Marchel Kaspers Lastechnisch · PDF fileEN 1090 dinsdag 5 februari 2013 (C) Marchel Kaspers 4...

EN 1090 dinsdag 5 februari 2013

(C) Marchel Kaspers 1

Marchel Kaspers

Lastechnisch adviseur

5-2-2013 (C) Marchel Kaspers 1

2

Onafhankelijke stichting;

Opgericht in 1934 (78 jaar!);

Behartiging van collectieve belangen van Nederlandse bedrijven,

instellingen en personen, werkzaam op het gebied van verbinden

van materialen;

Fabrikanten, leveranciers, gebruikers, onderzoeks- en

opleidingsinstellingen.

5-2-2013 (C) Marchel Kaspers



Organisatie NIL


Voorlichtingsactiviteiten

Jaarlijks lassymposium met BIL

Jong-NIL activiteiten

Themadagen en workshops

Lastechnische publicaties

Vakblad Lastechniek

NIL Verbindingsweek

Nationale VMBO Laswedstrijden




www.nil.nlwww.vakbladlastechniek.nl


Lasgroepen in Nederland

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam – Rotterdam

Lasgroep Zuid-Limburg – Maastricht Airport

Zeeuwse Lasgroep –

Lasgroep West – Velsen Noord

Lasgroep Noord - Leek

Lasgroep Oost – Apeldoorn

Lasgroep Zuid – Eindhoven




Programma!

Introductie EN 1090 serie; CE-markering De kern van EN 1090-2: indeling in “uitvoeringsklassen” Details: EN ISO 3834 Lasmethodekwalificatie Kwalificatie van personeel (w.o. de Lascoördinator) Kwaliteitsniveaus Hechten Aanbevelingen


“Bouwproductenrichtlijn” (CPD)

In het kader van Europese wetgeving en de richtlijnbouwproducten Construction Products Directive (CPD) iser een Europees geharmoniseerde productnorm opgesteldEN 1090-1.

De co-existentieperiode zou oorspronkelijk 31 juni 2012 aflopen.De co-existentieperiode is nu verlengd tot 1 juli 2014.

Wanneer kan een bedrijf zelf een CE-markering aanbrengen?

Een bedrijf mag in eigen beheer een CE-markering aanbrengen,indien het bedrijf door een extern aangemelde instelling is

gecertificeerd voor de EN 1090-1.




Officiële titels van de EN 1090

Doel van de CE-markeringsplicht is vrij handelsverkeer

binnen de EU en het beter kunnen vergelijken van producten

omwille van de veiligheid.

Bedrijven binnen de staal- en aluminiumketen (importeurs, distributeurs

en fabrikanten) worden met deze verplichting geconfronteerd.

In Nederland VERPLICHT via het “Bouwbesluit”!

Tot de Europese Unie (EU) behoren 27 landen.


CE-markering EN 1090-1

Met een CE-markering

Verklaart de fabrikant dat aan alle constructieve eisen is

voldaan. Dit geldt niet alleen voor de staalconstructie als

geheel maar ook voor alle constructieve onderdelen.

CE-MarkeringIn Jinan in de provincie Shandong viel een reusachtigreclamebord om en op het parkeerterrein van een autodealer.




CE-markering

EN 1090-1: Gaat alleen over de CE-markering

EN 1090-2/3: Gaat over hoe we constructies moeten maken.


EN 1090 hoofdzakenDe fabrikant moet een “fabrieksproductiebeheersingssysteem” (FPC)

opzetten, documenteren en onderhouden om er voor te zorgen dat de op de

markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde prestatiekenmerken.

Het FPC-systeem moet bestaan uit:

Schriftelijke procedures;

Regelmatige keuringen en beproevingen;

De resultaten voor de basisproducten van het onderdeel;

De machines en gereedschappen, het productieproces en het gefabriceerdeonderdeel te beheersen.

FPCOpzetten

Documenteren Onderhouden




Wat moet je doen om tot certificering van FPC te komen:

CE-markering van staalconstructies mogelijk door:

Kwaliteitssysteem conform ISO 9001;

Aangevuld met kwaliteitsbeheersingssysteem voorlassen op basis van EN ISO 3834 (deel 2, 3 of 4);

Verantwoordelijke lascoördinator aanstellen, intern - extern. Benoeming van lascoördinator volgens EN ISO 14731 (niveau B, S, of C).

ISO 9001 en EN ISO 3834 hoeven niet gecertificeerd te zijn! FPC laten certificeren door aangemelde instantie (NoBo). Doorlooptijd: vermoedelijk 1 á 2 jaar.

Alles gebaseerd op EXC = Uitvoeringsklassen


Algemeen overzicht




CE-Markering

CE-markering

Het is geen “CE-certificaat”

Ook geen “CE-keurmerk”

Maar een “CE-verklaring”

Verklaring wordt afgegeven door producent

Fabrieksproductiebeheersing (FPC, Factory Production Control)

Moet worden gecertificeerd door aangemelde instelling


CE-MarkeringHoe ziet een CE-Verklaring volgens EN 1090-1 er uit?

Wat is een CE-markering

De CE-markering is een soort

productlabel.

Het label geeft aan dat een

bouwproduct volgens Europese

technische specificaties en de

daarin omschreven testmethoden

is getest.




Voorkomen is beter dan genezen

Park Olympic Ice Skating Stadium

Kearns, Utah (19 april 2000).

Constructie begaf het bij een aanzienlijk lagerebelasting dan maximale berekende belasting.


FPC gaat voornamelijk overFabrieksproductiebeheersingssysteem “FPC” gaat voornamelijk over:

Regelmatig onderhoud en kalibraties machines

Frequente controles om de conformiteit van producten te waarborgen

Het managen van non-conforme producten

FPC systeemvereisten:

A. Personeel

B. Equipment

C. Proces van constructief ontwerp en berekenen

D. Basisproducten gebruikt in de fabricage

E. De onderdeel specificatie (werkplaatstekening)

F. Productbeoordeling

G. Non-conforme producten




Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)Bijlage B van de EN 1090-1 geeft de minimum inhoud van het

fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC):

Algemeen;

Aanvangskeuring;

Continu toezicht;

Frequentie van keuring;

Intervallen voor het toezicht;

Verklaring van de fabrikant;

Procedure voor wijzigingen en aanpassingen;

Procedure voor non- conformiteit;

Wachtpunten voor keuringen en proeven;

Rapportages;


Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)Bijlage B van de EN 1090-1 geeft de minimum inhoud van het

fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC):

FPC kan eveneens behelzen (via optie) : Kwaliteitsplan Managementdocument Beoordeling van eisen van de specificatie Organisatieschema + leidinggevend personeel Keuring : wie doet wat en wanneer

Rapporten : Uitgevoerde keuringen Wachtpunten

Checklist : Zie EN 1090-2 bijlage C




Stappen plan EN 1090

ISO 9001 / EN ISO 3834of andere procedures

Onderdeel specificatie

Bepalen EXC, checklistBijlage A1 en A2

EN 1090

Kwaliteitsplan EN 1090montageplan, boutverbindingen,

corrosiebescherming

Aanbrengen CE-Markering

ISO certificering is vrijwillig,

CE-markering is een wettelijke verplichting.

