MEDICATIEVEILIGHEID IN DE PRAKTIJK

UPSV Utrecht 3 december 2014

Brigitte Drees, MBA Apotheker

1. Agenda

Deel 1:

Algemene inleiding over wetten, richtlijnen en normeringen uit het veld

Pauze

Deel 2: 10 praktische casussen uit de praktijk + oplossingen

2. Inventarisatie:Welke vragen heb je?

Farmazorg 4

Deel 1

ALGEMENE INLEIDING

OVER WETTEN, RICHTLIJNEN EN NORMERINGEN UIT HET VELD

Relevante Wetgeving & richtlijnen1. Geneesmiddelenwet (2007) incl. regeling en besluit

2. Afschaffen van zgn. Depotheken in verpleeghuizen

3. Elektronisch voorschrijven (2012-2014)

4. Veilige principes

5. BEM

6. Diagnose op recept (2012)

7. Dubbel controleren (juni 2013)

8. Uitvoeringsverzoek

9. Algemeen format actueel medicatieoverzicht AMO

10. Multi Disciplinaire Richtlijn Polyfarmacie (2012)

11. Opiatenwet

12. Medicijnzakjes min of meer verplicht gesteld door IGZ bij overgenomen zorg

13. Medicatie verificatie bij opname en ontslag (VSM)

14. Muteren in de rol mag alleen door de apotheek plaatsvinden

Farmazorg 7

Depotheken zijn overal sinds gesloten

Werkvoorraad

Elektronisch voorschrijven verplicht

• Richtlijn uit 2012 • Al vanaf 1-1-2014 moet er

elektronisch worden voorgeschreven

• Vanaf 2015 wordt er gehandhaafd

• Vanwege de noodzaak om tijdens voorschrijven al rekening te houden met de cliënt-kenmerken en medicatiebewaking

DE VEILIGE PRINCIPES • Opgesteld door de Task Force medicatieveiligheid care.

(2012)

• Deelnemers in de Task Force voor de VVT-sector zijn: ActiZ, KNMP, NVZA, Verenso, BTN, LHV, LOC, NHG, NPCF en V&VN.

• Doel: Voor het medicatieproces moeten afspraken op twee niveaus worden gemaakt:

• Ketenafspraken/proceduresdeze ‘over all checklist’ heeft betrekking op de ketenafspraken om de processen en procedures goed teregelen;

• Uitvoering medicatieproces per cliënt op basis van de ketenafspraken worden afspraken overde uitvoering met de cliënt gemaakt

(zie checklist afspraken per cliënt resp. zorgverlener).

• Update augustus 2014http://www.knmp.nl/downloads/medicijnen-zorgverlening/medicatieveiligheid/care-sector/brochure-veiligheid-in-de-medicatieketen.pdf

BEM codesBeoordeling Eigen beheer Medicatie

BEM 1: Volledig zelfstandig

BEM 2: Zelfstandig, tijdelijke hulp bij één of meer medicijnen

BEM 3: Niet per innamemoment getekend; cliënt gebruikt zelf de toedienlijst

BEM 4: Paraferen voor aanreiken

BEM 5: Toezicht op inname; zelfstandige inname

BEM 6: Paraferen voor inname voor middelen waarbij een hulpmiddel nodig is; rest hulp bij het aanreiken van medicijnen

BEM 7: Volledige hulp bij het toedienen van medicijnen

Diagnose op recept

Farmazorg 18

Artsen moeten wettelijk verplicht met ingang van 2012 bij 39 medicijnen op het recept vermelden wat de reden van voorschrijven is. • middelen die meerdere indicaties kennen met elk

een andere dosering; • middelen waarvan de ene indicatie meer

therapietrouw vergt dan de andere.

Deze vermelding is noodzakelijk voor de medicatieveiligheid.

