1

Mantelzorgbeleid ‘Partners in zorg’

Versie 1.2, december 2015

2

Inhoudsopgave 1.1 Inleiding 3 1.1.1 Aanleiding 3

1.2 Definities 3

1.3 Visie op mantelzorg als vertrekpunt voor uitwerking van het beleid 4 1.3.1 relatie met visie Argos Zorggroep 4 1.3.2 uitwerking visie 4

1.4 Landelijke ontwikkelingen 6 1.4.1 Toekomstagenda informele zorg en ondersteuning 6

(VWS / expertisecentrum mantelzorg) 1.4.2 In voor Mantelzorg (expertisecentrum Mantelzorg [Vilans en Movisie]) 7 1.4.3 IGZ-rapport ‘Kijken met andere ogen naar de zorg voor mensen 8

met dementie en onbegrepen gedrag

1.5 Elementen van mantelzorgbeleid: het SOFA-model 9 1.5.1 Samenwerken 9 1.5.2 Afstemmen 9 1.5.3 Faciliteren 9 1.5.4 Ondersteunen 10 1.6 Externe factoren 10

1.7 Agenda mantelzorgbeleid 2016-2017 11

1.8 Bronnen 11 Bijlage 1 12 Aanbod mantelzorgondersteuning

3

1.1 Inleiding 1.1.1 aanleiding Argos Zorggroep heeft in 2013 mantelzorgbeleid uitgewerkt waarin de rol, samenwerking met en ondersteuning van mantelzorgers zowel in de thuissituatie als na opname van de naaste in zorg- of verpleegcentrum is beschreven. Inmiddels is zowel landelijk als binnen de organisatie sprake van ontwikkelingen die het wenselijk maken het mantelzorgbeleid te actualiseren en aan te scherpen zoals in het jaarplan 2015 is beschreven. Opbouw van de notitie. Na een schets van de ontwikkelingen, definitie van mantelzorger volgt een aanzet tot de visie. In aansluiting daarop worden de onderdelen van het beleid nader toegelicht aan de hand van een model. Het huidige aanbod voor mantelzorgers wordt beschreven. Op basis van het beleid wordt een actieplan uitgewerkt in een aparte notitie. 1.2 definities Bij mantelzorg gaat het om “zorg en ondersteuning die mensen vrijwillig en onbetaald verlenen aan mensen met fysieke, verstandelijke of (sociaal)psychische beperkingen in hun familie, huishouden of anderszins sociale netwerk. Het gaat om hulp die de gebruikelijke hulp die in redelijkheid mag worden verwacht van partners, ouders, kinderen of andere huisgenoten overstijgt” (Wmo 2015). Mantelzorgers bieden dus zowel lichte, niet zijnde de gebruikelijke, hulp die huisgenoten aan elkaar geven, als langdurige en intensieve zorg en ondersteuning aan hun naaste. Informele zorg en ondersteuning is een benaming voor een gevarieerde groep mensen die onbetaald – en niet uit hoofde van een beroep – zorg en ondersteuning bieden aan naasten en medeburgers. Onderscheid kan worden gemaakt tussen informele zorg die tot stand komt vanuit een persoonlijke relatie (als mantelzorger en vanuit het sociaal netwerk) en informele zorg die tot stand komt via een organisatie (vrijwilligers) Mantelzorgers hebben niet altijd een keuze. Als een partner, ouder of kind (plotseling) afhankelijk wordt vanwege ziekte of ongeluk, is mantelzorg al snel vanzelfsprekend en groeit een mantelzorger er langzaam steeds meer in. Een vrijwilliger neem zelf het initiatief en zoekt bewust verbinding met een ander die hulp nodig heeft om iets te kunnen betekenen. Kortom: mantelzorg overkomt je en voor vrijwilligerswerk kies je. Er is eigenlijk sprake van informele zorg én ondersteuning, omdat de benaming ‘zorg’ alleen te beperkt weergeeft wat mantelzorgers, andere bekenden uit het sociale netwerk en vrijwilligers doen voor hun naasten. Het gaat ook om ondersteuning bij zelfredzaamheid (bij dagelijkse levensverrichtingen) en ondersteuning bij participatie (deelname aan het maatschappelijke verkeer). ‘Zorg’ wordt dikwijls geassocieerd met activiteiten die betrekking hebben op lichamelijke zorg en/of complex van aard zijn, veelal uitgevoerd door professionals. De benaming ‘ondersteuning’ wordt eerder geassocieerd met lichtere vormen van zorg en praktische hulp. In deze notitie is de focus vooral gericht op mantelzorgers en op het sociale netwerk van cliënten en minder op vrijwilligers.