Deze wordt door de producent afgegeven.

Als je ISO 9001 en ISO 3834 hebt,

ben je goed op weg


Fabrieksproductiebeheersing 1090-1, 6.3 (3)

Materialen, halffabricaten

Moeten in overeenstemming zijn met de specificaties en worden gedocumenteerd.

Onderdelenspecificaties

De productie moet worden geregeld door gebruik te maken van een

onderdeelspecificatie, die alle noodzakelijke informatie om dat onderdeel bevat.

Productbeoordeling

De fabrikant moet procedures instellen om te waarborgen dat de verklaarde

waarden en klassen van alle kenmerken worden gehandhaafd.




Fabrieksproductiebeheersing 1090-1, 6.3 (3)

Non-conforme producten

De fabrikant moet schriftelijke procedures hebben die specificeren hoe moet

worden omgegaan met non-conforme producten.

In de praktijk is het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)

een lange lijst met vele tientallen controlepunten!


Productieplanning


Opdracht:20x portaaldrager

UITBESTEDING

Materiaalbestelling

Ingangscontrole

Lasplan

Controle / Afname / Transport

Kwaliteitshandboek

Evaluatie Offerte/Contractbespreking



Essentieel:Indeling in “uitvoeringsklassen”

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)

Uitvoeringsklassen wordt bepaald door:

Gevolgklassen (Consequence Class, CC)

Productiecategorieën (Production Category, PC)

Gebruikscategorieën (Service Category, SC)


Keuze van ‘Uitvoeringsklasse’ naar EN 1090-2

Gevolgklasse CC1 CC2 CC3

Gebruiks-categorieën SC1 SC2 SC1 SC2 SC1 SC2

Productie-categorieën

PC1 EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

PC2 EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)


Noot: in NEN-EN 1090-2 worden 4 uitvoeringsklassen (EXC’s)

onderscheiden, van 1 naar 4 steeds strengere eisen

Indien niets voorgeschreven dan EXC2



Gevolgklasse (“Consequence Class”)volgens EN 1990

CC1:

Geringe consequenties.

CC2:

Gemiddelde consequenties.

CC3:

Ernstige consequenties voor verlies van mensenlevens,

Zeer grote: verlies van mensenlevens of zeer grote

economische, sociale of milieu consequenties.



CC1:

Geringe consequenties.

Zwakke gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of

verwaarloosbare gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak.

Voorbeelden

Agrarische gebouwen, waartoe de mensen normaal geen

toegang hebben (bv. opslagruimten),serres





CC2:

Middelmatige gevolgen in termen van verlies van mensenlevens,

of aanzienlijke gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak.

Voorbeelden

Residentiële of openbare gebouwen en kantoorgebouwen,

waar gebreken middelmatige gevolgen kunnen hebben (bv. kantoorgebouwen)



CC3:

Zware gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of erg

zware gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak

Voorbeelden

Tribunes, openbare gebouwen, waar gebreken zware gevolgen

kunnen hebben (bv. concertzalen)




31

Gebruikscategorieën (naar EN 1090-2)

SC1: Constructies en componenten gedimensioneerd voor overwegend

statische belastingen.

SC2: Constructies en componenten geschikt voor vermoeiingsbelasting

volgens EN 1993; Kritische onderdelen in constructie…. (zware corrosieve belasting, zware

santitaire eisen,…)


32

Productiecategorieën (naar EN 1090-2)

PC1:

Niet gelaste constructiedelen van alle soorten staal;

Gelaste constructiedelen van de staalkwaliteit lager dan S355.

aanduiding minimalekerfslagwaarde (J)

beproevings-temperatuur °C

JR 27 20

J0 27 0

J2 27 -20

K2 40 -20

Voorbeeld: S235 JR G2

S: staal;

235: rek of vloeigrens in N/mm²;

JR: kerfslagwaarde = 27J bij 20°C;

G2: leveringstoestand = onrustig staal.




33

Productiecategorieën (naar EN 1090-2)

PC2:

– Gelaste onderdelen van ≥ S355;

– Hoofdcomponenten die samengevoegd worden op bouwplaats;

– Onderdelen die essentieel zijn voor de constructieve samenhang;

– Componenten waaraan bijzondere eisen worden gesteld.

EN 10025-6 materiaalnummer

EU 137(1980)

Duitsland Frankrijk

S550QL1 1.8986 – EStE 550 V –

S690QL 1.8928 FeE 690 V KT TStE 690 V E 690 T

Volgens

CR ISO/TR 15608

groep 3.1

Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend

staal (behalve roestvast

staal) met een minimale rekgrens van

360 N/mm² < ReH 690 N/mm²

Warmgewalste constructiestaal volgens EN 10025-6


34

Relatie uitvoeringsklasse - draagconstructie

EXC1: Hallen

EXC2: Gebouwen

EXC3: Bruggen

EXC4: Speciale draagconstructies

Keuze EXC wordt in EN 1090-2 bijlage B bepaald door

Productiecategorie (lassen of bouten, materiaalsoort)

Gebruikscategorie (statisch of vermoeiing)

in relatie tot de gevolgklasse (gevolgen van instorten)




Deze factoren bepalen dus de kwaliteitsmaatregelen vooreen gelaste constructie

Gevolg Laag Gemiddeld Hoog

Gebruik Stat. Dyn. Stat. Dyn. Stat. Dyn.

ProductieEenvoudig EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

Moeilijk EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

Indien niets voorgeschreven dan EXC2Hierop moeten we onze kwaliteitseisen baseren!

EN 1090-2 specificeert ze in vier niveaus en sluit aan op

EN ISO 3834!


36

CE-verklaringen

2 soortenCE-verklaringen

Basisproduct(onbewerkt

product)

Constructievedeel




Effecten in uw organisatieDirectie

• Aanwijzen (of inhuren) lascoördinator

• Toewijzen taken en bevoegdheden van project

Verkoop

• Beoordelen of werkzaamheden mogen worden uitgevoerd i.v.m.

uitvoeringsklassen

• Rekening houden met aanwezige kwalificaties, apparatuur e.d.

Ontwerp/engineering

• Ontwerp volgens geharmoniseerde normen

• Rekening houden met inzetgebied

• Uitvoeringsklassen bepalen.