Bij de volgende middelen moet de diagnose op het recept staan

Acetylcysteine Colchicine Imipramine Omeprazol

Aciclovir Esomeprazol Itraconazol Pantoprazol

Albendazol Estradiol Lansoprazol Pramipexol

Amantadine Fenytoinezuur Mebendazol Rabeprazol

Amitriptyline Fluconazol Methadon Ranitidine

Carbamazepine Foliumzuur (als enkelvoudig product)

Metronidazol Sulfasalazine

Chloroquine Gabapentine Minocycline Tetracycline

Cimetidine Haloperidol Nizatidine Tranexaminezuur

Ciprofloxacine Hydroxychloroquine Norfloxacine Vlaciclovir

Clonidine Nortriptyline Valproinezuur

Dubbel paraferen bij toedienenWelke?

53 risicostoffenOpiaten Injecties, infusien etc: Zie verder het protocollen boek

Waarom? Risicostoffen zijn stoffen met een smalle therapeutische breedte.Bij Opiaten omdat misbruik dreigtAlles wat zich snel over het lichaam verdeeld met grote gevolgen

Hoe? Een bevoegde en bekwame collega Of, wanneer de cliënt cognitief goed in staat is om de medicatie gift te controleren kan de cliënt als tweede persoon de gift controleren. Dan wel in het zorgleefplan noteren dat de 2e controle door de cliënt zelf wordt uitgevoerd.Of, een andere collega (ter beoordeling van de gene die toedient.

Waar?Bij acenocoumarol op de doseerkaart 1x en 1x op de toedienlijst Bij opiumwetartikelen op de registratielijst opiaten Voor het overige allebei op de toedienlijst

Wanneer? Op het moment van delen

Lijst met 53 Risicostoffen

ACENOCOUMAROL ERGOTAMINE KINIDINE OXCARBAZEPINE AMIODARON ESTRAMUSTINE LENALIDOMIDE PRIMIDON BUSULFAN ETHOSUXIMIDE LEVOTHYROXINE PROCARBAZINECAPECITABINE ETOPOSIDE LIDOCAINE PROPAFENON CARBAMAZEPINE FENOBARBITAL LIOTHYRONINE SOTALOL CICLOSPORINE FENPROCOUMON LITHIUMCARBONAAT SUNITINIBCHLOORAMBUCIL FENYTOINE LOMUSTINE TACROLIMUSCOLCHICINE FLECAINIDE MELFALAN TEGAFUR/URACILCYCLOFOSFAMIDE FLUDARABINE MERCAPTOPURINE TEMOZOLOMIDECYTARABINE HYDROXYCARBAMIDE METHOTREXAAT THEOFYLLINEDIGOXINE IBUTILIDE MITOTAAN TIOGUANINEDISOPYRAMIDE IMATINIB NELARABINE TOPOTECANDOXORUBICINE INSULINE VALPROINEZUUR

Farmazorg 21

Dubbele controle voor de Baxterzakjes

Dubbele controle bij injecties en infusen

- Uitvoeringsverzoek van de arts- Apotheek:

- Zoveel mogelijk een voorgevulde spuit - Altijd etiket met alle benodigde info

van de klant - Thuiszorg:

- Dubbele controle voor het toedienen

Als je medicijnen deelt,

Wat doe je dan precies? Wat controleer je?

MDR Polyfarmacie

Opiaten

• Morfine, overige opiaten

• Opiumwet eist een sluitende administratie en verantwoording wat er mee is gebeurt

• Altijd restant retour apotheek met de administratieve gegevens erbij

• Zelf een kopie bewaren en in dossier cliënt

Medicijnzakjes • Multidose vs. Combidose

• Assortiment geneesmiddelen

• Snelheid van Leveren

Stickers ipv muteren in de rol

Medicatieverificatie bij opname en ontslag

Vragen?

Pauze

Deel 2

De Praktijk

Het doel van farmaceutische zorg

Het effectief, veilig en doelmatig gebruik van geneesmiddelen.

Dit dient te leiden tot een optimaal behandelresultaat, oftewel gezondheidswinst

in termen van morbiditeit, mortaliteit en/of kwaliteit van leven.

