Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen (2001) (in Dutch)

Nationaal Park Hoge Kempen

MASTERPLAN

MA

STERPLA

NN

ATIO

NA

AL PA

RK

HO

GE K

EMPEN

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzwWinterslagstraat 87, 3600 GenkTel.: 089 32 28 10Fax: 089 32 28 19E-mail: [email protected]: www.rlkm.be

Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

Een opdracht van Vlaams minister van Leefmilieu en LandbouwMevrouw Vera Dua

Uitgevoerd door Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw

Onder supervisie van de afdeling Natuur en de afdeling Bos en Groen Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

Met de financiële steun van de Europese Unie,in het kader van het programma

‘INTERNAT Parks ECOS - Ouverture'

Coördinatie en redactie: ir. Marc De CosterIngenieur in het Milieubeheer

Tel. 016 40 47 80

Ontwerp en lay-out: Roel ThonéGrafisch vormgeverTel. 016 60 60 96

Kaarten en artist impressions: Johan TruyenGrafisch vormgever en illustrator

Tel. 03 309 11 99

Reproductie orthofotoplan en gewestplannen: Greet Gommers, Provinciaal Natuurcentrum

Tel. 011 26 54 61

Druk: Lamine bvba, Tel. 016 22 27 43

Oplage: 1000 ex.Eerste editie: november 2001

Verantwoordelijke uitgever: Johan Van den BoschRegionaal Landschap Kempen en Maasland

Winterslagstraat 87, 3600 GenkTel. 089 32 28 10Fax. 089 32 28 19

E-mail: [email protected]: www.rlkm.be

Colofon


Een opdracht van

Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw, mevrouw Vera Dua


Auteur: ir. Marc De Coster

November 2001

MASTERPLANNATIONAAL PARK HOGE KEMPEN

Inleiding 4

Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Een korte historie 6

1. PROCES: Aanpak Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen 8

Rol van de overheid 9

Europa en het Vlaamse natuurbeleid 10

Nationaal park: definitie 12

Nationale parken in Nederland 13

Masterplan: proces en inhoud 14

Proces: sturing en begeleiding 14

Inhoud 17

2. PERIMETER: Afbakening, inrichting en beheer 18

Natuur als hoofdfunctie 19

Kern- en bufferzones 22

Inpassing in het Vlaams Ecologisch Netwerk 22

Koppeling met ruimtelijke uitvoeringsplannen 23

Natuurinrichting 23

Ontsnippering 26

E 314 26

Gewestwegen 26

Gemeentewegen 27

Beheer van natuur, bos en bermen 27

Enclaves 31

Aanduiding enclaves 31

Uitstapscenario’ s 32

Ecologische inrichting en beheer 36

Principes 38

Natuurstreefbeelden 38

Hoofdlijnen 39

Natuurdoelen 40

Recreatief medegebruik 44

Uitgangspunten 44

Krachtlijnen 45

MASTERPLAN NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN

2

INHOUDSOPGAVEPagina

Inhoudsopgave

3

3. PROJECTEN: Natuurgericht toerisme, voorlichting en educatie 48

Bipool Eisden-Lanklaar als toegangspoort voor het Nationaal Park Hoge Kempen 49

Bezoekers- en veldstudiecentrum met verblijfsaccommodatie 49

Voor bezoekers en studenten 50

Ecopolis 50

Zorgen voor natuur in de stadstaat Vlaanderen 51

Verbetering bestaand aanbod 53

Modelinformatie- en vertrekpunten 55

Marketing en communicatie 56

4. PRAKTIJK: Taakverdeling en financiering 58

Van masterplan naar realisatie: duurzame ontwikkeling in de praktijk 59

Projectbureau voor de realisatie van het Nationaal Park Hoge Kempen 60

Maatregelen binnen de perimeter 61

Aankoop van terreinen 61

Inrichting en beheer 62

Ontsnippering 62

Enclaves 65

Projecten buiten de perimeter 66

Bipool Eisden - Lanklaar 67

Toegangspoorten 69

Verbetering verblijfsaccommodatie 69

Financiering 70

Mogelijkheden voor Europese steun 70

Raming investeringen en beheerkosten 70

Timing realisatie masterplan Nationaal Park Hoge Kempen 71

Aanbevelingen aan de Vlaamse regering 72

Bijlagen 74

Samenstelling Kerngroep Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen 74

Samenstelling Stuurgroep Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen 75

Protocol met Sibelco 76

Terreinen in beheer bij de Vlaamse overheid binnen de perimeter 78

Technopolis: feiten en cijfers 79

Literatuuropgave 80


4

INLEIDINGOp het Kempens plateau (op het grondge-bied van de gemeenten As, Dilsen-Stokkem,Maasmechelen, Lanaken, Zutendaal enGenk) ligt het grootste groene gebied vanVlaanderen: een aaneengesloten natuur- enbosgebied van bijna 6000 hectare.Binnen de schoot van het RegionaalLandschap Kempen en Maasland groeidetien jaar geleden het idee, om - vertrekkendvanuit de kernen van de bestaandeVlaamse natuurreservaten ‘De MechelseHeide’, ‘Ven onder de Berg’,‘Ziepbeekvallei’ en ‘Neerharenheide’ samenmet de omringende openbare bossen - eengroot aaneengesloten natuurgeheel met alsnaam ‘Nationaal Park Hoge Kempen’ te

creëren. Dit idee werd voor het eerstpubliek gemaakt via het artikel ‘Het herstelkan beginnen’ in het magazine ‘Knack’ op30 oktober 1991. Het bleef toen een hele tijd stil rond het‘Nationaal Park Hoge Kempen’, onderandere door de tribulaties rond gevoeligenatuur- en milieudossiers als het Mest-actieplan en de Groene Hoofdstructuur. In oktober 1998 startte het RegionaalLandschap Kempen en Maasland haarcampagne ‘Hoge Kempen, Groene Kans’.De doelstelling was vooral om een draag-vlak op te bouwen om met een stappen-plan het Nationaal Park Hoge Kempen terealiseren.

‘Het herstelkan beginnen’

verscheen in het magazine

‘Knack’ op 30 oktober

1991

Inleiding

5

Het Belang van Limburg blokletterde ophaar voorpagina van 22 oktober 1998 zelfsal : ‘Limburg krijgt eerste nationaal natuurpark’.

De reacties op de campagne ‘HogeKempen, Groene Kans’ waren zeer positief.

Er groeide in Limburg een brede consensus dat dit een uitermate nuttig en zinvol project is.

De afdeling Natuur en het RegionaalLandschap Kempen en Maasland hadden(met financiële steun van het EuropeesFonds voor Regionale Ontwikkeling) in1998 ondertussen ook de opdracht gegevenaan het Departement Biologie van deUniversitaire Instelling Antwerpen om deverstoringsgevoeligheid, de draagkrachtvoor recreatief medegebruik en de moge-lijkheid voor de uitbouw van het concept‘nationaal park’ te bestuderen in een ‘zoek-gebied’ van ruim 10.000 hectare op hetKempens plateau.

In december 1999 werd het ‘NationaalPark Hoge Kempen’ als hefboomdossieropgenomen in het ‘Actieplan voorLimburg’. Mevrouw Hilde Houben -Bertrand, provinciegouverneur en voorzit-ter van het ‘Actieplan voor Limburg’,schreef toen een brief naar Vlaams ministervan Leefmilieu en Landbouw, mevrouwVera Dua , met de vraag om een initiatiefte nemen voor de realisatie van het natio-naal park. Op 21 mei 2000 beloofde

mevrouw Vera Dua om snel werk te makenvan dit uitdagende en voor Vlaanderenunieke project.

Dankzij de erg vlotte samenwerking tussenhet kabinet van de minister, de afdelingNatuur en het Regionaal LandschapKempen en Maasland werd in september2000 het startschot gegeven voor deopmaak van een zogeheten ‘Masterplan’voor het Nationaal Park Hoge Kempen. In oktober 2001 is de opmaak van dit‘Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen’afgerond.


6

REGIONAAL LANDSCHAP KEMPEN EN MAASLANDEen korte historie

Op 1 juli 1990 ging het ‘Regionaal Landschap Kempen en Maasland’ van start, in hetkader van de toenmalige ‘reconversie’ van de Kempense Steenkolenmijnen (KS). Dat gebeurde met de actieve steun van het Limburgse provinciebestuur. 12 gemeentebestu-ren en 9 natuurverenigingen sloten snel aan. Later volgde ook de financiële hulp van deafdeling Natuur. Kempen en Maasland is nu één van de acht regionale landschappen inVlaanderen en is officieel, in uitvoering van het Natuurdecreet, erkend (en wordt dusfinancieel gesteund) door de Vlaamse overheid sinds 1 januari 2000, voor een periode vanzes jaar. Het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland beslaathet integrale grondgebied van 12 Oost - Limburgse gemeenten: ruim 70.000 hectare metmeer dan 20.000 hectare bossen, heide, beekdalen en de vallei van de Maas.

Vier pijlers

De werking van het Regionaal LandschapKempen en Maasland steunt nu op vier hoofd-pijlers: fietsen, wandelen, natuurprojecten enhet Nationaal Park Hoge Kempen.

Fietsroutenetwerk

Vanaf 1994 is ongeveer 12,5 miljoen € (500miljoen fr.) geïnvesteerd in een nieuw grens-overschrijdend fietsroutenetwerk van 1000km (ruim 300 km is autovrij), met onderandere de aanleg van tientallen kilometersnieuwe fietspaden, een unieke bewegwijze-ring naar de fietsknooppunten, infoborden ende productie van een handige fietskaart, waar-van er nu ruim 200.000 zijn verkocht. De realisatie van het fietsroutenetwerkgebeurde met de steun van het EuropeesFonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO),met name het Doelstelling 2 - programma,het Europese grensoverschrijdende program-ma Interreg II, de Vlaamse overheid, deNederlandse en Belgische provincie Limburgen alle participerende gemeentebesturen. Bijdit grensoverschrijdend project zijn drie nieu-we veerponten, uitsluitend voor wandelaarsen fietsers, over de Grensmaas heen ingebruik genomen. Elk jaar gebruiken ruim750.000 fietsers het fietsroutenetwerk.

Zoekgebied van hetNationaal Park HogeKempen binnen hetRegionaal LandschapKempen en Maasland.

Inleiding

7

Wandelwegennetwerk

Het Regionaal Landschap Kempen enMaasland bouwde ondertussen 26 wandelge-bieden uit, 52 startplaatsen met informatie-borden, samen goed voor 300 kilometerwandelen over goed uitgeruste wandelpadenin natuur en bos.

Natuurprojectenfonds

Met de opbrengst van de verkoop van fiets-en wandelkaarten wordt een fonds opge-bouwd dat financiële steun geeft aan natuur-projecten van verenigingen en van particu-lieren. Bij de projecten die in aanmerkingkomen horen:

• aanleg en herstel van kleine landschapse-lementen;

• beheer en inrichting van natuurterreinen;• integraal waterbeheer;• soortenbescherming;• recreatief medegebruik, voorlichting en

natuureducatie.


Het Regionaal Landschap Kempen enMaasland beschouwt de creatie van het‘Nationaal Park Hoge Kempen’, het groenehart van het Limburgse Maasland, als eenvierde pijler in haar beleid. Het RegionaalLandschap trad op als ‘ijsbreker’ en wegbe-reider voor dit idee en wil ook in de toe-komst een leidende rol spelen in de realisa-tie van dit concept.

Communicatie

In de loop van de voorbije jaren heeft hetRegionaal Landschap Kempen en Maaslandveel geïnvesteerd in de promotie van hetwandel- en fietstoerisme. Dat gebeurde dooreen reeks advertentiecampagnes, de ontwik-keling van de handige (nu grensoverschrij-dende) fietskaart en de productie van eenmooie ‘wandelbox’ met een uitgebreide col-lectie wandelfolders en brochures. Nieuweinitiatieven worden aangekondigd in deLandschapskrant, die op bijna 100.000 exem-plaren bij alle gezinnen in de 12 gemeentenin de bus valt. Het Regionaal LandschapKempen en Maasland bouwde, met de steunvan de stad Genk, een nieuw Landschaps-centrum uit, met een ruim informatieaanbodover natuur en landschap in de regio.

8

PROCESAanpak Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

1

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

Met dit Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen worden de inspannin-gen (vroeger en nu) van de diverse overheden gehonoreerd en wordt con-creet gewerkt aan de effectieve realisatie van de natuurdoelen van deEuropese Unie. Het masterplan is tot stand gekomen in nauwe samenwer-king met verschillende partners (zowel ambtenaren, vertegenwoordigersvan sociaal-economische organisaties als mandatarissen van de betrokkengemeentebesturen en van de provincie Limburg). Het masterplan bouwteen brug tussen natuurbehoud en toerisme door in te gaan op de bescher-ming en ontwikkeling van natuur en op de kansen en mogelijkheden voorhet natuurgericht toerisme in onze regio.

gebied, waarbij alle terreinen publiekeeigendom zijn of worden. Het beheer vanhet geheel binnen de perimeter van hetNationaal Park Hoge Kempen gebeurt doorde Vlaamse overheid, met name door eenintensieve samenwerking tussen de afdelingNatuur en de afdeling Bos en Groen, innauwe samenspraak met de provincieLimburg en de betrokken gemeente-besturen.Het project ‘Nationaal Park Hoge Kempen’kadert volledig in de doelstellingen van deVlaamse regering zoals onder andere vastge-legd in het regeerakkoord en de beleidsnota’svan verschillende Vlaamse ministers, vanhet MINA-plan 2, het RuimtelijkStructuurplan Vlaanderen, het Actieplanvoor Limburg en het Voorontwerp RuimtelijkStructuurplan provincie Limburg.Met een ‘Nationaal Park Hoge Kempen’wordt zeer concreet ingespeeld op de doel-stellingen van het ‘Decreet betreffende hetNatuurbehoud en het Natuurlijk milieu’, inhet bijzonder de creatie van grote eenhedennatuur (GEN) in het Vlaams EcologischNetwerk (VEN).Er wordt ook een concrete Vlaamse invul-ling gegeven aan het Europese netwerk vannatuurgebieden NATURA 2000, zoals dit opvraag van de Europese Unie en in uitvoeringvan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnuitgebouwd moet worden.

Aanpak Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

9

Venwitsnuitlibel

De creatie van het Nationaal Park HogeKempen steunt op de fundamenten die inhet verleden zijn gelegd, dankzij de inzet eninspanningen van diverse overheden. Het voormalig Bestuur van Waters en Bossen(en met name toenmalig houtvester MarcRoskams) hanteerde van in de jaren zeventigeen aankooppolitiek om ecologisch belangrij-ke bosen natuurgebieden op de HogeKempen stap voor stap aan te kopen. Met de gemeentebesturen vanMaasmechelen en Lanaken werden langlo-pende huurovereenkomsten voor waardevol-le heidegebieden afgesloten. Zo zijn de (vroegere) staatsnatuurreservaten- nu officieel ‘Vlaamse natuurreservaten’,beheerd door de afdeling Natuur - MechelseHeide, Ven onder de Berg (Maasmechelen),Vallei van de Ziepbeek en Neerharenheide(Lanaken) tot stand gekomen.Actueel ligt er binnen de perimeter van hetnationaal park ook één bosreservaat,Lanklaarderbos-Saenhoeve in Dilsen-Stokkem, eigendom van en beheerd door deafdeling Bos en Groen. Grote boscomplexen, zoals Heiwijk(Maasmechelen), Pietersembos enIsaekshoef (Lanaken) en Lanklaarderbos(Dilsen-Stokkem) zijn aangekocht door deVlaamse overheid. Via het Bosdecreet wor-den de gemeentebossen beheerd door deafdeling Bos en Groen. Het provinciebestuur van Limburg kocht inde jaren zeventig een terrein (7 hectare) in de Ziepbeekvallei. In het provinciale MilieubeleidsplanLimburg 1999 - 2003 wordt in actie 12 vanhoofdstuk 5 (Gebiedsgericht milieubeleid)de ontwikkeling van het Nationaal ParkHoge Kempen expliciet gesteund. Onder andere om deze inspanningen uit hetverleden te honoreren, is het een belangrij-ke doelstelling van dit masterplan om tekomen tot één groot aaneengesloten natuur-

© W

ILDL

IFE

PICT

URES

/ H

. VER

BIES

EN

ROL VAN DE OVERHEID


10

EUROPA EN HET VLAAMSE NATUURBELEID

Deze Vogelrichtlijn resulteerde voorVlaanderen in een aanpassing van de jacht-wetgeving in de periode 1981-1988 en in eenBesluit van de Vlaamse Regering van 17oktober 1988.

In dit besluit werden 23 speciale bescher-mingszones afgebakend, met een totaleoppervlakte van bijna 98.000 ha. 7 zijn inte-graal beschermd, 16 ten dele (het gaat danover een aantal zoneringen op de gewest-plannen en specifieke habitats,leefomgevingen, voor - in dit geval - vogels-oorten).In Limburg zijn drie speciale beschermings-zones integraal beschermd:• Mechelse Heide en Vallei van de Ziepbeek.

De totale oppervlakte, 2344 ha, is groter dande bestaande Vlaamse natuurreservaten.Soorten die opgenomen zijn in ‘Bijlage I’van de Vogelrichtlijn (en die aanleidingmoeten geven tot alle nodige maatregelenom de leefgebieden van deze soorten instand te houden en te herstellen) en dieals broedvogel in deze speciale bescher-mingszone voorkomen zijn nachtzwaluw,wespendief, blauwborst, boomleeuweriken zwarte specht.

• De Maten (591 ha)• Bokrijk en omgeving (781 ha)

Daarnaast zijn delen beschermd binnen deperimeter van volgende LimburgseVogelrichtlijngebieden:• Noord-Limburg• Militair domein Leopoldsburg en Vallei

van de Zwarte beek • Vijvercomplex Midden-Limburg

De Europese Unie beïnvloedt het Vlaamse natuurbeleid met richtlijnen, verordeningen enfinanciële instrumenten. Een richtlijn moet door elke lidstaat van de Europese Unie omge-zet worden in eigen wetgeving. Een verordening biedt de mogelijkheid om gebruik temaken van Europese financiële ondersteuning voor maatregelen. Bij de financiële instru-menten zitten specifieke fondsen en programma’ s (Europees Fonds voor RegionaleOntwikkeling, LIFE, Interreg, …) van de Europese Unie om welbepaalde natuurprojectente ondersteunen.

Vogelrichtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979 tot behoud van de vogelstand ©

WIL

DLIF

E PI

CTUR

ES /

H. V

ERBI

ESEN

Boomleeuwerik


11

• Houthalen-Helchteren, Meeuwen-Gruitrode en Peer

• Hamonterheide, Hageven, Buitenheide,Stamprooierbroek, Mariahof

• Demervallei

In de Vogelrichtlijngebieden zijn een aantalspecifieke maatregelen van kracht:• MER-plicht bij de aanleg van transportlei-

dingen, ruilverkaveling en landinrichting,wijziging waterhuishouding;

• Specifieke jachtvoorschriften (geen ver-gunningen voor nachtelijke eendenjacht,geen jacht op Smient en Wintertaling);

• Ministeriële omzendbrief naar Polders enWateringen voor een ecologisch meer ver-antwoord waterbeheer;

• Specifieke maatregelen in het kader vanhet Mestdecreet;

• Geen toelating voor permanente omlopenvoor motorvoertuigen;

• Toepassing van de natuurvergunnings-plicht, in uitvoering van hetNatuurdecreet.