4

1.3 visie op mantelzorg als vertrekpunt voor uitwerking van het beleid 1.3.1 relatie met visie Argos Zorggroep De visie van Argos Zorggroep zoals beschreven in de notitie strategische koers Argos Zorggroep 2014- 2017 (juli ’14) luidt: Ouderen moeten leven kunnen leiden op een manier zoals zij dat zelf wensen, ook in de fase dat zij kwetsbaar zijn. Revalidatie, (dag)behandeling, zorg en services dienen altijd gericht te zijn op zo lang mogelijk behoud van eigen regie, waar ouderen ook wonen en met respect voor hun mogelijkheden, beperkingen en wensen. Argos Zorggroep gelooft in een leven met kleur en wil hier samen met ouderen, hun netwerk en medewerkers op een vraaggerichte, doelmatige en integrale wijze aan bijdragen. Er zijn drie pijlers onderscheiden die in samenhang richting geven aan het geheel van activiteiten: reguliere zorg, specialistische zorg en service en diensten. Om de drie pijlers te kunnen realiseren is uitgegaan van een aantal (nog te realiseren) voorwaarden waaronder enkele die van toepassing zijn op de mantelzorgers:

- Vrijwilligers en het netwerk van ouderen zijn belangrijk voor onze dienstverlening. Zij worden betrokken bij en zijn deelgenoot in het zorgproces, revalidatie en de (dag)behandeling. Het realiseren van netwerkparticipatie (‘meer dan alleen op bezoek’) is een belangrijke voorwaarde. We gaan (in overleg met het netwerk) onderzoeken in hoeverre netwerkparticipatie kan plaatsvinden vanuit het principe van wederkerigheid.

- Wij zijn een opleidingsinstituut (Argos Academy) voor zowel leerlingen van beroepsopleidingen als voor onze medewerkers. Ook trainen wij vrijwilligers en mantelzorgers.

In het jaarplan 2015 is voor het onderwerp netwerk/ participatie het volgende te behalen resultaat opgenomen:

- Het netwerk van de mantelzorger en vrijwilliger vormen een vast onderdeel in de ondersteuning van de cliënt.

Dat is de aanleiding geweest om het huidige mantelzorgbeleid te herzien. 1.3.2 Uitwerking visie De visie op mantelzorg moet aansluiten bij en zijn afgeleid van bovengenoemde visie. Het is wenselijk en noodzakelijk visie te ontwikkelen op de participatie van mantelzorgers en daarbij kaders te stellen/ grenzen te bepalen. Welke rol(len) kunnen mantelzorgers innemen en welke verwachtingen bestaan daarover binnen Argos Zorggroep? De opvattingen, ervaringen en ideeën vanuit de organisatie en vanuit diverse belanghebbenden vormen de input voor de visie. Belangrijk is het onderscheid in de verschillende rollen die de mantelzorger kan hebben met daarbij specifieke behoeften, verwachtingen en wensen. Het doel van mantelzorgbeleid is voorwaarden te scheppen zodat mantelzorg en professionele zorgverleners elkaar kunnen aanvullen en dat dit ten goede komt aan de (kwaliteit van leven van de) cliënt en de mantelzorger. Hierbij zijn de verschillen in perspectieven van cliënt, mantelzorger en zorgverlener van belang.

