MEDISCHE LABORATORIA

Amsterdam, 28 mei 2013

DBC's

75%

EDC's /

ZH-labs

25%

DE NEDERLANDSE MARKT VOOR MEDISCHE DIAGNOSTIEK HEEFT EEN OMVANG VAN CA. €3MRD; CA. €800M IS EERSTELIJNS DIAGNOSTIEK

Marktomvang(1)

● Ingeschat wordt dat de Nederlandse markt voor medische diagnostiek ongeveer €3mrd bedraagt: o Diagnostiek binnen DBC’s (diagnosestelling, monitoring, therapie en opname) is ~€2,35mrd; dit betreft

een combinatie van tweede- en derdelijns diagnostiek o Diagnostiek verricht in EDC’s en ziekhuislaboratoria is ~€0,8mrd; dit betreft de eerstelijns diagnostiek

(incl. trombosezorg)

● Het segment eerstelijns diagnostiek van €0,8mrd – dit is inclusief ca. €40m aan onderzoek verricht door huisartsen zelf en inclusief ca. €80m trombosedienst - is verder uit te splitsen in: o ca. €420m voor Laboratoriumonderzoek (Klinische chemie, microbiologie, pathologie) o ca. €190m voor Beeldvormingsonderzoek o ca. €165m voor Functieonderzoeken (incl. scopiën) o ca. €25m voor Overige onderzoeken

Noten: (1) Bronnen: Plexus rapportage VWS - december 2010, SAN position paper 2010;; (2) ZH staat voor Ziekenhuis; ZH-labs voor ziekenhuislaboratoria

ZH 69%

EDC

27%

Huisarts

4%

Lab

48%

Beeld

21%

Functie

19%

Tromb

9%

Overig

3%

Verdeling uitvoerende partijen Totale marktverdeling Marktverdeling eerste lijn

(2)

1

MARKT IS VOLOP IN BEWEGING DOOR OPHANDEN ZIJNDE INVOERING VAN PRESTATIEBEKOSTIGING

Vooruitzichten(1)

• De Nederlandse markt van medische diagnostiek kent verschillende bekostigingssystematieken welke afhankelijk zijn van het type uitvoerder. De NZA adviseerde recent(1) om een eenduidige bekostigingssystematiek te gaan hanteren, de sluittarieven af te schaffen en de analysetarieven vrij te geven (invoer 2014 en 2015)

• Onderzoek VWS naar mogelijk baten van diagnostiek en een nieuwe vormgeving van bekostiging (ingang in 2013)

• Invoering van prestatiebekostiging eerstelijnsdiagnostiek (per 2014) waardoor naar alle verwachting prijsdruk zal ontstaan; Overheidsbeleid dat substitutie van tweedelijns naar eerstelijns diagnostiek beoogt

Trends en ontwikkelingen

• Tarief voor laboratoriumtechniek staat onder druk; partijen in het veld houden rekening met een tariefdruk in de komende jaren die zal oplopen tot minimaal 20%

• Ontschotting eerste- en tweedelijns diagnostiek en vorming van ontschotte diagnostische centra

• Verregaande samenwerking ziekenhuizen ten aanzien van medische diagnostiek

• Marktpartijen sorteren voor op vooruitzichten door samen te gaan werken (fusies, samenwerkingen) om schaalvoordelen te realiseren voor meer efficiency en tegelijkertijd de kwaliteit van dienstverlening te verankeren

• Naar verwachting zullen de Nederlandse ziekenhuizen op lange termijn de niet-spoedeisende medische diagnostiek gaan uitbesteden; te allen tijde zal een ziekenhuis een eigen spoedlaboratorium van beperkte omvang moeten aanhouden

Noten: (1) Voorhangbrief functie eerstelijnsdiagnostiek ministerie van VWS dd. 12 maart 2013

2

ONTSCHOTTING VAN DE EERSTE- EN TWEEDELIJNS DIAGNOSTIEK VERANDERT HET SPEELVELD VOOR MEDISCHE LABORATORIA

3

• Wens van ontschotting wordt voor een deel gedreven door het ongewenste fenomeen ‘dubbele diagnostiek’: dit is de kostbare herhaling van diagnostiek in de tweede lijn omdat eerstelijns uitslagen niet beschikbaar zijn

• Ontschotting kan hier soelaas bieden:

• Wederzijdse beschikbaarheid diagnoseresultaten in eerste- en tweede lijn

• Inrichting transmurale centra voor efficiënte uitvoering van eerste- en tweedelijns diagnostiek

• De verwachte impact hiervan:

• Totale aantal diagnostische handelingen zal dalen als de keten efficiënter wordt ingericht (diagnostiek drijft tevens de opening van teveel DBC’s)

• Mogelijk –gedeeltelijk- gecompenseerd indien de zorgmarkt blijft groeien

• Trend is consistent met het huidige beeld:

• Teveel laboratoria/laboratoriumcapaciteit

• Buitenland lijkt met minder kosten en behoud van analytische kwaliteit de medische diagnostiek uit te kunnen voeren