Roodborst-tapuit

Deze richtlijn heeft als doel om samen metde Vogelrichtlijn een Europees netwerk tecreëren met speciale beschermingszonesvoor planten en dieren: NATURA 2000.De richtlijn hanteert 2 bijlagen.Bijlage I geeft 253 habitattypen, daarvankomen er 44 voor in Vlaanderen. Binnen deperimeter van het Nationaal Park HogeKempen zijn oligotrofe (voedselarme) wate-ren, Noordatlantische vochtige heide metgewone dophei, droge heide, heischralegraslanden, overgangs- en trilveen, slenkenin veengronden en oude zuurminnende bos-sen met zomereik op zandgronden de aan-wezige habitattypes uit bijlage I van deHabitatrichtlijn.

Bijlage II is een soortenbijlage, met de soor-ten die op Europees niveau beschermingnodig hebben; in Vlaanderen komen daar-van 21 soorten voor.Beekprik, bittervoorn en gevlekte witsnuitlibel zijn soorten uit deze bijlage IIdie (kunnen) voorkomen binnen de perimeter van het Nationaal Park Hoge Kempen.

De Vlaamse regering keurde een voorstelgoed met een totale oppervlakte aan speciale beschermingszones in uitvoeringvan de Habitatrichtlijn van 102.000 hectare. Dit voorstel moet nog worden bekrachtigddoor de Europese Commissie.

Europese Habitatrichtlijn (92/43/EEG) van 21 mei 1992

© W

ILDL

IFE

PICT

URES

/ D

. ARN

HEM


12

NATIONAAL PARK: DEFINITIE

De gewest-plannen van

heel Vlaanderenmet de grote

groene vlek vanhet Nationaal

Park HogeKempen

Hoge Kempen van 5746 hectare tot standkomen. Het beheer is gericht op de optimaleontwikkeling van de ecologische potenties,het behoud en de ontwikkeling van de biodi-versiteit. In een nationaal park wordtgewerkt met een zonering waarbij recreatiefmedegebruik mogelijk is, rekening houdendmet de ecologische draagkracht.Ontdekking, beleving, verkenning en onder-zoek van natuur en landschap zijn mogelijkdoor een aangepaste infrastructuur en(be)geleiding. Het begrip ‘Nationaal Park’ vergt geen nieu-we juridische instrumenten. De term ‘Nationaal Park’ is een kwaliteitsla-bel, een manier om uitstraling te geven aaneen voor Vlaanderen uniek groot natuurge-bied. Het moet een voorbeeld worden vanduurzame ontwikkeling. Het is een aanpak om voor een breedpubliek duidelijk te maken wat ‘zorgen voorde natuur’ betekent en hoe een grote een-heid natuur (in ontwikkeling) er kan uitzien.Zo worden belangrijke doelen uit hetNatuurdecreet verduidelijkt en effectiefgerealiseerd.

Een nationaal park is - volgens een interna-tionaal gehanteerde definitie - een natuurge-bied met een aaneengesloten oppervlaktevan minstens 1000 hectare. Hoofdfunctie van een nationaal park isnatuurbehoud, maar in een nationaal park isrecreatief medegebruik (wandelen, fietsen,paardrijden, natuurbeleving, natuuronder-zoek, …) mogelijk, in zoverre dat er geenschade wordt berokkend aan natuur enlandschap. In het dichtbevolkte Vlaanderen zijn er nogmaar weinig mogelijkheden om een aaneen-gesloten natuurgebied van meer dan 1000hectare te vinden. Twee uitzonderingen zijnhet Vlaams natuurreservaat ‘KalmthoutseHeide’ en omgeving en - in Limburg - hetcomplex ‘Den Teut - Tenhaagdoornheide’ inHouthalen - Zonhoven. Op het plateau vande Hoge Kempen ligt echter zonder twijfelhet grootste aaneengesloten natuur- en bos-gebied van heel Vlaanderen. Door het aan elkaar smeden van Vlaamsenatuurreservaten als De Mechelse Heide, hetVen onder de Berg, de Ziepbeekvallei en deNeerharenheide kan een Nationaal Park


13

Nationale parken bestaan in heel Europa. In Nederland, met een vergelijkbare bevol-kingsdichtheid als in Vlaanderen, maar meteen veel langere beleidstraditie inzake ruim-telijke ordening en natuurbeheer, is in 1980een programma gestart om een reeks natio-nale parken op te richten. In feite was er al sprake van twee ‘historischgegroeide’ nationale parken op de Veluwe(provincie Gelderland), met name de ‘HogeVeluwe’ (beheerd door een privé-stichting)en de ‘Veluwezoom’ (beheerd door deVereniging Natuurmonumenten). Via hetEuropese samenwerkingsprogramma ‘EcosOuverture’ is er trouwens een structurelesamenwerking tussen het RegionaalLandschap Kempen en Maasland vzw en deprovincie Gelderland om wederzijdse erva-ringen, met name bij beheer en inrichtingvan nationale parken, uit te wisselen.In 1984 werd Schiermonnikoog als eerste‘nationaal park in oprichting’ (in uitvoeringvan het ‘nieuwe’ programma) ingesteld.Inmiddels zijn er 17 Nederlandse nationaleparken (9 zijn definitief ingesteld, 7 inoprichting en 1 in voorbereiding) en wordtgrensoverschrijdend met Vlaanderen samen-gewerkt in het zogeheten ‘Grenspark deZoom - Kalmthoutse Heide’, dat officieelingesteld werd op 17 oktober 2001.Bij de in Nederland gehanteerde definitiegeldt dat het aaneengesloten gebieden vantenminste 1000 hectare zijn, met een bijzon-der landschap, planten- en dierenleven. De oppervlakte van de Nederlandse natio-nale parken gaat van 1350 tot 7100 hectare.Er zijn goede mogelijkheden voor recreatiefmedegebruik. Natuurbeheer en natuuront-wikkeling worden geïntensiveerd, natuur-en milieueducatie, natuuronderzoek en vor-men van natuurgerichte recreatie wordengestimuleerd. De nationale parken behorentot de kerngebieden van de EcologischeHoofdstructuur, de ‘groene ruggengraat’

van Nederland.Het is de Nederlandse rijksoverheid die ver-antwoordelijk is voor het functioneren vande nationale parken als geheel. De nationaleparken zelf zijn in eigendom en in beheer bijverschillende instanties. Voor de overheidzorgt Staatsbosbeheer als ‘verzelfstandigde’overheidsorganisatie voor nationale parkenals De Weeribben en De Duinen van Texel.Elk nationaal park heeft een bezoekerscen-trum. Hier krijgen bezoekers informatie enworden educatieve activiteiten georganiseerd.Het bezoekerscentrum vormt meestal hetvertrekpunt voor wandelingen of excursies.Het bezoekerscentrum staat steeds aan derand of in de directe omgeving van hetnationaal park op een goed bereikbare pla-ts. Voorbeelden in de buurt van Limburg zijnhet Nationaal Park ‘De Groote Peel’ (op hetgrondgebied van de gemeenten Asten, Meyelen Nederweert) en het Nationaal Park ‘DeMeinweg’ (ten oosten van Roermond, op hetgrondgebied van de gemeente Roerdalen),elk met een gloednieuw bezoekerscentrum.

NATIONALE PARKEN IN NEDERLAND

NationaalPark ‘De Meinweg’


14

In dit masterplan wordt een langetermijnvi-sie voorgesteld en wordt een meerjarenpro-gramma uitgestippeld om de ontbrekende‘puzzelstukken’ (om een groot aaneengeslo-ten natuurgebied te realiseren) op het ter-rein één voor één in te vullen. Dat kan gebeuren door terreinen aan tekopen, de witzandontginningen stap voorstap af te bouwen, de zandgroeven te ont-wikkelen tot nieuwe natuur, initiatieven tenemen voor de ontsnippering van het gebieden oplossingen te zoeken voor enclavesbinnen de perimeter van het (toekomstige)nationaal park. Tegelijk wordt de invulling van het VlaamsEcologisch Netwerk onderzocht en wordende krachtlijnen voor inrichting en beheerweergegeven. Er wordt ook gekeken naar

MASTERPLAN: PROCES EN INHOUD

Wulp

gewenste aanpassingen van het gewestplan.De zogenaamde ‘enclaves’ (bestemmingenof activiteiten die nog binnen de perimetervan het nationaal park liggen, maar er nietmee compatibel zijn) worden niet brutaal‘aangepakt’, maar er wordt een ‘uitstapsce-nario’ voor elke enclave voorgesteld. Binnen de perimeter worden krachtlijnenvoor recreatief medegebruik uitgetekend. In de periferie van het nationaal park wordtvooral gekeken naar de mogelijkheden voorde ontwikkeling van het natuurgericht toe-risme, met speciale aandacht voor creatieve,vernieuwende voorstellen op vlak van voor-lichting, educatie en draagvlakverbreding.

Proces: sturing en begeleiding

Bij de voorbereiding van dit MasterplanNationaal Park Hoge Kempen is een procesopgezet waarbij alle elementen uit deopdracht werden voorbereid in een kern-groep, met medewerkers van het RegionaalLandschap Kempen en Maasland vzw, amb-tenaren van de afdeling Natuur, van de afde-ling Bos en Groen en van het provinciebe-stuur van Limburg.De kerngroep kwam vanaf oktober 2000 totseptember 2001 maandelijks bij elkaar.

Er is ook een stuurgroep samengesteld, metvertegenwoordigers van de betrokkengemeenten (As, Dilsen-Stokkem,Maasmechelen, Lanaken, Zutendaal enGenk), van de Bestendige Deputatie vanLimburg en van diverse sociaal-economi-sche groepen. Deze stuurgroep kwam vanafapril 2001 tot en met september 2001 maan-delijks bij elkaar. De door de kerngroepvoorbereide hoofdstukken van het master-plan werden ter goedkeuring voorgelegd aande stuurgroep. Doelstelling was om tekomen tot breed gedragen voorstellen.

© W

ILDL

IFE

PICT

URES

/ H

. VER

BIES

EN


15

© J

. TR

UYE

N 2

001

Afbakening Nationaal Park Hoge Kempen

Perimeter Nationaal ParkHoge Kempen

Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing


16

Dit proces verliep in een zeer positieve enconstructieve sfeer. Simultaan is overleggepleegd met een waaier van betrokkenen,die als klankbord fungeerden om de voor-stellen in dit masterplan te toetsen aan dehaalbaarheid.

Het is dus erg belangrijk te beklemtonen datdit masterplan ook gedragen wordt door debetrokken lokale besturen en dat er een ste-vig draagvlak is om de voorstellen uit ditmasterplan verder te realiseren.De meerwaarde van het masterplan is ookdat in de schoot van het RegionaalLandschap Kempen en Maasland een

samenspraak tot stand gekomen is, waarbijde afdeling Natuur en de afdeling Bos enGroen op dezelfde golflengte kwamen bij hetuitstippelen van de krachtlijnen voor inrich-ting en beheer van het hele gebied. Erg belangrijk is ook dat er bruggen zijngebouwd tussen de diverse overheden(gemeenten, provincie en Vlaamse overheid)en dat er een overleg tussen de sectorennatuurbehoud en toerisme tot stand kwam.In het Vlaamse Milieubeleidsplan 1997 -2001 of MINA-plan 2 wordt in het hoofdstuk2 ‘Doelgroepen’ trouwens een pleidooigehouden om het overleg met de doelgroep‘Recreatie en toerisme’ te verbeteren.


17

In dit masterplan komen volgende elementen aan bod:

Afbakening, inrichting en beheer• een perimeter voor het Nationaal Park

Hoge Kempen,• een voorstel van inpassing in het

Vlaams Ecologisch Netwerk,• de koppeling met ruimtelijke

uitvoeringsplannen,• de mogelijkheden voor

natuurinrichting,• de mogelijkheden voor ecologische

ontsnippering,• een reeks uitstapscenario’ s voor de

enclaves,• de krachtlijnen voor de natuurricht-

plannen,• de natuurdoelen,• de krachtlijnen voor recreatief mede-

gebruik.

Natuurgericht toerisme, voorlichting eneducatie• bevordering van het natuurgericht toe-

risme, rekening houdend met de eco-logische draagkracht van de regio,

• formuleren en ontwikkelen van crea-tieve en vernieuwende initiatievenvoor voorlichting, educatie en draag-vlakverbreding,

• een permanente communicatie vooreen breed publiek in de regio.

Taakverdeling en financiering• aankoop en beheer van natuur en bos,• mogelijkheden voor publiek private

samenwerking,• begroting, timing en financiering,• de rol van de verschillende partners

binnen het proces (taakverdeling).

Een andere belangrijke meerwaarde in ditmasterplan is verder dat niet alleen demogelijkheden voor natuurbeheer en natuurontwikkeling aan bod komen, maar evenzeer en evenwichtig de kansenvoor recreatief medegebruik en natuurgericht toerisme. Voortbouwend op dit overleg, wordt in ditmasterplan een lans gebroken om dit over-leg, als sturing en begeleiding bij de verdererealisatie van het concept, in de toekomst tecontinueren om de lokale en provincialebetrokkenheid bij de realisatie van hetNationaal Park Hoge Kempen te garanderenen te versterken.

© R

LKM

/ E

. CHR

ISTI

S

Inhoud

18

De voorgestelde perimeter voor het Nationaal Park Hoge Kempen is hetresultaat van een evenwichtsoefening tussen ambitie en realiteitszin. Het masterplan gaat over de zone binnen de perimeter (het eigenlijkenationaal park) en geeft aan welke ontwikkelingsmogelijkheden (metname inzake natuurgericht toerisme) er mogelijk of wenselijk zijn in deinvloedssfeer buiten de perimeter van het Nationaal Park Hoge Kempen.In dit hoofdstuk worden de linken gelegd met het Vlaams ecologisch net-werk en met het ruimtelijk beleid. De impact van de wegeninfrastructuurdie het Nationaal Park doorsnijdt, wordt via ontsnipperende maatregelen(onder andere aanleg van ecoducten) gemilderd. Voor de enclaves wordenuitstapscenario’ s voorgesteld. Bij inrichting en beheer komen zowel deecologische als de recreatieve krachtlijnen aan bod.

PERIMETERAfbakening, inrichting en beheer

2

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

Afbakening, inrichting en beheer

19

NATUUR ALS HOOFDFUNCTIE

In het Nationaal Park Hoge Kempen isnatuur de hoofdfunctie. Bij de afbakening(het uittekenen van de perimeter) is vanzelf-sprekend sterk rekening gehouden met deactuele en potentiële ecologische waardevan de terreinen. Ook de actuele eigen-domstoestand (grotendeels publieke eigen-dommen) speelde een belangrijke rol, zon-der evenwel een logische begrenzing uit hetoog te verliezen. De totale oppervlakte binnen de perimeterbedraagt 5746 ha.

Van deze oppervlakte ligt:• 3022 ha (53 %) op het grondgebied van

Maasmechelen• 1349 ha (23 %) op het grondgebied van

Lanaken• 435 ha (8 %) op het grondgebied van

Dilsen-Stokkem• 367 ha (6 %) op het grondgebied van As• 313 ha (5 %) op het grondgebied van Genk• 260 ha (5 %) op het grondgebied van

Zutendaal

Belangrijke overwegingen bij de aflijningvan deze perimeter zijn:• De overwegend groene bestemmingen op

de gewestplannen Limburgs Maasland enHasselt-Genk. De oppervlakte ‘groenebestemmingen’ op de gewestplannenbedraagt 5472 ha of 95 %.

• De grote oppervlakte publieke eigendom-men: circa 4800 ha (83 %) van de totaleoppervlakte is publieke eigendom. Ditbetekent: eigendom van de betrokkengemeenten, de Vlaamse overheid, de provincie of de GewestelijkeOntwikkelingsmaatschappij (GOM)Limburg.

• De grote oppervlakte van natuurterreinenen bossen die beheerd worden door deVlaamse overheid, in casu de afdeling Bosen Groen en de afdeling Natuur.

• 3100 ha wordt actueel beheerd door deafdeling Bos en Groen: • 1430 ha is domeinbos, eigendom van

de Vlaamse overheid;• 1670 ha is eigendom van de betrokken

gemeentebesturen As, Dilsen-Stokkem,Maasmechelen, Genk, Lanaken enZutendaal.

• 922 hectare wordt beheerd door de afdeling Natuur:• 7 ha is eigendom van de provincie• 24 ha van de Vlaamse overheid• Het grootste deel van de overige opper-

vlakte is eigendom van de gemeentenMaasmechelen en Lanaken.

Samen maakt dit nu 4022 ha of 70 % vanhet toekomstige nationaal park.

• De aanwezige speciale beschermingszonesdie aangeduid zijn in uitvoering van deEuropese Vogel- en Habitatrichtlijn. De oppervlakte van het integraalbeschermde Vogelrichtlijngebied‘Mechelse Heide en Vallei van deZiepbeek’ bedraagt 2344 ha. De oppervlakte van het aangemeldeHabitatrichtlijngebied ‘Mechelse Heide enVallei van de Ziepbeek’ bedraagt 2381 ha.

• De oppervlakte die actueel de facto geenbos of natuurterrein is, bedraagt slechts680 ha (minder dan 12 % van de opper-vlakte binnen de perimeter).

Voor alle duidelijkheid

Ook buiten de perimeter van het nationaal park liggen (zeer) belangrijkenatuurgebieden. De aanduiding van dezeperimeter betekent dus helemaal niet datalleen ‘binnen’ de perimeter sprake zouzijn van bijzondere en/of waardevollenatuurterreinen.


20

© P

ROVI

NCIA

AL N

ATUU

RCEN

TRUM

/ G

. GOM

MER

S

Gewestplanbestemmingen


21

© J

. TRU

YEN

2001

Publieke eigendommen


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Eigendommen van gemeenten en Vlaams gewest,beheerd door de afdeling Bos en Groen

Eigendommen van gemeenten, provincie enVlaams gewest, beheerd door de afdeling Natuur

Eigendommen van gemeenten (nog niet beheerd door de Vlaamse overheid)

Overige publieke eigendommen (GOM)

Privé eigendom

Koninklijk domein


22

Er is afgezien van een oorspronkelijk idee omeen kernzone en bufferzones aan te duiden.Het bleek vrij subjectief te zijn om bufferzo-nes aan te duiden en het zou vooral (voor de‘buitenwereld’) veel onduidelijkheid veroor-zaken. Eén enkele perimeter geeft voor ieder-een duidelijk aan waar de grens van het (toe-komstige) nationaal park loopt. Het behoort trouwens tot de permanenteopdracht van het Regionaal LandschapKempen en Maasland vzw om in samenwer-

In uitvoering van het ‘Decreet betreffendehet Natuurbehoud en het Natuurlijk milieu’ (21 oktober 1997, B. S. 10 januari 1998), ver-der aangeduid als het ‘Natuurdecreet’ wordtde creatie van een Vlaams EcologischNetwerk (VEN), met een oppervlakte van125.000 hectare vastgelegd. In het VEN isnatuur de hoofdfunctie.In dit VEN zitten Grote Eenheden Natuur(GEN), dat zijn terreinen die nu een grotenatuurwaarde hebben, en Grote EenhedenNatuur in Ontwikkeling (GENO), dat zijngebieden die door natuurontwikkeling kun-nen uitgroeien tot waardevolle terreinen(bijvoorbeeld oude grindgaten, zandwinnin-gen, terrils, ...). Binnen de 5 jaar na het van kracht wordenvan het decreet (dat was 20 januari 1998)moet het VEN afgebakend zijn.Binnen de 10 jaar moeten er natuurricht-plannen voor het VEN opgesteld zijn.Naast het VEN is er sprake van het IVON, ofhet ‘Integraal Verwevings- enOndersteunend Netwerk’. In dit IVON ligt 150.000 ha verwevings-gebied. In deze verwevingsgebieden wordtnatuur ‘verweven’ met andere functies zoals

Kern- en bufferzones

Inpassing in het Vlaams Ecologisch Netwerk

recreatie, bosbouw en landbouw. Ook voordeze verwevingsgebieden geldt: afbakeningbinnen de 5 jaar; natuurrichtplannen binnende 10 jaar. In de verwevingsgebieden isnatuur een nevenschikkende functie.De procedure tot afbakening van VEN enIVON is nog niet afgerond. Voor hetNationaal Park Hoge Kempen is een natuur-richtplan in voorbereiding.Actueel is door de Vlaamse overheid prio-riteit gegeven aan de aflijning van de‘Gewenste Natuur- en Bosstructuur’. Niet alleen VEN en IVON, maar ook degewenste locaties voor bosuitbreiding en eenreeks ‘groene gewestplanwijzigingen’ zullenbinnen deze structuur worden aangeduid. Inhet Vlaams regeerakkoord is vastgelegd datvoor heel Vlaanderen 38.000 hectare een‘groene gewestplanwijziging’ moet onder-gaan. Binnen de perimeter van het natio-naal park is natuur de hoofdfunctie. Binnende voorgestelde perimeter van het NationaalPark Hoge Kempen zou de volledige opper-vlakte dan ook moeten worden aangeduidals GEN of als GENO. Het Nationaal ParkHoge Kempen zou dus bij voorkeur integraalin het VEN moeten liggen.

king met al haar leden (met name de geme-nten) en partners in de (brede) omgevingvan het toekomstige nationaal park initiatie-ven, projecten en voorstellen te stimulerenen te ondersteunen voor een beter beheervan natuur en landschap en voor de ontwik-keling van het natuurgericht toerisme in deregio. Ook de Vlaamse overheid wil in uit-voering van (de zorgplicht uit) hetNatuurdecreet dergelijke projecten en initia-tieven ondersteunen.