5

Mantelzorgers zijn in de eerste plaats partner, familie of andere relatie van de cliënt. Daarnaast kunnen zij een meer of minder uitgebreide rol in de zorg en ondersteuning hebben. Zorgverleners werken vanuit hun professionaliteit en beroepsperspectief. Beide streven zij vanuit verschillende perspectief naar zo goed mogelijke zorg voor de cliënt. Argos Zorggroep wil een bewuste keuze maken om mantelzorgers deel uit te laten maken van de zorg en begeleiding. Daarbij gaat het om de vraag wat de mantelzorger zou willen betekenen als de partner/ouder/etc. bij Argos Zorggroep verblijft. Zorgvuldig contact met mantelzorgers vergt continue aandacht en is niet beperkt tot een eenmalig gesprek bij opname. Verwachtingenmanagement is van belang. Door mantelzorgers inzicht in de zorg en het zorgteam te bieden kan over en weer meer begrip ontstaan. Dit alles vereist adequate toerusting van medewerkers door scholing en training. In de lokale en centrale cliëntenraad zijn mantelzorgers vertegenwoordigd en zijn op deze wijze betrokken bij de verificatie van het beleid van Argos Zorggroep. Mantelzorgers vormen een belangrijke continue factor in het leven van cliënten. Zij hebben een emotionele band en zorgen dikwijls al lange tijd waardoor zij ervaringsdeskundigheid hebben opgebouwd. Vaak behartigen zij ook de belangen van hun naaste. Mantelzorgers kunnen (te) hoge eisen aan zichzelf stellen en moeite hebben om zorgtaken over te dragen. Een deel van de mantelzorgers wil op een of andere manier betrokken blijven bij de zorg en ondersteuning en daar een bijdrage aan leveren. Dit is niet voor iedere mantelzorger vanzelfsprekend en deze keuze moet worden gerespecteerd. Professionals zijn gebonden aan kwaliteitseisen en -normen vanuit hun beroep en organisatie. Deze kunnen op gespannen voet staan met de behoeften van de mantelzorger op het gebied van zorg en begeleiding. Afstemming tussen professional en mantelzorger is daarom noodzakelijk, het gaat om een goed samenspel waarbij sprake is van wederzijdsheid en wederkerigheid. Uitgangspunten:

- Argos Zorggroep onderkent de belangrijke betekenis die mantelzorgers hebben in het leven van cliënten.

- Argos Zorggroep hecht veel waarde aan de betrokkenheid van en samenwerking met mantelzorgers zowel in de thuissituatie, in onze locaties als bij onze dagopvang / dagbesteding.

- Samenwerking tussen zorgverleners en mantelzorgers draagt bij aan het gemeenschappelijk doel: de best mogelijke zorg en begeleiding bieden.

- Waar mogelijk borgt Argos Zorggroep de continuïteit in ondersteuning in mantelzorg (overdracht van ATZ naar dagbesteding, geriatrische centra, Marnix en vice versa)

- Argos Zorggroep heeft de ambitie samenhang aan te brengen zodat duidelijk is dat er één aanspreekpunt is voor zowel de cliënt als de mantelzorger.

- Medewerkers zijn toegerust om oog te hebben voor de verschillende rollen van mantelzorgers.

- Met hun kennis en ervaring kunnen mantelzorgers ons helpen om zo goed mogelijk aan te sluiten bij wat voor de cliënt belangrijk is.

- Argos Zorggroep streeft naar een actieve rol en betrokkenheid van mantelzorgers bij de vormgeving en bespreking van het zorgleefplan.

6

- De zorgcoördinator (intramuraal) of casemanager dementie / wijkverpleegkundige (extramuraal) van de cliënt is vooral het aanspreekpunt voor wensen, behoeften en mogelijkheden van de mantelzorger.

- Argos Zorggroep heeft oog voor wat mantelzorgers nodig hebben en biedt informatie, advies en ondersteuning.

samenvattend Het mantelzorgbeleid vormt een kader voor de invulling van het samenspel (de samenwerking en afstemming) tussen professionals en mantelzorgers. Onze ambitie is samenhang aan te brengen zodat er één aanspreekpunt is voor de cliënt én diens mantelzorger(s). Voor cliënt en mantelzorger moet duidelijk zijn bij wie zij terecht kunnen. Het SOFA-model (zie paragraaf 1.5) biedt een kader voor het duiden van de verschillende rollen en taken van mantelzorger en professional. Medewerkers worden getraind door Argos Academy zodat zij nog beter oog hebben voor de positie en mogelijke rollen van mantelzorgers. Omgaan met mantelzorgers is maatwerk, dit vergt bij medewerkers een passende manier van denken en handelen waarbij aandacht voor gespreksvoering, het managen van verwachtingen en ‘relatiebeheer’ van belang zijn. Iedere medewerker moet op gepaste wijze mantelzorgers en familie te woord kunnen staan, naast de medewerkers die de zorg van en rondom cliënt coördineren en meer inhoudelijk op de hoogte zijn. Ook voor mantelzorgers zijn diverse vormen van deskundigheidsbevordering beschikbaar. Bij alle doelgroepen wordt onder meer aandacht besteed aan bewustwording van spanningen die op kunnen treden tussen cliënt, mantelzorger/ familie en professional. 1.4 Landelijke ontwikkelingen Verschillende landelijke ontwikkelingen zoals de hervorming van de langdurige zorg en ondersteuning zijn van belang voor de ontwikkeling en actualisatie van het mantelzorgbeleid van Argos Zorggroep. In de volgende paragrafen worden deze toegelicht.

