Fort van Breendonk - Fort van Breendonk - DossinkazerneDossinkazerne

Phyllis Van DuysePhyllis Van DuyseBritt Van LandeghemBritt Van Landeghem

Roos Van GasseRoos Van GasseAnn Van VerdegemAnn Van VerdegemJolien VercauterenJolien Vercauteren

Welke verschillende soorten Welke verschillende soorten kampen bestonden er? Wat was kampen bestonden er? Wat was

hun doel? hun doel? ► InterneringskampenInterneringskampen► WerkkampenWerkkampen► VernietigingskampenVernietigingskampen► ReserveringskampenReserveringskampen► Deportatiekampen Deportatiekampen

Interneringskampen. Interneringskampen.

►Vooral controle op politieke Vooral controle op politieke tegenstanders of politiek tegenstanders of politiek onbetrouwbare bevolkingsgroepen. onbetrouwbare bevolkingsgroepen. (Tegenstanders van het regime van (Tegenstanders van het regime van Hitler)Hitler)

►Krijgsgevangenkampen zijn ook Krijgsgevangenkampen zijn ook interneringskampen. interneringskampen.

Werkkampen.Werkkampen.

►Gevangenen worden gedwongen tot Gevangenen worden gedwongen tot arbeid.arbeid.

►Erbarmelijke toestanden: Erbarmelijke toestanden: Slechte hygiëne.Slechte hygiëne. Weinig te eten.Weinig te eten. Wreedheid van de SS.Wreedheid van de SS. Harde arbeidsomstandigheden.Harde arbeidsomstandigheden.

Reserveringskampen. Reserveringskampen.

► Niet bedoeld voor de vernietiging en Niet bedoeld voor de vernietiging en internering van mensen. internering van mensen.

► Mensen ‘reserveren’ voor andere Mensen ‘reserveren’ voor andere doeleinden. doeleinden.

► Mensen die in een reserveringskamp Mensen die in een reserveringskamp zaten:zaten: Joden met een speciale betekenis voor de Joden met een speciale betekenis voor de

maatschappij.maatschappij.►Ex-militairen, kunstenaarsEx-militairen, kunstenaars

Deportatiekamp. Deportatiekamp.

► Fort van BreendonkFort van Breendonk► Een kamp waar mensen in terecht Een kamp waar mensen in terecht

kwamen kwamen vooraleer ze naar een ander kamp vooraleer ze naar een ander kamp werden werden gedeporteerd. gedeporteerd.

► 3 tot 5 maanden. 3 tot 5 maanden.

Vernietigingskamp. Vernietigingskamp.

► Doel: vernietiging van Doel: vernietiging van ‘Üntermenschen’ op ‘Üntermenschen’ op grote schaal. (Endlösung) grote schaal. (Endlösung)

► Transport met trein. Transport met trein. ► Gaskamer: zyklon BGaskamer: zyklon B

Vrouwen met kinderen, zwangere vrouwen, Vrouwen met kinderen, zwangere vrouwen, kinderen, zieken, ouderen. kinderen, zieken, ouderen.

► Werken in een vernietigingskamp:Werken in een vernietigingskamp: Gezonde mannen: werken tot ze niet meer Gezonde mannen: werken tot ze niet meer

bekwaam zijn.bekwaam zijn.

Bekendste voorbeelden op Bekendste voorbeelden op kaart.kaart.

Bekendste voorbeelden op Bekendste voorbeelden op kaart.kaart.

► BreendonkBreendonk► DachauDachau► Bergen-BelsenBergen-Belsen► ChelmnoChelmno► BirkenauBirkenau► AuschwitzAuschwitz► BelzecBelzec► SobiborSobibor► TreblinkaTreblinka

BreendonkBreendonk

►Gevangenenkamp voor de duitse Gevangenenkamp voor de duitse politieke politie.politieke politie.

►Opvangkamp voor politieke Opvangkamp voor politieke gevangenen en verzetslui.gevangenen en verzetslui.

►DoorgangskampDoorgangskamp

Dossin-kazerneDossin-kazerne

►Verzamelkamp voor de joden uit Verzamelkamp voor de joden uit België. België.