23

Binnen de perimeter van het nationaal parkzou de integrale oppervlakte een groenebestemming moeten krijgen. Dit is ook belangrijk om de hele oppervlakteals VEN te kunnen aanduiden. Ook na eenzeer recente wijziging van het gewestplan‘Limburgs Maasland’ (waar het grootste deelvan het nationaal park in ligt) blijven er eenaantal anomalieën bestaan: dit zijn gewest-planbestemmingen die niet in overeenstem-ming zijn met de hoofdfunctie natuur in hetnationaal park. De Vlaamse overheid besliste om (met uit-zondering van de lopende zaken) geengewestplanwijzigingen meer uit te voerenvolgens de ‘oude procedure’.Dit betekent dat nu, conform het Decreet

houdende de organisatie van de ruimtelijkeordening (18 mei 1999, B.S. 8 juni 1999), eenruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) nodig is omde noodzakelijke bestemmingswijzigingen terealiseren.

Elementen die nodig zijn in een Ruimtelijkuitvoeringsplan (RUP):• bestemming natuurgebied, natuurreser-

vaat en ontginning met nabestemmingnatuurgebied voor alle nog bestaande ano-malieën, binnen de perimeter van hetNationaal Park Hoge Kempen;

• ruimte voor herlokalisatie, bij voorkeur inMaasmechelen, bij de verhuizing van debedrijven die nu op het industrieterrein‘Op de Berg’ gelegen zijn.

Koppeling met ruimtelijke uitvoeringsplannen

Natuurinrichting

Op 23 juli 1998 (B. S. van 10 september1998) keurde de Vlaamse regering een eer-ste uitvoeringsbesluit van het nieuweNatuurdecreet goed. In dit uitvoeringsbesluit wordt onder anderede organisatie van de natuurinrichting gere-geld. Natuurinrichting is een krachtig instru-ment voor de natuursector.

Met natuurinrichtingsprojecten worden ter-reinen (in de grootte - orde van minder dan100 tot enkele honderden hectare) volledigingericht en ontwikkeld via onder meerkavelruil, verwerving van natuurterreinen,aanpassing waterbeheer, … in functie van decreatie van grote eenheden natuur. De afdeling Natuur stuurt de projecten en deVlaamse Landmaatschappij (VLM) krijgt eenbelangrijke rol bij de uitvoering van denatuurinrichtingsprojecten.

Voor de creatie van het nationaal parkwordt voorlopig geopteerd om het instrument ‘natuurinrichting’ hier echterniet te gebruiken.

De argumenten zijn de volgende:• De bestaande instrumenten (verwerving

en beheer door de Vlaamse overheid) zijnkrachtig genoeg om alle gewenste doelente bereiken.

• Een van de nadelen van natuurinrichtings-projecten is de soms nogal omslachtigeprocedure die veel tijd en energie kankosten.

• Voor Limburg wordt geopteerd om ditinstrument en dus ook de beschikbaremiddelen en menskracht prioritair opandere locaties in te schakelen (Smeetshofin Bocholt, Bergerven in Neeroeteren,Vallei van de Zwarte Beek in Beringen).


24

© J

. TR

UYE

N 2

001

Speciale beschermingszones Vogelrichtlijn


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing

Vogelrichtlijngebied


25

© J

. TR

UYE

N 2

001

Speciale beschermingszones Habitatrichtlijn (ontwerp)


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing

Habitatrichtlijngebied (ontwerp)


26

ONTSNIPPERINGnemen. In het bijzonder voortbouwend op de(gedetailleerde en goed onderbouwde) voor-stellen die zijn uitgewerkt door AMINAL,afdeling Algemeen Natuur- en Milieubeleid,cel natuurtechnische milieubouw en deAdministratie Wegen en Verkeer Limburgwillen we volgende ontsnipperingsvoorstellenmee naar voor schuiven:

E 314: ecoducten en ecotunnels

• Bouw van een ecoduct ter hoogte van kilo-meter 8,4.

• Bouw van een ecoduct ter hoogte van kilo-meter 9,5.

• Ombouwen van brug 23 (As - Wiemes-meer) tot ecoduct, met fietspad

• Aanpassen van brug 24 tot ecoduct, met fietspad

• Aanpassen van brug 25 tot ecotunnel, metaanpassing doorgang van bestaand fietspad

• Persen van kleine ecotunnels en herinrich-ting van bestaande tunnels onder de E 314

Gewestwegen

• Omvormen van het traject van de N 730(As - Wiemesmeer) door het NationaalPark Hoge Kempen tot fietspad, met voet-gangers- en ruitersverbinding, en als bij-komende randvoorwaarden: weghalenzwaar verkeer op N 744; een gepaste ont-sluiting van Genk-Oost en Genk-Zuid enbijkomende toegangsweg naar het militairdomein in Zutendaal.

• Onderzoek naar maatregelen om verkeers-slachtoffers bij fauna te verminderen op hettraject van de N 75 (Genk - Dilsen) dat hetNationaal Park Hoge Kempen doorsnijdt.

• Onderzoek naar maatregelen om verkeers-slachtoffers bij fauna te verminderen ophet traject van de N 763 (As -Maasmechelen) dat het Nationaal ParkHoge Kempen doorsnijdt.

Versnippering betekent onder andere dat deverplaatsing van wilde dieren verhinderd ofbelemmerd wordt door barrières. Dat kunneninfrastructuurwerken zijn (autowegen, spoor-wegen, kanalen, lintbebouwing, …), maar hetkunnen ook andere hinderpalen zijn bij demigratie van kleinere dieren, met name voorinvertebraten. Een voorbeeld zijn dichte,gesloten bosmassieven tussen open heide-gebieden, als onoverkomelijke barrière voorvlinders. Een belangrijk uitgangspunt voor ditmasterplan is dat er geen nieuwe versnippe-rende infrastructuur meer mag bijkomen. Dat betekent bijvoorbeeld geen verbredingen/of elektrificering van de oude spoorwegnaar Eisden, het zogenaamde Kolenspoor.Eventuele nieuwe infrastructuur (bijvoor-beeld voor de verbetering van verbindingenvoor het openbaar vervoer naar hetMaasland) wordt bij voorkeur gebundeld metde bestaande N 75. Gebruik van de bestaande- enkele - spoorlijn tot Eisden-Station met een(eventuele) verlenging tot Eisden-mijnterreinis wel mogelijk. Het is niet alleen nodig omnieuwe versnippering te vermijden, maar ookom actief ontsnipperingsmaatregelen te

E314

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER


27

Gemeentewegen

• Versmalling tot fietspad en afsluiting voor auto-verkeer van de Weg naar Heiwijk (zogenaamdetoeristische weg) tussen de Steenweg naar As (N 763) en de Weg naar Zutendaal (in relatie metinrichting nieuwe laad- en loskaai Sibelco).

• Onderzoek naar afsluiting voor doorgaand ver-keer en de mogelijke afbraak, met behoud van een fietspad, van de weg tussenRekem en Zutendaal, na definitieve sluiting vanhet Asielcentrum Rode Kruis en het KinderdorpMolenberg.

• Onderzoek naar maatregelen om verkeers-slachtoffers bij fauna te verminderen en verkeer opdeze verbinding te ontraden op de weg vanOpgrimbie naar Heiwijk.

Voor alle duidelijkheid : de oost -west verbindingen (behalve de wegvan Rekem naar Zutendaal) blijvenbehouden. Bij maatregelen wordtgezorgd voor een zorgvuldige commu-nicatie naar omwonenden.

Beheer van natuur, bos en bermen

• Creatie van een bosstructuur metopen corridors en open plekken.

• Uitvoeren voorstellen bermbeheerE 314 om migratie van invertebra-ten mogelijk te maken.

• Creatie van doorwaadbare plaatsenin grote plassen bij herstructureringzandgroeven.

Ecoduct

© ..

......

......

......

.


28

Orthofotoplan (1999)


Gemeentegrens

© P

ROVI

NCIA

AL N

ATUU

RCEN

TRUM

/ G

. GOM

MER

S


29

© J

. TRU

YEN

2001

Ontsnipperingsvoorstellen

Ombouwen van brug 23 (As-Wiemesmeer) tot ecoduct, met fietspad

Aanpassen van brug 24 tot ecoduct, met fietspad

Bouw van een ecoduct ter hoogte van kilometer 9,5

Bouw van een ecoduct ter hoogte van kilometer 8,4

Aanpassen van brug 25 tot ecotunnel, met aanpassing doorgang vanbestaand fietspad

Algemeen : persen vankleine ecotunnels en herinrichting van bestaande tunnels onderde E314

E314 : ecoducten en tunnels

Omvormen van het trajectvan de N 730 (As-Wiemesmeer) doorhet Nationaal Park Hoge Kempen tot fietspad, metvoetgangers- en ruiters-verbinding.

Onderzoek naar maat-regelen om verkeers-slachtoffers bij fauna teverminderen op het traject van de N 75 (Genk-Dilsen).

Onderzoek naar maatre-gelen om verkeersslacht-offers bij fauna te ver-minderen op het trajectvan de N 763 (As-Maasmechelen).

Gewestwegen

Gemeentewegen

Versmalling tot fietspaden afsluiting voor auto-verkeer van de Weg naarHeiwijk (zogenaamdetoeristische weg) tussen de Steenweg naar As(N763) en de Weg naarZutendaal.

Onderzoek naar maat-regelen om verkeers-slachtoffers bij fauna teverminderen en verkeerop deze verbinding teontraden op de weg vanOpgrimbie naar Heiwijk.

Onderzoek naar afsluitingvoor doorgaand verkeeren de mogelijke afbraak, met behoud van eenfietspad, van de weg tussen Rekem enZutendaal.


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing

1

2

3

4

5

A

B

C

I

II

III


30

© J

. TRU

YEN

2001

Belangrijkste enclaves


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing

Belangrijkste enclaves

1 Oude grindgroeve LKW(Dilsen-Stokkem)

2 Groeve ALGRI-Bormans(Dilsen-Stokkem)

3 Groeve Mechelse Heide(Maasmechelen)

4 Industrieterrein ‘Op deBerg’ (Maasmechelen)

5 Witzandgroeve ‘Berg’(Maasmechelen)

6 Witzandgroeve‘Kikbeekbron’(Maasmechelen)

7 Klooster van Opgrimbie

8 Crosscircuit‘Duivelsberg’(Opgrimbie)

9 Asielcentrum ‘TerDennen’ (Lanaken)

Kinderdagverblijf‘Molenberg’ (Lanaken)

10


31

ENCLAVES Binnen de voorgestelde perimeter voor hetnationaal park liggen nog een aantalbestemmingen of activiteiten die niet inovereenstemming zijn met de bestemming‘natuurgebied’; we noemen ze ‘enclaves’.Om, conform de internationaal gebruiktedefinitie voor een nationaal park, een ‘grootaaneengesloten natuurgebied’ te creëren,moeten deze enclaves omgevormd wordentot natuurgebied, niet alleen op papier,maar ook in de realiteit. Het is de bedoelingdat de totale oppervlakte binnen de perime-ter van het nationaal park volledig publiekeeigendom wordt en als een geheel wordtbeheerd door de Vlaamse overheid (vooralle duidelijkheid: met uitzondering van hetkoninklijk domein). Actueel is 83 % van de

totale oppervlakte reeds in publieke handen(eigendom van gemeenten, provincie, GOMof Vlaamse overheid) en worden de belang-rijkste bossen en natuurterreinen (70 %)beheerd door respectievelijk de afdeling Bosen Groen en de afdeling Natuur.De Vlaamse overheid kan verschillendeinstrumenten inschakelen om de resterendeterreinen te verwerven. Dat kan gaan vanhet gebruik van het recht van voorkoop inuitvoering van het Natuurdecreet of eenminnelijke schikking voor aankoop tot eenonteigening, in uitvoering van hetNatuurdecreet. Voor elke enclave is eentijdspad en een duidelijke taakverdelingvoor ‘uitdoving’ en herinrichting nodig. We geven de aangewezen ‘uitstapscenario’s’.

Van noord naar zuid zijn de belangrijkste kleine en grote enclaves, binnen de voorgestelde perimeter voor het Nationaal Park Hoge Kempen:

• Enkele kleinere - al dan niet verlaten - grind- en/of zandgroeves (Dilsen-Stokkem)

• De actueel nog geëxploiteerde grind- en witzandgroeves (Maasmechelen).

• Het industrieterrein ‘Op de Berg’ (Maasmechelen).

• Enkele kleine ‘witte vlekken’ (bestemd als militair domein) ten zuiden van de E 314, op het grondgebied van Zutendaal.

• Het crosscircuit ‘Duivelsberg’ (Opgrimbie).

• Het koninklijk domein met kloostergebouwen (Opgrimbie).

• Het voormalige preventorium ‘ OLV Ter Dennen’ (Lanaken), nu in gebruik als opvang-centrum voor vluchtelingen door het Rode Kruis Vlaanderen.

• Het kinderdagverblijf ‘Molenberg’ (Lanaken).

• Enkele zonevreemde gebouwen.

Aanduiding enclaves


32

Uitstapscenario’ s

Voor de belangrijkste kleine en grote encla-ves, binnen de voorgestelde perimeter voorhet Nationaal Park Hoge Kempen, wordenvolgende voorstellen geformuleerd:

• Verlaten grindgroeve (Dilsen-Stokkem). Inrichting van de verlaten ‘LKW’- groevenaar natuurgebied is wenselijk. Een bestaand BPA dat een herbestemmingals crossterrein voorstelt, past niet bij eenbestemming als natuurgebied. Het beheer van deze groeve zou overge-dragen moeten worden naar de Vlaamseoverheid.

• Actueel nog geëxploiteerde grind- enwitzandgroeves De grindgroeves in het noorden beëindi-gen hun activiteiten in uitvoering van hetgrinddecreet in principe begin 2006.De grindgroeve 'ALGRI-Bormans' is nubijna uitgeput. Herinrichting als natuurge-bied is nodig. De grootste grindgroeve (Mechelse HeideZuid), uitgebaat door LimburgseBerggrinduitbating NV (LBU), is eensamenwerkingsverband van de grindex-ploitanten Gralex NV, Grindbedrijf SBS NVen Kiezelgroeve Varenberg NV.Het terrein is eigendom van de GOM-Limburg, die een concessie verleent aanLBU. Voor het oostelijk gedeelte van de'Mechelse Heide Noord' is ook een concessie verleend aan ALGRI NV.Het terrein is eigendom van de GOM-Limburg, die een concessie verleent aanLBU. Actueel vragen de exploitanten (drin-gend) een uitbreiding van de oppervlakteom het toegewezen volume berggrind tekunnen exploiteren. De Vlaamse regeringheeft nog geen beslissing genomen overdeze materie. Na grindexploitatie wil SCR-Sibelco hier een nieuwe witzandontgin-ning starten.

GrindgroeveALGRI-

Bormans(Dilsen-

Stokkem)

Grindhoeve LBU(Maasmechelen)

Witzandgroeve‘Kikbeekbron’

van SCR-Sibelco(Maasmechelen)

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER©

RLK

M /

M. D

E CO

STER

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER


33

Als hier een nieuwe witzandgroeve komt,zijn duidelijke randvoorwaarden voor deexploitatie (bijvoorbeeld een milieueffect-rapport met duidelijke informatie naar deimpact op het grondwater en mogelijkeeffecten op kwelzones in de Bosbeekvallei)en een einddatum voor de exploitatienodig. De exploitatie en herinrichting zou-den na 2030 afgewerkt moeten zijn. Voormeer details wordt ook verwezen naar hetprotocol in bijlage. Simultaan met de ont-ginning moet door de exploitant gezorgdworden voor de herinrichting van dezegroeve (zoals dat gebeurt voor de tweeandere zandgroeven) als een grote een-heid natuur in ontwikkeling, in nauw over-leg met de beheerders van het NationaalPark Hoge Kempen. De exploitatie van dezandgroeve ‘Kikbeekbron’ ten zuiden vande E 314 stopt in 2002. De exploitatie vande zandgroeve ‘Berg’ ten noorden van de E 314 stopt in 2012. Het beheer van de ter-reinen wordt dan overgedragen aan deafdeling Natuur als uitbreiding van hetVlaamse natuurreservaat ‘De MechelseHeide’.

• Industrieterrein ‘Op de Berg’(Maasmechelen). In dit masterplan wordtgeopteerd voor een geleidelijke verhuisvan alle activiteiten op dit terrein tegen2020. Een eerste scenario, samenhangendmet het vorige punt (nieuwe witzandex-ploitatie), is dat SCR-Sibelco betrokkenwordt in een operatie om tegen 2020 hethele terrein op te kopen, nog 10 jaar aanwitzandontginning en herstructureringkan werken en dat het terrein dan alsgeherstructureerd natuurgebied aan debeheerders van het nationaal park wordtovergedragen.* Een tweede scenario zou kunnen zijn dateen rollend fonds wordt gecreëerd met alsinkomsten een deel van de actuele heffingop de grindexploitatie en een toekomstigeheffing op de winning van witzand om de

verhuizing van de bestaande bedrijven ende ontmanteling van dit bedrijventerrein tefinancieren en te organiseren tegen eind2020. Bij deze operatie zijn ruimte en(financiële) middelen voor een nieuwindustrieterrein in Maasmechelen nodig.

• ‘Rode terril’ in Eisden.Na afloop van de exploitatievergunning:effectieve bestemming als natuurgebied.Ontginning kan in de tijd parallel lopenmet de grindontginning in Maasmechelen.Een aankoop van het terrein (actuelebestemming op het gewestplan: natuurge-bied) door de Vlaamse overheid is nodig.

Witzandgroeve‘Berg’ van SCR-Sibelco(Maasmechelen)

Industrieterrein‘Op de Berg’ (Maasmechelen)

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER©

RLK

M /

M. D

E CO

STER

*Dit scenario draagt de voorkeur weg van de gemeente Maasmechelen.


