingsgedeelte.(#) Voor TV Toegepaste economie Bedrijfsbeheer (D/1996/0279/067) werd er een apart leerplan uitgewerkt.

PV + TV 7 Meerkleurendruk-drukwerkveredelingD/1997/0279/064 3de leerjaar - 3de graad BSO

MEERKLEURENDRUK- DRUKWERKVEREDELING3de leerjaar - 3de graad BSO

FUNDAMENTEEL GEDEELTE

PV Praktijk/Stages Grafische technieken 14 uur/weekPV Stages Grafische technieken 2 uur/week

TV Grafische technieken - Grafische technologie 4 uur/week

In voege vanaf 1 september 1997

D/1997/0279/064


INHOUD

1 ALGEMENE VISIE OP DE SPECIALISATIEJAREN IN DESTRUCTUUR SECUNDAIR ONDERWIJS 1989 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

2 BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

4 INHOUDELIJKE COMPONENTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

5 TAXONOMIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

6 RELATIE MET DE GEINTEGREERDE PROEF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

7 LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN ENDIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

PV Praktijk/Stages Grafische techniekenPV Stages Grafische technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

TV Grafische technieken - Grafische technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

8 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70


1 ALGEMENE VISIE OP DE SPECIALISATIEJAREN IN DE STRUCTUURSECUNDAIR ONDERWIJS 1989

1.1 Inleiding

Tijdens het schooljaar 1994-1995 bereikte de eenheidsstructuur het 2de leerjaar van de 3de graad. Destudierichtingen BSO kregen in de 3de graad een geactualiseerde of een vernieuwde inhoud. Vanzelf-sprekend hebben inhoudelijke aanpassingen aan de 3de graad gevolgen voor de op de 3de graadaansluitende specialisatiejaren.In de sectoriële commissies van de VLOR werd nagegaan in welke mate het aanbod van speciali-satiejaren moest worden aangepast, rekening houdend met de hieronder vermelde en op het BSOgefocuste visietekst. Dat resulteerde in een reeks adviezen voor schrapping, naamwijziging, actualise-ring en toevoeging van 3de leerjaren van de 3de graad.

1.2 Het concept van 3de leerjaren van de 3de graad BSO

1.2.1 Specialisatiejaren BSO

Specialisatiejaren BSO zijn een verdieping van een bepaald onderdeel van de leerstof van de 3de graad.Zij hebben een rechtstreekse koppeling naar tewerkstelling in bedrijven of instellingen. Zij bouwenzoals de specialisatiejaren TSO voort op de kennis die de leerlingen verworven hebben in de 3de graad.De specialisatiejaren kunnen wel vrij eng of vrij breed zijn. (We passen de definitie van specialisatie-jaren TSO dus ook toe op specialisatiejaren BSO.)

De link naar tewerkstelling heeft belangrijke kwalitatieve consequenties. Die hogere kwaliteitseisenpassen trouwens in een maatschappelijke tendens om in algemene zin hogere opleidingsvereisten testellen. De 3de leerjaren van de 3de graad kunnen in een aantal sectoren een middel zijn om daaraantegemoet te komen.

Door het volgen van een 3de leerjaar van de 3de graad (en de erin opgenomen stages of andersoortigeaanwezigheid in bedrijven) hebben de afgestudeerden een grotere kans op tewerkstelling of krijgen zijgrotere troeven op de arbeidsmarkt.

Specialisatie is een rekbaar begrip. De specificiteit zal gedeeltelijk afhankelijk zijn van de betreffende(deel)sector. De kwalitatieve invulling van 3de leerjaren van de 3de graad moet geregeld door de sec-torcommissies worden geëvalueerd. De hoge kwaliteitseisen vragen op hun beurt adequate uitrustingen goed voorbereide lesgevers.

Men moet hieruit afleiden dat de specialisatiejaren niet voorbereiden op het hoger onderwijs. Zehebben dus als doelpubliek "finalisten van het secundair onderwijs". Dit belet niet dat een leerling tochde smaak voor het hoger onderwijs in zo'n jaar zou te pakken krijgen. Een belangrijke doelstelling, zoniet de belangrijkste, is in ieder geval jonge mensen een betere instap in de tewerkstellingswereldverzekeren.


Negatief kunnen we het zo stellen: de specialisatiejaren kunnen geen heroriënteringsfunctie hebben.Dit laatste veronderstelt immers dat de leerlingen in dit leerjaar met een ander beroepsprofiel zoudenkennismaken. Deze leerjaren kunnen ook geen actualiseringsfunctie hebben in opgedane kennis. Hetzou ongerijmd zijn verouderde technieken te gebruiken in de 2de en de 3de graad om in het 3deleerjaar van de 3de graad dan alle nieuwe technologieën aan te leren. Zowel de heroriëntering als deactualisering horen normalerwijze thuis in het gewone deeltijds volwassenenonderwijs of onderwijsvoor sociale promotie.

Specialisatiejaren kunnen tenslotte ook geen vervolmakingsfunctie vervullen. Hierdoor zouden weerkennen dat de eigenlijke studieduur van het secundair onderwijs zeven leerjaren omvat. Dit magnooit de bedoeling zijn. De vormingscyclus moet "afgerond" zijn op het einde van het 2de leerjaar vande 3de graad.

De specialisatiejaren BSO hebben echter ook nog een andere functie. Deze leerjaren leiden ook tot hetdiploma van secundair onderwijs. Men zou in een bepaalde visie kunnen zeggen dat de studieduur inhet BSO zeven leerjaren bedraagt. Hierbij zou dan kunnen aansluiten dat de 3de leerjaren van de 3degraad in het BSO pure vervolmakingsjaren zijn of de gewone afronding van een vormingscyclus. Indie visie zou de eis van de regelgever daarbij heel zinvol zijn: de jongeren moeten een bepaald aantaluren algemene vakken horend tot de basisvorming volgen, willen ze een diploma behalen. Er bestaattenslotte een vrij algemene consensus vandaag om inderdaad de leerlingen aan te moedigen dit 3deleerjaar te volgen. Het gevaar is immers niet denkbeeldig dat het precies de BSO-jongeren zijn diemorgen als eerste moeten aanschuiven bij allerlei vormingsinstanties om zich bij of om te scholen.

Toch wordt tot op vandaag ook in het BSO het 2de leerjaar van de 3de graad algemeen erkend als eeneindjaar. Zo wordt de geïntegreerde proef ook in dit leerjaar georganiseerd.

De regelgever heeft ook gesteld dat in 3de leerjaren van de 3de graad BSO die ingericht worden alsspecialisatiejaren het diploma kan worden uitgereikt. Er is dus geen echte reden voorhanden om testellen dat deze specialisatiejaren anders zouden zijn dan de andere specialisatiejaren. Het begripspecialisatie moet eenduidig blijven. In deze zin kan het hierboven beschreven concept ook op despecialisatiejaren BSO zonder meer verder toegepast worden. Dit sluit niet uit dat de specifiekevorming die men bijkomend verwerft, samen met het diploma, in uitzonderlijke gevallen als eenvoorwaarde tot de uitoefening van een bepaald beroep zou gesteld worden.

Ons land investeert veel in onderwijs. De inspanningen die men in het begin van de jaren '80 geleverdheeft om de leerlingen van het TSO en het BSO via derde graden tot een diploma te brengen, kunnennooit genoeg geprezen worden. Vroeger bestonden er immers veel studierichtingen enkel op lager se-cundair niveau, namelijk de A3- en A4-opleidingen.Specialisatiejaren TSO en BSO vinden hun bestaansrecht in de verhoogde kansen op tewerkstelling.De 3de leerjaren van de 3de graad BSO krijgen via de mogelijkheid tot diplomering een heel belangrij-ke toegevoegde waarde. De gemeenschap investeert in een doelgroep die in onze maatschappij zekerniet tot de meest weerbaren behoort. Vanzelfsprekend kan de gemeenschap een kader opleggenwaardoor er op een verantwoorde wijze met deze 3de leerjaren van de 3de graad omgesprongen wordt.


1.2.2 Samenwerking met de sociale partners

Uit de omschrijving van de specialisatiejaren TSO en BSO hierboven is zo af te leiden dat de opleidingrealiteitsnabij hoort te zijn, dat de opbouw van een nieuw specialisatiejaar in nauw overleg dient te ge-beuren met de sociale partners. Er valt in dit verband een behartenswaardige tendens waar te nemenom de betrokkenheid van onderwijsverstrekkers, overheid en sociale partners vast te leggen in eenconvenant. In ieder geval moet het mogelijk zijn met de sociale partners tot hechte samenwerkingsver-banden te komen, moeten meer projectmatige cofinancieringsprojecten gerealiseerd kunnen worden.