Effecten in uw organisatieInkoop/magazijn

Bestellen op basis van geharmoniseerde normen

Conformiteit verklaringen basismaterialen, ook lastoevoegmaterialen enbevestigingsmaterialen

Magazijn

Geen materialen meer “on stock” zonder naspeurbaarheid

Juiste opslag van materialen

Productie/kwaliteit

WPS, LK’s, LMK’s

NDO onderzoek

Inspectie, testplan en montageplan




Project toepassingen EN 1090

MinimaleKwaliteits

documentatie

Toewijzing takenen bevoegdheden

van project

Procedures,

methoden en

werkinstructies

Keuringen en

beproevingen

Procedurevoor non-

conformiteiten

Procedure voorwijzigingen enaanpassingen

Inspectie entestplan


Factoren die de laskwaliteit besturen en bewaken:

De methode (lasprocedure): EN-ISO 15607-08-09-10-11-12-13-14)

De mens (kwalificaties)

Lasser (EN 287-1 en andere)

Lasoperator (NEN-EN 1418:1998 nl)

Lascoördinator (EN-ISO 14731)

Het (las-)kwaliteitssysteem (EN ISO 3834) 90-2 - Tabel A3 (alléén

lassen)

Laskwaliteit! EN ISO 3834 / EN 1090-2




41

EN 1090-2 par. 7.1 “Algemeen”Toepassen van EN ISO 3834:

Deel 1 + 4 voor uitvoeringsklasse 1 (EXC1),

Elementaire kwaliteitseisen

Deel 1 + 3 voor uitvoeringsklasse 2 (EXC2)

Standaard kwaliteitseisen


Uitgebreide kwaliteitseisen


Uitgebreide kwaliteitseisen


EN ISO 3834 1 – 5 (6)Drie niveaus van kwaliteitseisen: beschreven in deel 2, 3 en 4

EN ISO 3834 geeft maatregelen voor verschillende situaties.

Zij kunnen in de volgende situaties worden toegepast:

Bij contracten: het vastleggen van laskwaliteitseisen;

Door fabrikanten: het invoeren en handhaven van laskwaliteitseisen;

Door organisaties die de laskwaliteit beoordelen, zoals afnemers,fabrikanten of derden.

Deel 5 overzicht van documenten; mogelijkheden voor equivalenten

Deel 6 “Richtlijnen voor de invoering van ISO 3834”!




Beheersing van het bedrijfsproces lassen

Eisen en voorwaarden uit de EN-ISO 3834 serie: EN ISO 3834-2 EN ISO 3834-3 EN ISO 3834-4

Aan de hand van de EN ISO 3834-1 bepaalt het bedrijf zelfwelk deel van toepassing is.

Dit wordt mede bepaald door de opdrachtgever(s) en het soort werk: Complexiteit van de fabricage Verscheidenheid van de te vervaardigen producten Verscheidenheid van de te gebruiken materialen.


(Las)normen wereldwijd

Feitelijk certificeren van het bedrijfsproces lassen;

procescertificatie conform de EN ISO 3834

44

Regeltjes….?

Normen

Specificaties (Klant)

Andere eisen (Nobo)?




Enkele eisen uit de EN-ISO 3834-2

Technische beoordeling van het contract Uitbesteding Laspersoneel Lassers en bedieners (kwalificaties b.v. resp.: EN 287-1, EN 1418) Lascoördinatie (EN-ISO 14731) Laswerk en verwante activiteiten Productieplanning Inspectie en beproeving na het lassen Lasmethodekwalificaties (EN-ISO 15614-1) Lastoevoegmaterialen, keuring en opslag Moedermaterialen, opslag, doorstempel bevoegdheid


7.1: EN ISO 3834

EXC 4+3 EXC 4+3EXC 2 EXC 2EXC 1 EXC 1




EN ISO 3834 inhoudelijk4 Toepassing van dit deel van ISO 3834

5 Beoordeling van eisen en technische beoordeling

6 Uitbesteding

7 Laspersoneel: Algemeen, Lassers en bedieners, Personeel voor lastoezicht

8 Personeel voor inspectie en beproeving: Algemeen, Personeel voor niet-destructiefonderzoek

9 Uitrusting voor fabricage en beproeving: Beschrijving van uitrusting, Geschiktheid vanuitrusting, Nieuwe uitrusting, Onderhoud van uitrusting

10 Productieplanning, Lasmethodebeschrijvingen, Goedkeuring van lasmethoden,Werkinstructies

11 Lastoevoegmaterialen: Algemeen, Partijkeuring, Opslag en behandeling

12 Opslag van moedermaterialen

13 Warmtebehandeling na het lassen

14 Inspectie en beproeving: Inspectie en beproeving voor het lassen, Inspectie en beproevingtijdens het lassen, Inspectie en beproeving na het lassen. Stand van zaken bij inspectie enbeproeving

15 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen

16 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur

17 Identificatie en naspeurbaarheid

18 Kwaliteitsrapporten


Technische beoordeling (EN ISO 3834 par. 5.3)• Moedermateriaal specificatie(s) en eigenschappen gelaste verbinding;

• Kwaliteits- en afname-eisen voor lasverbindingen;

• Het vastleggen van methoden voor lassen, NDO en warmtebehandeling;

• De kwalificatie van lasmethoden;

• De kwalificatie van personeel;

• Keuze, identificatie en/of naspeurbaarheid (bv. materialen, lasverbindingen);

• Afspraken voor de kwaliteitsbewaking, (event. onafhankelijke keuringsinstantie);

• Inspectie en beproeving;

• Uitbesteding;

• Warmtebehandeling na lassen;

• Afmetingen en details van lasnaadvoorbereiding en voltooide lasverbinding;

• Lasverbindingen die in werkplaats of elders moeten worden gemaakt;

• Omgevingsomstandigheden van invloed zijn op toepassing van proces.

Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen!Werk voor de lascoördinator!




EN 1090-2 par. 7.2 “Lasplan”Lasplan moet omvatten, voor zover van toepassing:

Lasmethodebeschrijvingen (WPS); Maatregelen om vervorming tijdens en na lassen te voorkomen; Lasvolgorde; Eisen voor tussentijdse controle; Draaien van onderdelen tijdens lasproces, in relatie tot de lasvolgorde; Details toe te passen positioneringmiddelen; Te nemen maatregelen om laminaire scheuren te voorkomen; Speciaal gereedschap voor lastoevoegmaterialen (laagwaterstof, conditionering etc.); Lasnaadvorm en nabewerking voor roestvast staal; Eisen voor acceptatiecriteria van lassen; Verwijzing naar keurings- en beproevingsplan; Eisen voor lasidentificatie; Eisen voor oppervlaktebehandeling volgens Hoofdstuk 10.


In de NEN-EN-ISO 15607 staat een schema met een aantal mogelijkheden om

te komen tot een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS).

De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting /

toepassing van de lasverbinding.

Het opstellen en goedkeuren van een

lasmethode beschrijving / (WPS)

NEN-EN-ISO 15607

Beschrijven en goedkeuren

van lasmethoden voor metalen –

Algemene regels

Vanaf EXC 2 vereist




Plaats van de WPS; het Systeem

Procesbeheersingvia WPS

Kwalificeren doorproeflassen

Toepassen inproductie

Beproevings-resultaten

Product

+’p’

-’p’

Reproduceerbaar&

Representatief !Lassers-

kwalificatieproef


Lasmethode beschrijving (LMB/WPS)volgens EN ISO 15609

In de lasmethodebeschrijving (LMB/WPS) staan de belangrijkste instructies om tot een goede

lasverbinding te komen.

Een lasmethodebeschrijving moet altijd op de werkvloer aanwezig zijn voor de lasser en de

inspecteur, ter controle voor en tijdens het lassen.