34

•Enkele kleine ‘witte vlekken’ op hetgewestplan (bestemd als militair domein)ten zuiden van de E 314, op het grondge-bied van Zutendaal. In overleg met demilitaire overheid kan worden gekeken inhoeverre deze terreinen nog nodig zijnvoor de (gewijzigde) militaire activiteitenin Zutendaal.

• Crosscircuit ‘Duivelsberg’ (Opgrimbie). Inhet masterplan wordt geopteerd voor aan-koop van het terrein door de Vlaamse over-heid en een verhuis van deze storenderecreatievorm naar een geschikt terreinbuiten het nationaal park. Actueel onderzoekt een interkabinetten-werkgroep binnen de Vlaamse regering deaanduiding van een beperkt aantal locatiesvoor de concentratie van lawaaisporten inVlaanderen. De verhuis van dit crosscircuitpast in deze benadering.

• Koninklijk domein met kloostergebouwen(Opgrimbie). De aanwezigheid van dezekloostergebouwen past niet in het conceptvan een ‘nationaal park’.* De bevoegde Vlaamse minister voor ruimte-lijke ordening, de heer Dirk Van Mechelen,gaf inmiddels de toelating om het omstre-den kloostergebouw verder af te werken.Tegelijk zijn door de milieubeweging bij deRaad van State procedures aangespannenom de vergunning te laten vernietigen. Hetis af te wachten wat de uitspraak ten grondezal zijn door de Raad van State.

• Het opvangcentrum voor asielzoekers ‘TerDennen’ (Rekem).Dit domein is sinds 1993 privé-eigendomen wordt gehuurd en beheerd door hetRode Kruis Vlaanderen. Er heerst actueelonduidelijkheid over het asielbeleid inVlaanderen en Limburg. Het Rode KruisVlaanderen ondervindt heel wat moeilijk-heden bij het vinden van gepaste locaties

Crosscircuit‘Duivelsberg’(Opgrimbie)

Koninklijkdomein met

klooster-gebouwen

(Opgrimbie)

Het opvang-centrum voor

asielzoekers ‘Ter Dennen’

(Rekem)

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER©

RLK

M /

M. D

E CO

STER

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

* Over deze zin bestond in de stuurgroep geen eensgezindheid.


35

om haar opdracht voor het federale Minis-terie van Maatschappelijke Integratie goedin te vullen. Een verhuis op korte termijnlijkt dan ook heel moeilijk. Bij een verhuismoeten een aantal randvoorwaarden zijnvervuld, met name een duidelijk beeld vande globale benodigde opvangcapaciteit inVlaanderen, de gewenste locaties en definanciële en sociale compensaties voor metname Het Rode Kruis Vlaanderen. We stellen voor dat tussen de Vlaamse enfederale overheid een overleg wordt geor-ganiseerd. Zo kan duidelijkheid wordenverkregen over het gewenste beleid om eendoor alle partijen gewenste oplossing tevinden en een timing uit te werken om hetterrein door de Vlaamse overheid te latenverwerven.

• Het Centrum voor Kinderzorg en Gezins-ondersteuning ‘Molenberg’ (Lanaken). In dit masterplan wordt geopteerd voor deaankoop van het terrein door de Vlaamseoverheid met afbraak van alle gebouwen eneen verhuis van dit verblijf naar geschiktelocaties buiten het nationaal park. De beheerders van Molenberg wensen opkorte termijn de activiteiten te decentrali-seren naar vier locaties in Beringen,Maasmechelen, Genk en Tongeren en zijnbereid om het terrein van ongeveer 25 hec-tare te verkopen. Ideaal zou een overeen-komst zijn waarbij het actuele gebruik, inafwachting van de realisatie van de viernieuwe gedecentraliseerde centra, nog bij-voorbeeld vier jaar zou kunnen verdergezet worden.

• Zonevreemde woningen.In het masterplan wordt geopteerd voorverwerving van de zonevreemde woningenbinnen de perimeter door de Vlaamse over-heid, in samenspraak met de huidige eige-naars, tegen een billijke vergoeding en meteen zorgvuldige timing.

Industrieterrein FN (Zutendaal).

In het voorontwerp van het ProvinciaalStructuurplan Limburg wordt voorgesteldom het industrieterrein met de oefenter-reinen van FN in Zutendaal geleidelijkuit te doven. In dit masterplan kunnenwe deze denkpiste bijtreden, omdat naopruiming van dit industriegebied (datgrenst aan de actueel voorgestelde peri-meter) het Nationaal Park Hoge Kempenuitgebreid kan worden met dit terrein ener een extra ‘toegangspoort’ gecreëerdkan worden in Zutendaal.

Kinderdorp‘Molenberg’(Lanaken)

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER


36

ECOLOGISCHE INRICHTING EN BEHEER In dit hoofdstuk worden de hoofdlijnen voorde gewenste ecologische inrichting en hetnatuur- en bosbeheer van het toekomstigeNationaal Park Hoge Kempen geschetst. Het zijn de krachtlijnen die moeten leidentot een eenvormige visie om het beheer vanalle delen van het geheel (bossen en natuur-terreinen) op elkaar af te stemmen.

De gedetailleerde voorstellen voor planning van ingrepen en beheer zullen tevinden zijn in:

a. de beheervisie van de afdeling Natuurvoor de ‘Oostrand Kempisch Plateau’, metonder meer de Vlaamse natuurreservaten‘De Mechelse heide’, ‘De Vallei van deZiepbeek’, ‘Ven onder de Berg’ en‘Neerharenheide’ en de speciale bescher-mingszones die in uitvoering van deEuropese Vogelrichtlijn enHabitatrichtlijn zijn aangeduid.

b. de natuurrichtplannen die na definitieveafbakening van het Vlaams EcologischNetwerk (VEN) en het IntegraalVerwevings- en Ondersteunend Netwerk(IVON) en in uitvoering van het Natuur-decreet opgesteld worden, onder andereop basis van de bovenvermelde beheers-visie. Voor het Nationaal Park HogeKempen wordt als 'strategisch project'door de afdeling Natuur, in samenwer-king met het Instituut voor Natuur-behoud, het Instituut voor Bosbouw enWildbeheer en de afdeling Bos en Groeneen natuurrichtplan voorbereid.

c. de beheerplannen die in uitvoering vanhet Natuurdecreet het beheer regelen voorde Vlaamse natuurreservaten. De afdelingNatuur wil binnen de perimeter van hetNationaal Park de bestaande Vlaamsenatuurreservaten stap voor stap uitbreidenen aan elkaar smeden tot één geheel.

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ F.

REN

ARD

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ B.

ODE

UR

Vliegend hertKleine zonnedauw


37

d. de ‘Beheervisie voor de domeinbossen,andere openbare bossen en bossen gele-gen in het VEN’ (september 2001), van deafdeling Bos en Groen dient als eenbelangrijke leidraad voor het beheer vande bossen binnen de perimeter van hetnationaal park.

e. de bosbeheerplannen die in uitvoeringvan het bosdecreet worden opgemaaktvoor alle bossen binnen de perimeter endie beheerd worden door de afdeling Bosen Groen. Er ligt binnen de perimetervan het nationaal park één bosreservaat(Lanklaarderbos-Saenhoeve, Dilsen-Stokkem, 84 ha). Het is voorlopig niet de bedoeling van deafdeling Bos en Groen om alle bossenbinnen de perimeter van het nationaalpark als één groot bosreservaat aan teduiden.

Groene zandloopkever

Heivlinder

Bloedrode heidelibelZwarte specht

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ M

. WAT

ELET

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

WIL

LOCX

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ F.

BOU

VE

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ L.

VAU

SORT


38

Principes

1. Behoud en optimale ontwikkeling van biodiversiteit

2. Mozaïeken en structuurvariatie op macro-en op microschaal

3. Ontwikkeling van grote aaneengesloteneenheden

4. Maximale verbindingen5. Ruimte voor spontane processen6. Ruimte voor alle successiestadia7. Vage grenzen en zomen8. Streekeigen soorten

Natuurstreefbeelden

Een centrale noord - zuid georiënteerdeopen, golvende vlakte met veel droge heidein de noordelijke helft en meer vochtigeheide in de zuidelijke helft, geflankeerd door

een oostelijke en een westelijke strook bos,met onder andere zomereiken - berkenbos,wintereiken - berkenbos, elzenbroekbos,berken - grove dennenbos en zure berken-bossen.Er zijn ook droge tot natte (relatief) voedsel-arme graslanden, landduinen, vennen, vij-vers, moerassen en bronbeken aanwezig.De bossen zijn meer open op de naar hetzuiden gerichte hellingen en vrij gesloten opde naar het noorden gerichte hellingen.Scherpe, rechtlijnige grenzen maken plaatsvoor vage, geleidelijke overgangen.Op de open terreinen is ook ruimte voorschrale graslanden, brem- en braamstruwe-len, solitaire bomen, boomgroepen en bosjes.In het bos is ook ruimte voor open, zonnigeplekken, (grillige) corridors en - permanent -alle successiestadia (vanaf het pionier-stadium tot oude aftakelende bossen).

Mechelse Heide

© R

LKM

/ E

. CHR

ISTI

S


39

De aanwezigheid van alle successiestadiakan een gevolg zijn van calamiteiten (storm,brand, ziekte) of het gevolg van bewusteingrepen om steeds een zekere oppervlaktepioniersbos te houden als leefomgeving voorde typische soorten (fauna en flora) van ditbostype.

Hoofdlijnen

Bij het voorgaande onderdeel‘Natuurstreefbeelden’ en bij het volgendedeel ‘Natuurdoelen’ wordt aangegeven voorwelk soort natuur gekozen wordt. Om dezestreefbeelden en doelen te bereiken zijninrichting en beheer nodig. Bij éénmalige, structurele ingrepen sprekenwe van ‘inrichting’ . Een voorbeeld is de her-structurering van de zandgroeven. Ook bijhet waterbeheer kunnen inrichtingsmaatre-gelen nodig zijn om spontane processen eenkans te geven. Voorbeelden zijn de opstu-wing en demping van greppels en grachtenom vernatting van de heide en ontwikkelingvan broekbos in gang te zetten. Een her-structurering van bestaande waterlopen ismogelijk om beken te laten ‘opgaan in hetlandschap’.Bij terugkerende (niet-structurele en meerfrequent herhaalde) maatregelen wordt determ ‘beheer’ gebruikt. Er zal bij het beheergebruik worden gemaakt van vele ‘klassieke’beheersvormen zoals: kappen, plaggen,maaien, begrazing, selectieve hoogdunning,plentering (individueel uithalen van bomen),kleinschalige kaalkap, … om mozaïeken enstructuurdiversiteit op macro- en micro-schaal te handhaven.Op basis van een evaluatie van de ervaringin gelijkaardige terreinen is het mogelijk omsoorten en locaties voor een beheer met grotegrazers te selecteren. Er komt geen (extra)begrazing in bossen waar gestreefd wordtnaar natuurlijke verjonging van het winterei-ken - berkenbos. De jacht in het gebied zalgeleidelijk aan uitdoven.

Bij het bosbeheer worden stap voor stap allestreekvreemde soorten verwijderd. Prioriteitbij het verwijderen hebben Amerikaansevogelkers en Amerikaanse eik en, alhoewelminder voorkomend, Robinia pseudo-acacia.Op langere termijn en meer geleidelijk wor-den ook Corsicaanse den en lork verwijderd. Dit betekent kappen zonder heraanplanten;de Corsicaanse den verjongt zich op de HogeKempen amper. Er wordt gezorgd voor meer openheid enmeer dood hout in het bos. Er wordt ookgezorgd voor verbindingen (corridors), ookin actueel vrij gesloten bossen.

Beheer metNoorse fjorden-paarden inKikbeekbron

We streven maximaal naar spontane verjon-ging onder scherm. Aanplantingen blijven (opbeperkte schaal en om een proces te versnel-len, met name evolutie naar wintereiken-ber-kenbos) mogelijk. Bij aanplantingen wordtsteeds gebruik gemaakt van streekeigen (zelfgekweekt) plantmateriaal.

© R

LKM

/ E

. CHR

ISTI

S


40

Natuurdoelen

Levensgemeenschappen Bij het beschrijven van natuurdoelen wordtgestreefd naar behoud en ontwikkeling vande levensgemeenschappen die onder andereterug te vinden zijn in de bijlage van deHabitatrichtlijn. Dat zijn met name drogeheide, vochtige heide, schrale graslanden,vennen, hoogveen, wintereiken-berkenbos,elzenbroekbos, bronnen en bronbeken, …

Soorten Bij inrichting en beheer van de natuurterrei-nen binnen de perimeter van het NationaalPark zal speciale aandacht gaan naar vol-gende soorten, onder andere uit de bijlagenvan de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijnen uit de ‘Rode lijsten’, in het bijzonder:

• das, boommarter, lynx, alle vleermuis-soorten

• (potentiële en actuele) broedvogels: nacht-zwaluw, wulp, tapuit, boomleeuwerik,grauwe kiekendief, bruine kiekendief,wespendief, rode wouw, havik, boomvalk,zwarte specht, middelste bonte specht,velduil, roerdomp, woudaapje, blauwborst,ijsvogel

• rugstreeppad, heikikker

• gladde slang, hazelworm, levendbarendehagedis

• beekprik, bittervoorn

• bont dikkopje, groentje, heivlinder, heide-blauwtje, veldparelmoervlinder, kom-mavlinder, grote vos, grote weerschijnvlin-der, kleine ijsvogelvlinder, eikenpage,bruine eikenpage

Gewone dophei

Boommarter

Beekprik

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ M

. DEC

LEER

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ R.

HEN

NO©

WIL

DLIF

EPIC

TURE

S /

H. W

ILLO

CX


41

• venglazenmaker, bosbeekjuffer, koraaljuffer, speerwaterjuffer, maanwaterjuffer, variabele waterjuffer,gewone bronlibel, smaragdlibel, tengere pantserjuffer, venwitsnuitlibel,gevlekte witsnuitlibel, Noordse witsnuitlibel, beekoeverlibel, hoogveenglanslibel, gevlekte glanslibel,metaalglanslibel, bruine winterjuffer,Kempense heidelibel, bandheidelibel

• heidesabelsprinkhaan, gouden sprinkhaan, zadelsprinkhaan, moerassprinkhaan,blauwvleugelsprinkhaan, zompsprinkhaan, veldkrekel, boskrekel, vliegend hert, klein vliegend hert, lederboktor

Mogelijkheden van (her)introductie: moeflon, wild zwijn, boomkikker, gentiaan-blauwtje, vals heideblauwtje, veenhooibeestje, bruine vuurvlinder, …

Wild zwijntje

Bruine eikenpage

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ L

. VAU

SORT

© W

ILDL

IFE

PICT

URES

/ P

. ALL

ARD


42

Nachtzwaluw

Rugstreeppad

Gladde slang

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ B.

ODE

UR©

WIL

DLIF

EPIC

TURE

S /

H. V

ERBI

ESEN

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ B.

ODE

UR


43

LevendbarendehagedisHavik

Bandheidelibel

Moeras-sprinkhaan

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

WIL

LOCX

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

VER

BIES

EN©

WIL

DLIF

EPIC

TURE

S /

H. W

ILLO

CX©

WIL

DLIF

EPIC

TURE

S /

H. V

ERBI

ESEN


44

RECREATIEF MEDEGEBRUIK

Het Regionaal Landschap Kempen enMaasland is de voorbije tien jaar eentrendsetter geweest op het vlak van recreatief medegebruik. De organisatiewerkte in haar regio een kwaliteitsvol fietsroute-netwerk en wandelwegen-netwerkuit. Daarnaast is in het protocol ‘Betreffendeinherzieningstelling gewestplan LimburgsMaasland - Zone Mechelse Heide’ (zie bijla-ge) tussen de Vlaamse minister bevoegdvoor leefmilieu, de gemeenteMaasmechelen, SCR Sibelco en hetRegionaal Landschap Kempen en Maaslandvzw, ondermeer vastgelegd dat het regionaallandschap ook een visie uitwerkt voor hetrecreatief medegebruik in het gebied.

In dit masterplan staat nog geen gedetaille-rde invulling van de recreatieve zonering,maar geven we wel de principes die vanbelang zijn om dit verder concreet uit tewerken.

Uitgangspunten

De krachtlijnen voor recreatief medegebruiksteunen op volgende uitgangspunten:

• Het Nationaal Park Hoge Kempen is eenuitgestrekt, aantrekkelijk gebied waar men-sen natuur kunnen ontdekken en beleven.Recreatief medegebruik is een belangrijkedoelstelling van het Nationaal Park.

Wandelwegen-netwerk

‘Bosheide’


45

• Recreatie en toerisme zorgen voor een economische prikkel. Recreatief medegebruik als stimulans voor hetnatuurgericht toerisme in de regio is een belangrijk doel van dit masterplan.

• Recreatie in het toekomstige Nationaal Park Hoge Kempen past in een groter geheel. De krachtlijnen worden gehanteerd in het hele zoekgebiedvan het Nationaal Park, de volledige 11.000hectare van de Hoge Kempen.

• Het Nationaal Park Hoge Kempen is voor Vlaanderen een opportuniteit ominnoverend uit de hoek te komen op vlakvan natuur- en bosbeheer, maar ook ophet vlak van recreatie.

Het Nationaal Park wil op het terrein vanrecreatief medegebruik een kansenkaderscheppen, geen extra boeman zijn.Iedereen heeft het recht om op zijn eigenmanier van de natuur en van de rust tegenieten, zowel wandelaars, fietsers,mountainbikers als ruiters,...

• Recreanten vormen een kans, geen bedrei-ging. Door te kunnen genieten van het landschap krijgen mensen meerwaardering voor natuur. Meer recreatie betekent meer waarderingvoor en dus ook meer steun voor behoud enontwikkeling van natuur en bos. Dit verbreedt het draagvlak voor natuur-behoud en natuurontwikkeling. In het kader van het Nationaal Park worden verregaande maatregelen genomen (afsluiten van wegen, bouw van ecoducten, verplaatsen bedrijventer-rein,…). Het is nodig om hiervoor een positievewaardering te krijgen van de bewoners enbezoekers van onze regio.

• Dat betekent niet dat alles zo maar kan enmag. Voor activiteiten die het duurzaambehoud van natuur in het gedrang bren-gen en anderen storen (met name lawaai-sporten) is in een natuurgebied en metname in het Nationaal Park Hoge Kempengeen plaats.

Krachtlijnen

1. Het Nationaal Park Hoge Kempen is overaltoegankelijk voor wandelaars op wegenen paden, tenzij de beheerder méér toe-laat (‘rondstruinen’ of ‘struinnatuur’)Selectiviteit in toegankelijkheid (binnenhet kader van de beheerplanning) gebeurtdoor kwaliteitsvolle infrastructuur, die dewandelaars leidt naar de minst kwetsbarezones. Het Nationaal Park is verdeeld inzones, die meer of minder intensief kunnenworden gebruikt. Door in sommige delenmeer bezoekers toe te laten, blijft het inandere - meer kwetsbare - delen rustig.

© R

LKM


46

zones met tijdelijke toegankelijkheid . In rustzones worden hier paden afgeslo-ten van begin maart tot eind juni.

3. Recreatieve sturing gebeurt via positievediscriminatie van het gewenste wandel-traject, waarbij er over gewaakt wordt omeen landschappelijk aantrekkelijk trajectaan te bieden. Via bewegwijzering wordtde wandelaar gestimuleerd een bepaaldpad te nemen, een bepaalde zone te door-kruisen. Selectiviteit in tijd en in ruimtewordt op deze manier op een, voor derecreant aangename wijze, gecreëerd. Monitoring van de invloed van recreatieop natuur kan wijzigingen meebrengen inde sturing van de recreanten.