De samenwerking met de sociale partners heeft voor de specialisatiejaren belangrijke gevolgen:

- de klemtoon komt veel meer dan vroeger te liggen op "specialisatie". Dit zal enerzijds de kwaliteitvan deze 3de leerjaren van de 3de graad opvoeren;

- de klemtoon ligt ook uitdrukkelijk op de tewerkstelling. Dit wil zeggen dat deze specialisatiejarenrealiteitsnabij moeten uitgewerkt worden in samenwerking met bedrijven en instellingen. Deze sa-menwerking mag zich niet beperken tot de technische, praktische of kunstvakken, maar ook de alge-mene vakken moeten meer dan vroeger ook in dit teken staan;

- op basis van de band met tewerkstelling en het realiteitsnabij leren zal reëel contact met bedrijvenen instellingen in de regel meer dan wenselijk zijn. Dit kan zich onder meer vertalen in kort- enlanglopende stages. Er kan worden overwogen voor bepaalde jaren formules van alternerend lerente bekijken, van opleidingen in duale vorm. Dat vereist dan wel een uitstekende begeleiding, ookop pedagogisch-didactisch vlak, op de werkvloer;

- tot op heden werd de idee van een spreiding in de tijd van specialisatiejaren nog niet gerealiseerd.Als de vrijgekomen tijd wordt ingevuld met regulier werk (en verloning) kan deze mogelijkheidoverwogen worden. Als werksituatie en studies bij elkaar aansluiten, komt men tot een goedeconstructie. Na het beëindigen van het specialisatiejaar (bv. twee jaar) zou de jongere mogenverwachten aan een full-time job te geraken. (Hier komt men dicht bij het domein van het deeltijdsvolwassenenonderwijs, zeker als men ook een modulaire opvatting van specialisatiejaren zouoverwegen. Hierover moet alle overleg nog plaatsvinden.)

Tot hier de visietekst van de VLOR Afdeling TSO-BSO.

2 BEGINSITUATIE

De leerlingen die dit specialisatiejaar willen starten komen uit de 3de graad van één van de over-eenstemmende studierichtingen (zie Ministeriële omzendbrief Overeenstemming van onderverdelingenin het voltijds secundair onderwijs). Als specifieke vooropleiding wordt verwezen naar één van devolgende studierichtingen:

- ‘Grafische technieken’;- ‘Drukvoorbereidingstechnieken’.

Bij te werken elementen:

‘TSO Grafische wetenschappen’.Praktijk/Stages: inoefenen van handelingen aan de drukpers, oefeningen in drukken van verscheideneopdrachten.


3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

Het specialisatiejaar 'Meerkleurendruk-drukwerkveredeling BSO' is gericht naar de opleiding van "hel-per-bediener" van een geautomatiseerde en programmeerbare meerkleurenoffsetpers.Hij kan tevens de functie van bediener uitoefenen van een éénkleuroffsetpers voor het uitvoeren vaneen meerkleurenopdracht.Daarnaast moet hij in staat zijn om onder begeleiding drukveredelingsopdrachten (rillen, stansen,pregen, warmpregen, foliedruk, vernissen enz.) uit te voeren.De leerlingen komen voornamelijk uit de 3de graad BSO 'Grafische technieken' en 'Druk- en afwer-kingstechnieken' en enkele leerlingen komen uit de TSO-studierichtingen. De meeste van dezeleerlingen hebben de voorbije jaren een polygrafische opleiding gevolgd.Dit wil zeggen dat de leerlingen ongeveer een derde van de praktische vakken in de drukkerij aanweziggeweest zijn. De andere tweederden van de praktijkuren hebben zij in de lay-out-, tekstverwerkings-,repro-, montage- en kopieafdeling doorgebracht.

De praktische doelstellingen:- Kunnen welomschreven handelingen bij de bediening van de meerkleurenoffsetpers onder begelei-

ding uitvoeren.- Het instellen van een meerkleurenpers grondig beheersen.- Kennis hebben van de verschillende bedieningsfuncties.- Onder begeleiding een meerkleurenopdracht kunnen uitvoeren aan een meerkleurenoffsetpers.- Basisfuncties, die noodzakelijk zijn voor de kwaliteitscontrole bij meerkleurenwerk, kennen.- Diverse veredelingstechnieken onder begeleiding kunnen uitvoeren: rillen, perforeren, pregen, stan-

sen, warmpregen, vouwen, snijden, inpakken enz.

De leerlingen kunnen tewerkgesteld worden als hulpbediener aan een meerkleurenoffsetpers of bij hettoepassen van diverse veredelingstechnieken in middelgrote en grote drukkerijen. Zij zullen echteraltijd onder begeleiding van de technicus-bediener worden tewerkgesteld.

4 INHOUDELIJKE COMPONENTEN

4.1 Technologie Meerkleurendruk-drukwerkveredeling

In de 4 uur Technologie van het studierichtingsgedeelte worden vier deelvakken onderwezen:- Vellenoffsetpersen.- Kwaliteitscontrole.- Drukwerkveredeling.- Afwerking.

In de 1 of 2 uur van het complementair gedeelte is er keuze tussen drie deelvakken:- Rotatiepersen.- Aanverwante druktechnieken.- Machineleer.

Inhoudelijke componenten:- Kunnen herkennen van de verschillende machinetypes bij meerkleurenoffsetpersen.- Verschillende onderdelen kunnen herkennen en hun functie kunnen opnoemen (o.m. offsetplaat,

rubberdoek, registersystemen, vochtwerk, inktwerk enz.).


- Het gebruik van de afstandssturing kennen.- Controle-apparatuur kunnen aanwenden voor de uitvoering van de kwaliteitscontrole bij

meerkleurenwerk.- De functie van de randapparatuur kennen.- Typische kenmerken van de diverse veredelingstechnieken kennen.- De veiligheidsfiche en onderhoudsinstructies kunnen lezen, interpreteren en uitvoeren.

4.2 Praktijk/Stages Meerkleurendruk-drukwerkveredeling

Oefeningenreeks van meerkleurendrukwerk met diverse moeilijkheidsgraden onder begeleiding kunnenuitvoeren.Diverse oefeningen van veredelingstechnieken onder begeleiding kunnen uitvoeren.

4.3 Stages

Door stage in de bedrijven de leerlingen in de mogelijkheid stellen hun kennis en handvaardigheid inhet meerkleurendrukken en/of de diverse veredelingstechnieken te verrijken.Tijdens de stage kunnen zij volgende taken uitvoeren:- plaatvervaardiging;- hulpbedienaar aan een tweekleurenpers;- hulpbedienaar aan een vier- of meerkleurenpers;- kwaliteitscontrole;- hulpbedienaar bij veredelingstechnieken op de pers;- toepassen van de diverse afwerkingstechnieken: snijden, vouwen, binden;- onderhoudstaken aan de drukpers of afwerkingsapparatuur.

5 TAXONOMIE

- Voor het aangeven van het verwerkingsniveau in de technische vakken is de taxonomie vanBLOOM toegepast met de volgende afkortingen:

K = Kennen B = Begrijpen T = ToepassenA = Analyseren S = Synthetiseren E = Evalueren

- Voor het aangeven van het verwerkingsniveau in de praktische vakken is de taxonomie van BRIONgebruikt met de volgende afkoringen:

W = Waarnemen I = InoefenenN = Nabootsen B = Beheersen

6 RELATIE MET DE GEINTEGREERDE PROEF

De wettelijke en reglementaire basis voor de geïntegreerde proef is te vinden in:- het besluit van de Vlaamse regering van 13 maart 1991 betreffende de organisatie van het voltijds

secundair onderwijs;


- de ministeriële omzendbrief SOZ(91)7 van 3 mei 1991 met betrekking tot de structuur en de organi-satie van het voltijds secundair onderwijs.

Het VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel, publiceerde in verband met de geïntegreerde proef reedsvolgende uitgaven:- mededeling van 6 mei 1994 betreffende "De geïntegreerde proef" (Kl.50.01.03);- mededeling van 22 november 1994 betreffende "De geïntegreerde proef - aanvulling vademecum"

(Kl.50.01.03).

Voor de 3de leerjaren van de 3de graad zal later een speciale publicatie volgen. Toch moet men bij detoepassing van de leerplannen tijd voorzien voor een zinvol opgebouwde proef.

Verder verwijzen we naar de Algemene Pedagogische Reglementering (Kl. 62) en naar de mededelingvan 16 november 1994 over "De voorwaarden voor een diploma van secundair onderwijs in het 3deleerjaar (= specialisatiejaar) van de 3de graad BSO (Kl. 50.01.03).