- Toekomstagenda informele zorg en ondersteuning (VWS/ expertisecentrum mantelzorg september 2014)

- In voor Mantelzorg (Vilans) (Expertisecentrum Mantelzorg [Vilans en Movisie]) - IGZ-rapport ‘Kijken met andere ogen naar de zorg voor mensen met dementie en

onbegrepen gedrag’ 1.4.1 Toekomstagenda informele zorg en ondersteuning (VWS / expertisecentrum mantelzorg september 2014) In de beleidsbrief ‘Versterken, verlichten en verbinden’ van staatssecretaris Van Rijn (20 juli 2013) wordt het belang van de bijdrage van mantelzorgers en vrijwilligers aan de zorg en ondersteuning beschreven vanwege de hervormingen in de langdurige zorg. De rol van mantelzorgers en vrijwilligers wordt steeds belangrijker. Daarom hebben diverse landelijke branche-, beroeps- en belangenorganisaties agendapunten en acties opgesteld behorend bij de volgende vier thema’s:

- Samenspel informele en formele zorg verbeteren - Goed toerusten (ondersteunen) van mantelzorgers en vrijwilligers - Deskundigheidsbevordering van mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten - Vrijwilligers ‘nieuwe stijl’

7

De acties worden door verschillende organisaties uitgewerkt en nader geconcretiseerd, zoals het programma In voor mantelzorg. 1.4.2 In voor Mantelzorg (Expertisecentrum Mantelzorg [Vilans en Movisie]) ‘In voor mantelzorg’ is een programma voor zorgorganisaties (VVT, GGZ, ZH, zorg voor gehandicapten) die (met een adviseur) willen werken aan betere ondersteuning van en een betere samenwerking met mantelzorgers. ‘In voor Mantelzorg’ ging van start in april 2014 en wordt afgerond in het najaar van 2015. De uitvoering is in handen van Vilans en Movisie. Inhoudelijk sluit het programma aan bij de eerder genoemde beleidsbrief van Van Rijn en tevens bij de motie van Van der Staaij c.s. (30 oktober 2013) waarin wordt gepleit voor extra ondersteuning van mantelzorgers en voor verbetering van samenwerking tussen mantelzorgers en formele zorg.

De focus ligt onder andere op het versterken van de positie van mantelzorgers en een meer gelijkwaardige samenwerking in de zorg, een goede informatievoorziening en het wegnemen van belemmerende regels. Daarnaast is er in de trajecten van ‘In voor mantelzorg’ aandacht voor signalering en voorkomen van overbelasting en voor het inzetten van technologie en hulpmiddelen. Een tussenrapportage van ‘In voor mantelzorg’ is verschenen in juni 2015 met daarin een overzicht van de eerste resultaten van het programma bij de deelnemende organisaties:

a. Betere informatievoorziening en contact o Mantelzorgers informeren over verloop van ziekte/aandoening en

behandeling en over wat dit betekent voor cliënt en mantelzorger o.a. via folders, website en theater. Bijeenkomsten met mantelzorgers over wederzijdse verwachtingen.

b. Sterkere positie van mantelzorgers o Mantelzorgers betrekken bij de invulling van de zorg en ondersteuning aan

hun naaste o.a. tijdens bespreking van het zorgleefplan en multidisciplinair overleg waarin mantelzorgers worden uitgenodigd hun ervaringen, signalen en suggesties naar voren te brengen

c. Betere samenwerking o Samenwerking op basis van gelijkwaardigheid en erkenning van elkaars

expertise. Gebruik van het SOFA-model dat laat zien dat mantelzorgers verschillende rollen vervullen en hoe medewerkers daar op in kunnen spelen.

d. Tegengaan van overbelasting o Medewerkers letten op signalen van overbelasting van mantelzorgers en

verwijzen door naar ondersteuningsmogelijkheden e. Heldere visie en betrokkenheid van management en bestuur

o Formuleren van de visie op samenwerking samen met vertegenwoordiging van mantelzorgers, cliënten en medewerkers.

Het betrekken van mantelzorgers bij opstellen zorgplan en -uitvoering wordt door ‘In voor mantelzorg’ van wezenlijk belang geacht om onderling begrip en waardering te vergroten en succesvolle acties te doen slagen.

