Licht en onderwijs“ Verdien geld met betere verlichting ”

Nederlandse Licht Associatie (NLA)www.lichtassociatie.nl

Jacqueline.van.Oosten@fme.nlProjectmanager NLA

Even voorstellen:

Max BarenbrugManaging DirectorFagerhult bvwww.fagerhult.nlmax.barenbrug@fagerhult.nl

EN 12464-1 herzienFrisse Scholen, PvE en termen

Meer omgevingslicht geeft betere resultaten Intelligent lichtontwerp in het klaslokaal

Zowel voor bouw als verbouw van scholen (PO en VO)

Doelen:

- scholen te stimuleren minder energie te verbruiken

- het binnenmilieu te verbeteren.

www.frissescholen.nl

- “verbetering van het binnenmilieu kan leiden tot beter CITO scores”

Ambitieprofiel op basis van:

• Energiezuinigheid

• Luchtkwaliteit

• Thermisch comfort

• Visueel comfort

• Akoestisch comfort

Betekenis van de termen

Lumen/Watt verhouding =

“Specifieke lichtstroom van het systeem” (=> armatuur, lichtbron, VSA)

De verhouding tussen:

a) de lichtstroom van het armatuur

b) het vermogen dat de lichtbron opneemt + het verlies van het VSA.

PvE Frisse scholen: min. 55 lm/W

Opgenomen vermogen

Lumen/opgenomen vermogen

Armatuur (2x35W):6488 lumen/77W = 84.25 lm/W

Betekenis van de gebruikte termen

HF-VSA: Hoogfrequent Voorschakel Apparaat

• Start de fluorescentielamp gecontroleerd op• Zorgt voor de juiste frequentie van de lichtbron,

flikkervrij• verlengt de levensduur van de lichtbron• Controleert de werking en schakelt uit zodra de lichtbron

defect is

Dimmen

• lichtregeling door toepassing van een dimbaar HF-VSA• 1-10V (draaiknop)• Digitaal, VSA’s communiceren dmv een digitaal signaal• DALI; Digital Adressable Lighting Interface

Betekenis van de gebruikte termen

HF VSA en Dimmen

Betekenis van de gebruikte termen

Daglichtregeling

Betekenis van de gebruikte termen

Aan- en afwezigheidsdetectie

Aanwezigheidsdetectie:Sensoren registreren aan de hand van warmtestraling of met behulp van Radartechniekbeweging. Daarop wordt de verlichting ingeschakeld.

Afwezigheidsdetectie:De verlichting wordt handmatig ingeschakelden na verloop van tijd automatisch uitgeschakeld

Betekenis van de gebruikte termen

UGR

Unified Glare Rating:De mate van onbehaaglijke verblinding die wordt veroorzaakt door armaturen van een verlichtingsinstallatie

Klaslokalen: UGR ≤ 19

Waarde mag niet hoger zijn dan vermeld in de norm.

De Norm

500 lux

500 lux

NEN 12464-1 2003

30 (50) lux

50 (75) lux

150 lux150 lux

500 lux

500 lux

NEN 12464-1 2011- Herziene norm met meer focus op omgevingslicht

Onderzoek naar licht en gezondheid

1 2 3

Het effect van omgevingslicht op de studieresultaten – Londen 2009-2010

4

Het doel was te onderzoeken hoe

leerlingen werden beïnvloed door meer omgevingslicht.

Tijdens het onderzoek werden

prestaties, alertheid en welzijn gemeten.

De resultaten werden vergeleken met leerlingen in een identiek klaslokaal maar dan met standaard verlichting.

Het effect van omgevingslicht op leren – opzet van de studie

Uitgevoerd in Londen 2009-2010

In totaal 56 kinderen in de leeftijd 8 tot 9 hebben deelgenomen, allemaal volgens hetzelfde tijdschema.

Vier groepen werden vergeleken in vier klaslokalen, twee testlokalen (E1 en E2) en twee standaard lokalen (C1 & C2).

C1 en E1 op de begane grond, C2 en E2 op de eerste verdieping.

C1 en E1 krijgen invallend daglicht vanuit het zuiden. In C2 en E2 komt het daglicht van zowel het zuiden als het noorden.

Het effect van omgevingslicht op het leren – de resultaten

De leerlingen toonden een significant

grotere alertheid in de donkere tijd van het jaar.

De leerlingen lieten een sterk

toegenomen activiteit over het gehele schooljaar zien.

De leerlingen lieten zien dat ze zich beter voelden over het hele schooljaar.

Het effect van omgevingslicht op het leren – de resultaten

De leerlingen presteerden beter over het hele jaar, maar het verschil was groter in de donkere tijd van het jaar.

Durf meer licht te gebruiken !

Klaslokaal Eisen in Aanbevolen Aanbevolen

EN 12464-1 in EN 12464-1 vanuit onze studie

Werkvlak 500 lux - -

Plafond minimaal 30 lux minimaal 50 lux gemiddeld 300 lux

Wand minimaal 50 lux minimaal 75 lux gemiddeld 300 lux

Whiteboard 500 lux - -

Cilindrische

verlichtingssterkte minimaal 150 lux - -

Durf meer licht te gebruiken!

Excellente verlichting zonder toename van het energieverbruik

Daglichtregeling, afwezigheiddetectie, dimmen

Samenvatting

• PvE Frisse scholeno minimale lumen/watto HF VSA o Dimmeno Daglichtafhankelijke regelingo maximale UGR

• Omgevingslicht nu in de norm opgenomen

• Bevorderend voor:o alertheid, activiteit, welzijn en prestaties

• Energiebesparing door:o kwalitatieve armaturen en randapparatuuro toepassen regelcomponenteno slim lichtplan ontwerp

Verkeersruimte Mediatheek Kantine

Aula en collegezaal Sporthal Schoolplein

School – meer dan alleen een klaslokaal

Verkeersruimtes

Mediatheek

Kantine

Aula/collegezaal

Sporthal

Schoolplein