De voorlopige lasmethode beschrijving, (pWPS) dient voor aanvang van het proeflassen

overhandigd te worden aan de Beoordelaar / keurmeester of Notified Body


Marchel Kaspers

M.K



Goedkeuring WPS

53

Een WPS behoeft in principe slechts de goedkeuring van de in het bedrijf werkzame

keurmeester of lascoördinator te krijgen.

Acceptatie van een lasmethodekwalificatie voor een bepaal doel, wordt gedaan door

keurmeester of lascoördinator.

(C) Marchel Kaspers

In de norm wordt regelmatig de term ‘keurmeester’ gebruikt volgens

NEN-EN-ISO 15607. Het begrip keurmeester is een aangewezen persoon om de

overeenstemming van de toepassing zijnde norm te bevestigen.

In bepaalde gevallen kan een externe onafhankelijke keuringsinstantie worden vereist.

5-2-2013

Goedkeuring WPS / WPQR door

Notified Body’s (NoBo’s)

54

De Notified Body’s (NoBo’s)

hebben vaak grote moeite met het accepteren van een

bedrijfsgebonden keurmeester, zelfs als de persoon las praktijkingenieur is.

(C) Marchel Kaspers5-2-2013



Van pWPS – WPS / LMK / WPQRProces Booglassen Autogeen lassen

Richtlijn voor materiaalgroepsindeling CR ISO/TR 15608 CR ISO/TR 15608

Algemene regels EN ISO 15607- 1WPS

EN ISO 15607-2

Beschrijven en goedkeuren vanlasmethoden voor het booglassen.Lasmethode beschrijving (WPS)

EN ISO 15609-1 EN ISO 15609-2

(1) Geteste lastoevoegmaterialen EN ISO 15610 EN ISO 15610

(2) Eerder opgedane ervaring EN ISO 15611 EN ISO 15611

(3) Standaardprocedure EN ISO 15612 EN ISO 15612

(4) Productie voorproeven EN ISO 15613 EN ISO 15613

Lasmethode beproevingen EN ISO 15614, Part 1 Staal / NikkelPart 2 AluminiumPart 3 GietijzerPart 4 Giet aluminiumPart 5 Ti en ZrPart 6 CuPart 7 OP-lassenPart 8 Pijp-pijp plaatPart 9 Nat hyperbaar lassenPart 10 Droog hyperbaar lassen

EN ISO 15614Part 1 Staal/NikkelPart 3 GietijzerPart 6 CuPart 7 Oplassen


EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificatie van de methode”

Verplicht voorEXC 2, 3 en 4!Verplicht voorEXC 2, 3 en 4!





NEN-EN ISO 15610, NEN-EN ISO 15611, NEN-EN ISO 15612,NEN-EN ISO 15613, NEN-EN ISO 15614 serie

WPQR door fabrikant of, indien van toepassing, door keurmeester / keuringsinstantie

WPS opgesteld door fabrikant

Vrijgave voor productie: WPS of werkinstructie

Schema voor het goedkeuren lasmethode /WPS

Het goedkeuringsrapport van de lasmethode, genoemd:

WPQR (Welding Procedure Qualification Record) is het

document met de werkelijke lasgegevens en de positief

beoordeelde resultaten van het onderzoek van de

lasmethode kwalificatieproef.

WPQR

5-2-2013

EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificeren van lasmethoden”

Keuze van uiteindelijke methode van kwalificeren voor bepaalde opdracht is meestalcontractuele eis of wordt door toepassingsnorm voorgeschreven.

Doorgaans dus géén vrije keuze voor de fabrikant!




Goedkeuring van de lasmethode

NEN-EN-ISO15614-1

GoedgekeurdeWPQR / WPS

Is een

geschikte

WPSbeschikbaar?

NeeopstellenpWPS en

proeflassen

Goed

gekeurde

WPS vereist

Schema voor het opstellen

en goedkeuren van een

lasmethode / lasmethode

beschrijving (WPS)


Lasmethodebeproeving

3.3.1. Proefstukken

Kwalificeren van een of meerdere las proefstukken moeten representatief, voor

de in de productie toe te passen lasmethode, voldoende afmetingen hebben om

een redelijke warmteverdeling te garanderen.

De proefstukken moeten worden gelast volgens de pWPS, onder voorwaarden

Die tijdens de productie zullen gelden bijvoorbeeld:

Proefstuk voor stompe verbinding in plaat

Proefstuk voor stompe verbinding in pijp

Proefstuk voor T-verbinding

Proefstuk voor een aftakking

Het lassen en beproeven van de proefstukken moet worden bijgewoond door de

Beoordelaar / keurmeester of door 1 van de Notified Body’s




Goed gekeurde methode kwalificatie

61

Lasmethoden worden goedgekeurd door te voldoen aan een of

meer goedkeuringsrapporten van de lasmethoden(WPQR).

Een goed gekeurde lasmethodebeschrijving (WPS) moet alle noodzakelijke

informatie verschaffen om een lasverbinding te produceren.


WPQR bestaat uit de volgende documenten

117

Een goed gekeurde methode kwalificatie bestaat uit de volgende documenten:

Materiaalcertificaten.

Certificaten van het lastoevoegmateriaal.

Materialen certificaten.

Beschermgas certificaten.

Radiografisch of ultrasoon onderzoek rapporten.

NDO rapportage, magneet, penetrant onderzoek.

Destructief rapporten, dwarstrekproef in de las, buigproeven op hetlasmetaal.

Gloeidiagrammen.

Certificatie rapporten

Goed gekeurde lasmethode beschrijving (WPS)

(C) Marchel Kaspers5-2-2013



Het lassen van proefstukken

Het lassen van proefstukken

Het voorbereiden en lassen van proefstukken

moet in overeenstemming met de voorlopige

lasmethode beschrijving (pWPS) worden

uitgevoerd en onder de algemene

omstandigheden van de laswerkzaamheden, in

de productie waar zij representatief voor zijn.

Het lassen en beproeven van de proefstukken

moet worden bijgewoond door een

keurmeester of een keuringsinstantie.


NEN-EN-ISO 15614-15-2-2013

Lasmethodekwalificaties

Microstructuuronderzoek ( EN 10025-6) Cruciform trekproef (vanaf S 420 N/L) Lasprimers (dikste laagdikte) Indien op shopprimers wordt gelast moeten beproevingen worden

uitgevoerd op de maximaal toegestane (nominaal + tolerantie)laagdikte.

Productietesten (na 1 ~3 jaar)

[email protected]

Extra eisen uit EN 1090-2


Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K



Voorwarm en tussenlaag temperatuurVoorwarm temperatuur

Minimale voorwarm temperatuur, gemeten volgens

EN ISO 13916, zoals toegepast bij het begin en tijdens het lassen.

Beproevingsomvang staal (EN ISO 15614-1)

Standaard beproevingsomvang.


Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K



Nauwkeurigheid en registratie is noodzaak!

Twee voorbeelden uit de markt

De stroomsterkte, boogspanning, voortloopsnelheid,

voorwarm- en tussenlagen temperaturen, enz.

Periodiek te meten met daartoe geschikte en gekalibreerdemeetapparatuur.


EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificeren van lasmethoden” (2)

Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr…..