►Vertrekpunt van een deportatie zonder Vertrekpunt van een deportatie zonder terugkeer.terugkeer.

Indrukken BreendonkIndrukken Breendonk

► Sombere, kille sfeerSombere, kille sfeer► Zeer koud en vochtigZeer koud en vochtig► Lange gangen (gevoel van eindeloosheid)Lange gangen (gevoel van eindeloosheid)► AkoestiekAkoestiek► Foto’s gevangenenFoto’s gevangenen► ExecutieplaatsExecutieplaats► Herdenkingsmonument vol namenHerdenkingsmonument vol namen► De verhalen van de gids zodat iedere De verhalen van de gids zodat iedere

gevangene een gezicht krijgt.gevangene een gezicht krijgt.

Indrukken Dossin-KazerneIndrukken Dossin-Kazerne

► Ingekleurde familiefoto’s (vergast, Ingekleurde familiefoto’s (vergast, gerepatrieerd, gedeporteerd)gerepatrieerd, gedeporteerd)

►De gehele kelder met foto’s van de De gehele kelder met foto’s van de kampen.kampen.

►Videofragment met getuigenis van Videofragment met getuigenis van overlevende (vader en echtgenoot).overlevende (vader en echtgenoot).

►De kamer vol kinderfoto’s.De kamer vol kinderfoto’s.►De lijst met het aantal gedeporteerden De lijst met het aantal gedeporteerden

en het aantal teruggekeerden.en het aantal teruggekeerden.

Boortmeerbeek en het XX-ste Boortmeerbeek en het XX-ste konvooikonvooi

►3 jonge verzetstrijders3 jonge verzetstrijders►Aanval XX-ste konvooi Aanval XX-ste konvooi

(jodentransport)(jodentransport)►15 joden bevrijd15 joden bevrijd►210 ontsnappingen volgen210 ontsnappingen volgen►Enkele doden door valEnkele doden door val►Het enige jodentransport dat Het enige jodentransport dat

tegengehouden werd.tegengehouden werd.

Getuigenis: Getuigenis: Gronowski Gronowski Simon Simon 

► Gedeporteerd naar Dossin-kazerne samen Gedeporteerd naar Dossin-kazerne samen met moeder en zus.met moeder en zus.

► Eén maand geïnterneerd daarna op Eén maand geïnterneerd daarna op transport gesteld. transport gesteld.

► Ontsnapt uit XX-ste konvooi.Ontsnapt uit XX-ste konvooi.► Geholpen door Geholpen door rijkswachter Jean Aerts.rijkswachter Jean Aerts.► Ondergedoken bij Belgische families.Ondergedoken bij Belgische families.

Getuigenis: Getuigenis: Wasyng HenaWasyng Hena► Man neergeschoten door Gestapo.Man neergeschoten door Gestapo.► Men had me gewaarschuwd:Men had me gewaarschuwd: “Vertrek, verberg u, de Duitsers “Vertrek, verberg u, de Duitsers

weten dat u bestaat, ze zoeken uw kinderen die al verborgen weten dat u bestaat, ze zoeken uw kinderen die al verborgen zijn!”zijn!”

► ““Het waren geen stappen van een vrouw maar de laarzen van Het waren geen stappen van een vrouw maar de laarzen van de Gestapo.”de Gestapo.”

► ““Ik heb hen veel adressen gegeven … adressen waarvan ik Ik heb hen veel adressen gegeven … adressen waarvan ik wist dat er niemand meer was, want de Gestapo had zijn wist dat er niemand meer was, want de Gestapo had zijn noodlottig werk al gedaan! “noodlottig werk al gedaan! “

► Ontsnapt uit XXste-konvooiOntsnapt uit XXste-konvooi► Ondergedoken en verraden: Ondergedoken en verraden: ► ““De pastoor heeft ons gezegd: de oorlog, De pastoor heeft ons gezegd: de oorlog,

dat is de schuld van de joden.”dat is de schuld van de joden.” ► Opnieuw kunnen onderduiken.Opnieuw kunnen onderduiken.

Het dagelijks leven in de Het dagelijks leven in de kampen.kampen.