7 LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN EN DIDACTISCHE WENKEN


PV Praktijk/Stages Grafische technieken 14 uur/week

PV Stages Grafische technieken 2 uur/week

1 BEGINSITUATIE

"Meerkleurendruk"

De leerlingen komen voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' enkunnen een éénkleuroffsetpers bedienen. Ze hebben een goed inzicht en kennis van eenvoudig druk-werk.Zij hebben reeds door het zelfstandig uitvoeren kennis gemaakt met het drukken van"meerkleurendrukwerk" op een éénkleuroffsetpers.De praktische kennis bij het drukken van een vierkleurendrukwerk op een tweekleurenoffsetpers is inde beginfase en is beperkt tot de algemene bediening en sturing van de tweekleurenoffsetpers.

"Drukwerkveredeling/Afwerking"

Tijdens hun opleiding hebben de leerlingen in heel beperkte mate reeds kennisgemaakt metveredelings- en afwerkingstechnieken zoals: rillen, vouwen, pregen en uitkappen.

2 ALGEMENE DOELSTELLING

Het drukken op zich is een techniek waarbij de veelzijdige technische kennis ervaringsgericht naar depraktijk moet worden overgebracht. Door een ruim specifiek oefeningenpakket, van hoofdzakelijkmeerkleuren- en vierkleurenoefeningen, de leerling de mogelijkheid bieden, zich de technisch-prakti-sche kennis eigen te maken als rechtstreekse voorbereiding naar de grafische industrie. Naast de groteverscheidenheid van perstypen bij de éénkleuroffsetpersen, wordt de leerling de gelegenheid geboden,het "programmeren" van de "afstandsturing" voor inktwerk en register bij een tweekleuren-offsetpersaan te leren.

De leerling langs specifiek gerichte oefeningen de kennis bijbrengen van de gangbare veredelings- enafwerkingstechnieken. Hierbij moeten alle mogelijke toepassingen met gebruik van offsetpersen,hoogdrukpersen en afwerkmachines aan bod komen. Door het zelfstandig uitvoeren van de gesteldepraktische opdrachten van verschillende aard, en met een verschillende moeilijkheidsgraad, wordt deleerling de mogelijkheid geboden inzicht te krijgen en praktische kennis te verwerven in dit specifiekgrafisch domein.

PV + TV

16M

eerkleurendruk - Drukw

erkveredelingD

/1997/0279/0643de leerjaar - 3de graad B

SO

Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN W N I B DIDACTISCHE WENKEN

1 Meerkleurenlijnwerk Bij middel van meerkleuren-lijnoefeningen eengoed register en een goede inktregeling inoefe-nen.

B Toepassing op de verschillende perstypen.

2 Meerkleuren- en quadrioefeningen op deeenkleurenpersen

Het volledige gamma aan offsetpersen voor hetdrukken van meerkleuren- en quadrioefeningenkleur per kleur beheersen.

B Toepassen op persen met & stapelingssyste-men.

3 Stand maken op een tweekleurenoffsetpersuitgerust met programmeerbare afstands-sturing

De techniek en het gebruik van de afstandsstu-ring bij het stand maken, kennen en beheersen.

B

4 Meerkleuren- en quadrioefeningen op eentweekleurenpers

De voordelen en verschilpunten bij het druk-ken van een meerkleurendrukwerk op eentweekleurenpers ten overstaan van het drukkenop een éénkleuroffsetpers ontdekken, waarde-ren, analyseren en toepassen.

B

5 Beeldmaataanpassing voor een goed regis-ter

De verschillende systemen van afwikkeling vande cilinders met elkaar vergelijken en volgensde opdracht toepassen.

B Controleren op beelduitzetting volgens het ge-bruikte systeem (Amerikaans of Europees sys-teem).

6 Alcoholvochtgeving Het in de praktijk vergelijken en testen van deverschillende vochtsystemen: conventioneel,semi-alcohol, Alcolor, Roland Matic.

B Basis van de verschillende systemen vergelij-ken.

7 Productiewerken Een zo getrouw mogelijke benadering van deechte productiesfeer weten te scheppen door deverschillende gestelde opdrachten volledig zelf-standig uit te voeren.

B

8 Afstellen van de vocht- en inktrollen bij deverschillende typen van offsetpersen

De juiste plaats, de functie en het nauwkeurigafstellen van de verschillende rollen kennen. B

Toepassing op de verschillende persen.

PV + TV

17M


erkveredelingD


SO


9 Afstellen van de inktrollen bij de typoper-sen

De juiste plaats, de functie en het nauwkeurigafstellen van de inktrollen kennen.

B De verschillen tussen cilinderpers en degelperscontroleren.

10 Onderhoud van de verschillende drukper-sen

Periodieke onderhoudsbeurten aan alle typenvan drukpersen zelfstandig uitvoeren.

B Raadplegen en ontleden van het onder-houdsschema vervat in het handboek van depers.

11 Onderhoud van de verschillendeafwerkingsmachines

Periodieke onthoudsbeurten aan alle typen vanafwerkingsmachines zelfstandig uitvoeren.

B Raadplegen en ontleden van het onder-houdsschema vervat in het handboek van deafwerkingsmachine of opgesteld in de cursusvan de leerling.

12 Veredelingstechnieken in offset Meerkleurendruk inoefenen door toepassingvan veredelingselementen zoals: vernis, dru-klak, metaalinkt.

B Toepassing op de verschillende vernissen opverschillende drukdragers.

13 Veredelingstechnieken in hoogdruk op dedegelpers en de cilinderpers

Praktische toepassingen uitvoeren van de vol-gende veredelingstechnieken: rillen, perforeren,pregen, warmpregen, stansen, vernissen.

B

14 Instellen van de tassenvouwmachine en vande combivouwmachine

Het instapelen en het afstellen van het rotary-inlegapparaat volledig leren kennen en beheer-sen.

U Toepassing op de verschillende vouwmachines.

De vouwmachine volledig kunnen instellennaar de verschillende mogelijke vouwwijzen.De combinatie van de opeenvolgende soortenvouwen zelfstandig kunnen instellen. De ver-schillende vouwcombinaties beheersen en dezekunnen toepassen op verscheidene papierfor-maten met uiteenlopende papiergramgewichten.

B Studiebezoek aan een afwerkingsbedrijf.

PV + TV

18M


erkveredelingD


SO


15 Instellen van de verzamelhechter Zelfstandig de verzameleenheid met deverschillende stations en het niet-element vande verzamelhechter kunnen instellen, afhank-elijk van het aantal katernen en de dikte van hette binden boekje of tijdschrift.

B

16 Instellen van de programmeerbaresnijmachine

Het gebruik en het instellen van de verschillen-de programma's kennen en de diverse snijop-drachten volledig zelfstandig kunnen uitvoeren.

B De informatie uit het handboek van de snijma-chine raadplegen.

17 Gaarloos binden van boeken De volledige werkwijze met betrekking tot hetgaarloos binden van boeken nauwkeurig zelf-standig kunnen uitvoeren.

B Ontleden van gaarloos gebonden boeken en/oftijdschriften.

18 Handboekbinden Met eenvoudige oefeningen handboekbinden,aantonen hoe een industrieel gebonden boek totstand komt.Particuliere band zelfstandig kunnen uitvoeren.Halve band, volle band.

U

U Studiebezoek aan een gespecialiseerd boekbin-dersbedrijf.

19 Magazijnbeheer in de praktijk Via een database de voorraad aan materialenkunnen bijhouden, controleren en verwerken.

U Gebruik van prijscatalogi van grafische grond-stoffen en producten.

20 Veiligheid bij het bedienen van en het wer-ken aan drukpersen en afwerkingsmachines

Toepassen van de veiligheidsvoorschriften wel-ke zijn uitgebouwd in de werkwijzen voor hetbedienen van de verschillende persen en toe-stellen.

B Van toepassing bij het werken aan alle persenen afwerkingsmachines.


TV Grafische technieken Grafische technologie

4 uur/week

OFFSETPERSEN: Vellenpersen 1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen komen voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' en kennen de bouwvan een één- en tweekleurenpers. Ze hebben zowel in de theoretische lessen als in de praktische lessen met deze machineskennis gemaakt, voornamelijk van het merk Heidelberg.


Aan de hand van dit leerplan wordt getracht een uitbreiding van de basisleerstof aan te bieden.De bouwwijze van een vellenoffsetpers schematisch leren ontleden in verschillende groepen: inleg, aanleg, drukgroepen,vochtwerk, inktwerk en uitleg samen met extra inrichtingen die eventueel aangebouwd kunnen worden.

PV + TV

20M


erkveredelingD


SO

Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN K B T A S E DIDACTISCHE WENKEN

1 Cilinderopbouw van meerkleurenper-sen

- rijenbouw- vijfcilinderprincipe

De bouwwijzen van verschillende machinesanalyseren door middel van persschema's.