4. Signalisatie en informatieverstrekkingpassen binnen een, nog te ontwikkelen,gebiedseigen concept (corporate

Reeën

Door rustzones (dat zijn de meest kwets-bare gebieden, zoals bijvoorbeeld de zoge-heten ‘wetenschappelijke zone’ van deMechelse Heide) lopen idealiter geenpaden: zo wordt recreatie op deze maniervermeden. Mogelijk uit te bouwen of teontwikkelen wandelinfrastructuur houdtoptimaal rekening met de maatschappe-lijke behoefte en met de relevante ele-menten uit het onderzoek ‘Versterkingnatuurcomponent natuurgericht toerismein het Regionaal Landschap Kempen enMaasland’, dat in opdracht van hetRegionaal Landschap Kempen enMaasland en de afdeling Natuur in 1998werd uitgevoerd door de UniversitaireInstelling Antwerpen.

2. Een uitzondering op deze eerste kracht-lijn, met name de permanente toegang opwegen en paden voor wandelaars, zijn de

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ G.

JAD

OUL


47

identity). Alle informatieverstrekking,ongeacht beheerder of organisatie, is uni-form, en past binnen de hiërarchie enalgemene bewegwijzering van hetRegionaal Landschap Kempen enMaasland. Deze signalisatie doet geenafbreuk aan wat juridisch nodig is vooreen goed handhavingsbeleid.

5. De toegankelijkheid van het (zoekgebied)Nationaal Park Hoge Kempen voor fietserswordt in hoofdzaak georganiseerd op hetschaalniveau van het bestaande fietsrou-te-netwerk Kempen en Maasland.

6. Voor mountainbikers en ruiters wordt eenaanbod (binnen en buiten de perimeter)voorzien, in de minst kwetsbare zones,waarbij veiligheid noch comfort van dewandelaar in het gedrang komen.

7. Spelende kinderen zijn welkom in het(zoekgebied van het) Nationaal Park. Ze vinden hun gading in boeiende speel-hoeken en speelbossen. Speelbossen wor-den zo ingericht dat kinderen automatischaangetrokken worden om er te komenspelen. Daarnaast worden ook eenvoudigespeel - stop - plekken ingericht, waarouders met kinderen een speel - stop kun-nen inlassen. Om een optimale economi-sche mix te krijgen worden productele-menten als speelhoeken, -bossen en -stop-pen bij voorkeur ingericht in de buurt vanhoreca - zaken en toegangspoorten.

8. Alle communicatie met de recreant ver-loopt positief en mensgericht. Wat debeherende instantie wil bereiken, wordtvertaald in het individuele voordeel van derecreant. Hierdoor voelt de recreant zichgewaardeerd en volgt gemakkelijker deboodschap, omdat hij het eigenbelanginziet. Een voorbeeld is het éénduidig kie-zen voor positieve signalisatie in

plaats van voor verbodsborden: bordje‘Toegankelijk voor wandelaars’ in plaatsvan een bord ‘Verboden toegang’

9. Het Nationaal Park zal een avontuurlijkactiviteitenaanbod bieden met een pakketvan professioneel uitgebouwde begeleideactiviteiten. Onder begeleiding kan menrondtrekken, van de paden afwijken, eenrustzone bezoeken,…. Er is één aanspreekpunt voor evenement-coördinatoren. Daarnaast wordt eenreglement uitgewerkt dat deze evenemen-ten stuurt. Best heeft dit aanspreekpuntook autoriteit om toestemming te verle-nen voor activiteiten.

10. Om het Nationale Park te ontsluiten wor-den instapplaatsen (transferia, toegangs-poorten,…) optimaal ingericht om recre-anten op te vangen. Deze plekken wordengoed uitgerust (met parking, kiosk om teschuilen, afvalemmers, informatie,…).Binnen de perimeter van het NationaalPark worden storende elementen (oude ofbeschadigde afvalemmers, banken, bor-den, …) systematisch verwijderd.

In een verdere fase van de realisatievan het Nationaal Park Hoge Kempenis het wenselijk om een globaal recrea-tief plan uit te werken voor het helezoekgebied, dus binnen én buiten devoorgestelde perimeter. Daarbij zijn zowel een toetsing van hetbestaande aanbod als concrete voor-stellen voor verbetering en verfijningvan het wandel-, fietsen ruiterpaden-aanbod nodig. Het is nodig om te kij-ken naar diverse doelgroepen en omvoor wandelaars en fietsers aantrekke-lijke of ‘spectaculaire’ uitzichtspuntente voorzien.

48

PROJECTENNatuurgericht toerisme, voorlichting en educatie

3

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

In een (brede) zone grenzend aan de perimeter voor het nationaal parkworden een aantal mogelijkheden voor de bevordering van het natuurge-richt toerisme voorgesteld. Deze lijst is niet limitatief en is samengesteld opbasis van voorstellen en ideeën van onder andere de betrokken gemeente-besturen en Toerisme Limburg. De bestaande bestemming op het gewest-plan (als recreatiegebied of stedelijk gebied) stuurt en bepaalt de voorstel-len in deze nota. Er komen eerst twee nieuwe projecten (met topprioriteit)aan bod. Vervolgens gaan we nader in op de uitbreiding en de verbeteringvan het aanbod in bestaande locaties, die aansluiten bij activiteiten op hetvlak van natuurgericht toerisme.

Natuurgericht toerisme, voorlichting en educatie

49

BIPOOL EISDEN - LANKLAAR (BEL) Toegangspoort van het nationaal park

Bij een analyse van de omgeving en de keuzevan locaties voor nieuwe projecten valt vooralhet gebied op dat wordt gevormd door het ‘Ex - Center Parcs’- terrein in Lanklaar en(aansluitend) het voormalige mijnterrein inEisden. Dit gebied grenst aan de perimetervan het nationaal park en heeft zeer grotepotenties voor nieuwe projecten die perfectkunnen aansluiten bij de expliciete doelstel-lingen van het Masterplan Nationaal ParkHoge Kempen, met name: draagvlakverbre-ding, permanente communicatie, vorming eneducatie, bevordering van natuurgericht toerisme en mogelijkheden voor publiek private samenwerking. We bekijken dit gebiedals een geheel en willen de locatie omschrijven als de ‘Bipool Eisden - Lanklaarof BEL’. BEL wordt de belangrijkste toegangs-poort voor het Nationaal Park Hoge Kempen.We willen ondertussen toch - voor alle duide-lijkheid - aangeven welke elementen opwelke plaats het best thuishoren. Daarbij zijn de actuele gewestplanbestemmin-gen bepalend.

Voor het ex - Center Parcs - terrein (Lanklaar),met de huidige bestemming ‘verblijfsrecreatie’,wordt gekozen voor een bezoekerscentrummet aansluitend een veldstudiecentrum enruime hoog-kwalitatieve verblijfsaccommoda-tie. Deze locatie grenst aan de perimeter vanhet Nationaal Park Hoge Kempen en heeft dooreen opvallend, verscheiden, aantrekkelijk enzowel ecologisch als landschappelijk verras-send kader alle troeven voor een bezoekers- enveldstudiecentrum met een hoog kwalitatiefaanbod van verblijfsaccommodatie (conformde actuele bestemming als verblijfsrecreatie).

Bezoekers- en veldstudiecentrum met verblijfsaccommodatie

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

© R

LKM

/ M

. DE

COS

TER

Bezoekers-centrum van hetNationaal Park ‘De Groote Peel’


50

ECOPOLIS wil een creatief en vernieuwendproject zijn op het voormalige mijnterreinvan Eisden. In de zone met bestemming ‘ste-delijk gebied’ komt een uniek grootschalig‘all weather’ - centrum voor permanente vor-ming en ‘edutainment’ rond het thema‘Zorgen voor de natuur’ . Er wordt hier voordeze locatie gekozen omwille van de stede-lijke bestemming op het mijnterrein vanEisden. ECOPOLIS sluit dan ook perfect aanop de doelen van het masterplan van dereconversiemaatschappij voor Limburg(LRM) voor het voormalige mijnterrein vanEisden. Als publiekstrekker en als een voorVlaanderen volledig nieuw concept

(‘edutainment’ rond het thema ‘natuur’) biedtEisden voordelen, zoals de reeds aanwezigeinfrastructuur (toegangsweg, parkings) en hetfeit dat dit thema beter aansluit bij de actuele(geplande) projecten (in de sfeer van ontspan-ning, sport, shopping en horeca). Ecopolis is een concrete invulling van eenprioriteit uit het citymarketingplan dat door degemeente Maasmechelen werd gepresenteerdom een belangrijke nieuwe attractie als ‘edu-tainment’ (bij voorkeur rond een groenthema) op het voormalige mijnterrein te vesti-gen. Tegelijk is het ook een duidelijke invul-ling van de doelstellingen in het StrategischToeristisch Actieplan van Toerisme Limburg.

Voor bezoekers en studenten

ECOPOLIS

Elk nationaal park heeft een bezoekerscen-trum. Het bezoekerscentrum is vrij toegan-kelijk en zorgt voor de basisinformatie (watis er waar te beleven) voor wie in en om hetNationaal Park Hoge Kempen op verkenningwil gaan. In het veldstudiecentrum wordt in

samenwerking met (hoge)scholen enuniversiteiten een aanbod van één- ofmeerdaagse terreinstages voor studenten(biologie, geografie, bio-ingenieur, regen-taat, onderwijzer, …) ontwikkeld. De ervaring van het ProvinciaalNatuurcentrum (met de deskundigen inde Limburgse Koepel voor NatuurstudieLIKONA en het educatieve netwerk LIM-NET) betekent een extra troef. Kennis enmenskracht kunnen ingeschakeld wor-den in projecten en programma’s voordiverse doelgroepen. Dit aanbod wordtaangevuld met zomercursussen rond dethema’s natuurstudie, natuureducatie,natuurbeheer en natuurontwikkeling. Er is een stijgende vraag naar (en tege-lijk een ‘gat in de markt’) voor dit soortzomerse, aantrekkelijke vormingsacti-viteiten. Het bezoekerscentrum verzorgtook - tegen betaling - geleide natuurwan-delingen voor bezoekers.

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

51


Zorgen voor natuur in de stadstaat Vlaanderen

ECOPOLIS sluit aan bij diverse prioriteiten van de Vlaamse regering:

• duurzame ontwikkeling,

• levenslang leren en leren in de breedte,

• nieuwe kwaliteit in beeldvorming,

• draagvlakverbreding voor de ‘zorgplicht’ uit het Natuurdecreet,

• bevorderen van natuur- en milieueducatie,

• benadering van diverse doelgroepen in hetnatuur- en milieubeleid, …

ECOPOLIS is een opvallend symbool vaneen trendbreuk in onze houding, het denkenover en handelen met ‘de natuur’, in hetbegin van de 21e eeuw.

ECOPOLIS wordt een opvallend resultaat van de Limburgse reconversie, de omvorming van een economie diegestoeld was op ‘fossiele brandstoffen’ in hettijdperk van ‘kolen en staal’ naar duurzaamen ecologisch verantwoord toerisme.

De basisfilosofie voor ECOPOLIS is datnatuur niet langer meer waardeloos maarwaardevol is. Natuur wordt niet alleengeduld op de ‘restgronden’, maar wordt ver-weven in onze eigen leefomgeving. De klassieke, vaak weinig creatieve ‘natuur-historische’ aanpak is onvoldoende om eenbreed draagvlak uit te bouwen.

Daarom wordt voor ECOPOLIS geopteerdvoor een opvallende beeldvorming (eventueelvia een internationale architectuurwedstrijd),duurzaam en ecologisch verantwoord bouwenen een zeer creatieve invulling van ‘edutain-ment’ rond het thema ‘Zorgen voor natuur’.

ECOPOLIS doet ook dienst als gastruimtevoor tijdelijke tentoonstellingen, activiteiten,seminaries en/of evenementen. Naast eenvoor de Benelux unieke attractie voor eenbreed publiek (dit concept bestaat tot opheden ook nergens in Nederland !), wordt ditook hét vormingscentrum van de Vlaamseoverheid om de ‘zorgplicht’ (een beternatuur- en waterbeheer) te introduceren inalle geledingen van de overheid.

Koraaljuffer

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

WIL

LOCX


52

© J

. TR

UYE

N 2

001

Toegangspoorten


Gemeentegrens

Spoorweg

Water

Terril

Bos

Heide

Groeve

Bebouwing

Toegangspoorten


53

VERBETERING BESTAAND AANBOD

Er wordt tegelijk gekozen voor de verhogingvan de kwaliteit en van het aanbod op vlak vannatuurgericht toerisme in bestaande locaties.Bij die locaties gelden als criteria:

• een aanbod dat inhoudelijk aansluit bijnatuurgericht toerisme

• ligging op (een knooppunt van) het fiets-routenetwerk RLKM

• vertrekpunt voor wandelroutes in het net-werk RLKM

• mogelijkheid tot opvang en rustpunt (cafetaria) voor bezoekers

Deze opsomming is niet limitatief. Er is bewust ook gekozen voor een ruimte-lijke spreiding in de periferie van het natio-naal park, over de gemeentegrenzen heen. Volgende locaties komen zeker in aanmerking.

Oude station van As

Het oude station van As kan fungeren als de‘noordelijke poort’, grenzend aan het natio-naal park. Na restauratie van het station,met cafetaria, ontstaat de mogelijkheid totverkenning via het ‘Kolenspoor’ door hetnationaal park tot Eisden - station en (even-tueel) Eisden - mijnterrein met een stoomlo-comotief (of voorlopig dieseltractie) in hettoeristisch seizoen. Deze locatie dient ookals vertrekpunt voor fietsers die op verken-ning willen gaan op het fietsroute-netwerkvan het Regionaal Landschap Kempen enMaasland. Aangepaste weginrichting en par-king zijn wenselijk. Tegelijk is dit een ver-trekpunt voor het nieuwe wandelgebied‘Bosheide’ van het Regionaal LandschapKempen en Maasland, in het noordelijk deelvan het nationaal park.

‘De Salamander’ in Maasmechelen

De (omgeving van) ‘De Salamander’ inMaasmechelen, grenzend aan het nationaalpark. kan ontwikkeld worden als een ‘oostelijke poort’. Het is de bedoeling om deparkings en vertrekpunten voor wandelingen die nu in de Mechelse heideliggen, te verschuiven naar deze locatie. In opdracht van de gemeente Maasmechelenwerkt het studiebureau Aeolus aan eenmodel van een ‘transferium’. Dit is een plaats waar bezoekers (met deauto of met de bus) aankomen, terecht kun-nen voor informatie, verder op verkenninggaan met de fiets of te voet en achteraf ookhier even kunnen verpozen. De flanken vande witzandgroeve bieden de kans voor eenzeer aantrekkelijke verkenningstocht metfraaie uitzichten. Dit ‘transferium’ kan alsmodel dienen voor de andere locaties.

Ransuil

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ D.

HUB

AUT


54

Domein ‘Pietersheim’ in Lanaken

Het domein ‘Pietersheim’ in Lanaken kanfungeren als een zuidelijke ‘toegangspoort’,grenzend aan het nationaal park. Op hetdomein liggen een kasteel (café-restaurant)met kasteelpark (80 ha), een burchtruïne,een sportcentrum en een kinderboerderijmet speeltuin. Het domein beschikt over eennieuw verblijfscentrum voor scholen, groe-pen en gezinnen. De kinderboerderij ont-

wikkelde de voorbije jaren, met veel succes,een educatief aanbod voor ongeveer 250groepen/ klassen per jaar. Pietersheim is nual een vertrekpunt voor een wandelgebiedvan het Regionaal Landschap Kempen enMaasland en kan verder uitgebouwd wordenmet (nieuwe) wandelwegen (en met eennieuwe aansluiting op het fietsroutenetwerk)in het zuidelijk deel van het nationaal park.

Het recreatiedomein ‘Kattevennen’ in Genkgrenst weliswaar niet onmiddellijk aan deperimeter van het nationaal park, maar ligt wel op een knooppunt van hetfietsroutenetwerk en kan dienen als eenbelangrijk knooppunt in een nieuw netwerkvan ruiterroutes (aanwezigheid van BLOSO-manege).De aanwezigheid van het Europlanetarium,de geologische tuin en een natuur- en plane-tenpad (ook verbonden met het Heempark)zijn allemaal extra ‘attracties’ die inhoude-lijk aansluiten bij natuurbeleving en natuur-ontdekking. Een nieuw aanbod van thematische geologi-sche excursies (naar ontsluitingen in hetnoordwestelijk deel van het nationaal park)kan een extra dimensie betekenen in demogelijkheden voor natuurgerichte ontdek-kingstochten.

Recreatiedomein ‘Kattevennen’ in Genk

Educatief centrum ‘De Lieteberg’ in Zutendaal

Het educatief centrum ‘De Lieteberg’ inZutendaal is de voorbije jaren uitgegroeidvan een centrum rond bijenteelt tot eennatuureducatief centrum met als thema‘insecten’. Een vlindertuin (met uitsluitendinheemse soorten) is een bijzondere attrac-

tie. Elk jaar vinden nu ruim 12.000 bezoe-kers de weg naar dit centrum. De Lietebergligt ook langs het fietsroutenetwerk en kanals een aantrekkelijke halte bij een verken-ning van de Hoge Kempen verder wordenuitgebouwd.

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ R.

HEN

NO

Groentje

55


Voor al deze locaties worden langs het fietsroutenetwerk van het RegionaalLandschap Kempen en Maasland opvallendemodelinformatie- en vertrekpunten voor debezoekers van het nationaal park ontwikkeld.In samenwerking met Toerisme Limburgkunnen het bestaande aanbod (verblijfs-accommodatie, horeca, …) en de actuelebezoekersaantallen in kaart worden gebracht.Dit kan worden vergeleken met gewenstedoelen (aantal bezoekers, aantal overnach-tingen, bestedingen, …) om te komen tot de

MODELINFORMATIE- EN VERTREKPUNTEN

gewenste verbetering van kwaliteit en kwan-titeit bij het aanbod. Tegelijk vormt de ‘nul-meting’ (huidige toestand) van bezoekers enbestedingen een ijkpunt voor de toekomstigeeffecten van de uitbouw van het NationaalPark Hoge Kempen als hefboomproject voorhet natuurgericht toerisme. Verder zijn wen-selijk: de mogelijke herinrichting van cam-pings, met een ‘ecolabel’, als een ‘natuur- enmilieuvriendelijke’ kampeerplaats en degelijkaardige verbetering van bestaandecentra voor jeugdtoerisme.