Beperkingen in de EN 1090!

Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in “gebruik” zijn:a) Van één tot drie jaar:

productie lasproef voor staalsoorten > S355.Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring(behalve hoeklassen), magnetisch of penetrant onderzoek, macrobeoordeling en hardheidsmeting.

a) voor periode meer dan drie jaar:1) macro, van productieproef moet worden gekeurd voor

staalsoorten ≤ S355,of2) moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd voor

staalsoorten > S355.




EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”



EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”

Bij EXC2, EXC3 en EXC4: is gekwalificeerde lasmethode verplicht.

Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in de uiteindelijke las moeten

verwijderd worden.

Hechtlassen die in de uiteindelijke las zullen worden opgenomen moeten

geschikte vorm hebben en worden gelegd door gekwalificeerde lassers.

Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en moeten vóór het uiteindelijke

lassen zorgvuldig worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten worden

verwijderd.




EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en bedieners van lasmachines

Verplicht voorEXC 1, 2, 3 en 4!Verplicht voor

EXC 1, 2, 3 en 4!


72

Lassers moeten worden gekwalificeerd in overeenstemming

met EN 287-1 en bedieners van lasmachines in

overeenstemming met EN 1418.

Het lassen van een vertakkende buisverbinding met hoeken

kleiner dan 60o moet worden gekwalificeerd met een

specifieke test.

Er moeten registraties beschikbaar zijn van alle

kwalificatiebeproevingen van lassers en bedieners van

lasmachines.

EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en

bedieners van lasmachines




73

Hetcertificaat!

Garandeert hetACTUELEkennen en

kunnen van delasser!


Het kwalificeren van operateurs

EN-1418 (ISO 14732)

Kwalificatie van bedieners van

lasmachines (lasoperator)




EN 1090 / EN ISO 4834 / Lascoördinator



De lascoördinator,Definities uit EN ISO 14731

3.2 Lascoördinatie

Coördinatie van fabricageprocessen voor alle lastechnische en

daaraan verbonden werkzaamheden

3.3 Lascoördinator (WC)

Persoon die verantwoordelijk is voor, en in staat is tot het uitoefenen van lascoördinatie

Verantwoordelijk lascoördinator (RWC)

Persoon die competent is om toezicht uit te oefenen op de lasactiviteiten van de

fabrikant, aangetoond aan de hand van zijn technische kennis en ervaring voor de

producten die worden gefabriceerd (aan de hand van LK’s, LMK’s en WPS-en).

OPMERKING: Het kan noodzakelijk zijn om verschillende lascoördinatoren voor verschillende taken

te benoemen.




De lascoördinator IWI-C (Comprehensive), Vooropleiding IWT

IWI-S (Standard), Vooropleiding IWS

IWI-B (Basic), Toelichting

77

Kaderopleidingen:

International Welding Engineer IWE

International Welding Technologist IWT

International Welding Specialist IWS

International Welding Practitioner IWP

Responsible Welding Coordinator RWC

Lascoördinator

Aangewezen

Intern

Extern

Het gaat om het kennisniveau, niet om het diploma!


EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (1)

Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascoördinatie tijdens lassen door

lascoördinatie-personeel, gekwalificeerd voor en ervaren met

laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in

EN ISO 14731.

Lascoördinatie-personeel (EN 1090-2) moet technische kennis hebben

zoals gespecificeerd in tabellen 14 en 15 (volgende sheets).




B: (Basic) Technische basiskennis (~IWS)

S: (Specific) Specifieke technische kennis (~IWT)

C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis (~IWE)

EN 1090-2 par. 7.4.3 Lascoördinatoren” (tabel 14)

B

S

S

CC

S

C/S

C

CC

C/S

C

C

CC



80

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (tabel 15)

B

S

S

CC

S

C

C

CC

C

C

C

CC








81

EN 1090-3 par. 7.4.4 “Lascoördinatoren” (tabel 7)

B S

S SS SS

B

CC C C






82

De lascoördinator; takenen verantwoordelijkheden

1. Specificatie van taken en verantwoordelijkheden (EN ISO 14731)• Selectie taken gebaseerd op bedrijf / product (zie bijlage B).

Activiteiten koppelen aan taken en verantwoordelijkheden, zoals:– specificatie en voorbereiding;– toezicht;– inspectie, controle of observatie.

• Verantwoordelijkheid voor lascoördinatie uitsluitend bij fabrikant.• Verantwoordelijkheden die moeten worden beschreven:

– positie in fabricerende organisatie en zijn verantwoordelijkheden(taakomschrijving);

– omvang van toegekende bevoegdheid, noodzakelijk voor uitvoering vantoegewezen taken, bijv. voor lasmethodebeschrijving en rapportages;




Overzicht van taken lascoördinator(EN ISO 14731 Bijlage B)

B.1 Beoordeling van eisenB.2 Technische beoordelingB.3 UitbestedingB.4 LaspersoneelB.5 UitrustingB.6 ProductieplanningB.7 Goedkeuring van de lasmethodenB.8 LasmethodebeschrijvingenB.9 WerkinstructiesB.10 LastoevoegmaterialenB.11 MaterialenB.12 Inspectie en beproeving voor het lassenB.13 Inspectie en beproeving tijdens het lassenB.14 Inspectie en beproeving na het lassenB.15 Warmtebehandeling na het lassenB.16 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelenB.17 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuurB.18 Identificatie en naspeurbaarheidB.19 Kwaliteitsrapporten


Materiaalcertificaten

84

Certificaten, materiaal, lastoevoegmateriaal, enz.

EXC 1: Type 2.1

EXC 2 ~ 4: Type 3.1

Traceerbaarheid

Materiaaltype

Materiaalcertificaat




Materiaalsoorten

EN 10025-2 S235JR, S355J2 28 opties

EN 10025-3 S355N(L), S460N(L) 32 opties

EN 10025-4 S355M(L), S460M(L) 32 opties

EN 10025-6 S690Q(L), S 960 Q(L) 31 opties


PraktijkvoorbeeldVoorbeeld materiaal certificaat !!!



PraktijkvoorbeeldenVoorbeeld materiaal certificaat !!!

Staal: S355J2+N

Met kerfslagwaarde:

5, 9 en 8 Joul -20 oC.!!!