B Overhead en/of videobanden van machine-fabrikanten.

2 Persherkenning Bij het zien van een pers een korteomschrijving kunnen geven bijvoorbeeldaantal drukgroepen, bouwwijze.

B Werken met dia's.

3 Schoon- en weerdrukpersen Verschilpunten herkennen van R/V- persenmet conventionele persen.

B Persschema's.

4 Omschakelbare en niet-omschakelbarepersen

Ontleden van persschema's en verschilpun-ten herkennen van deze persen met conven-tionele persen.

B Persschema's.

5 Opstellen databank Marktkennis verwerven omtrent het aanbodvan meerkleurenpersen.

U Documentatiemap aanleggen.

6 Het vochtwerk De bouwwijzen van de verschillendemachinefabrikanten ontleden en schema-tisch weergeven.

B

7 Het inktwerk De bouwwijzen van de verschillendemachinefabrikanten ontleden en schema-tisch weergeven.

B

8 Het in register brengen van een tedrukken werk

Het onderscheid tussen standmaken op eenmeerkleurenpers tegenover een éénkleuren-pers kennen.

B

PV + TV

21M


erkveredelingD


SO


9 Het in register brengen van een blad bijde papierovergave tussen verschillendetorens

De papierloop en overgave tussen verschil-lende torens op verschillende persen her-kennen en vergelijken.Verschillende technieken kennen om schen-ding van het drukbeeld tijdens het transportte voorkomen.

B

U

10 Het in register brengen van een blad bijeen omkeertrommel voor R/V en over-gavetrommels

Doel en werkwijze kennen van een omkeer-trommel en overgavetrommel op meerkleu-renpersen.

B

11 Computersturingen voor het register opeen pers

Kennis hebben van de mogelijkheden vancomputergestuurd register en inktsysteemop meerkleurenpersen.

B

De mogelijkheden van computersturingenvan diverse machinefabrikanten kennenwaardoor objectieve vergelijking mogelijkwordt.

B

Verschillende computersturingen analyse-ren en de evolutie van nabij volgen.

U

De begrippen 'direct to plate', 'direct to pres-s' kennen en hun toepassingsgebied evalue-ren.

B

12 Extra inrichtingen op één- enmeerkleurenpersen

- perforeren- nummeren- kleine drukgroep- rillen

Weten welke extra inrichtingen op eenéénkleurenpers of meerkleurenpers kunnenaangebouwd worden.

B

PV + TV

22M


erkveredelingD


SO


13 Extra toren voor in line vernissen Het doel van de aanbouw van een in linevernisinrichting kennen.De werking van een in line laktoren kunnenuitleggen.

B

B

14 UV- en IR-droging Het principe en het gebruik van een droog-installatie UV en IR op meerkleurenpersenkennen.

B

15 Mogelijke storingen en hun oplossingen De meest voorkomende storingen die zichop meerkleurenpersen kunnen voordoen,herkennen en evalueren.

B

16 Beeldmaataanpassingen op meer-kleurenpersen

Beeldmaataanpassingen op meerkleurenper-sen bij Europees en Amerikaans drukover-brengingssysteem evalueren.

B


KWALITEITSCONTROLE 1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen die voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' komen hebben reedskennisgemaakt met controleen meetstroken, maar hebben geen notie van standaardisatie in het drukproces.


Aantonen dat een standaardisatie in het drukproces door een optimaal gebruik van controleen meetstroken mogelijk ennoodzakelijk is, waarbij de drukker centraal staat. De noodzakelijke controleen meetapparatuur en de normen voorstandaardisatie leren gebruiken.

PV + TV

24M


erkveredelingD


SO


1 De meetstroken algemeen De verschillen tussen de diverse controle-en meetstroken onderscheiden.Opsommen van de soorten verschillendemeetstroken.De verklaring van elk controle-element be-grijpen.

B

B

B

Didactisch bord met alle mogelijke controleen meetstroken.

2 De Brünner controleen meetstrook Omschr i jving van elk contro leveldomschrijven en evalueren.Deze controlemeetstrip gebruiken.

B

B

Brünner testvorm.

3 Soorten densitometers: algemeengebruik

De evolutie in de uitbouw van de verschil-lende controleen meetfuncties bij nieuwedensitometers kennen.Nieuwe ontwikkelingen; meer meetfunctiesbespreken.De juiste filternormen hanteren(Europese).Online - offline - densitometers bespreken;afhankelijk van de afstandssturing.

B

U

B

B

Beursbezoeken.

4 Standaardisatie van de plaatkopie vol-gens de bruikbare normen

De fogranorm toepassen.De verschillende elementen evalueren. B

B Testplaat maken.

5 Plaatkopie in relatie tot kwaliteitscon-trole in druk

Het belang van een goede plaatkopie in re-latie tot de kwaliteitscontrole in druk begrij-pen.Het vergelijken van resultaten; afwijkingenanalyseren.Oorzaken van kwaliteitsverlies opsommen. B

B

U

Testplaat maken en afdrukken.

PV + TV

25M


erkveredelingD


SO


6 Plaatkopie controlestroken Verschillende plaatkopiecontrolestrokengebruiken, beoordelen en verklaren.De plaats van de controlestroken bepalen. B

B Didactisch bord.

7 Van digitale teksten beeldverwerkingtot plaatkopie

Nieuwe vormen en ontwikkelingen van di-gitale teksten beeldverwerking opvolgen.De toepassing van de verschillende contro-legegevens kennen.

B

U

Beursbezoeken.

8 Opstellen van de verschillende curven De gemeten waarden van het drukvel kun-nen uitzetten in een curve; deze kunnen le-zen en verklaren.

B Eigen testvormen toepassen.

9 Proefdruk en kleurenproeven De meest gebruikte proefdrukvorm toelich-ten. De nieuwe ontwikkelingen bij het makenvan proefdrukken kennen.

B

B Bedrijfs- en beursbezoeken.

10 Een drukprotocol Een drukprotocol opstellen en hanteren datbruikbaar is voor latere herdruk.

B Eigen drukvellen.

11 Algemene standaardisatie in hetdrukproces

De normen voor standaardisatie in het druk-proces volgens de bruikbare normen toepas-sen.

B

12 De DIN-, BIN- en ISO-normen De betekenis en waarde van de DIN-, BIN-en ISO-normen kennen.De meest gebruikte Europese norm toelich-ten.De Europese en andere kleurschalen die inhet drukproces gehanteerd worden toelich-ten.

B

B

B

PV + TV

26M


erkveredelingD


SO


13 De papiergroepen volgens de fogra-norm

De indeling van de papiersoorten in papier-groepen volgens de fogranorm toepassen.

U

14 Normen en toleranties volgens defogranorm

Normen en toleranties in het drukprocesbegrijpen.

U

15 De drukvolgorde volgens debruikbare normen

Begrijpen wat de invloed is van dedrukvolgorde op een één- en meerkleuren-pers op het eindresultaat.

B Vergelijken van eigen testvellen met anderedrukvolgorde.Toelichten met praktische voorbeelden.

16 Drukpersafstellingen: testen Drukbeeldkwaliteit analyseren en de persbeter en juister instellen.

B Testen uitvoeren en vergelijken.

17 De proefdruk in relatie tot de oplage-druk

De invloed van een dergelijke proef op heteindresultaat van de drukpers kennen.

B

18 De testvorm Beeldelementen die op een testvorm voor-komen kennen en evalueren.

B Aan de hand van eigen testvorm.

19 IKZ De integratie van kwaliteitszorg in de grafi-sche bedrijven begrijpen.

B Praktische toepassingen.

20 De spectraalfotometrie De indeling van het licht.Het Munsell-systeem verklaren:opbouw.Het CIE-kleurenordeningssysteem kennen.Het gebruik van de diagrammen toelichten.Het meetprincipe van de kleuren kennen.De nasturing aan de hand van gekeurdkleurmodel kennen.

BB

B

B

U

B

Schematische voorstelling en kleurweerga-ve.


TECHNOLOGIE: Drukwerkveredeling/Afwerking 2 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen die voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' komen, hebben reedsoppervlakkig kennisgemaakt met de programmeerbare snijmachine en de combibouwmachine. Zij hebben ook reeds inbeperkte mate kennisgemaakt met veredelingstechnieken, door gebruik van: de hoogdrukdegelpers, de hoogdrukcilinder-pers en andere afwerkingsmachines.


De leerlingen de kennis bijbrengen van alle gangbare veredelings- en afwerkingstechnieken.

PV + TV

28M


erkveredelingD


SO


Coördinatie tussen drukbedrijf en het af-werkingsbedrijf

De noodzaak van een goede coördinatieonderkennen om eventuele fouten te kunnenvoorkomen.