37

Waar moet de apotheker voor zorgen?

6-J-RegelJuiste

geneesmiddel

Juiste patiënt Juiste dosering

Juiste vorm Juiste tijdstip

Juiste documentatie en

communicatie

Borging kwaliteit:

Elke gift moet identificeerbaar zijn

Van aflevering door apotheek tot in de mond van de patiënt

!!!Medicatieveiligheid!!!

Aandachtsvelder

farmazorg

Audit vanuit kwaliteit

Leveranciersevaluatie

Managementinfo

Meldpunt farmazorg

LocatieMan, V&V, SO,

Positief gedrag belonen

Bevorderen medicijn-

en protocolkennis

Nauwe betrokkenheid

apotheek bij de

instelling

Verbeterplannen van

apotheek, Locatiemanagers,

artsen o.b.v. auditresultaten,

VIM en reclamaties etc.

Scholing en training

via E-learning en werkoverleg

GBC

Strategische directiesessie

Aandacht bij budgettering

Doelstellingengesprek

met apotheek

Zelf aan de slag m.b.v Input vanuit de zaal

•Wat is de geconstateerde fout?•Wat is het probleem?•Wat is de oplossing?

Wat was het probleem? NO. 1

Wat was het probleem? NO. 2

Werkinstructie medicijnen delenJe controleert of de deellijst overeenkomt met de medicatie die je deelt;Als je deelt: • Controleer je of de voorgaande verstrekking heeft plaatsgevonden. • Kijk je of de naam van de cliënt, de afdeling en het kamernummer kloppen;• Check of je alleen kan delen of dat vanwege risicovolle stoffen iemand moet

meekijken en mee paraferen• Kijk je hoeveel zakjes er op dit deelmoment gegeven moeten worden;• Tel je per zakje het aantal tabletten in het baxterzakje • Check je of de beschrijving op de toedienlijst klopt met die op het zakje;• Kijk je of er ook niet-baxterbare medicatie moet worden verstrekt; je doet

dat volgens de doseerinstructie op de deellijst;• Kijk je of er ‘zo nodig’ medicatie, moet worden verstrekt • Controleer bij verpakkingen voor meervoudig gebruik of de houdbaarheid

nog in orde is. Hiervoor wordt bij opening een sticker geplakt en de datum

van openen én de uiterste houdbaarheidsdatum ingevuld;• Parafeer telkens zodra het middel is toegediend

Elektronische Toedienregistratie

Wat was het probleem? NO. 3

• Signaallijst Zorg voor Veilig module Medicatieveiligheid achter de voordeur

• IVM E learning

• Klinische Les

Indicatie, Bijwerkingen, innameadvies

Farmacotherapeutisch Kompas

App otheek

• http://inhalatorgebruik.nl/nl/home

Wat was het probleem? NO. 4

De oplossing

• Gepland maandelijks overleg

• Groepsgewijs op thema bespreken

• Frequent Bezoek aan de instelling

Het doen van medicatiebeoordelingen kost nou eenmaal tijd. De richtlijn is zeer uitgebreid!!

Wat was het probleem? NO. 5

56

VERBETERPLANNEN EN HET VERVOLG

Farmazorg 67

Wat was het probleem? NO. 6

De huisarts meldt in het dossier dat de voorgeschreven

medicatie niet werkt

Diverse spuiten in gebruik; diverse tubes van het zelfde in gebruik

Na openen beperkt houdbaar

Productsoort Na openen Ongeopend

injecties voor eenmalig gebruik tot vervaldatum

insuline 1 maand tot vervaldatum

neusdruppels 1 maand tot vervaldatum

oogdruppels 1 maand tot vervaldatum

oordruppels 1 maand tot vervaldatum

orale dranken zoals vermeld op etiket tot vervaldatum

zalven en crèmes in tube 3 maanden tot vervaldatum

zalven en crèmes in een pot 1 maand tot vervaldatum

Wat was het probleem? NO. 7

Wat was het probleem? NO. 7

Malen

Automatiseren van de handeling Malen Checklist

Wat is het probleem NO. 8

De levering van de apotheek klopt niet

Farmazorg@naaminstelling.nl

What’s app groepje met relevante personen

Wat was het probleem? NO. 9

De thuiszorgmedewerker mist signalen van de cliënt;