►Algemeen.Algemeen.►Dagindeling.Dagindeling.►Appèls.Appèls.►Werk.Werk.►Kleding.Kleding.►Eten.Eten.►Straffen.Straffen.►Overbevolking.Overbevolking.

Algemeen.Algemeen.

►Het leven was oHet leven was onnoemelijk zwaar.nnoemelijk zwaar.►Groot percentage van de gevangenen Groot percentage van de gevangenen

overleeft het niet.overleeft het niet.►De SS-ers waren onvermoeibaar met De SS-ers waren onvermoeibaar met

hunhunkwellingen tov de gevangen.kwellingen tov de gevangen.

►Gevangenen: doodmoe en vervuild.Gevangenen: doodmoe en vervuild.

Dagindeling.Dagindeling.

► Een gemiddelde dag ziet er als volgt uit:Een gemiddelde dag ziet er als volgt uit: 4.45 uur: Opstaan, ontbijten (brood waarvan deel 4.45 uur: Opstaan, ontbijten (brood waarvan deel

voor ’s avonds).voor ’s avonds). 6.00 uur: Klaar staan voor de barak.6.00 uur: Klaar staan voor de barak. 6.30 uur: Verzamelen op appèlplaats (telling). 6.30 uur: Verzamelen op appèlplaats (telling).

Verschillende groepen worden voor het werk Verschillende groepen worden voor het werk ingedeeld.ingedeeld.

7.00 uur: Werken.7.00 uur: Werken. 12.30 uur: Warme maaltijd (aardappelen, soep).12.30 uur: Warme maaltijd (aardappelen, soep). 13.00 uur: Verzamelen op appèlplaats.13.00 uur: Verzamelen op appèlplaats. 13.30 uur: Werken.13.30 uur: Werken. 18.30 uur: Terug in de barak, wassen en avondeten 18.30 uur: Terug in de barak, wassen en avondeten

(halve liter pap met brood). Soms margarine en (halve liter pap met brood). Soms margarine en jam.jam.

20.45 uur: Naar bed.20.45 uur: Naar bed.

Appèls.Appèls.

► Na ontbijt: formeren in blokken voor de telling.Na ontbijt: formeren in blokken voor de telling.► Er ging van alles mis: meesten uitgeput dat zij dit Er ging van alles mis: meesten uitgeput dat zij dit

militaire vertoon niet konden opbrengen. Een van militaire vertoon niet konden opbrengen. Een van de problemen: de problemen: Mützen ab!Mützen ab! (Mutsen af!). (Mutsen af!).

► SS-RapportführerSS-Rapportführer op terrein: iedereen in houding. op terrein: iedereen in houding.► Niet opvallen: ga ónder in de massa en Niet opvallen: ga ónder in de massa en

doe als iedereen. Bijzonder moeilijk voor zeer doe als iedereen. Bijzonder moeilijk voor zeer lange mensen. Die waren het mikpunt: lange mensen. Die waren het mikpunt: Du langes Du langes Elend Elend enen du dreckiger Holländer du dreckiger Holländer..

Werk.Werk.

►Motto: Motto: Vernichtung Durch ArbeitVernichtung Durch Arbeit..►Werk op grote afstand van kamp: Werk op grote afstand van kamp:

bijkampen bouwen (buitencommando’s).bijkampen bouwen (buitencommando’s).►Sommigen: bezetting van verscheidene Sommigen: bezetting van verscheidene

honderden, duizenden gevangenen.honderden, duizenden gevangenen.►Schaarse nachtrust: vaak onderbroken Schaarse nachtrust: vaak onderbroken

door door luchtalarm. Dit ondermijnde de conditie luchtalarm. Dit ondermijnde de conditie van de werkers.van de werkers.

Kleding.Kleding.

►Kledij: boevenpakken.Kledij: boevenpakken.►Stijgend aantal: toevlucht zoeken tot Stijgend aantal: toevlucht zoeken tot

burgerkledij.burgerkledij.►Te groot (goed), te klein (slecht): delen Te groot (goed), te klein (slecht): delen

van het lichaam waren niet bedekt.van het lichaam waren niet bedekt.►Persoonlijkheid kwijtraken: schooiers Persoonlijkheid kwijtraken: schooiers

worden die ver beneden de SS-ers worden die ver beneden de SS-ers stonden. stonden.