VERSCHIL CE-VERKLARINGENEN 10025 - EN 1090-1

EN 10025

1. Toleranties op vorm en afmetingen

2. Breukrek

3. Treksterkte

4. Vloeigrens

5. Sterkte tegen stootbelasting

6. Lasbaarheid

7. Duurzaamheid

EN 1090-1

1. Toleranties op vorm en afmetingen

2. Lasbaarheid (CEV)

3. Breuktaaiheid (CVN)

4. Weerstand tegen stootbelasting

4. Draagvermogen

6. Vermoeiingsterkte

7. Brandwerendheid

8. Reactie op brand

9. Vrijkomen van cadmium en zijn verbindingen

10. Radioactieve straling

11. Duurzaamheid




Certificaten lastoevoegmateriaal


90

Alle lastoevoegmaterialen moeten voldoenaan de eisen van EN 13479

EN 1090-2 paraaf: 5.5 Lastoevoegmaterialen

Lastoevoegmaterialen Productnorm

Draadelektroden en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van ongelegeerde enfijnkorrelige staalsoorten EN ISO 14341

Draadelektroden, draad-poeder elektroden en gevulde draadelektroden, en elektrode-poeder-combinaties voor het onderpoederlassen van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten EN 756

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van staal met hoge sterkte EN 757

Poeders voor onderpoederlassen EN 760

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van corrosievaste en hittevaste staalsoorten EN 1600

Staven, draad, lasmetaal voor het TIG-lassen van ongelegeerd staal en fijnkorrelig staal EN ISO 636

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van ongelegeerde en fijnkorreligestaalsoorten EN ISO 2560

Draadelektroden,stripelektroden, draden en staven voor booglassen van corrosie- en hittevastestaalsoorten EN ISO 14343

Draadelektroden, draden, staven, en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming vanstaalsoorten met een hoge treksterkte EN ISO 16834

Draad- en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor hetonderpoederlassen van staalsoorten met een hoge treksterkte EN 14295

Elektroden met gevulde draad voor booglassen onder gasbescherming en zondergasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte EN ISO 18276




Kalibreren, validatie lasapparatuurValidatie lasapparatuur volgens:

NEN 3140 veiligheidstest;

Kalibreren, valideren machines

volgens ISO 17662;

Onderhoud machines;

Reparaties machines.

Gekalibreerde apparatuur?

Vanaf EN ISO 3834-2en EXC 2 vereist


Kalibreren, validatie lasapparatuur

Parameters die gecontroleerd dienen te worden, zijn:

Stroomsterkte;

Boogspanning;

Voortloopsnelheid;

Draadaanvoersnelheid;

Enz.

NEN-EN-ISO 17662 op de markt gebracht met als titel

Welding - Calibration, verification and validation of equipment used forwelding, including ancillary activities.

Per onderdeel wordt aangegeven of er sprake is van kalibratie,

verificatie of validatie met daarbij een aangegeven tolerantie.




93

EN 1090-2 paraaf: 7.5.2 opslag lastoevoegmaterialen

De lastoevoegmaterialen moeten worden opgeslagen, getransporteerden gebruikt in overeenstemming met de aanbevelingen van defabrikant.

Indien elektroden en lasdraden moeten worden gedroogd enopgeslagen moeten geschikte temperatuurniveaus en tijden wordenaangehouden in overeenstemming met de aanbevelingen van defabrikant.

Opslag lastoevoegmaterialen?


94

NEN-EN-ISO 15614-1

Beschrijven en goedkeuren vanlasmethoden voor metalen -

Lasmethodebeproeving - Deel 1:

Boog- en autogeenlassen vanstaal en

booglassen van nikkel ennikkellegeringen

(ISO 15614-1:2004,IDT)




Lasmethode- en lasserskwalificaties


Essentiële verschillen lasmethode-en lasserskwalificatie

Lasmethodekwalificatie• Eigenschappen verbinding• Onafhankelijk van laspositie• Afhankelijk warmte-inbreng• Uitgebreide beproeving,

afhankelijk van toepassingen/of regels

• Specifieke essentiëlevariabelen

• Onbeperkte geldigheid• Gebonden aan BEDRIJF

Lasserskwalificatie• Vaardigheid van lasser• Sterke afhankelijkheid van

laspositie

• Eenvoudige beproeving

• Specifieke essentiëlevariabelen

• Beperkte geldigheid (tijd)• Gebonden aan de MENS




Geldigheidsgebieden LMK’s

Een lasmethodekwalificatie is begrensd door technische zaken

Lasproces

Laspositie van proefstuk

Lasproces

Materiaal-groep

Las wijze

Dikte en diameter van het lasmonster


Herinnering materialen (CR ISO/TR 15608)




Basismateriaal groep(en)

CR ISO/TR 15608Groe

pSub-groep Staaltype

1 Staal met gespecificeerde minimale rekgrens ReH 460 N/mm² a en analyse in % :C 0,25 ; Si 0,60 ; Mn 1,80 ; Mo 0,70b; S 0,045; P 0,045 ; Cu 0,40b; Ni 0,5b;Cr 0,3 (0,4 voor gietwerk)b; Nb 0,06; V 0,12b; Ti 0,05

1.1 Staal met een gespecificeerde rekgrens ReH 275 N/mm²

1.2 Staal met een gespecificeerde rekgrens 275 N/mm² ReH 360 N/mm²

1.3 Genormaliseerd fijnkorrel staal met een gespecificeerde rekgrens ReH > 360 N/mm²

1.4 Weerbestendige staalsoorten waarvan de chemische samenstelling voor de enkelvoudigeelementen de onder 1 gespecificeerde waarden te boven gaat

2 Thermo mechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerdeminimale rekgrens van ReH > 360 N/mm²

2.1 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerdeminimalerekgrens van 360 N/mm² < ReH 460 N/mm²

2.2 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerdeminimale rekgrens van > 460 N/mm²

3 Afgeschrikt en ontlaten staal en precepitatie hardend staal (behalve roestvast staal) meteen minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm²

3.1 Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast staal) meteen minimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH 690 N/mm²

(C) Marchel Kaspers 995-2-2013

Afwijken geldigheidsgebieden

Afwijken geldigheidsgebieden van lasposities

Willekeurige laspositie = goedkeuring voor alle posities behalve voor de PG en J-L045

Indien er geen kerftaaiheidseisen en hardheidseisen zijn.

Dit geldt voor materiaal groep 1.1 volgens CR ISO 15608.

Voorbeeld: S235J0

De goedkeuring geldt voor willekeurige positie

(in pijp of plaat) ook voor alle andere posities (in pijp of plaat).

PG

Productiecategorieën volgens

EN 1090-2: PC1




Group Reference Name Number

15608 standard

Afwijken geldigheidsgebieden voor materiaal


Geen kerftaaiheidseisen

en hardheidseisen

voorgeschreven volgens

EN–ISO 15614-1

Hardheidseisen niet vereist

voor moedermaterialen in

sub groep 1.1 en groep 8, 41

t/m groep 48 volgens EN ISO

15614-1

5-2-2013

Basismateriaal groep(en) volgensCR ISO/TR 15608

Group Reference Name Number

standard




103(C) Marchel Kaspers

Geldigheidsgebieden

lasposities indien

geen

kerftaaiheidseisen en

hardheidseisen.


Goedkeuring voor alle

posities behalve voor PG

en J-L045

Geldigheidsgebieden volgens NEN-EN-ISO15614-15-2-2013

Lasposities volgensEN ISO 6947

Nieuw

104

Geldigheidsgebieden

lasposities indien geen

kerftaaiheidseisen en

hardheidseisen zijn.