Vos

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

WIL

LOCX


56

Aanleunend bij dit Masterplan gaf hetRegionaal Landschap Kempen en Maaslandeen opdracht aan Toerisme Limburg om eentoeristisch marketingplan met een commu-nicatiestrategie voor het Nationaal ParkHoge Kempen uit te werken. Deze opdrachtkadert in het Europees programma ‘EcosOuverture’ waarbij het Regionaal LandschapKempen en Maasland samenwerkt met part-ners in Nederland (provincie Gelderlandvoor Veluwe 2010), Wales (Torfean County),Hongarije en Roemenië. De bedoeling vandeze - door de Europese Unie gesteunde -samenwerking is om ervaringen uit te wisse-len die leiden tot een betere relatie tussennatuurbeheer en natuurgericht toerisme. De elementen die in het marketingplan voorhet Nationaal Park Hoge Kempen aan bodkomen zijn:

• marktonderzoek• marketingdoelstellingen en afzetmarkten• positionering • voorstellen van nieuwe producten • communicatiestrategie• communicatie-instrumenten

Uit de studie blijkt dat het concept‘Nationaal Park Hoge Kempen’ goed past inde algemene ontwikkelingsprincipes en -strategie voor het toerisme in Limburg.Voor het natuurgericht toerisme zijn dedoelgroepen vooral actieve senioren, streek-verkenners, gezinnen met kinderen, deelne-mers aan groepsreizen en (in minderemate) ecotoeristen. In het Nationaal ParkHoge Kempen kunnen of moeten nog heelwat elementen ontwikkeld en verbeterdworden om te komen tot een totaalbelevenisconcept op vlak van recreatie,esthetiek, edutainment en interactie. Het marktpotentieel ligt minder bij de ‘echte

MARKETING EN COMMUNICATIE

© R

LKM

/ E

. CHR

ISTI

S ©

RLK

M


57

ecotoerist’ (die op andere plaatsen grotereen misschien meer spectaculaire natuurge-bieden ‘met de rugzak’ kan gaan verken-nen), maar er is wel een groot recreatiefpotentieel (wandelen en fietsen). Belangrijkis de introductie van zorg voor natuur enmilieu in de toeristische bedrijven zelf enhet verlenen van eco - labels aan de bedrij-ven die voldoen aan een set van criteria. Bij de marketingstrategie kan Limburg opkorte termijn (2002) gepositioneerd wordenals een topbestemming voor fietsvakanties.Onthaasting is en blijft de boodschap. Voor2004 wordt gemikt op het bekend makenvan het Nationaal Park Hoge Kempen in een

breder kader, met ‘natuurtoerisme’ als hetcentrale thema. Tegen 2004 kunnen eenhele reeks ‘producten’ (routes, bezoekers-centrum, evenementen, programma’s voordoelgroepen, …) worden ontwikkeld. Bij de communicatiestrategie zijn belangrij-ke elementen in de boodschap: edutain-ment, gezondheid, zelfrealisatie, milieube-wustzijn, avontuur en oorspronkelijkheid.Bij de communicatie-instrumenten wordenelementen en een richtinggevend budgetvoorgesteld voor de realisatie van ondermeer logo, corporate identity, imagocam-pagne, advertenties, publicaties, direct mar-keting, website, …

58

Dit hoofdstuk presenteert een volgende, uitermate belangrijke stap: vanMasterplan op papier naar realisatie op het terrein. In deze nota wordentijdstippen en bedragen indicatief gebruikt, dit wil zeggen dat er op kortetermijn opportuniteiten kunnen zijn om elementen uit het Masterplan alsprioriteit vroeger te realiseren, maar dat er ook elementen kunnen meespe-len die de realisatie van andere onderdelen naar een latere datum verschui-ven. In dit stadium is het moeilijk om zeer exacte data of bedragen te hante-ren. We willen ons hier en nu dus ook niet ‘vastpinnen’ op die data of bedra-gen. Wel geven de data en cijfers aan waar we naartoe willen en welkeomvang (grootteorde) noodzakelijke investeringen aannemen. Daaromwordt gesproken in termen van ‘enveloppefinanciering’ en ramingen.

PROJECTENTaakverdeling en financiering

4

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

Taakverdeling en financiering

59

VAN MASTERPLAN NAAR REALISATIE Duurzame ontwikkeling in de praktijk

In dit hoofdstuk worden een aantal voorstel-len voor taakverdeling, financiering enmogelijkheden voor publiek private samen-werking op een rij gezet.We hebben de ambitie om alle elementen uithet Masterplan stap voor stap te realiseren. De Vlaamse regering hanteert ‘duurzameontwikkeling’ als uitgangspunt voor haarbeleid. Er is actueel een trendbreuk merk-baar in het Vlaamse (natuur)beleid, zeker ophet vlak van de beschikbare middelen.Tegelijk zijn er, op Limburgs niveau, ookzeer aanzienlijke financiële middelenbeschikbaar, die ingezet kunnen wordenvoor (niet-commerciële) initiatieven ten voordele van natuurontwikkeling en milieu-beheer en in het bijzonder voor de bevorde-ring van het natuurgericht toerisme. De combinatie van beide factoren maakt dater een nieuwe dynamiek ontwikkeld kanworden om alle elementen uit dit Masterplaneffectief te realiseren.We willen zo het begrip ‘duurzame ontwik-keling’ in de praktijk brengen.Bij de financiering wordt een onderscheidwordt gemaakt tussen de projecten binnenen buiten de perimeter.Binnen de perimeter wordt (vooral, maarniet uitsluitend) voor de reguliere initiatie-ven bij verwerving, inrichting en beheer vannatuurgebieden en voor ontsnipperingsma-tregelen geopteerd voor de inzet van midde-len uit de reguliere Vlaamse begroting. Voor buitengewone initiatieven (bijvoorbeeldde prioritaire verwerving van een enclave)opteren we voor de inzet van speciale fondsen.Buiten de perimeter wordt geopteerd voorhet mobiliseren van extra middelen uit metname beschikbare Limburgse fondsen,gericht op de doelstellingen ‘bevorderennatuurgericht toerisme, vernieuwende en

creatieve initiatieven voor draagvlakverbre-ding, voorlichting en educatie’, zoals gefor-muleerd in de taakstelling van dezeopdracht. Een eerste prioriteit is de (snelle) start vaneen projectbureau dat zorgt voor de realisa-tie van de doelen uit het Masterplan en voorde inbedding van het Nationaal Park HogeKempen in een breder geheel, met eentiming die gericht is op 2004, in Limburg het(geplande) themajaar rond natuurgerichttoerisme.

Goudensprinkhaan

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ H.

VER

BIES

EN


60

Het is duidelijk dat een Masterplan voor hetNationaal Park Hoge Kempen op zich onvol-doende is om de voorstellen van theorie om te zetten in de praktijk. Wij opteren voor de oprichting van een pro-jectbureau. Het Regionaal LandschapKempen en Maasland heeft de voorbije tienjaar bewezen om niet alleen een creatievedenktank, maar ook een efficiënt werkendproject- en communicatiebureau te zijn.In deze context is het belangrijk dat nietalleen vernieuwende voorstellen zijn ont-wikkeld, maar dat deze stap voor stap viaprocessturing en procesbewaking (inclusiefhet mobiliseren van middelen van onderandere EFRO en Interreg) ook in de praktijkzijn gebracht. Ondertussen gaat het hierover een investeringsvolume van ruim eenhalf miljard fr. dat door het RegionaalLandschap Kempen en Maasland is gegene-reerd en geïnvesteerd.Het Regionaal Landschap Kempen enMaasland vzw is ook een neutraal en des-kundig samenwerkingsverband waarbijzowel de verticale relaties (van gemeentebe-sturen tot Europese Commissie) als de hori-zontale relaties (van natuurontwikkeling totnatuurgericht toerisme) goed zijn uitge-bouwd. Voor de verdere realisatie van het

PROJECTBUREAU

‘Nationaal Park Hoge Kempen’ zijn zowel deexpertise als de relaties met de diverse part-ners aanwezig.Dit projectbureau wil de voorstellen voor derealisatie van het Nationaal Park HogeKempen ook verfijnen en op korte termijnonderbouwen met haalbaarheidsstudies.Om vanaf oktober 2001 de processturing vande in dit document genoemde projecten tekunnen uitvoeren is het RegionaalLandschap Kempen en Maasland vzw vra-gende partij voor een structurele relatie meten ondersteuning door de LRM.

Sturing

Van uit de ervaring om te werken met eenkern- en een stuurgroep bij de opmaak vandit masterplan, blijkt het grote belang omzowel ambtenaren als politieke verantwoor-delijken van in het begin nauw te betrekkenbij het hele proces. We pleiten er dan ookvoor om die lokale en regionale verankering,de sturing en begeleiding, te continueren. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door het pro-jectbureau te laten begeleiden door een per-manent comité dat gevormd wordt door ‘ver-smelting’ van de huidige kernen stuur-groep voor het Masterplan.

Concrete vraag: een enveloppe voor dewerking als ‘Projectbureau LimburgNatuurlijk’ voor het RegionaalLandschap Kempen en Maasland vzw, alseen ‘onderaannemer’ van de LRM, metduidelijke resultaatverbintenissen om dediverse elementen uit het Masterplan in depraktijk om te zetten en om het‘Nationaal Park Hoge Kempen’ in te bed-den in een strategie voor ‘Limburgnatuurlijk’, voor een periode van driejaar, gefocust om het themajaar 2004‘Jaar van het Natuurtoerisme’.

Heideblauwtje

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ F.

BOU

VE


61

Voor de financiering van maatregelenbinnen de perimeter van het Nationaal Parkwordt er in eerste instantie van uit gegaandat er een beroep wordt gedaanop de (reguliere) middelen van deVlaamse overheid voor de financiering van aankoop en beheer van natuurterreinen en de realisatie van ontsnipperingsmaatregelen.

Aankoop van terreinen

Binnen de perimeter ligt een oppervlaktevan 5746 ha, met circa 4800 ha publiekeeigendom. Het Koninklijk Domein is 150 hagroot. Er rest nog een oppervlakte van onge-veer 800 ha (actuele privé-eigendommen), teverwerven door de Vlaamse overheid.‘Uitgesmeerd’ over 10 jaar is dit eengemiddeld aankoopritme van 80 ha per jaar.

MAATREGELEN BINNEN DE PERIMETER

Met een gemiddelde prijs van 12.400 €

(500.000 fr.) per ha, maakt dit een investe-ring van 992.000 € (40 miljoen fr.) per jaar.Ter vergelijking: het huidige budget voor(ondersteuning van) aankoop van natuur enbos in Vlaanderen bedraagt ruim 61.973.380€ (2,5 miljard fr.) per jaar. De aankopen (vanbos en natuurgebieden) binnen de perimetervan het Nationaal Park Hoge Kempen zou-den dus ongeveer 1,6 % van het beschikbareaankoopbudget op de Vlaamse begrotingbedragen.

Voorstel: de Vlaamse overheid voorziet een budget van (gemiddeld) 1 miljoen € per jaar en dit gedurende 10 jaar voor aankoop van alle privé-terreinen binnen de perimeter.

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER


62

Inrichting en beheer

Voor inrichting, natuur- en recreatief beheeren toezicht zijn meer mensen en middelennodig. Voor de inrichting en het beheer vanhet Nationaal Park Hoge Kempen wordt hetbestaande budget uit de Vlaamse begroting(eventueel versterkt met Europese middelen)gebruikt. Voor inrichting en beheer wordende lopende uitgaven geraamd op 200 € (8.000fr.) per hectare per jaar. Als we in 2004 stre-ven naar een eerste kern van het NationaalPark Hoge Kempen met een oppervlakte van5000 ha, komt dit in 2004 neer op een jaarlijk-se beheerkost van 1 miljoen € (40 miljoen fr.)per jaar. Voor een permanente begeleidingopteren we ervoor dat een nieuw en vastteam (binnen het kader van het nieuweVlaamse Ministerie van Leefmilieu)gevormd wordt voor het beheer van hetNationaal Park Hoge Kempen. Ook hierwordt voor personeels- en werkingskosteneen budget van 1 miljoen € (40 miljoen fr.)per jaar voorzien.

Voorstel: de Vlaamse overheid voorziet, als beheerder van het NationaalPark Hoge Kempen, een team van 18 full-time equivalenten (FTE’s), met volgendefuncties: 1 coördinator, 1 secretaris, 4 natuur/bos-wachters en 12 terreinarbeiders, binnende toekomstige structuur van het VlaamseMinisterie voor Leefmilieu. Voor beheer en inrichting wordt elk jaareen gemiddeld bedrag van 200 € per hectare gereserveerd ofgemiddeld 1 miljoen € voor een opper-vlakte van 5000 ha in 2004.

Ontsnippering

De ontsnipperingsmaatregelen voor de‘Vlaamse’ wegen vallen ten laste van deVlaamse overheid.

Voor de periode 2001 - 2003 zijn volgendeacties gepland:• E 314 : aanleg 1 ecoduct en aanleg ecotun-

nels: 3 miljoen € (120 miljoen fr.)• Ombouw N 730 tot fietspad

(raming: 1,5 miljoen € of 60 miljoen fr.)

Voor de periode 2004 - 2006:• E 314 : aanleg tweede ecoduct:

2,5 miljoen € (100 miljoen fr.)

Voor de ontsnipperingsmaatregelen van degemeentelijke wegen wordt voorgesteld datdeze wegen overgenomen worden door deVlaamse overheid en dat er een regelingwordt uitgewerkt met een vergoeding voorde overdracht.Er wordt een budget gereserveerd voor eenanalyse van de verkeerssituatie en voor deomvorming van de wegen (met onder andere versmalling tot fietspad).

Lavendelheide

© W

ILDL

IFEP

ICTU

RES

/ M

. DEC

LEER


64

Enclaves

Grind- en zandgroevenVoor herbestemming en herinrichting vangrind- en zandgroeven wordt voorgesteld omde middelen die gegenereerd worden via(bestaande of nieuwe) heffingen te gebruikenvoor de financiering van deze maatregelen.De meeste grindgroeven liggen op eigendomvan de GOM - Limburg. Na herinrichting:overdracht aan beheerders van het nationaalpark. Voor de verhuizing van het industrieter-

rein ‘Op de Berg’ in Maasmechelen wordt hetscenario van een publiek private samenwer-king met SCR-Sibelco naar voor geschoven.In ruil voor een exploitatie van de onder-grond voor een periode van tien jaar zorgtSCR-Sibelco zelf voor aankoop van deindustriegronden en afbraak van de gebou-wen tegen 2020. In de exploitatieperiode van2020 tot 2030 zorgt SCR - Sibelco voor de her-inrichting van het terrein als natuurgebied.Het terrein wordt dan overgedragen aan debeheerders van het nationaal park.

Artistimpression:

herinrichtinggroeve

‘Mechelse heide’

© J

.TRU

YEN

2001


65

Centrum voor Kinderzorg enGezinsondersteuning ‘Molenberg’Een ‘uitzondering op de regel’ om de regulie-re middelen van de Vlaamse overheid in teschakelen binnen de perimeter is de actuelekans om de enclave ‘Molenberg’, (langs deDaalbroekstraat in Lanaken), een domein van25 ha, te verwerven. Deze enclave vormt eenprioritair te verwerven terrein in het Master-plan Nationaal Park Hoge Kempen en staatnu te koop. Het Centrum voor Kinderzorg enGezinsondersteuning ‘Kinderdorp Molenberg’vzw wil haar bestaande infrastructuur decen-traliseren naar vier gemeenten: Beringen,Genk, Maasmechelen (drie ex-mijngemeen-ten) en Tongeren. Daarvoor zou drie tot vierjaar tijd nodig zijn. De dienstverlening vandeze vzw is belangrijk en noodzakelijk voorLimburg: het gaat over de opvang van kinde-ren waarbij de ouders (bijvoorbeeld omwillevan gezondheidsredenen) langere tijd(gemiddeld vier maanden) niet in staat zijnvoor het gezin te zorgen. Aankoop van hetdomein zou aanleiding geven tot een betere,gedecentraliseerde zorgverlening in de vierLimburgse gemeenten. Het gaat hierbij nietover een aankoop van een terrein dat eigen-dom is van een privé-persoon, maar van eenorganisatie die aan een duidelijke en voorLimburg en de betrokken gemeenten belang-rijke maatschappelijke vraag voldoet.

Voorstel: aankoop van dit gebied door deVlaamse overheid, met middelen van deReconversiemaatschappij voor Limburg(LRM), met een gespreide betaling over vierjaar. Het domein word dan ter beschikkinggesteld van de Vlaamse overheid (afdelingNatuur) voor afbraak van de gebouwen enherinrichting als natuurgebied.

Asielcentrum ‘Ter Dennen’De verwerving en afbraak van deze enclave (privé-eigendom) is nog niet aan de orde. Er moet eerst een duidelijk

zicht zijn op de evolutie van de (nood aan)opvang voor asielzoekers, met een overlegtussen de federale overheid (Maatschappelijke integratie) en deVlaamse overheid. We stellen voor dattegen (ten laatste) 2012 aankoop en afbraakgerealiseerd zijn.

Voorstel: ten laatste tegen 2012 aankoop(eventueel onteigening) van het terrein ende afbraak door de Vlaamse overheid.

Crosscircuit ‘Duivelsberg’Na vastlegging van een beperkt aantal locatiesvoor lawaaisporten door de Vlaamse overheidwordt een verhuizing van dit crosscircuit voor-gesteld, ten laatste tegen 2012.

Voorstel: ten laatste in 2012 wordt dit ter-rein door de Vlaamse overheid aange-kocht.

Zonevreemde woningenDe Vlaamse overheid verwerft, na overlegmet de eigenaars een beperkt aantal (tien-tal) zonevreemde woningen die nu bij uiterstwaardevolle en/of kwetsbare natuur-terreinen liggen. De operatie wordt afgehan-deld tegen 2012.

Voorstel: budget op de Vlaamse begrotingvoorzien om tegen 2012 deze zonevreem-de woningen te verwerven.

‘Rode’ terril en verlaten grindgroevesNa exploitatie van deze privé-eigendommen:verwerving door de Vlaamse overheid.

Voorstel: na afloop van de huidigemilieuvergunning voor de exploitatie vande ‘rode’ terril: verwerving door deVlaamse overheid


67

Bipool Eisden-Lanklaar (BEL)

In dit masterplan voor het Nationaal ParkHoge Kempen wordt veel aandacht besteedaan de mogelijkheden om het natuurgerichttoerisme in de regio te versterken als eenduurzame hefboom voor de economischereconversie van de regio ‘Kempen enMaasland’. Deze voorstellen steunen onder-meer op de beleidslijnen van ToerismeVlaanderen (uitbouw van de derde pijler‘Groen Vlaanderen’), van het Actieplan voorLimburg (met het Nationaal Park HogeKempen als geselecteerd speerpuntproject)en van het Strategisch Toeristisch Actieplanvoor Limburg.Deze voorstellen worden nog verder onder-bouwd door de marketingstudie die uitge-voerd werd in opdracht van het RegionaalLandschap Kempen en Maasland vzw doorToerisme Limburg. Bij een onderzoek naargeschikte locaties voor toegangspoorten ende ontwikkeling van natuurgericht toerismevalt vooral het gebied op dat gevormd wordtdoor het gebied van het ‘Ex - Center Parcs’ -terrein (Lanklaar) en het vroegere mijnter-rein van Eisden, die fysisch een eenheid vor-men. Het gebied grenst aan de perimeter vannationaal park. We noemen dit terrein de‘Bipool Eisden-Lanklaar’ of BEL. Hier liggenunieke kansen om een concrete en geïnte-greerde invulling te geven aan de explicietevragen in de opdracht voor het MasterplanNationaal Park Hoge Kempen, met name:

• het formuleren en ontwikkelen van creatie-ve en vernieuwende initiatieven voor voor-lichting en educatie: draagvlakvorming.

• de bevordering van het natuurgericht toe-risme, binnen de ecologische draagkrachtvan de regio.

• de mogelijkheden van publiek privatesamenwerking formuleren.

• een permanente communicatie opbouwenvoor een breed publiek in de regio.

Voor die Bipool Eisden-Lanklaar wordeneen bezoekerscentrum met veldstudiecen-trum en hoogwaardige verblijfsaccommoda-tie en een vernieuwend, creatief conceptvoor draagvlakverbreding, vorming en educatie, met als werktitel ‘ECOPOLIS’, voorgesteld.