8

Het programma moet uiteindelijk leiden tot bundeling van opgedane ervaringen, instrumenten en tools die na afloop beschikbaar komen voor zorgorganisaties. Op de website ‘In voor mantelzorg’ zijn diverse instrumenten over mantelzorgondersteuning en over samenwerking met mantelzorgers opgenomen. Enkele best practices en goede initiatieven die hier (op den duur) uit voort komen kunnen worden gebruikt in de verdere uitwerking en implementatie van het mantelzorgbeleid binnen Argos Zorggroep. 1.4.3 IGZ-rapport ‘Kijken met andere ogen naar de zorg voor mensen met dementie en

onbegrepen gedrag’ In juli’15 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bovengenoemd rapport uitgebracht waarin onder meer ook de rol van de mantelzorgers is besproken. Nadat in de afgelopen jaren de aandacht van IGZ vooral gericht is geweest op veilig maken van de zorg is de IGZ in 2013 gestart met een toezichttraject om de zorg aan cliënten met dementie en daaruit voorkomend onbegrepen gedrag in beeld te brengen. De resultaten van het onderzoek zijn besproken aan de hand van acht kernelementen die samen noodzakelijk zijn voor verantwoorde zorg aan deze groep. Een van deze acht kernelementen luidt: ‘het netwerk van de cliënt betrekken bij de analyse en de aanpak van het probleem’. Ook bij de andere kernelementen is de rol van de mantelzorg benoemd. Een advies is gegeven om een (deel)visie op te stellen die aansluit bij de belevingswereld van cliënten met dementie en hun gedrag (‘ken de mens achter de cliënt’). De IGZ heeft aanbevolen dat organisaties investeren in het leren kennen van de cliënt, het netwerk meer betrekken en er voor te zorgen dat de (deel)visie gaat leven in de organisatie. Hierna zijn enkele onderdelen uit het IGZ-rapport weergegeven waarin de rol van mantelzorgers wordt onderstreept: “Familie en naasten zijn waardevolle partners in de zorg. Zij kunnen zorgverleners helpen om cliënten en hun gedrag beter te leren kennen en daarmee de zorg verbeteren. Instellingen betrekken mantelzorgers wel bij de dagelijkse zorg maar deze betrokkenheid is nog te gering. Instellingen moeten hen meer zien als volwaardig gesprekspartner bij het multidisciplinair overleg. Het betrekken van familie en naasten dient nog een ander belang. Door hen voor te lichten over dementie worden zij zich meer bewust van de ziekte en wat dit doet met de cliënt. Door grotere betrokkenheid ontstaat er wederzijds begrip en kan gezamenlijk opgetrokken worden in het belang van de cliënt. Dit betekent dus een verantwoordelijkheid voor de zorgverleners, maar ook voor familie en naasten. Naasten zien hun man of vrouw/ vader of moeder steeds verder achter uitgaan, terwijl zij, veelal omdat zij zelf geen zorg meer konden bieden, juist de zorg toevertrouwden aan professionals. De naasten verwachten dat deze professionals weten hoe met deze ziekte om te gaan.” De verschillende resultaten uit dit onderzoek worden meegenomen in de ontwikkeling van het mantelzorgbeleid van Argos Zorggroep. Deze komen aan bod in de uitwerking van het

9

SOFA-model aan de hand waarvan de elementen van het mantelzorgbeleid en de verschillende rollen van mantelzorger en professional zijn beschreven. 1.5 Elementen van het mantelzorgbeleid: het SOFA-model De visie op mantelzorg vormt het vertrekpunt voor de verdere uitwerking van het mantelzorgbeleid zoals hierboven beschreven. Door middel van het SOFA-model worden de elementen van het samenspel tussen cliënt, mantelzorger en professional geordend. Het model biedt inzicht in de verschillende rollen die een mantelzorger en zorgverlener/professional kunnen vervullen en hoe zij deze op elkaar kunnen afstemmen. Zorgverleners moeten voldoende toegerust zijn om de situatie rond de cliënt en mantelzorger in te schatten en het handelen daarop af te stemmen. Goede communicatie tussen zorgverleners en mantelzorgers vormt daarbij de basis.

Taak professional Rol mantelzorger

Samenwerken Partner in zorg, bondgenoot

Ondersteunen Cliënt, hulpvrager

Faciliteren Persoonlijke relatie (als partner, kind, etc.)