Lasposities volgensEN ISO 6947



5-2-2013

Afwijken geldigheidsgebiedenIndien kerftaaiheidseisen en/of hardheidseisen

kerfslagwaarden bepalen uit de positie met de hoogste warmte-inbreng

de hardheidmetingen verrichten in de positie met de laagste warmte-inbreng

(Warmte-inbreng bepaalt de microstructuur en mechanische eigenschappen)




Geldigheidsgebieden volgens EN ISO 15614-1Dikte

proefstuk[ t ]

GeldigheidsgebiedEN ISO 15614-1

Een laag Meer lagen

t ≤ 3 0,7 – 1,3 t 0,7 – 2 t

3 < t ≤ 12 0,5 – 1,3 t(3 min.)

3 – 2 t

12 < t ≤ 100 0,5 - 1,1 t 0,5 – 2 t

t > 100 n.v.t. 50 – 2 t

Geldigheidsgebied voor stompe verbindingen,

T-verbindingen en pijpaftakkingen.


Geldigheidsgebieden meer lagen techniekDikteproefstu

k[ t ]

GeldigheidsgebiedEN ISO 15614-1

Meer lagen techniekt ≤ 3 0,7 – 2 t

3 < t ≤ 12 3 – 2 t

12 < t ≤ 100 0,5 – 2 t

t > 100 50 – 2 t

Proefplaat 2 mm plaat

Geldigheidsgebied (t) 1.4 tot 2.0 mm


Geldigheidsgebied (t) 2.1 tot 6 mm


Geldigheidsgebied (t) 3 tot 20 mm


Geldigheidsgebied (t) 3 tot 24 mm


Geldigheidsgebied (t) 7.5 tot 30 mm

Dikte proefstuk

meer lagen techniek




Geldigheidsgebied keelhoogte / A-hoogte

Dikteproefstuk[ t ]

Geldigheidsgebied hoeklassen

Materiaaldikte

Keelhoogte / A-hoogte

Een laagtechniek

Meer lagentechniek

t ≤ 3 0,7 – 2 t 0,75 – 1,5 a Onbeperkt

3 < t ≤ 30 0,5 – 1,2 t(3 min.)

0,75 – 1,5 a Onbeperkt

t ≥ 30 ≥ 5 )a Onbeperkt)a Alleen voor speciale toepassingen.

Binnenhoeklas een laagtechniek

Binnenhoeklas meer lagentechniek


Geldigheidsgebied pijp diameters

(D) Diameter pijp (mm)

10,3 5,15 tot 20,6

25,4 25.0 tot 50,8

60,3 30,15 tot ≥ 30,15

73 36,5 tot ≥ 36,5

88,9 44,45 tot ≥ 44,45

101,6 50,8 tot ≥ 50,8

114,3 57,15 tot ≥ 57,15

168,3 84,15 tot ≥ 84,15

219 109,5 tot ≥ 109,5

323 161,5 tot ≥ 161,5




Geldigheidsgebied voor stompe lasnadenGoedkeuring lasmethode pijp d.m.v. goedkeuring van plaat

Goedkeuring van de lasmethode voor plaat geldt ook voor pijp met een D > 500 mm.

Goedkeuring plaat gelaste posities PA en in de PC geldt ook voor pijp met een diameter > 150 mm

Pijp 60,3 x 6 mm Pijp 168 x 6 mm


Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassenHoeklassen geldigheidsgebieden

Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Een laags lastechniek

Een laags techniek is alleen geldig voor een laags lastechniek

Een laags techniek

Meer laag techniek




Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassen

Hoeklassen geldigheidsgebieden

Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Meer laags lastechniek

meer laags techniek is alleen geldig voor meer laags lastechniek

Een laags techniek Meer laag techniek


Specifieke beperkingen boogtypen.

Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135 en 138

Massieve en metaalpoeder gevulde draad in het kortsluitboog gelast

Is uitsluitend geldig voor lassen in het kortsluitboog gebied.

Eigenshapen Kortsluitingboog lassenStroomsterkteBoogspanningBooggeluidWarmte inbrengDruppelgrootteAantal kortsluitingenAantal druppels persec.Inbranding

110 – 150 Ampere14 – 18 VoltSterk knetterendGeringGem. 1 –2 x draad diameter60 – 160GeringSmal

Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K



Specifieke beperkingen voor de geldigheidsgebieden.

Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135, 136 en 138

Kwalificatieproef uitgevoerd in een sproeiboog of met globulair metaaltransport

is geldig voor sproeiboog of met globulair metaaltransport.

Eigenshapen SproeiboogStroomsterkteBoogspanningBooggeluidWarmte inbrengDruppelgrootteAantal druppels persec.InbrandingNaadvorm

200 – 360 Ampere26 – 32 VoltZoemendHoogKleiner dan draad diameterGrootBreed3,5 - 6

Praktijkvoorbeeld, niet voorwarmenVoorbeeld afkeur,Materialen: S355J2

Materiaal dikte: 30 aan 40 mmLasproces: 135, lasdraad SG2

Voorverwarmen: 18 gr.

Geen voorverwarming.

Metallografische doorsnede enhardheidsmetingen



PraktijkvoorbeeldenVoorbeeld afkeur,

Materialen: S355J2+N

Materiaal dikte: 25 mm

Lasproces: 135

Voorverwarmen: 18 gr.


PraktijkvoorbeeldenVoorbeeld afkeur, Scheurvorming in wbz in de root

Materiaal: S235J2G3

Materiaal dikte: 50 mm

Naadvorm: ½ v-naad, zonder doorlassing

Totaalbaar ? volgens NEN-EN-ISO 15614-1, maximaal 380 HV




EN 1090-2 - Tabel A3 (alléén lassen)

Verplicht voorEXC 1, 2, 3 en 4!Verplicht voor

EXC 1, 2, 3 en 4!


Onvolkomenheden

NEN-EN-ISO 5817

Kwaliteitsniveaus van onvolkomenheden

Per lasonvolkomenheid

• ingedeeld met volgnummer en nummer volgens ISO 6520

• een onderverdeling van de grenswaarden

Grenswaarden van afwijkingen

Drie kwaliteitsniveaus

• Niveau B voor streng

• Niveau C voor gemiddeld

• Niveau D staat voor matig



EN 1090-2 par. 7.6 “Acceptatiecriteria”

Gelaste proefplaten worden geïnspecteerd op de volgende puntenvolgens NEN-EN-ISO 5817:

- Oppervlakte scheuren

- Poreusheid op het oppervlak

- Inkarteling

- Bindingsfouten

- Aanvloeiingsfouten

- Kraterscheuren

- Onvoldoende doorlassing

- Zware doorlassing

- Uitgezakte hoeklas

- Spetters

121NEN-EN-ISO 5817 Niveau?


EN 1090-2 par. 7.6 “Acceptatiecriteria”

EN ISO 5817

• EXC1: Kwaliteitsniveau D, indien gespecificeerd

• EXC2: Kwaliteitsniveau C, enkele uitzonderingen

• EXC3: Kwaliteitsniveau B

• EXC4: Kwaliteitsniveau B+ (zie tabel volgende sheet)

Verplichtvoor

EXC 1, 2, 3en 4!

Verplichtvoor

EXC 1, 2, 3en 4!


Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K

Marchel Kaspers

M.K



123

Onderzoek omvang niet-destructief onderzoek

Stompe Lassen

10% voor EXC2

20% voor EXC3

100% voor EXC4

Hoeklassen

Voor hoeklassen a<12 mm is dit respectievelijk 0%, 5% en 10%.