DE HUIDIGE DIAGNOSTISCHE SECTOR IN NEDERLAND KENMERKT ZICH DOOR EEN STERK VERSNIPPERD AANBOD

• De huidige diagnostische sector in Nederland kenmerkt zich door een sterk versnipperd aanbod verdeeld over

eerste- en tweedelijns met ieder eigen regelgeving en bekostigingsmethodieken

• Onder medische diagnostiek wordt verstaan:

− Laboratoriumonderzoek, bijvoorbeeld bloedonderzoek, onderzoek van urine en ander patiënten materiaal

− Functieonderzoek, zoals ECG’s en longonderzoeken en scopieën

− Beeldvormende diagnostiek, zoals echo’s, MRI scans en fundusfoto’s

• Er wordt een onderverdeling gemaakt tussen eerstelijns (met name huisartsen, verloskundigen) en tweedelijns

(medisch specialisten) medische diagnose

4 Bron: Advies eerstelijns diagnostiek, NZA 2011

Medische zorgverlener

2. Uitvoer onderzoek

4. Diagnose (en behandelplan)

Patiënt

2a. afname 2b. analyse

1. Verzoek

3. Beoordeling

Kenmerken

De keten voor medische diagnostiek bestaat uit vier stappen

Huisartsen praktijk

Verlos-kundige

MDC Ziekenhuis Productie verbanden

Zorg- groepen

ZBC

Laboratorium onderzoek

Beeld vormend

Functie onderzoek

MEDISCHE DIAGNOSTIEK WORDT AANGEBODEN DOOR VERSCHILLENDE PARTIJEN IN DE EERSTE EN TWEEDE LIJN

• Verschillende partijen verlenen medisch diagnostische diensten, waarbij de mate van specialisatie verschilt

• Huisartsen nemen patiëntmateriaal af, en voeren verschillende diagnostische handelingen uit

• Verloskundigen maken echo’s en nemen patiëntmateriaal af

• Medische diagnose centra (MDCs) richten zich vooral op laboratoriumonderzoek; daarnaast wordt ook

beeldvormend en functieonderzoek uitgevoerd

• Ziekenhuizen beschikken over de meest uitgebreide voorzieningen van medische diagnostiek en werken

soms samen in zogenaamde productieverbanden

• Zorggroepen hebben vele vormen van zorg samengevoegd met de bijbehorende diagnostiek

• Er is een kleine groep op medische diagnostiek gerichte ZBC’s; deze focussen zich meestal op een specifiek

type onderzoek

5

smal

breed

Bron: Advies eerstelijns diagnostiek, NZA 2011

Portfolio medische diagnostiek per type aanbieder

ONTWIKKELINGEN OP POLITIEK, ECONOMISCH, SOCIAAL EN TECHNOLOGISCH NIVEAU ZORGEN VOOR STRUCTURELE VERANDERINGEN

6

Huidige marktstructuur medische diagnostiek

• Economische crisis, sterke focus op bezuinigingen en efficiency

Economische ontwikkelingen

• Prestatiebekostiging is onderwerp van discussie met mogelijke gevolgen: − Vrijgeven tarieven − Afschaffen ordertarief − Eenduidig bekostigingssysteem

• Zorgverzekeraars nemen met steun van de overheid steeds meer regie in handen

• Patiënt komt centraal te staan • Toename eigen bijdrage consumenten

Politieke ontwikkelingen

• Nieuwe apparatuur voor zelf-diagnostiek • Opkomst van E-health • Betere medicatie (voor onder andere trombose)

Technologische ontwikkelingen

• Toenemende zorgvraag door vergrijzing • Krappere arbeidsmarkt zorgt voor grotere druk op

zorgverlening • Consumenten worden mondiger en kritischer

Sociale ontwikkelingen

Nieuwe marktstructuur medische diagnostiek

• Versnipperde keten, regionale focus

• Scheiding eerste en tweede lijn

• Overcapaciteit in apparatuur en mensen

• Zorgverlener bepaalt plek van behandeling of diagnose

• Verschillende bekostigingssystemen

• Ketenzorg • Ontschotting eerste en

tweede lijn • Transmurale centra • Efficiënte zorg en

minder kosten • Andere tariefstructuur,

lagere tarieven • Zorg aan huis, dichtbij

de patiënt • Meer keuze-

mogelijkheden voor patiënt

Ontschotting en aanpassing tarieven

hebben grootste impact voor laboratoria

PEST analyse medische diagnostiek

WIJZIGINGEN IN BEKOSTIGINGSYSTEMATIEKEN VAN DE MEDISCHE DIAGNOSTIEK ZULLEN TEVENS IMPACT HEBBEN OP LABORATORIA

• De medische diagnostiek kent verschillende bekostigingsystematieken; deze zijn afhankelijk van het type

uitvoerder

• De NZA adviseert een eenduidige bekostigingssystematiek, afschaffen van sluittarieven en het vrijgeven van

de analysetarieven. Deze punten kunnen een uitkomst zijn van de onderhandelingen tussen

zorgverzekeraars en uitvoerders van medische diagnostiek

• 2013 wordt als overgangsjaar gezien; invoering zou moeten plaatsvinden in 2014 en 2015