►Verstandig: hoge functie of adellijke Verstandig: hoge functie of adellijke afkomst voor de SS te verzwijgen.afkomst voor de SS te verzwijgen.

Eten.Eten.

►Hap stamppot.Hap stamppot.►Liter soep (water met stukjes knolraap, Liter soep (water met stukjes knolraap,

wortel).wortel).►Weinig brood: ontbijt en avondmaal.Weinig brood: ontbijt en avondmaal.► 's Ochtends voor iedereen een halve liter 's Ochtends voor iedereen een halve liter

namaakkoffie of -thee.namaakkoffie of -thee.►Op hoogtijdagen (Kerstmis) iets stevigers Op hoogtijdagen (Kerstmis) iets stevigers

op tafel. Bijvoorbeeld: macaronisoep.op tafel. Bijvoorbeeld: macaronisoep.

Straffen.Straffen.

► Bed niet goed opmaken of te laat komen voor Bed niet goed opmaken of te laat komen voor het appèl: 25 stokslagen "het appèl: 25 stokslagen "Fünfundzwanzig am Fünfundzwanzig am ArschArsch“.“.

► Twee meter lange knoet of bezemsteel.Twee meter lange knoet of bezemsteel.► Bedoeling: hardop meetellen. Meestal kon de Bedoeling: hardop meetellen. Meestal kon de

gevangene dit niet: aantal slagen verhogen.gevangene dit niet: aantal slagen verhogen.► Soms te hoog: nieren beschadigd.Soms te hoog: nieren beschadigd.► Het hele kamp keek.Het hele kamp keek.► Andere straffen niet in openbaar: bunker.Andere straffen niet in openbaar: bunker.► ““Boomhangen“: handen op rug geboeid en Boomhangen“: handen op rug geboeid en

vervolgens aan boom of paal opgehangen.vervolgens aan boom of paal opgehangen.► Als men een gevangene betrad in de Als men een gevangene betrad in de Neutrale Neutrale

ZoneZone, schoot de SS van een wachttoren., schoot de SS van een wachttoren.

Overbevolking.Overbevolking.

► Drie mensen moesten een brits (stro) delen.Drie mensen moesten een brits (stro) delen.► Geen privacy.Geen privacy.► Extreme omstandigheden: minimale Extreme omstandigheden: minimale

hygiëne.hygiëne.► Luizen: tyfusbacil: gevangenen kregen Luizen: tyfusbacil: gevangenen kregen

vlektyfus: vlektyfus: ziekte die zeer veel slachtoffers maakt. De ziekte die zeer veel slachtoffers maakt. De verzwakte en uitgehongerde gevangenen verzwakte en uitgehongerde gevangenen hadden hadden er nauwelijks weerstand tegen.er nauwelijks weerstand tegen.

““Programma van de Programma van de kampen”kampen”

► Doel van de kampen?Doel van de kampen?► Waarom dan enig comfort bieden?Waarom dan enig comfort bieden?► Geen ontsnapping mogelijk.Geen ontsnapping mogelijk.► Gevangenen weten niet waar ze naartoe gaan.Gevangenen weten niet waar ze naartoe gaan.► Minder kans op vragen van omstanders.Minder kans op vragen van omstanders.

CijfermateriaalCijfermateriaal► Exact aantal dodelijke slachtoffers (vb Exact aantal dodelijke slachtoffers (vb

Auschwitz-Birkenau) moeilijk in te schatten.Auschwitz-Birkenau) moeilijk in te schatten.► Nazi’s vanaf zomer 1944 veel administratie Nazi’s vanaf zomer 1944 veel administratie

vernietigd.vernietigd.► Gaskamers in Sobibor identiek aan Belzec.Gaskamers in Sobibor identiek aan Belzec.► Na enkele proefvergassingen in 1942, vond Na enkele proefvergassingen in 1942, vond

de SS de capaciteit van de gaskamers te de SS de capaciteit van de gaskamers te klein.klein.