B

1

SNIJDEN

Soorten snijmachines en hunmogelijkheden

Het marktaanbod van snijmachines, hunmogelijkheden en mogelijke uitbreidingen:stapelliften, triltafels, transportbanen enderdelijke kennen.

B Documentatiemap aanleggen.

2 Noodzakelijke papierkennis voor desnijder

Papierkennis en papierbehandeling die eensnijder nodig heeft.

B

3 Handelingen aan de snijmachine Een snijmachine bedienen:- handbediening,- automatische programma-afwikkeling,- mes verwisselen,- onderhoud.

BBB

UU

4 Mogelijke opdrachten aan program-meerbare snijmachines

De verschillende mogelijkheden van deprogrammeerbare snijmachine instellen.Mogelijke storingen aan de programmeerba-re snijmachines evalueren.

B

B Bedrijfsbezoek.

5 Opstellen van snijschema's De rationele snijwijzen kunnen berekenenen schetsen.

B

PV + TV

29M


erkveredelingD


SO


6

VERZAMELEN EN VOUWEN

Soorten vouwmachines en respectieve-lijke vouwwijzen

De meest voorkomende vouwsystemen ken-nen.

BGevouwen katernen.

7 Werking van een vouwmachine Tassen en messen kunnen instellen voordiverse vouwwijzen.

B

8 Extra mogelijkheden van eenvouwmachine

De extra mogelijkheden: zoals rillen, snij-den en perforeren van een vouwmachinekennen.

B

9 Werking van een combivouwmachine Instelmogelijkheden voor diverse vouwop-drachten kennen.

B Diverse vouwresultaten tonen en uitleggen.Demo in de praktijkles.

10 Verzamelmachines en hun mogelijkhe-den

De werking van een verzamelnietmachinekennen.

U Bedrijfsbezoek.

11 Aanverwante terminologie De juiste terminologie die in afwerkingsbe-drijven gebruikt wordt om alle handelingenen werkwijzen aan te duiden begrijpen.

U

12

BINDEN

Soorten bindwijzen Verschillende bindwijzen zoals brochure enverschillende boekbanden herkennen.

B Voorbeelden uit de nijverheid laten zien ende verschillen aantonen.

13 Handboekbinden Inzicht in het eenvoudig handboekbindenhebben zodat een vergelijking met het in-dustriële boekbinden mogelijk is.

B

PV + TV

30M


erkveredelingD


SO


14 Particuliere en uitgeversband Herkennen en ontleden van particuliere enuitgeversband.

B

15 Industrieel boekbinden Herkennen en ontleden van de verschillendemogelijkheden van industrieel binden.

B Voorbeelden uit de nijverheid.

16 Mogelijke opdrachten van een boekbin-der

Veredeling en restauratie van boekbandenherkennen.

U Bibliotheek.

17 Soorten afwerkingsmachines De verschillende industriële afwerkings-machines uit de boekbinderij naast de snij-en vouwmachine kennen.

B Bedrijfsbezoek en documentatie.

18

VEREDELINGSTECHNIEKEN

Rillen en perforeren Het principe, de toepassingen in diversedruktechnieken kennen.

B

19 Stansen Principe, toepassingen kennen.Hoogdrukpersen en speciale stanspersenkennen.

BB

20 Nummeren Uitvoerbaarheid in diverse druktechniekenkennen.

B

21 Vernissen Begrippen zoals: overdrukvernis, dispersie-lak, UV-vernis, begrijpen en hun toepas-singsgebied kennen.

B

22 Foliedrukken, pregen, warmpregen,foliepregen, metaalinkten, krablagen,plastificeren

Principe, toepassingen kennen. B

23 Mailing Eindverpakking, verzending ... U

D/1997/0279/064 31 Meerkleurendruk-drukwerkveredeling3de leerjaar - 3de graad BSO

8 BIBLIOGRAFIE

- Boekbinden, Karel Storme - België.

- Diepdruktechniek, verpakkingsdiepdruk, Grafisch opleidingscentrum.

- Drukvormvervaardiging Diepdruk, Marc De Smet.

- Handboekbinden, Grafisch opleidingscentrum Nederland.

- Offsettechnik, Technologie in der Druckindustrie, Telmut Teschner Duitsland, Fachschriften Verlag, Fellbach beiStutgart.

- Handleiding snijmachine Wohlenberg.

- Handleiding snijmachine Polar.

- Handleiding snijmachine Stahl.

- Tampografie, de theorie en in de praktijk, scriptie van Dirk Ghijs, Higro.

TV 32 Meerkleurendruk-drukwerkveredelingD/1997/0279/064 3de leerjaar - 3de graad BSO

MEERKLEURENDRUK- DRUKWERKVEREDELING3de leerjaar - 3de graad BSO

COMPLEMENTAIR GEDEELTE

TV Grafische technieken - Calculatie 1 uur/week

TV Grafische technieken - Grafische technologie 1 of 2 uur/week

TV Grafische technieken/Toegepaste informatica - Toegepaste informatica 1/2 uur/week

In voege vanaf 1 september 1997

D/1997/0279/064


INHOUD

TV Grafische technieken - Calculatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

TV Grafische technieken - Grafische technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

TV Grafische technieken/Toegepaste informatica - Toegepaste informatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92


TV Grafische technieken Calculatie

1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen komen voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' en hebben reeds 1 jaarCalculatie gekregen.Ze hebben reeds kennisgemaakt met een reeks rekenkundige bewerkingen, die betrekking hebben op het berekenen vanomvang van teksten, papierformaten, inschiet, inkt, papierhoeveelheden en papierkostprijzen.Verder is er gestart met de algemeen gangbare economische begrippen. Dit mondt uit in de eigenlijke kostenbegroting.


De leerlingen moeten een basisinzicht hebben op de wijze waarop calculeerbare elementen berekend, verzameld engeregistreerd worden.

Het is de bedoeling om in dit leerjaar verder te werken, waar men in het 2de leerjaar van de 3de graad BSO is geëindigd.

Volgende items worden systematisch doorgenomen: grondstoffen en grondstofkosten, de opbouw van de uurkostprijsarbeid en materiaal, en algemene kosten. Eens deze berekeningen gekend zijn, beschikt men over een gefundeerde leidraadvoor de prijsofferte of de voorcalculatie.


TV35

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064

3de leerjaar - 3de graad BSO


1 Terminologie van de algemene gangba-re bedrijfseconomische begrippen, pro-ductievormen

De verschillende begrippen toelichten.De productievorm van een grafisch bedrijfkennen.

BB

2 Vaste, variabele, directe en indirectekosten

Vernoemde kosten kunnen verklaren en hunonderling verband.

B

3 Kostenanalyse De kennis aanbrengen over kostenterreinen,kostengroepen nodig om een kostenvoorzie-ning budget of begroting op te stellen.Weten wat een kostenterrein, een kosteng-roep is.

B

B

Door vragen de leerlingen de kosten doenopsommen die de kostprijs uitmaken.

4 Kostenclassificatie Weten waar de kostengroepen zijn onder tebrengen.Classificeren van de kosten onder de kos-tenterreinen.

B

B

Klassikale oefeningen.

5

5.1

Opbouw uurkostprijs materiaal

Vaste materiaalkosten

- afschrijvingen

- rente op geïnvesteerd kapitaal- verzekering machinebreuk

Het begrip toelichten.

Een paar soorten afschrijvingssystemen be-spreken en berekenen.Verklaren, berekenen.Toelichten.

U

U

BB

Oefeningen ter illustratie.

5.2 Variabele materiaalkosten

- onderhoud, herstellingen- energieverbruik van elektrische motoren

Het begrip toelichten.

Toelichten.Berekenen.

BB

Opzoekwerk in catalogi voor prijzen of %leren berekenen.

TV36

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



- toeslag algemene kosten- andere verwervingsvormen: leasing- uurkostprijs materiaal

Berekenen.Begrip toelichten.Vastleggen van uurkostprijs van machines

B

BU

6 Opbouw uurkostprijs arbeid

- Bruto-uurloon, loonklassen

- Sociale loonlasten- Patronale lasten- RSZ-bijdragen- Bijkomende sociale lasten- Betaalde uren, aanwezige uren, recht-

streeks productieve uren, niet productie-ve uren

- Jaarkost per arbeider- Toeslagen: meestergast algemene kosten

De collectieve arbeidsovereenkomst inter-preteren.Rechten en plichten van de arbeider

Toelichten.Toelichten.Begrippen toelichten, berekenen van de c-oëfficiënten.

Bespreken en berekenen van een jaaruitga-ve voor een arbeider, de loonlast van eenarbeider, de sociale last.