- en veldstudiecentrum metBezoekerscentrum

Er wordt een concrete bestemming gegevenaan het vroegere ‘Center Parcs’ - terrein(Lanklaar) met de huidige bestemming ‘ver-blijfsrecreatie’ op het gewestplan: eenbezoekerscentrum met aansluitend veldstu-diecentrum. Er is ook ruimte voor zeer aantrekkelijke enhoog - kwalitatieve verblijfsaccommodatie.Voor de bouw en de inrichting van hetbezoekers- en veldstudiecentrum wordt eengemengde groep van Vlaamse overheid,LRM, provincie en gemeente gevormd.Er wordt gekozen voor een opvallendearchitectuur (rekening houdend met derichtlijnen voor ‘duurzaam bouwen’ )De verblijfsaccommodatie wordt als publiekprivate samenwerking uitbesteed aan eenprivé-investeerder.De exploitatie van het bezoekers- en veld-studiecentrum wordt gedragen door eigeninkomsten. Die inkomsten komen uit hetaanbod van stages, cursussen en geleidenatuurwandelingen.Het projectbureau verfijnt en onderbouwtdit voorstel, onder andere met een haal-baarheidsstudie.

Voorstel: Aan de LRM wordt gevraagdom te zorgen voor de verwerving van hetterrein en om een participatie te dragen in het bezoekers- en veldstudie-centrum. Inbreng private partner: realisatie verblijfsaccommodatie.


68

ECOPOLIS

Op het voormalige mijnterrein van Eisden(bestemming: stedelijk gebied) komt eenuniek, creatief, vernieuwend grootschalig‘all weather’ - centrum voor permanentevorming en ‘edutainment’ rond het thema‘Zorgen voor de natuur’: ECOPOLIS.Het dagelijks beheer (exploitatie) van ECO-POLIS wordt gedragen door eigen inkomsten.

Het projectbureau verfijnt en onderbouwt ditvoorstel, onder andere met een haalbaar-heidsstudie.

Voorstel: Aan de LRM wordt gevraagdom op haar terrein in Eisden de nodigeruimte te voorzien en een enveloppe tereserveren voor de bouw en inrichtingvan ECOPOLIS.

In bijlage wordt - ter informatie - eennota over Technopolis gegeven, met fei-ten en cijfers. Relevant voor ons zijn devolgende elementen:

• de basisinvestering (620 miljoen fr.)gebeurde volledig met overheids-middelen.

Technopolis

• het project is volledig gerealiseerd opdrie jaar tijd, door een klein, maar sterkgemotiveerd team

• het verwachte aantal bezoekers (initiëleverwachting: 200.000 bezoekers perjaar) wordt ruim overtroffen

• via ‘ruimte voor evenementen’ wordenook extra inkomsten gemobiliseerd

• Technopolis kent op zeer korte termijneen ruime uitstraling en behoort nu altot de ‘top drie’ van Science Centers inEuropa

• de ervaring van de beheerders leert datde toegangsprijzen zelfs gerust wathoger zouden mogen zijnVerschil is wel dat we bij Ecopolis uit-gaan van een exploitatie zonder (per-manente) overheidssubsidies. Bij Technopolis liggen de exploitatie-kosten hoog door een permanentebezetting van ruim 50 personeelsledenen hoge onderhoudskosten van ruim250 interactieve opstellingen.


69

Toegangspoorten

As, Maasmechelen, Lanaken, Genk, Zutendaal

Criteria bij uitbouw van toegangspoorten tothet nationaal park:

• aanwezigheid op fietsroutenetwerkRegionaal Landschap Kempen enMaasland;

• vertrekpunt voor wandelroutes;• voor attracties: inhoudelijke ‘link’ met

natuur- en milieueducatie. • bestemming ‘recreatie’ op het gewestplan

of in BPA.

Bij een analyse van de mogelijkheden zijn(niet limitatief) deze vijf locaties geschikt:

1. Het oude station van As wordt de noorde-lijke ‘poort’ voor het nationaal park.Wenselijk is de (verdere) restauratie enherinrichting van het station, mogelijk-heid tot verkenning via het ‘Kolenspoor’tot Eisden.

2. De herinrichting van de omgeving van ‘DeSalamander’ in Maasmechelen, met onderandere een verplaatsing van de bestaandeparkings in de Mechelse heide.

3. Het domein ‘Pietersheim’ in Lanaken alseen zuidelijke ‘toegangspoort’ voor hetnationaal park, met als specifieke attractiede organisatie van bosklassen en een rijkevoorgeschiedenis van het domein, onderandere inzake landgebruik.

4. Het recreatiedomein ‘Kattevennen’ in Genkals een noordwestelijk vertrekpunt voorverkenningen in het nationaal park, metals specifieke invalshoek astronomie (aan-wezigheid Europlanetarium), geologischeverkenningen (ontsluitingen in As enMaasmechelen) en een knooppunt voorruiterroutes.

5. Het educatief centrum ‘De Lieteberg’ inZutendaal als een zuidwestelijke ‘poort’voor het nationaal park, met als specifiekeinvalshoek insecten, met name vlindersen imkerij.

Voor al deze locaties worden door hetRegionaal Landschap Kempen en Maaslandcreatieve, opvallende, duidelijk herkenbaremodelinformatie- en vertrekpunten (‘toe-gangspoorten’) voor de bezoekers van hetnationaal park ontwikkeld.

Verbetering verblijfsaccommodatie

Voor de verblijfsaccommodatie kunnen crite-ria toegepast worden die onder andere doorToerisme Limburg worden ontwikkeld omeen kwaliteitslabel voor ‘natuur- en milieu-vriendelijke’ kampeerterreinen of jeugdkam-pen te kunnen toekennen.

Voorstel: Er wordt door de LRM eenfonds gecreëerd dat, met een set van crite-ria, middelen voorziet voor de kwalitatieveverbetering van deze toegangspoorten envan de bestaande verblijfsaccommodatievoor een verbeterde opvang van bezoe-kers aan het Nationaal Park HogeKempen.

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER


70

FINANCIERING

Europees Fonds voor RegionaleOntwikkeling (EFRO) In het kader van het Doelstelling 2 programma2000 - 2006 en het Phasing - Out programma2000 - 2005 kunnen voor de gemeentenDilsen-Stokkem, Maasmechelen, Zutendaal, Asen Genk projecten worden voorgesteld op vlakvan toerisme, recreatieve ontsluiting ennatuurbeheer. De financiële steun komt uit hetEuropees Fonds voor Regionale Ontwikkeling(EFRO). Bij het snel operationeel maken vaneen projectbureau kunnen voor diverse onder-delen van het Masterplan Nationaal Park HogeKempen projecten worden ontwikkeld en voor-gesteld. Dat betekent dat bij de inzet vanmiddelen van de LRM een gedeelte van deinvesteringen eventueel kan worden ‘gerecu-pereerd’ via deze Europese ondersteuning.

In miljoen €

Investeringen

Verwerving bosen natuurgebieden

Verwerving enclaves

Ontsnippering

Inrichting Bipool Eisden- Lanklaar

Uitbouw natuurgericht toerisme

Totaal investeringen

Beheerkosten

Projectbureau

Coördinatieteam

Beheer en inrichting

Totaal beheer

Algemeen totaal

Periode

2002 - 2012

2002 - 2012

2002 - 2012

2002 - 2004

2002 - 2004

2002 - 2012

2002 - 2004

2002 - 2012

2002 - 2012

2002 - 2012

2002 - 2012

Vlaamse overheid

10

5

6

5

26

10

10

20

46

LRM

5

20

5

30

3

3

33

Europa

1,5

1,2

2,7

0,3

0,5

0,8

3,5

Privé

5

5

5

Som

10

10

7,5

30

6,2

63,7

3,3

10

10,5

23,8

87,5

Mogelijkheden voor Europese steun

Interreg III BDoor het Regionaal Landschap Kempen enMaasland wordt in nauwe samenwerking metde afdeling Natuur een voorstel uitgewerkt voorInterreg III b, een grensoverschrijdende samen-werking met De Veluwe (provincie Gelderland)en Torfean County. Die voorstellen gaan overinrichting en beheer van (delen van) het toe-komstige Nationaal Park Hoge Kempen, ontsnip-peringsmaatregelen, de verbetering van deinfrastructuur voor wandelen en fietsen (binnenen buiten de perimeter van het Nationaal ParkHoge Kempen), ontwerp en bouw van uniformetoegangspoorten, communicatie en promotie. Intotaal is een investeringsvolume van ruim 7 mil-joen € (282 miljoen fr.) voorzien.

Raming investeringen en beheerkosten uitvoering masterplan


71

2012

• Witzandgroeve ‘Berg’: exploitatie beëindigd,groeve heringericht en terrein overgedra-gen aan beheerders nationaal park.

• Toeristische weg door Mechelse Heideintegraal ingericht als fietspad

• Herinrichting tweede brug als ecoductklaar

• Crossterrein Duivelsberg is verhuisd• Opvangcentrum voor asielzoekers ‘Ter

Dennen’ verworven door Vlaamse overheid• Zonevreemde woningen verworven door

Vlaamse overheid.

2020

• Aankoop industrieterrein ‘Op de Berg’ doorSCR-SIBELCO volledig afgerond.

2030

• Na witzandontginning is voormaligindustrieterrein ‘Op de Berg’ volledig her-ingericht

Na 2030

• Voormalige groeves in het noorden van hetnationaal park (eerst grindontginning metnadien witzandwinning) volledig heringe-richt in functie van natuurontwikkeling.

TIMING Realisatie Masterplan


Witzandgroeve‘Berg’

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

2002

• Start projectbureau ‘Limburg Natuurlijk’,met als opdracht: realisatie van alle onder-delen van het Masterplan Nationaal ParkHoge Kempen en inbedding ‘NationaalPark’ in Limburg, gericht op 2004 ‘Jaar vanhet Natuurtoerisme’

• VEN binnen en buiten de perimeter afge-bakend

• Beheer groeve Kikbeekbron definitiefovergedragen aan afdeling Natuur

• Start aankoopprogramma natuurterreinenbinnen de perimeter

• Akkoord verwerving ‘Domein Kinderdorp’(Lanaken) door Vlaamse overheid

2004

• Eerste ecoduct en ecotunnels E 314 klaar• Bezoekerscentrum met veldstudiecentrum

klaar• Ecopolis klaar • Toegangspoorten klaar• Activiteitenprogramma voor themajaar

Toerisme Limburg ‘Natuurtoerisme’ • Officiële inhuldiging Nationaal Park Hoge

Kempen: eerste aaneengesloten kern meteen oppervlakte van minstens 3500 ha

2007

• Toeristische weg door Mechelse Heidewordt fietspad, beperkt traject voor vracht-wagenverkeer

• Tweede ecoduct klaar en herinrichtingeerste brug klaar

• Enclave ‘Kinderdorp Molenberg’ afgebro-ken door Vlaamse overheid

• Daalbroekstraat (gedeeltelijk) afgesloten

72

AANBEVELINGEN aan de Vlaamse overheid

5

© R

LKM

/ M

. DE

COST

ER

Voor de realisatie van dit Masterplan zijn een coördinatiestructuur enextra financiële middelen nodig zijn.

De signalen die bij de voorbereiding van dit Masterplan zijn ontvangenvoor de inschakeling van de gevraagde (financiële) middelen van de LRM,als investeringsmaatschappij voor Limburg, zijn zeer positief.

Aanbevelingen aan de Vlaamse overheid

73

ENVELOPPEVoorwaarde is dat de Vlaamse regering aande LRM een expliciete en ruim geformuleer-de opdracht geeft om als financieringsor-gaan op te treden en om een enveloppe tereserveren voor:

1. Het Regionaal Landschap Kempen enMaasland als ‘onderaannemer’ voor dewerking van het projectbureau ‘LimburgNatuurlijk’, met ondermeer als opdracht:• opzet van permanente overlegstructuur• detaillering beheer en inrichting van

het Nationaal Park en brede omgeving• coördinatie van de realisatie van de

diverse elementen uit dit MasterplanNationaal Park Hoge Kempen

2. Een fonds voor de financiering van deelementen uit het Masterplan, met namede ‘Bipool Eisden-Lanklaar’, met eenbezoekers- en veldstudiecentrum, hoog-waardige verblijfsaccommodatie (PPS) enhet Ecopolis-concept.

3. Een fonds voor de financiering van de aan-koop van prioritair te verwerven enclaves

4. Een fonds voor de bevordering van natu-rgericht toerisme, met als elementen:• kwaliteitsverbetering opvang bezoekers • begeleiding van ondernemingen die

actief zijn op het vlak van natuurgerichttoerisme

• uitbouw wandel-, fietsen ruiterpaden• ontwikkeling van arrangementen

‘natuurgericht toerisme’• marketing en promotie

Op basis van een raming voor de verdelingvan de investeringen en de beheerskostenvoor de realisatie van wordt gevraagd omeen enveloppe van 33 miljoen € (of afgerond1,33 miljard fr.) uit de middelen van de LRMte reserveren.

Het is uitermate belangrijk dat onderstreepten beklemtoond wordt dat deze middelengevraagd worden voor het bevorderen vanhet natuurgericht toerisme en voor de reali-satie van het Nationaal Park Hoge Kempenals hefboomproject in het ‘Actieplan voorLimburg’.

De LRM-middelen worden dus niet gevraagdvoor de reguliere verwerving van bos- ennatuurgebieden. De nodige middelen voordeze acties worden geput uit de begrotingvan de Vlaamse overheid.

Het toewijzen van de gevraagde enveloppeuit het Limburgfonds kan gebeuren op basisvan artikel 8 van de beheersovereenkomsttussen de LRM en het Vlaams Gewest enkrachtens artikel 10 § 4 van het decreet van13 juli 1994, dat stelt dat de LRM gehoudenis om bijzondere opdrachten uit te voerendie haar bij decreet of bij beslissing van deVlaamse regering zijn toevertrouwd.

Aan de Vlaamse regering wordt verdergevraagd om de nodige middelen te voor-zien op haar begroting voor:

a. investeringen, met name verwerven vanbos en natuurterreinen, verwerven vanenclaves, ontsnipperingsmaatregelen eneen participatie in het bezoekers- enveldstudiecentrum,

b. voor een nieuw en permanent beheerte-am, met voldoende middelen voor beheeren inrichting van het Nationaal ParkHoge Kempen.

Tenslotte is een ruimtelijk uitvoeringsplan(RUP) nodig om binnen de perimeter aan degehele oppervlakte van het Nationaal ParkHoge Kempen een volledige groene bestem-ming te geven.


74

Kerngroep Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

Kabinet van Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw, mevrouw Vera Dua

• Tom Embo, landbouwkundig ingenieur, kabinetsmedewerker natuur- en bosbeleid

Afdeling Natuur

• Filiep Cardoen, landbouwkundig ingenieur, hoofd afdeling Natuur Limburg• Johan Toebat, landbouwkundig ingenieur of Kristof Lantmeeters, deskundige

verantwoordelijk voor het natuurrichtplan ‘Vogelrichtlijngebied Mechelse Heide enZiepbeekvallei’

• Jos Gorissen, natuurwachter, verantwoordelijk voor het beheer van de betrokken Vlaamse natuur-reservaten

Afdeling Bos en Groen

• Erik Van Boghout, landbouwkundig ingenieur, woudmeester provincie Limburg• Ghislain Mees, landbouwkundig ingenieur, houtvester Houtvesterij Hasselt• Danny Maddelein, vanaf 15 januari 2001 opgevolgd door Caroline Raes,

landbouwkundig ingenieur, medewerker afdeling Bos en Groen

Provincie Limburg

• Michel Verhoeven, marktonderzoeker, Toerisme Limburg • Johan Van den Broek, bioloog, directeur afdeling Milieu en Natuur, Provinciebestuur Limburg• Frans Pauwels, planoloog, vanaf 1 september 2001 opgevolgd door Sigrid Janssen, afdeling

Ruimtelijke Ordening, Provinciebestuur Limburg

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw

• Ignace Schops, voorzitter• Johan Van den Bosch, bioloog, directeur• Toon Wassenberg, bio-ingenieur, vanaf 1 maart 2001 opgevolgd door Inge Ketels, bio-inge-

nieur, coördinator natuur• Jo De Vriendt, handelsingenieur, coördinator toerisme

Extern deskundige en voorzitter

• Marc De Coster, ingenieur in het milieubeheer, senior consultant, opdrachthouder MasterplanNationaal Park Hoge Kempen

Bijlagen

75

Stuurgroep Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

Gemeentebesturen

• Jos Beuls, burgemeester Zutendaal• Noël Deckers, eerste schepen Maasmechelen• Michael Dhoore, schepen van leefmilieu Genk• Lydia Peeters, burgemeester Dilsen-Stokkem (Hubert Ramakers, schepen van leefmilieu)• Jos Truyen, burgemeester As (Miel Craeghs, schepen van leefmilieu)• Alex Vangronsveld, burgemeester Lanaken (Patricia Kusters, afdeling ruimtelijke ordening)

Bestendige Deputatie

• Sylvain Sleypen, gedeputeerde voor toerisme en ruimtelijke ordening• Frank Vranken, vertegenwoordiger van de gedeputeerde voor leefmilieu, Frank Smeets

Politieke partijen

• Hugo Bollen (AGALEV)• Jacques Germeaux, gemeenteraadslid Genk, volksvertegenwoordiger (VLD)• Lambert Schoenmaekers (tot 1 juli 2001), dan vervangen door Godfried Bekaert (VU)• Peter Vanaken, provinciaal secretaris (SP)• Marc Vandeput, gedeputeerde voor economie (CVP)

Sociale partners

• Peter Bruggen, provinciaal verantwoordelijke Boerenbond• Jos Haagdorens, ACV-Limburg, voor de werknemersorganisaties• Frank Vols, directeur UNIZO Limburg, voor de werkgeversorganisaties

Andere organisaties

• Vera Boesmans, provinciaal secretariaat EFRO (Jean-Claude Arnou)• Ingrid Lieten, algemeen secretaris LRM, Investeringsmaatschappij voor Limburg• Marc Voets, coördinatiecel Actieplan voor Limburg

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw

• Johan Van den Bosch, directeur• Inge Ketels, bio-ingenieur, coördinator natuur• Jo De Vriendt, handelsingenieur, coördinator toerisme

Extern deskundige

• Marc De Coster, opdrachthouder Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen

Voorzitter

• Filiep Cardoen, hoofd buitendienst Limburg afdeling Natuur


76

Protocol betreffende de inherzieningstelling gewestplanLimburgs Maasland - Zone Mechelse heide

Partijen

• De Vlaamse minister bevoegd voor leefmilieu• De gemeente Maasmechelen• SCR Sibelco• Regionaal Landschap Kempen en Maasland

Doelstelling

Dit protocol heeft tot doel binnen het planologischkader een groter en meer samenhangend netwerk vannatuurgebieden te creëren, dat in overeenstemming ismet de beleidsintenties op het vlak van natuur en metde doelstellingen van het Regionaal LandschapKempen en Maasland. Meer bepaald worden de groene bestemmingen ennabestemmingen (N-gebied en R-gebied) beheerd,ingericht, ontwikkeld en /of hersteld zodat ze beant-woorden aan de ecologische vereisten van de habitatsvan bijlage I, van de habitats van de soorten van bijlageII van de Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei1992 inzake de instandhouding van de natuurlijkehabitats en de wilde flora en fauna en aan de ecologi-sche vereisten van de leefgebieden van de soorten vanbijlage I van de Richtlijn 79/409/EEG van de Raad van2 april 1979. Ze worden fasegewijs geïntegreerd in hetVlaams natuurreservaat ‘ De Mechelse Heide’ perministerieel besluit, zoals weergegeven op bijgevoegdplan. Het passief recreatief belang van bedoeld gebiedwordt door alle partijen onderkend en zal door con-structieve samenwerking tussen de partijen uitge-bouwd worden in overeenstemming met de doelstellin-gen van het Nationaal Park Hoge Kempen. Gelet op hetreeds uitgevoerde studiewerk en de aanwezige know -how bij het Regionaal Landschap Kempen en Maaslandkunnen hieromtrent op korte termijn concrete afspra-ken worden gemaakt en uitgevoerd. Deze worden inte-graal in het benodigde beheersplan voor het Vlaamsenatuurreservaat opgenomen. Dit protocol kadert in de herziening van het gewest-plan Limburgs Maasland, die wat Sibelco betreft ener-zijds betrekking heeft op een uitbreiding rondom de

huidige groeve Smeetslaan met 6 hectare (oostzijde,reeds planologisch gerealiseerd via een Bijzonder Planvan Aanleg van de gemeente Maasmechelen en 17 ha(westzijde), en anderzijds op een wijziging van denabestemming landbouw naar natuurontwikkeling vande volledige bestaande LBU-groeve, waarbij de moge-lijkheid wordt geboden om er op tijdelijke basis instal-laties op te richten ten behoeve van de ontginningsacti-viteiten.