► Gaskamers werden vervangen door grotere Gaskamers werden vervangen door grotere kamers, in steen opgetrokken.kamers, in steen opgetrokken.

Enkele Enkele cijferscijfers

► 1943: 19 1943: 19 deportatie-deportatie-treinen treinen vanuit vanuit Westerbork Westerbork naar het naar het vernietigingsvernietigings--kamp te kamp te SobiborSobibor..

DATUM AANTAL PERSONEN OVERLEVENDEN

2 maart 1105 personen 13 overlevenden

10 maart 1105 personen 13 overlevenden

17 maart 964 personen 1 mannelijke overlevende

23 maart 1250 personen Geen overlevenden

30 maart 1255 personen Geen overlevenden

6 april 2020 personen 2 vrouwelijke overlevenden

13 april 1204 personen Geen overlevenden

20 april 1166 personen Geen overlevenden

27 april 2004 personen Geen overlevenden

4 mei 1187 personen Geen overlevenden

11 mei 1446 personen 1 mannelijke overlevende

18 mei 2511 personen Geen overlevenden

25 mei 2862 personen Geen overlevenden

1 juni 3006 personen 1 mannelijke overlevende

8 juni 3017 personen Geen overlevenden

29 juni 2397 personen Geen overlevenden

6 juli 2417 personen Geen overlevenden

► Meer dan 1,5 miljoen mensen Meer dan 1,5 miljoen mensen gedeporteerd gedeporteerd naar Auschwitz. naar Auschwitz.

► 1,1 miljoen mensen meteen vergast.1,1 miljoen mensen meteen vergast.► Minstens 200 000 mensen kwamen om Minstens 200 000 mensen kwamen om

door ziekte of honger of werden alsnog door ziekte of honger of werden alsnog omgebracht in de gaskamers. omgebracht in de gaskamers.

► Auschwitz grootsteAuschwitz grootste vernietigingskamp uit die tijd vernietigingskamp uit die tijd = symbool voor Holocaust. = symbool voor Holocaust.

► Holocaust: meer dan 6 miljoenHolocaust: meer dan 6 miljoen mensen. mensen.

Naam van het kamp Land (huidig) Soort kamp PeriodeGeschat aantal gevangenen

Geschat aantal doden

Auschwitz-Birkenau PolenWerk- en vernietigingskamp

April 1940 januari 1945 400 000 1.000.000 – 1.500.000

Bełżec Polen vernietigingskamp maart 1942 - juni 1943   600.000

Bergen-Belsen Duitsland verzamelkamp april 1943 - april 1945   70.000

Breendonk Belgiëgevangenen- en werkkamp

20 september 1940 - september 1944

> 3.532 >391

Buchenwald Duitsland werkkamp juli 1937 - april 1945 250.000 56.000

Chelmno Polen vernietigingskampdecember 1941 - april 1943; april 1944 - januari 1945

  340.000

Dachau Duitsland werkkamp maart 1933 - april 1945 200.000 > 30.000

Mechelen (Dossinkazerne)

Belgiëverzamel- en doorgangskamp

juli 1942 - september 1944

> 25.000  

Riga-Kaiserwald Letland werkkamp 1942 - 6 augustus 1944 20.000 ?  

Risiera di San Saba Italiëdoorvoer- en vernietigingskamp

oktober 1943 - april 1945 25.000 4.000-5.000

Sobibór Polen vernietigingskamp mei 1942 - oktober 1943   250.000

Treblinka Polen vernietigingskamp juli 1942 - november 1943   > 800.000

Warschau Polenwerk- en vernietigingskamp

1942 - 1944 < 40.000 < 200.000

Westerbork Nederland verzamelkamp oktober 1939 - april 1945 102.000  

Wat wist men over de kampen?

• Witold Pilecki• 1941 – 1943• Gedetailleerd verslag ongeloof• Rudolph Vrba en Alfred Wetzler (1944)

Vrijwillig naar Auschwitz

• Victor Martin 1942• Belgisch verzet• Socioloog Duitse folklore• Arbeidsspionage (Gestapo)• Mei 1943 terugkeer• Ongeloof

Bedankt voor jullie aandacht.Bedankt voor jullie aandacht.