B/U

B

BBB

BB/U

CAO-documenten.

Leren gebruikmaken van de hulpmiddelendie door de overkoepelende organisatiesverstrekt worden.

Totale jaaraanwezigheid per personeelslid De totale jaaraanwezigheid per personeels-lid berekenen:- één ploeg,- twee ploegen.

U

7 Opsommen van niet-betaalbare uren enin mindering brengen van het jaarto-taal

De rol van niet-betaalbare uren kennen.Bewust maken van productieve en niet-productieve tijden.Verantwoording van de niet-betaalbareuren.

BU

TV37

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



8 Berekenen van uurlonen Enkele praktische voorbeelden rond hetkennen van een uurloon voor een arbeider:- offsetdrukker,- snijder,- tekstverwerker,- monteerder,- afwerker.

B U

9 Algemene kosten

- percentage algemene kosten

- huisvestingskosten- beheerskosten- verkoopkosten- andere kosten

ToelichtenBerekenen.Opsommen en verklaren.Opsommen en verklaren.Opsommen en verklaren.Opsommen en verklaren.

B

BBBB

UDoor geleide vragen komen tot bijna allekosten die deze groep in een bedrijfuitmaakt.

10 Totale uurkostprijs: arbeid en materi-aal

Berekenen uit verzamelde gegevens. B

11 De prijsofferte

- orderdossier- magazijnfiche- snijorder- werkfiche- calculatieformulier- kostenregistratie- yijdsnormen voor werkzaamheden- productienormen

Opstellen.

Opstellen.Opstellen.Opstellen.Opstellen.Opstellen.Opstellen.Raadplegen.Raadplegen.

B

BBBBBBBB

Het belang van een zo nauwkeurig mogelij-ke offerte laten inzien.

TV38

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



12 Drukwerken ontleden

- werkzaamheden- grondstoffen

Analyseren.

Leren herkennen.Verrekenen van basisgrondstoffen vanaankoop tot verkoop en winst.

B

BU

Begeleid groepswerk, uitgevoerde werkenberekenen.

13 Bepalen van de kostprijs naar

- oplage- aantal drukgangen- kleur(en)- schoondruk/weerdruk- soort drukdrager

Het werken met vaste fabricatieprijzen.Coëfficiënt per machine.

Leerlingen het prijsverschil doen inzien vaneen zelfde drukwerk op twee verschillendepapiersoorten.

BU

U Vergelijkende oefening maken.


TV Grafische technieken Grafische technologie

1 of 2 uur/week

OFFSETPERSEN: Rotatiepersen 1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen komen voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' en kennen de bouwvan een één- en tweekleurenpers. Ze hebben zowel in de theoretische lessen als in de praktische lessen met deze machineskennisgemaakt, voornamelijk van het merk Heidelberg en Roland.


Aan de hand van dit leerplan wordt getracht een uitbreiding van de basisleerstof aan te bieden.De bouwwijze van een rotatieoffsetpers schematisch leren ontleden in verschillende groepen: inleg, aanleg, drukgroepen,vochtwerk, inktwerk en uitleg samen met extra inrichtingen die eventueel aangebouwd kunnen worden.

TV40

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



1 Bepaling, kenmerken, ontstaan en ont-wikkeling

Het ontstaan en evolutie van rotatiedrukkenbespreken.Kenmerken van rotatiedruk kennen.

B

B

Didactisch paneel met tijdsindeling.

2 Bouw van een rotatiepers

- rollenwisselaar- drukgroepen- droging- afwerking

Algemene indeling van een rotatiepers be-grijpen.

B Schematische voorstelling van een rotatie-pers.

3 Een rotatiepers vergelijken met een vel-lenpers

De relatie tussen de componenten van beidesystemen begrijpen.

B

4 Soorten offsetrotatiepersen

- krantenrotatie- kettingformulieren- handelsrotatiepersen met droogoven

Verschilpunten tussen de diverse persenbegrijpen.

B Persschema's en foto's.

5 De drukunit

- het driecilindersysteem- het viercilindersysteem- het bouwkast of modulair systeem- het satellietsysteem

Inzicht hebben in de verschillendedrukgroepsystemen.Mogelijke cilinderopstellingen kunnen ver-klaren.Constructieschema's van verschillendedrukgroepen herkennen.

B

B

B

Schema's van de verschillende systemen encilinderopstellingen.

6 Het formaat van een rotatiepers De twee mogelijkheden van de formatenvan een rotatiepers (inchmaat en centimeter-systeem) kennen en ontleden.

B Open katernen volgens beschikbare pers-formaten uittekenen (schetsen).

TV41

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



7 De opbouw van een heatsetrotatiepers

- rollenwisselinstallatie- drukgroepen- drooginrichting- koelgroep en silicone-inrichting- vouwapparaat (afwerking)

De algemene indeling van een heatset-rota-tiepers begrijpen.

B Schema heatsetpers.

8 De opbouw van een krantenrotatiepers

- ander platenspansysteem- geen droogoven

Verschilpunten met een heatsetpers kennen. U Persschema's gebruiken.

9 De rollenwisselinstallatie

- draaiende- stilstaande

Inzicht hebben in mogelijke systemen enhun werking.

B Infopaneel rollenwisselsystemen.

10 De baaninvoereenheid

- baansturing- baanspanning

Ontleden en bespreken van de papierdoor-voer.

B

11 Het inktwerk Overzicht en toelichting van het inktwerkkennen.Een rollenschema opmaken.Ontleding en werking van inkttoevoersyste-men kennen.

B

UU

Modelbladen met rollenschema's.

TV42

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



12 Het vochtwerk Opbouw van het vochtwerk begrijpen.De vochtmiddelsamenstelling begrijpen.

BU

13 Rotatie-inkt voor heatset en coldset

inkteigenschappen

Het belang van de inkt en zijn eigenschap-pen tijdens het productieproces begrijpen.

De specifieke rotatie-inkteigenschappenkennen. B

B Inktcataloog gebruiken.

14 Het drukwerk en zijn controle De noodzaak van controle tijdens het druk-ken benadrukken.

B Modelbladen en transparanten.

15 Het register in rotatie De precisie van de pers inzien, en wetenhoe wordt gecontroleerd en bijgestuurd.

B

16 Controle van het drukwerk via compu-tersturing

De mogelijke controle-elementen kennen.Werking van Computer Print Control ken-nen.

U

U

Het gebruik van computergestuurde syste-men bespreken.

Transparanten CPC.

17 De plaatstansmachine De te gebruiken hulpmiddelen kennen. B Gebruiken van werkblad.

18 Droging in rotatie

- warmeluchtoven- UV-droging

Droogsystemen en hun verschilpunten ken-nen.

Het droogprincipe bij heatset en coldsetkennen.

B

B

Overzichtsplan inktdroging.

19 Koelwalsen Het doel, plaats en werking van dekoelgroep kennen.Kenmerken van koelmethoden kennen.

B

U

TV43

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



20 Siliconenopdraaginrichting Het belang van terug soepel en glanzendmaken van de papierbaan inzien.

B

21 Het vouwapparaat De verschillende mogelijkheden kennen. BVouwschema's maken.Bespreken van de constructie van de uitleg.

22 Andere afwerkingsmogelijkheden

On line:- lijmen in rug- plano snijden- rol/rol

Inzicht verwerven in mogelijke afwerkings-technieken aan of op de pers.

B Afgewerkte modellen tonen.

Off line:- verzamelen- verpakken

23 Extra inrichtingen De verschillende extra inrichtingen kennen. U

24 Papier voor rotatiepers Soorten rotatiepapier en betreffende ken-merken kennen.Verschilpunten met planopapier begrijpen.

B

U

Papierstalen en drukwerk bekijken.

25 Herkennen van rotatiedrukwerk Rotatiedrukwerk van planodrukwerk kun-nen onderscheiden aan de hand van typi-sche kenmerken.

U Gedrukte modellen ontleden.


AANVERWANTE DRUKTECHNIEKEN 1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen die voornamelijk uit het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 'Grafische technieken' komen, hebben gedurendehun opleiding kennisgemaakt met de druktechnieken van vlakdruk en hoogdruk.


De leerlingen de kennis bijbrengen van de gangbare aanverwante druktechnieken zoals: zeefdruk, flexodruk, diepdruk,tampondruk en de recente elektronische druksystemen.

TV45

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



1

ZEEFDRUK

Principe van zeefdruk Het principe van zeefdruk kennen.De gebruikte materialen en toepassingsge-bieden kennen.

BB

Drukwerk en basismateriaal tonen.

2-3 Het zeefdrukgaas

- functie- draadstructuren- gaasfijnheid

De functie van het gaas kennen.Inzien dat voor verschillende toepassingendiverse gaassoorten bestaan.Mogelijke draadstructuren kennen.Technische gegevens over gaasfijnheid endergelijke kennen.