Engagementen

1. De exploitatie op de groeve Opgrimbie (projectKikbeekbron) wordt beëindigd per 31 december2002 en wordt door SCR Sibelco in overleg met departijen zo maximaal mogelijk afgewerkt, conformde bestaande bouwvergunning, binnen de boven-vermelde ecologische vereisten en geïntegreerd inhet Vlaams natuurreservaat ‘De Mechelse Heide’.

2. De inrichting (fabriek) in de groeve Salamanderwordt zo snel mogelijk verplaatst naar de LBU-groe-ve. Binnen het jaar na definitieve vastlegging vanvoorliggend in herziening gesteld gewestplan wor-den de nodige vergunningen met betrekking tot deLBU -groeve door Sibelco aangevraagd. De verplaat-sing van de inrichting dient gerealiseerd binnen dedrie jaar na het verkrijgen van deze vergunningen.

3. De ontginning in groeve Salamander wordt, geziende centrale ligging in bedoeld gebied, zo snel moge-lijk gerealiseerd en zeker beëindigd uiterlijk eind2012. De groeve wordt door SCR-Sibelco in overlegmet de partijen zo maximaal mogelijk gefaseerdafgewerkt conform bovenvermelde ecologische ver-eisten en gefaseerd geïntegreerd in het Vlaamsenatuurreservaat ‘De Mechelse Heide’.

4. De opheffing en afsluiting van de toeristische wegvoor alle gemotoriseerd verkeer wordt gerealiseerdbinnen het jaar na de verplaatsing van de inrichtingzoals onder punt 2 vermeld. Het tracé van de wegwordt ingeschakeld binnen de duurzame uitbouwvan het passief recreatief gebruik zoals in de doel-stelling omschreven.

Bijlagen

77

5. De uitwerking van de nabestemming natuurontwik-keling van de LBU-groeve wordt gefaseerd doorge-voerd. Het MER zal de herinrichting mee bepalen.Bij deze inrichting staan de in de bovenaan beschre-ven doelstelling opgenomen ecologische vereistencentraal. Streefdoel is een eindtoestand na volledigeexploitatie, die indicatief gesproken zal bestaan uit1/3 natuurinrichting in de droge sfeer, 1/3 natuurin-richting in plas -dras sfeer (diepte waterpartij varië-rend van 0 tot 4 meter). In ieder geval kan bij deeindtoestand maximaal 1/3 van het terrein bestaanuit een diepe waterplas, dieper dan 4 meter.

6. Indien uit een MER blijkt dat er betekenisvolle ver-droging ( = beleidsmatig significante verdroging, cfr.advies MINA-Raad 1 juni 1995) in de vallei van deZiepbeek of van de Bosbeek kan optreden tengevol-ge van de ontginning in de groeve Salamander engroeve LBU, en deze betekenisvolle verdroging nietkan voorkomen worden, dan vinden deze ontginnin-gen niet plaats. SCR Sibelco verbindt er zich toe tij-dig alle nodige (milderende) maatregelen te treffenom betekenisvolle verdroging van ondermeer deZiepbeekvallei en de Bosbeekvallei te voorkomen.Deze MER zal worden opgesteld voor de definitievevaststelling van het gewestplan Limburgs Maasland.

7. De door de gemeente aan landbouwers verpachtegronden (lot 1, lot 2, lot 11 en lot 12) binnen natuur-gebied worden trapsgewijs, binnen de beperkingenvan de begroting, onttrokken aan het landbouwge-bruik en geïntegreerd in het Vlaams natuurreser-vaat ‘De Mechelse Heide’. In ieder geval wordt lot11 ontpacht en geïntegreerd voor de definitievevastlegging van voorliggend in herziening gesteldgewestplan. Het gemeentebestuur zal pogen om opbasis van een minnelijke schikking of gebruikmakend van haar juridische rechten deze pachtenzo snel mogelijk te beëindigen. Alle landbouwge-bruik op bovengenoemde loten wordt definitiefbeëindigd eind 2007.

8. Het passief recreatief medegebruik wordt planmatiguitgewerkt binnen de hierboven omschreven doel-stelling en in overeenstemming met de doelstellin-gen van het Regionaal Landschap Kempen enMaasland en het Nationaal Park Hoge Kempen endit op initiatief van eerstgenoemde en in samen-

spraak met het gemeentebestuur vanMaasmechelen. Dit plan wordt door betrokken par-tijen bekrachtigd voor de definitieve vastlegging vanvoorliggend in herziening gesteld gewestplan. Demaatregelen die hieruit voortvloeien worden opge-nomen in het beheerplan voor het natuurreservaat‘De Mechelse Heide’. In het beheerplan wordeneventueel benodigde ontheffingen op de verbodsbe-palingen van artikel 35 van het decreet van 21 okto-ber 1997 betreffende het natuurbehoud en hetnatuurlijk milieu opgenomen om de voormeldemaatregelen waar nodig en gewenst uit te voeren.De realisatie op het terrein, het beheer van de infra-structuur en het gebruik in de brede zin (doelgroe-penbenadering,…) wordt geregeld binnen eensamenwerkingsakkoord tussen het RegionaalLandschap Kempen en Maasland, het Vlaamsegewest en de gemeente Maasmechelen. Dit samen-werkingsakkoord wordt door de partijenbekrachtigd voor de definitieve vastlegging van hetvoorliggende in herziening gesteld gewestplan.

9. Een ontwerp -beheerplan van het globale natuurre-servaat ‘De Mechelse Heide’ wordt voor april 2001voorgelegd aan de adviescommissie voor hetVlaams natuurreservaat ‘De Mechelse Heide’. Dezecommissie wordt voor de definitieve vastlegging vanhet in herziening gestelde gewestplan per ministeri-eel besluit opgericht en zal twee vertegenwoordi-gers van de gemeente Maasmechelen bevatten.

10. Het Vlaams natuurreservaat ‘De Mechelse Heide’wordt uitgebouwd conform het plan in bijlage en perministerieel besluit opgericht voor de definitievevastlegging van het voorliggend in herzieninggesteldgewestplan. De verlenging van de huurovereen-komst tussen het Vlaams Gewest en de gemeentegebeurt gefaseerd. De verlenging van de afgelopenovereenkomst en de uitbreiding met 139 ha vindenonmiddellijk plaats. De huurovereenkomst m.b.t. deoverige terreinen gebeurt conform de in bijlage ver-melde timing en overeenkomstig de bepalingen vanhet goedgekeurd beheersplan vermeld onder punt 9.

11. Een duidelijke toekomstvisie voor natuur en land-schap wordt door de partijen uitgewerkt en gefinali-seerd voor de definitieve vastlegging van het voor-liggend in herziening gesteld gewestplan.


78

Afdeling Bos en Groen

Gemeentebossen

• As Bosheide 144,17Olenderheidebos 185,40 Totaal As 329,57

• Dilsen-Stokkem Lanklaarderbos 49,65• Maasmechelen Mechelse Heide 51,30

Onder de berg 314,40Hei van Opgrimbie 67,80Totaal Maasmechelen 433,50

• Genk Bodem I 158,39Bodem II 122,84Totaal Genk 281,23

• Zutendaal Grote Heide 226,01• Lanaken Neerharenheide 84,54

Langenberg 264,94 Totaal Lanaken 349,48

• Totaal gemeentebossen 1669,44 of afgerond 1670 ha

Domeinbossen (eigendom Vlaamse overheid)

• Bosheide As 5,38• Klein Homo Dilsen-Stokkem 75,61• Lanklaarderbos Dilsen-Stokkem 113,72 (waarvan 83,69 bosreservaat)• Heiwijk Maasmechelen 571,33• Isaekshoef Lanaken 166,04• Heidemolen Lanaken 5,22• Molenberg Lanaken 12,88• Pietersembos Lanaken 479,48• Totaal domeinbossen 1429,66 of afgerond 1430 ha

• Totaal in beheer bij afdeling Bos en Groen 3100 ha

Afdeling Natuur

• Ven onder de berg Maasmechelen 6,21• Mechelse Heide Maasmechelen 700,07• Vallei van de Ziepbeek Lanaken en Maasmechelen 173,20• Neerharenheide Lanaken 42,35

• Totaal in beheer bij afdeling Natuur 921,83 of afgerond 922 ha

• Totaal in beheer bij de Vlaamse overheid: 4022 haDat maakt 70% op een totaal van 5746 ha binnen de perimeter.

Terreinen in beheer bij de Vlaamse overheid binnen de perimeterOppervlakte in hectare

79

• Locatie Mechelen-Zuid.

• Structuur Technopolis is een NV (met als enige aandeelhouder de Vlaamse overheid) die in het bredere kader van de Stichting FTI (Flanders Technology International) opereert.

• Missie wetenschap en technologie dichter bij de mens brengen.

• Doelgroepen scholen (40 %), bedrijven, families, groepen en verenigingen.

• Concept volledig gerealiseerd op 625 werkdagen

• Beslissing goedkeuring Vlaamse regering juli 1997.

• Opening februari 2000.

• Oppervlakte tentoonstellingsruimte (2796 m2 permanent en 756 m2

tijdelijk), met foyer en onthaal: in totaal 4211 m2, met aansluitend een auditorium (150 plaatsen), theaterruimte (55 plaatsen), cafetaria (80 plaatsen)en pick-nickruimte (160 plaatsen).

• Edutainment 7 thema’s en 251 doe-ervaringen. ‘Experimenteren is fun’.

• Investering 15,37 miljoen € (620 miljoen fr.; gebouw: 500 miljoen fr.,inrichting: 120 miljoen fr.)inrichting tentoonstellingsruimte met interactieveopstellingen: ongeveer 900 € (36.000 fr.) per m2.investeringen integraal gedragen door de Vlaamse overheid.

• Exploitatiekosten ongeveer 3,5 miljoen € (140 miljoen fr.) per jaar.

• Personeel 50 tot 55 met 1,8 personeelsleden per functie.

• Openingsdagen 356 dagen per jaar geopend.

• Toegangsprijs 7,2 € (290 fr.) voor volwassenen/ 4,75 € (190 fr. (kinderen)/ 4 € (161 fr.) voor schoolgroepen.

• Inkomsten 942.000 € (38 miljoen fr.) via sponsoring en evenementen 1,24 miljoen € (50 miljoen fr.) via toegang bezoekers1,36 miljoen € (55 miljoen fr.) subsidie van de Vlaamse overheid

• Totaal inkomsten 3,54 miljoen € (143 miljoen fr.)

• Aantal bezoekers 420.000 op 18 maanden (ruim 300.000 per jaar)

• Bezoekduur gemiddeld 2,5 uur per groep.

• Evenementen 100 per jaar.

Technopolis behoort nu al tot de top drie van Europese Science Centers.

Science Center Technopolis: feiten en cijfers

Bijlagen


80

LITERATUURLIJST

• Aelvoet L., Lambrechts J. & Van de Velde K. Naar een stelsel van nationale parken in Vlaanderen ? Aanvullende studie in de milieuwetenschappen. Instituut voor Milieukunde. Universitaire Instelling Antwerpen.Academiejaar 1999 - 2000. 214 p.

• Anselin A., Devos K. & Kuijken E. Kolonievogels en zeldzame broedvogels in Vlaanderen in 1995 en 1996. Rapport Instituut voor Natuurbehoud 98/09. Brussel, 1998, 69 p. met bijlagen. • Brecon Beacons National Park. National Parks: their origins & development. Occasional paper no 1. Brecon, 1998, 12 p.• Decleer K., Devriese H., Hofmans K., Lock K., Barenburg B. & Maes D. Voorlopige atlas en ‘Rode Lijst’ van de sprinkhanen en krekels van België. Werkgroep Saltabel in samenwerking met Instituut voor

Natuurbehoud en Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Rapport I. N. 2000/10. Brussel, augustus 2000, 75 p.• De Knijf G. & Anselin A. Een gedocumenteerde Rode Lijst van de libellen van Vlaanderen. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 1996 (4). Brussel, 1996, 90 p.• Desender K., Maes D., Maelfait J.-P. & Van Kerckvoorde M. Een gedocumenteerde Rode Lijst van de zandloopkevers en loopkevers van Vlaanderen. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 1995 (1).

Brussel, 1995, 208 p.• Heathcult, Heathlands of Europe, 5000 years with flames. Bergen, 2001, 24 p.• Heutz G. & Verheyen R. F., m.m.v. Gabriëls J., Versterking natuurcomponent natuurgericht toerisme in het Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Universitaire Instelling Antwerpen, oktober 1998, 322 p.

met kaartenbijlage.• Instituut voor Natuurbehoud. Activiteitenverslag 1999. Brussel, 2000, 116 p.• Instituut voor Natuurbehoud. Ecologische herstructurering en inrichting groeven Mechelse heide. Brussel, november 1997, 13 p.• Instituut voor Natuurbehoud. Natuurrapport 1999. Toestand van de natuur in Vlaanderen: cijfers voor het beleid. Brussel, 1999, 250 p. • Limburgse Koepel voor Natuurstudie. Jaarboek 2000. Genk, 2001, 150 p.• Limburgse Reconversiemaatschappij. Masterplan voormalig mijnterrein Eisden. Hasselt, 1999, 25 p. met bijlagen• Maes D. & Van Dyck H. Een gedocumenteerde Rode Lijst van de dagvlinders van Vlaanderen. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 1996 (1). Brussel, 1996, 154 p.• Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen. Advies 2001/24 over de regionale landschappen. Brussel, 5 juli 2001, 24 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. MINA-plan 2. Het Vlaamse Milieubeleidsplan 1997 - 2001. Brussel, 1997, 256 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Bos en Groen. Beheersvisie voor de domeinbossen, andere openbare bossen en bossen gelegen in het

VEN. Brussel, juni 2000, 81 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. Opstellen van ontsnipperingsvoorstellen voor de E 314. Traject afrit Genk - afrit Maasmechelen.

Hasselt, 2000, 140 p. • Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. Vegetatie- en evolutiekartering van het Vlaams natuurreservaat ‘De Mechelse Heide’ en omge-

ving. Hasselt, 1998, 120 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. AMINAL-dossier nr. 3. Ontsluiting Hoge Kempen op basis van ecologische draagkracht. Hasselt,

februari 2001, 14 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. AMINAL-dossier nr. 4. Fauna-elementen in de wegbermen langs de E 314. Hasselt, september

2000, 12 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. AMINAL-dossier nr. 5. Evaluatie van het actuele heidebeheer in Limburg, december 2000, 12 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. Beheersvisie Oostrand Kempisch Plateau. Hasselt, december 2000, 55 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Afdeling Natuur. Natuur daar zorgen wij voor. Brussel, januari 2000, 50 p. • Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer. Rode Lijst van de zoogdieren in Vlaanderen. Brussel, december 1994, 79 p. • Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Planning en Statistiek. Vrind 99. Brussel, 2000, 380 p.• Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting, Monumenten en Landschappen. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Brussel, 1998, 594 p.• Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Directie Natuurbeheer. Nationaal Park De Groote Peel. Den Haag, juli 1997, 12 p.• Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Directie Natuurbeheer. Nationaal Park De Meinweg. Den Haag, juli 1997, 12 p.• Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Directie Natuurbeheer. Nationale Parken. Den Haag, 1999, 22 p.• Provincie Gelderland. Veluwe 2010, een kwaliteitsimpuls ! Arnhem, november 2000, 160 p.• Provincie Limburg. Het Milieubeleidsplan Limburg 1999 - 2003. Hasselt, 1999, 143 p.• Provincie Limburg. Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg, voorontwerp. Hasselt, juli 2001, 450 p. met kaartenbijlage.• Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Groene Hel of Aards Paradijs. Werken op het snijvlak van natuurbehoud en natuurgericht toerisme. Genk, november 2000, 90 p.• Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Hoge Kempen Groene Kans. Houthalen, 1998, 30 p.• Sibelco. Leven met kwarts. Antwerpen, 1997, 35 p.• Stichting De Levende Natuur. Heide, meer dan paars. Utrecht, juli 2001, 48 p.• Streekplatform Midden-Limburg, in samenwerking met Wim Vanhaverbeke. Van reconversie naar hoogdynamische economie. Genk, 1999, 181 p. met bijlage Figuren en tabellen.• Van de Genachte G., Bruynseels G. & De Coster K. Bosbeheersplan Gemeente Genk. Genk, april 2000, 128 p. met bijlagen.• Vandekerkhove K., Criteria voor de selectie van bosreservaten in functie van een betere kadering van de Vlaamse bosreservaten in een Europees netwerk. Mededelingen Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer

1998/3. Geraardsbergen, 1998, 113 p. • Vanlook W. Naar een toekomst voor de heide in Limburg. Heusden-Zolder, studiedag 25 augustus 2000, 87 p. • Van Wieren S. E., Groot Bruinderink G. W. T. A. , Jorritsma L. T. M. en Kuiters A. T. Hoefdieren in het boslandschap. Leiden, 1997, 224 p.• Vereniging Natuurmonumenten. Samenwerken aan een eindeloze Veluwe, deel 1. ’s Graveland, 1998, 22 p.• Vereniging Natuurmonumenten. Samenwerken aan een eindeloze Veluwe, deel 2. ’s Graveland, november 2000, 40 p.• Verhoeven M., Scheelen L., Frenken L. & Maenen C. Toeristisch Marketingplan Nationaal Park Hoge Kempen, in opdracht van Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Hasselt, 20 augustus 2001, 32 p.


Een opdracht van Vlaams minister van Leefmilieu en LandbouwMevrouw Vera Dua


Onder supervisie van de afdeling Natuur en de afdeling Bos en Groen Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

Met de financiële steun van de Europese Unie,in het kader van het programma

‘INTERNAT Parks ECOS - Ouverture'

Coördinatie en redactie: ir. Marc De CosterIngenieur in het Milieubeheer

Tel. 016 40 47 80

Ontwerp en lay-out: Roel ThonéGrafisch vormgeverTel. 016 60 60 96

Kaarten en artist impressions: Johan TruyenGrafisch vormgever en illustrator

Tel. 03 309 11 99

Reproductie orthofotoplan en gewestplannen: Greet Gommers, Provinciaal Natuurcentrum

Tel. 011 26 54 61

Druk: Lamine bvba, Tel. 016 22 27 43

Oplage: 1000 ex.Eerste editie: november 2001

Verantwoordelijke uitgever: Johan Van den BoschRegionaal Landschap Kempen en Maasland

Winterslagstraat 87, 3600 GenkTel. 089 32 28 10Fax. 089 32 28 19

E-mail: [email protected]: www.rlkm.be

Colofon


MASTERPLANM

ASTER

PLA

NN

ATIO

NA

AL PA

RK

HO

GE K

EMPEN

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzwWinterslagstraat 87, 3600 GenkTel.: 089 32 28 10Fax: 089 32 28 19E-mail: [email protected]: www.rlkm.be

Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen (2001) (in Dutch)

Documents

Transcript of Masterplan Nationaal Park Hoge Kempen (2001) (in Dutch)