De apotheker ziet de therapietrouw achteruitgaan

Thuiszorg Rode Vlaggen Instrument

http://www.youtube.com/watch?v=EGNUnl3aXTg#t=77

Achter de voordeur…

Wat was het probleem? NO. 10

De apotheek kan telkens de juiste thuiszorgmedewerker niet bereiken

Checklijst bij start farmaceutische zorg (1)

1 Indien ontslag uit ziekenhuis: is er een AMO meegekomen uit het ziekenhuis?

2 Medicatierol al aanwezig?3 Wordt wekelijks geleverd? Of is per twee weken ook voldoende?4 Wordt door de apotheek een AMO (actueel medicatieoverzicht), en een

toedienlijst geleverd?5 Is er een bestelformulier vanuit de apotheek voor doorlopende zo-

nodig en buitenbaxter medicatie? 6 Is met cliënt gecheckt welke medicatie wordt ingenomen en wie dat

voorschrijft? 7 Regel dat alle medicatie voortaan uit één apotheek komt? Ook de

receptloze middelen en leg uit waarom

8 Zijn de contactgegevens compleet? Huisarts / huisapotheek /zorgcoördinator / mantelzorgers /buren / overige

9 Is duidelijk hoe zelfstandig de cliënt is t.a.v. medicatiegebruik? Is daartoe de BEM vastgesteld?

10 Kan medicatie gewoon bezorgd worden door apotheek en kan retourmedicatie ook mee terug?

11 Kan medicatie in huis netjes opgeborgen worden in een medicijnkastje? Zijn de omstandigheden OK?

12 Is het gebruik van alle medicatie specifiek genoeg vermeld? Let op crèmes en zalven.

13 Is van alle medicatie een bijsluiter aanwezig; Zitten deze in de zorgmap? Of kan ik ze online raadplegen?

14 Gebruikt de cliënt Antistollingsmedicatie? Zo ja zorg dat je tijdig de doseringswijzigingen ontvangt

Checklijst bij start farmaceutische zorg (2)

Checklijst bij start farmaceutische zorg (3)

15 Zijn alle benodigde formulieren in zorgplan aanwezig? Denk aan VIM formulier, roulerend plakken en prikken

16 Is er voor voorbehouden handelingen een uitvoeringsverzoek van de voorschrijvend arts beschikbaar?

17 Slikproblemen en moet er gemalen worden? laat de apotheek melden wat gemalen mag worden

18 Is van de aanwezige medicatie de vervaldatum nog in orde?

19 Is er bij de cliënt sprake van middelen waarbij een tweede controle nodig is? En hoe organiseer je dat

20 Zorg dat je bezoek/ je werktijden past/passen bij de tijdstippen van geneesmiddel-gebruik

21 Zijn er bijzondere toedieningsvormen en heb je onvoldoendekennis? Dan navragen bij apotheek en laten uitleggen

Waar zitten de veiligheidsrisico’s?

• Voorschrijffouten• Onvoldoende betrekken van patiënt in het

farmacotherapeutische zorgproces.• Onvoldoende documentatie van voorgeschreven

geneesmiddelen en patiënthistorie.• Meerdere voorschrijvers en afleveraars voor één

patiënt.• Inadequate overdracht met name de transitie van de

1e naar de 2e lijn en vice versa.• Onvoldoende regiefunctie, samenwerking en verdeling

van verantwoordelijkheden in de samenwerking.

Bron: 12-11-2014: Zorg voor kwetsbareouderen met polyfarmacie; Nulmeting in verschillende domeinen van de gezondheidszorg (ZONMw)

Vragen?

Farmazorg 84