• Het (nieuwe) kabinet heeft de adviezen van de NZA nog niet overgenomen

7

Uitvoerder Afname Analyse

Huisarts Consult/ M&I vrij tarief Consult/ M&I vrij tarief

Verloskundige Abonnementstarief Abonnementstarief

Huisartsenlaboratorium Ordertarief + sluittarief Analysetarief

Ziekenhuis Ordertarief Analysetarief

Productieverbanden Ordertarief Analysetarief

ZBC Ordertarief Analysetarief

Zorggroepen Keten DBC Keten DBC

De huidige bekostigingsystematieken verschillen per type uitvoerder

DAARBIJ VERSCHUIFT DE MACHT VAN ZORGVERLENER NAAR DE ZORGVERZEKERAAR EN DE PATIËNT

8

Leveranciers Concurrenten

Nieuwe toetreders

• Er is een beperkt aantal spelers • Ze bieden ook facilitaire services

• Snellere ontwikkelingen van apparatuur leidt tot intensiever gebruik

• E-health leidt tot meer keuze voor patiënt

• Testen worden vaker thuis gedaan

• Nieuwe medicatie trombose

• Door de sterke regionale focus is de concurrentie op dit moment nog beperkt. Zal toe nemen door marktontwikkelingen

• Er is een trend tot regionale consolidatie en eerste en tweedelijns integratie

• De mogelijkheid om winst te maken opent kansen voor investeerders, buitenlandse partijen en ZBC’s

Substituten

• Zorgverleners – Zorgverleners bepalen op dit

moment grotendeels de vraag naar diagnostiek

– Zij worden echter steeds meer afhankelijk van de keten, waarmee hun ‘soevereiniteit’ afneemt

• Patiënten – Het hogere eigen risico, de

mogelijkheden via internet en betere informatie, maken de patiënt kritischer

– Zij/hij kiezen vaker zelf waar ze zorg afnemen

• Zorgverzekeraar – Vanuit de overheid krijgen

zorgverzekeraars een regierol – Zij gaan selectiever zorg

inkopen

Klanten

Ontwikkelingen bij klanten en

concurrentie hebben grootste impact voor

laboratoria

Porter analyse medische diagnostiek

DEZE ONTWIKKELINGEN ZULLEN LEIDEN TOT CONSOLIDATIE VAN DE SECTOR…

• In het afgelopen jaar hebben zeven fusies en overnames plaatsgevonden tussen uiteenlopende partijen

• De rationale verschilt, waarbij de combinatie van eerste en tweedelijns laboratoria, regionale verbreding en

toevoeging van producten en diensten als de belangrijkste beweegredenen worden benoemd

9

19-3-2012 Uitbesteding medisch lab

Ketenintegratie eerste, tweedelijns

Product verbreding

Regionale consolidatie

27-6-2012 • Medisch centrum eerste lijn • Medisch centrum eerste en

tweede lijn • Klinisch chemisch Lab

KCL Leiden

4-4-2013

• Reinier MDC en ELD STAR MDC beogen fusie1 • Huisartsen lab

• Ziekenhuislaboratoria • Trombosedienst • Infectie laboratorium

30-3-2012 Zelfmetingsdienst neemt failliet huisartsen

lab en trombosedienst over

Fusie twee ziekenhuislaboratoria en zelfstandige trombosedienst

6-7-2011

Twee ziekenhuis labs

11-7-2011

De eerste consolidatie van eerste en tweedelijns laboratoria is inmiddels al gaande

Bron: “Melding voorgenomen concentratie Stichting Star MDC en Stichting Reinier de Graaf Groep”, Autoriteit Consument en Markt 2013

https://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=ya8IvZRCn4HL0M&tbnid=QCxRWcptRAqeEM:&ved=0CAUQjRw&url=https://twitter.com/Star_MDC&ei=3tylUerALMKN0wWi4IC4Cg&bvm=bv.47008514,d.d2k&psig=AFQjCNEWTyVziEruUsbltiEOLHQSWI8BPg&ust=1369910875203430http://www.reinier-mdc.nl/

… WAARDOOR OP TERMIJN EEN AANTAL GROTERE MEDISCHE LABORATORIUMKETENS GEVORMD ZULLEN GAAN WORDEN

• Vrijwel elk ziekenhuis heeft nu een eigen lab met gescheiden analyseprocessen. Echter het hebben van een

eigen laboratorium voor ziekenhuizen voor niet-spoedeisende verrichtingen zal op termijn niet meer

rendabel zijn

• Er zullen zich enkele laboratoriumketens op nationaal niveau gaan vormen, welke de behoefte van een groot

aantal ziekenhuizen en huisartsenposten zullen vervullen

• Ziekenhuizen zullen wel een eigen spoed lab en prikpunten binnen de instelling behouden maar niet

spoedeisende analyses gaan uitbesteden

• Door de schaalomvang van de laboratoriumketens zullen de kostprijzen dalen en verbetert de kwaliteit

(expertise bundeling) en bereikbaarheid

10

Het huidige versnipperde landschap zal consolideren tot een aantal grotere ketens

Huidige landschap medische laboratoria Toekomstige landschap medische laboratoria

11