Voor hoeklassen a>12 mm is dit respectievelijk 5%, 10% en 20%.


Voorbeeld van EN ISO 5817: niveau D, C en B




EN 1090-2 paraaf: 7.6 “Acceptatiecriteria”:Kwaliteitsniveau B+

EXC4:

Kwaliteits

niveau B+


Inspectie en controle tijdens het lassen

126





Inspectie voor het lassen


Inspectie en controle tijdens het lassen

128

De controle op het naleven van de lasmethode beschrijving (WPS)

Er zijn systemen in de handel die de lasparameters controleren tijdenshet lassen. Deze lasgegevens worden opgeslagen, bijvoorbeeld hetArcQ systeem.

Tijdens het lassen vergelijkt het systeem de gebruikte data met de WPSgegevens. Een rapportage server rapporteert non-conformancegegevens als de stroomsterkte en de spanning afwijken van de WPSgegevens.




Keuren, beproeven en corrigeren (EN 1090-2 par. 12)

129

Keuring en inspectie voorafgaand aan en tijdens het lassenOpnemen in keuringsplan.

Algemeen:

US of Radiografie voor stompe lassen;

PT of MT voor hoeklassen.

NDO moet door gekwalificeerd personeel (“level 3”) worden gekozen.

NDO moet door gekwalificeerd personeel (“level 2”) worden uitgevoerd.

Speciale aandacht voor knooppunten.


Omvang van aanvullende NDOEN 1090-2 tabel 24




EN 1090-2 paraaf 12.4.2.1.Keuze van tijdstippen

131

Het aanvullende NDO van een las mag in het algemeen niet voor verstrijken van de wachttijdenna het lassen, als getoond in tabel 23, worden afgerond.

Lasafmeting (mm) a Warmte inbreng Q(kJ/mm) b

Wachttijd (uren) c

S235 t/m S420 S460 en hoger

a of s ≤ 6 Alle Alleen afkoelingsperiode 24

6 < a of s ≤ 12≤ 3 8 24

> 3 16 40

a of s ≥12≤ 3 16 40

> 3 40 48a De maat heeft betrekking op de nominale keeldoorsnede a van een hoeklas of de nominale dikte s van eenvolledige doorlassing. Voor gedeeltelijk doorgelaste stompe lassen is het geldende criterium de nominalelasdiepte a, maar voor paren van gedeeltelijk doorgelaste simultaan gelaste stompe lassen is het de som van dekeeldoorsneden a.b De warmte inbreng Q moet in overeenstemming met hoofdstuk 19 van EN 1011-1: 1998 worden berekend.c De tijd tussen het gereedkomen van de las en het beginnen met het NDO moet worden vastgelegd in het NDOrapport. In het geval van “alleen afkoelingsperiode “ moet deze duren totdat de las voldoende is afgekoeld ommet het NDO te beginnen.


EN 1090-2 paragraaf 7.5.16 Warmtebehandelingna het lassen (PWHT)

132(C) Marchel Kaspers

Indien een warmtebehandeling van

gelaste onderdelen noodzakelijk is, moet

worden aangetoond dat de gebruikte

methoden geschikt zijn.

NOOT Richtlijnen voor kwaliteitseisen

bij warmtebehandeling zijn gegeven in

ISO/TR 17663

5-2-2013



EN 1090-2, paragraaf 12.2.3“Non-conforme producten”

Lasreparaties vereisen goedkeuring van de lascoördinator.

Separate WPS voor dit doel is veelal noodzakelijk.

Soms zelfs aparte “reparatie-kwalificatie”!

Nadat de reparatie is voltooid, zal het voorwerp opnieuw geïnspecteerd, getest enonderzocht worden volgens originele vereisten.

NEN-EN-ISO 5817 Niveu ?


Fabricage-dossier

134

1. Bestek

2. Overzicht van Eisen en technische

beoordeling (checklist)

3. Materiaalcertificaten

4. Lastoevoegmateriaal certificaat

5. WPS

6. WPQR

7. Lasserskwalificaties

8. Fabricageplan

9. Test- en Inspectieplan

10. Certificaten NDO-personeel en

NDO Procedures

11. NDO-rapportage

12. Voorschriften + rapporten

warmtebehandeling

13. Maatrapporten

14. Rapporten over reparaties en non

conformity

15. As-built tekeningen

16. Andere documenten


Marchel Kaspers

M.K



135

Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken

http://www.rijkswaterstaat.nl/images/ROK%20versie%201%200%20definitief_tcm174-315864.pdf


136

Richtlijnen Ontwerp KunstwerkenInformatief





137




138






139


Soort las Aanvullendebepalingen

Werkplaatslassen en montage lassen

EXC 1 EXC 2 EXC 3* EXC 4

Alle Visueel 100% 100% 100% 100%

Richtlijnen Ontwerp KunstwerkenTabel 7-6: Omvang onderzoek, vervanging van NEN-EN 1090-2, tabel 24


140






141




AanbevelingenAanpassen inkoopbeleidAlléén inkoop van producten met een CE-markering.

Aanpassen communicatietrajectIn verband met specificaties in voortraject opdrachtgever, etc.Leg zaken in een vroegtijdig stadium vast.

Aanpassen voorraad materialenIn verband met garanderen traceerbaarheid.

Opstellen FPCStel een FPC op waar je als organisatie een goed gevoel hebt.

Extra aandacht met uitbestedingen m.b.t.staalonderdelen bij onderaannemersIn verband met CE verklaring.en certificeren van een lastechnisch kwaliteitssysteem volgens EN ISO 3834




Te volgen stappen voor CE-markeringvolgens EN 1090-1

FPC opzetten

FPC laten certificeren door een aangemelde instelling;

CE-verklaring verstrekken bij iedere opdracht;

FPC laten “herkeuren door een aangemelde instelling”

(1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC1 en EXC2

(1-1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC3 en EXC4


Te volgen stappen voor CE-markering

volgens EN 1090-1




Link Certificatie EN ISO 3834:

Website: http://www.ewf.be/certifiedResults.aspx?pesqIdPais=31&pesqIdPaisAnbcc=0&pesqProcesso=

&pesqMaterial=


Overzicht aangemelde instellingen:http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.notifiedbody&cou_id=528


De Samenwerkende Nederlandse Staalbouw

Website: http://www.staalbouw.net

Nederlands Instituut voor Lastechniek

Website: www.nil.nl



Voor nadere lastechnische informatie:

Nederlands Instituut voor Lastechniek

Boerhaavelaan 40

2713 HX Zoetermeer / the Netherlands

Tel : +31 (0)88-4008560

Mobile : +31 (0)6-83522458

Website: www.nil.nl

E-mail : [email protected]

Presentatie te downloaden op:


Marchel Kaspers Lastechnisch · PDF fileEN 1090 dinsdag 5 februari 2013 (C) Marchel Kaspers 4...

Documents

Transcript of Marchel Kaspers Lastechnisch · PDF fileEN 1090 dinsdag 5 februari 2013 (C) Marchel Kaspers 4...