BB

BUB

Verschillende gaassoorten en structurentonen.

4 Het drukraam

spannen van het gaaspneumatisch spanapparaat

Een overzicht kunnen geven van de soortendrukramen en de diverse manieren om hetgaas er op te spannen.

B Dia's of foto's.

5 De drukrakel

- principe- materiaal- rakelprofielen

Het principe van het rakelen kennen. Hetmateriaal waaruit de rakel bestaat kennen.De verschillende soorten rakels en rakelpro-fielen kennen en weten waarvoor men zegebruikt.

BB

B

Diverse rakels tonen.

6 De druktafel

- handdrukapparatuur- zeefdrukpersen

De eisen kennen die men aan een druktafelstelt.De soorten handdrukapparatuur en halfauto-matische druktafels bespreken.Een overzicht geven van de zeefdrukmachi-nes en hun mogelijkheden.

B

B

B

Dia's en eventueel video van fabrikant.

TV46

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



7-8 Drukvormen

- snijfilmen- fotografische emulsies:

• directe methode• indirecte methode

De soorten sjablonen kennen en de werk-wijzen om deze in de zeef aan te brengen.

B Demonstreren.

9 Grondstoffen

Producten en veiligheidsvoorschriften Producten en veiligheidsvoorschriften ken-nen.

B

1

FLEXODRUK

Bespreken van de druktechniek Het principe van flexodruk kennen. B

2 Drukpersen: constructie van de pers Het principe van het walsensysteem begrij-pen.

B

3 De drukvormvervaardiging Het rubbercliché bespreken.De fotopolymeercliché bespreken.Het graveren van de rubbercilinders kennen. B

BB

4 Drukinkten - vloeistoffen De eigenschappen van een flexodrukinktbespreken.

B

1

DIEPDRUK

Bepaling en kenmerken, drukwerkher-kenning

Een bondige historiek naar de diverse diep-druktechnieken van vandaag (van manuelediepdruk waarbij de kunstenaar zelf dedrukvorm vervaardigt naar de ultramodernerotatiediepdruk) kennen.

B

TV47

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



2 Toepassingsgebied en de mogelijkedrukdragers

Kennen. B Veel gelezen jeugdtijdschriften en ver-pakkingen van dagelijks geconsumeerdeproducten.

3 De diepdrukpers De werking van plano, rotatie, illustratie- enverpakkingsdiepdrukpersen kennen.Algemene bouw van de persen kennen.Begrijpen hoe een afdruk tot stand komt.

U

UB

4 Bespreking van een drukeenheid Alle elementen van een drukgroep bespre-ken.

U

5 Diepdrukinkt en zijn droging De noodzaak van de zeer lage viscositeit ende benodigde solventen inzien.De normen voor inkt voor voedingsverpak-kingen kennen. U

U

1

TAMPONDRUK

Bepaling van de tampondruk enbeschrijving van de belangrijksteelementen in de tampondruk

Het principe van het totstandkomen van eenafdruk kunnen bespreken.

B

2 Stapsgewijze bespreken van hetdrukproces

Alle bewegingen en bewerkingen van detampondrukpers aan de hand van tekening-en of foto's voorstellen en uitleggen.

B

3 De soorten tampondrukmachines De indeling van de tampondrukmachinesvolgens de tamponbeweging, de automatisa-tie en de aandrijving bepalen.

U


MACHINELEER 1 uur/week

1 BEGINSITUATIE

De leerlingen komen uit het 2de leerjaar van de 3de graad TSO of BSO 'Grafische technieken'. Het leerplan is bedoeldvoor leerlingen die weinig of geen mechanica of elektriciteit hebben gevolgd.Leerlingen die een dergelijke opleiding wel hebben genoten zullen door een gepaste differentiatie niet ontmoedigd worden.


Bij installatie van een nieuwe of andere machine de bruikbaarheid van de bestaande toevoerleidingen (elektriciteit, water,perslucht) kunnen beoordelen.Van de elektrische installatie de nodige laagspanningselementen benoemen.De belangrijkste veiligheidsvoorschriften bij het gebruik van elektrische energie in de grafische industrie verwoorden endie voorschriften in de realiteit kunnen natrekken.Een juist verslag van een defect kunnen maken.De stukkenlijsten, bedienings- en onderhoudsvoorschriften juist gebruiken.Alle periodieke onderhoudsbeurten aan drukpersen kunnen uitvoeren.

TV49

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



1 Elektrische grootheden Het verband van spanning, stroom, weer-stand en vermogen omschrijven.De symbolen voor spanning, stroom, weer-stand en vermogen kennen.Gelijk- en wisselspanning omschrijven.Een kenplaatje van een toestel lezen en be-grijpen.

B

B

B

B

Begrippen verklaren.

Ontleden van verschillende kenplaatjes.

2 Het lezen van een schema Het kunnen lezen van een tekening of sche-ma met de belangrijkste symbolen.

B Schema's en voorbeelden.

3 Het elektrische net Het 220 V-net toelichten.Het 380 V-net toelichten.

BB

Schematische voorstelling.

4 De elektrische netwerken De serie- en parallelschakeling besprekenen toelichten.

B Aanduiden met voorbeelden.

5 Motorschakelingen Het lezen van een kenplaatje van een mo-tor/toestel.Toepassingen voor het aansluiten van eenmotor, 2- en 3-faseaansluiting kennen.

U

B Ontleden van verschilende kenplaatjes.

6 Veiligheden en aarding Het doel van veiligheden bespreken.De soorten veiligheden opnoemen.De werking van de aardingsinstallatie toe-lichten.

BB

B

Toepassen en verklaren.

7 Het schakelen van grote vermogens Het toepassen van relaisschakelaars bespre-ken.De werking van een relais toelichten.

B

B

Voorbeelden in een pers.

TV50

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



8 Het vermogen Het begrip vermogen verklaren.Eenheden van vermogen, arbeid enkracht kennen.Definitie van vermogen kennen.Toepassingen in de grafische industrie ken-nen.

BB

BB Praktijktoepassingen.

9 Het rendement Het begrip rendement omzetten naar toepas-singen in de grafische industrie. Het rendement van toestellen en installatiesbespreken.

U

U

Voorbeelden.

10 De riemaandrijving Soorten aandrijvingsriemen en over-brengingen kennen.Toepassingen van de soorten aandrijvings-riemen kennen.Het ontstaan van riemslip bespreken.De voor- en nadelen van de riemoverbreng-ing kennen.De traploze snelheidsregeling bespreken.

B

B

BB

B

Schema's en voorbeelden.Toepassingen aan persen.

11 De tandwielen Soorten tandwielen opnoemen.Soorten vertandingen en tandvormen be-spreken.Aanduiden van steekcirkel, kopcirkel, voet-cirkel.

BB

B

Voorbeelden toelichten aan de hand vanpersschema's.

Toepassing en het nut kennen van tandwie-len respectievelijk voor de cilinders van eenpers. EU.-AM.-systeem.Het drijfwerk van een pers bespreken: sche-matisch.Soorten tandwieloverbrengingen aanwezigin een pers kennen.

B

B

B

TV51

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



12 De wrijvingswielen De overbrenging door wrijvingskracht toe-lichten.De cilindrische wrijvingswielen bespreken.De konische wrijvingswielen bespreken.

U

U

U

13 De lagers Soorten en types lagers opsommen.Het doel bespreken van een lager.Toepassingen van lagers in een drukpers;cilinders, inktrollen kennen.

BBB

Voorbeelden en types toelichten.

14 De schroefdraad De linkse en rechtse schroefdraadvorm be-spreken.Het opmeten van diameter en spoed van eenuitwendige schroefdraad.Herkennen van de juiste draadsnijkussensen tappen.

B

U

U

Tonen van uiteenlopende voorbeelden.

Het herstellen van de schroefdraad;werkingsprincipe kennen.Enkele systemen van borgen en losmakenomschrijven.Het doel van de borgingsmoer bespreken;toepassingen bij drukpersen toelichten.

B

B

B

15 Montagetechnieken Omschrijven en opsommen van de soortenverbindingen, spie-, pen-, gat-, as-, konischeverbindingen.Toepassingen van borgsystemen envergrendelsystemen in een drukpers kennen.

B

B

Voorbeelden bespreken aanwezig in eenpers.

TV52

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



16 Smeermiddelen Het nut en doel van verschillende soortenoliën en vetten opnoemen.Identificatie aan de hand van de omschrijving van een olie of vet toelichten; degebruikelijke codering kennen.De noodzakelijke smeringen van een druk-pers bespreken; het smeerschema, de cen-trale smering; smeringen van pompen encompressoren.De werking van smeerpatronen kennen.

B

B

B

B

Soorten oliën bespreken.

Smeerschema's toelichten en noodzaak aan-tonen.

17 Dichtingen Het doel omschrijven van dichtingsringenen dichtingsbanden.Materiaalkeuzes voor het afdichten; ringenen banden opnoemen.

B

B

Aantonen van voorbeelden.

18 Filters Het doel van een filter uitleggen enomschrijven.Het opsommen van de soorten filters; aan-wezig in een drukpers.Het onderhoud van filters toelichten.Opsommen van apparaten waar filters aan-wezig zijn (externe en interne apparaten vaneen drukpers).

B

B

BB

Verschillende voorbeelden aanhalen aan-wezig in een drukpers.


TV Grafische technieken/Toegepaste informatica Toegepaste informatica

1/2 uur/week

1 BEGINSITUATIE

Het vak Toegepaste informatica bouwt verder op de Toegepaste informatica van de 3de graad en zal in hoofdzaak op DOSPC gebeuren, daar de leerlingen in de vakken Grafische technieken kennis maken het andere voor hen belangrijkecomputerplatform: Apple Macintosh.

2 ALGEMENE LEERPLANDOELSTELLINGEN

Als algemene leerplandoelstellingen kunnen gelden:

- De computerevolutie gaat snel en een concrete blik op de nieuwigheden, die tijdens of kort na de 3de graad op de marktzijn gekomen, is belangrijk. Daarom wordt aandacht besteed aan alle innovaties op gebied van PC-hardware en -software die voor de leerlingen interessant kunnen zijn.

- De PC is zo algemeen en zo een gewoon gebruiksvoorwerp geworden, dat elke individuele gebruiker de eigen kleinesoftwareproblemen moet kunnen vaststellen en oplossen.

- Een prepressafdeling van een grafisch bedrijf krijgt veel vreemde tekstinvoer en beeldinvoer te verwerken. Daaromis het noodzakelijk dat de leerling een goed inzicht heeft in soort tekstinvoer die hij te verwerken kan krijgen. Daaromkrijgen de leerlingen een algemeen overzicht van drie belangrijke soorten programma's: kantoortekstverwerkingspro-gramma's (WordPerfect), een werkblad (Excel) en een database (Exces).

- De grafische nijverheid wordt meer en meer een ruimere communicatie-industrie waarin nieuwe technologieënontstaan, met nieuwe apparatuur en software.Het is zeer nuttig dat de leerlingen, vooraleer zij gaan werken, een inzicht in deze trends hebben meegekregen.Enkele van deze nieuwe trends zijn:- Elektronic publishing.- Multimedia.- Digitale fotografie.


TV54

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



1 Innovaties

1.1 Besturingssystemen/gebruikersinterfaces

- Macintosh: Finder/System 7 - DOS PC: Windows

Alle nieuwigheden op gebied van softwarekennen en hun functie kennen.

B Alle nieuw bijgekomen softwarekenmerkendemonstreren.

1.2 Hardware

- computertechnologie: microcomputer,bus, intern geheugen, cachegeheugen,interfaces

- opslagmedia

Overzicht hebben van alle nieuwigheden opgebied van hardware en de mogelijkhedenvan deze innovaties.

B De hardwarekenmerken zoveel mogelijktonen en de gevolgen voor capaciteit van enwerking met de computer bespreken.

2 Herhaling basiselementen

2.1 Programma's installeren Systeemsoftware en programma's foutloosinstalleren.

B Demonstreren en enkele keren laten uitvoe-ren.

2.2 Oplossen problemen

- herstellen harde schijf, diskette- virusprotectie en remediëring- geheugenbeheer: RAM-disk, virtueel

geheugen

Veel voorkomende problemen juist duidenen remediëren.Virtueel geheugen en RAM-disk instellen.

U Demonstreren en enkele keren laten uitvoe-ren.

3 WordPerfect (MS WORD)

3.1 Paginaopmaak

- formuliergrootte- paginering- lay-outstructuren- styles en fonts- kop- en voetregel

Een tekstpagina typografisch verant-woord kunnen opmaken.

B Talrijke oefeningen met stijgende moeilijk-heidsgraad.

TV55

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



3.2 Werken met kolommen (krantenstijl, blok)en tabellen

Vlot met eenvoudige kolommenindeling eneenvoudige tabellen werken.

B Demonstratie en klassikaal uitwerken, daar-na inoefenen.

3.3 Macro's

Soorten macro's: ALT-letter, naammacro,tijdelijke macro

Een eenvoudige macro leren opstellenin functie van het aanpassen van een vreem-de binnengekomen tekst of beeld.

B Via geleide oefeningen het nut van een ma-cro aantonen en inoefenen.

3.4 Voet- en eindnoten

- invoeren van noten- vormgeving van noten- wijzigen van noten

Eenvoudige toepassingen met voet- en eind-noten kunnen instellen en de vormgevingaanpassen aan de tekst.

U Door middel van een voorbereide tekstvoet- of eindnoten leren plaatsen.

3.5 Inhoudstafels, indexen Inhoudstafels en indexen automatisch latengenereren.

U Geleide oefening.

3.6 Conversies

- documentconversie- grafische conversie

Vreemde documenten en illustraties binnen-brengen via een conversieprogramma inWPW en integreren in de tekst.

B Na demonstratie, en klassikale besprekingvan de problematiek, enkele oefeningen.

3.7 Gegevensimport en -export via clipboard,DDE en OLE

Gegevensimport en -export vlot uitvoerenop verschillende manieren.

B Enkele oefeningen met kleine teksten vanzeer verscheiden oorsprong.

3.8 Werken met grafische afbeeldingen:inlezen uit bibliotheken, inscannen, vorm-geving aanpassen

Grafische afbeeldingen kunnen invoeren enbehandelen.

U Oefeningen met eenvoudige grafische af-beeldingen.

4 Database

4.1 Bestandsstructuur Onderscheid kennen tussen sequentiële enrandombestanden.

B Bespreken van enkele voorbeelden en de-monstratie met het programma.

TV56

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



4.2 Relaties tussen dBase-bestanden, soorte-ren en indexeren

Kennen. B Aantonen.

4.3 Export- en labelfuncties

- naar kantoortekstverwerking- naar prepresssystemen- naar werkblad- naar PostScript

Data op typografisch verantwoorde manie-ren leren exporteren naar prepress-pakket-ten. B

BBU

Verscheidene voorbeelden ontleden en uit-voeren.

4.4 Importfuncties

- van kantoortekstverwerking- van werkblad

Tekst in database leren importeren.

BB

Enkele oefeningen.

5 Werkblad

5.1 Toepassing met calculatieoefening voor degrafische nijverheid

Doel van het werkblad begrijpen bij voor-en nacalculatie.

B Enkele reeds voorbereide calculatie- oefe-ningen doornemen.

5.2 Paginaopmaak

- corps en lettersoort- witverdelingen- rasters en kaders- kapittels, pagineren

Een typografisch verantwoord werkbladmet tekst, indelingen enz. kunnen maken.

B Enkele voorbeelden klassikaal uitwerken,daarna veelvuldig inoefenen.

5.3 Grafieken

- aanmaken- presentatievormen- opslagmethodes (line-art)

Grafisch verantwoorde en toepassingsge-richte grafieken kunnen maken.

BBB

Via vergelijking van bestaande grafiekeninzicht in de definitie van een goede grafiekbijbrengen.Inoefenen.

TV57

Meerkleurendruk - D

rukwerkveredeling

D/1997/0279/064



5.4 Export

- naar kantoortekstverwerkers- naar prepresssystemen- naar dBasepakketten

Op een grafisch verantwoorde wijze werk-bladdata en -grafieken tussen pakketten uit-wisselen.

BBU

Exportoefeningen met kleine conversiepro-blemen.

5.5 Import

- van kantoortekstverwerkers- van dBasepakketten

Data van kantoortekstverwerkers en dBase-pakketten importeren. B

U

Importoefeningen met kleine conversiepro-blemen.

6 Nieuwe ontwikkelingen

De informaticaelementen (hardware ensoftware) van nieuwe ontwikkelingen inoverzicht behandelen:- Electronic Publishing- Multimedia- Digitale fotografie

Een algemeen overzicht hebben van watevolueert in de grafische sector en wat degevolgen zijn voor gebruikte hardware ensoftware.

U Tonen van technische documentatie en be-spreken.Bij voorkeur demonstratie in enkele firma'sdie over deze technologie beschikken.

MEERKLEURENDRUK-DRUKWERKVEREDELING Derde graad BSO...

Documents

Transcript of MEERKLEURENDRUK-DRUKWERKVEREDELING Derde graad BSO...