Afstemmen Ervaringsdeskundige, expert

SOFA-model 1.5.2 Samenwerken De mantelzorger vervult de rol van samenwerkingspartner (zaakwaarnemer, tolk en verzorger). De centrale vraag waar het bij deze rol om gaat is hoe taken in de zorg en begeleiding aan de cliënt worden verdeeld tussen professional en mantelzorger. Het gaat er om de taken zo te verdelen dat zowel professional als mantelzorger ‘in hun kracht zijn’. Het vergt specifieke vaardigheden van de professional om op passende wijze het gesprek hierover met mantelzorgers aan te gaan. Het gaat hierbij om respectvolle benadering, ruimte voor overleg, inspraak in de zorg, betrokken zijn bij het zorgleefplan, afspraken vastleggen en nakomen maar ook vrijwilligheid als basis en erkenning voor grenzen bij de mantelzorger. 1.5.3 Ondersteunen De mantelzorger wordt aangesproken in de rol van medecliënt. Het gaat hierbij om het signaleren van de behoefte aan ondersteuning in de vorm van informatie, praktische of emotionele steun.

afstemmen

samenwerken

faciliteren

ondersteunen

10

Criteria voor ondersteuning zijn onder andere vertrouwen, maatwerk, preventie en laagdrempeligheid. Argos Zorggroep biedt op diverse wijzen ondersteuning aan mantelzorgers, een actueel overzicht is opgenomen in bijlage 1. 1.5.4 Faciliteren Zorgverleners moeten in het samenspel (zowel afstemming, samenwerking als ondersteuning) er steeds van bewust zijn dat mantelzorgers in eerste instantie partner, kind, etc. zijn van de cliënt. Zorgverleners creëren voorwaarden om de persoonlijke relatie van de cliënt en diens mantelzorger en familie zoveel mogelijk intact te houden. Dit houdt bijvoorbeeld in ruimte bieden om de rol als partner, kind etc. te behouden, tijd voor elkaar te houden en samen leuke activiteiten te ondernemen. Fysieke ruimte en privacy is hierbij van belang. 1.5.5 Afstemmen Bij afstemmen gaat het om communicatie over behoeften en zorgen van cliënt en mantelzorger. De mantelzorger is een ervaringsdeskundige die meer tijd heeft doorgebracht met de cliënt en daardoor andere dingen opmerkt en andere kennis inbrengt dan de professional. Dit vergt van de professional een ‘open mind’ als een mantelzorger een ander oordeel heeft over de conditie van de cliënt en de zorg. Het gaat er om in gesprek met de mantelzorger af te stemmen waar de grenzen liggen in de zorg die zij/ hij wil (blijven) bieden én wat de grenzen van de zorgverleners daarbij zijn. Het is van belang om in de loop van de tijd na te gaan of grenzen (nog) werkbaar zijn en mogelijk veranderen. 1.6 Externe factoren Bij het mantelzorgbeleid Argos Zorggroep spelen diverse externe factoren waarmee rekening gehouden moet worden.

- wet en regelgeving Kwaliteitswet (verantwoorde zorg), wet BIG, Wet klachtrecht cliënten, WGBO, Wet medezeggenschap cliënten, voedselveiligheid (HACCP).

- financiering / vergoedingsmogelijkheden Voor de mantelzorgondersteuning zijn (beperkte) mogelijkheden voor financiering beschikbaar. Via de aanvullende verzekering van sommige zorgverzekeraars wordt de mantelzorgmakelaar vergoed.

- samenwerking met andere organisaties In onze omgeving zijn meerdere organisaties zoals Seniorenwelzijn, oproepcentrale, Minters, steunpunt mantelzorg, RIAGG, etc. actief op het gebied van mantelzorg en –ondersteuning. Met een aantal bestaan reeds afspraken over afstemming en samenwerking, met enkele organisaties worden momenteel de mogelijkheden voor afstemming en samenwerking (opnieuw) verkend. Voor belangenbehartiging, informatie en ondersteuning kunnen mantelzorgers (ook) bij deze organisaties terecht of maakten hiervan al gebruik voordat zij met Argos Zorggroep in aanraking kwamen.

11

Naast (fysieke) organisaties is er op internet veel informatie beschikbaar voor mantelzorgers, b.v. de nieuwsbrief DementieOnline (Geriant), hulp voor mantelzorgers van mensen met dementie. Het platform Werk en Mantelzorg ondersteunt werkende mantelzorgers, gemeenten en organisaties met informatie, tools en tips voor een ‘mantelzorgvriendelijk werkklimaat’. 1.7 Agenda mantelzorgbeleid 2016-2017 Belangrijkste doelstelling voor het mantelzorgbeleid voor de periode 2016-2017 is de mantelzorger ‘partner in zorg’ te laten worden. Om deze doelstelling te bereiken wordt een aantal agendapunten voorgesteld voor de periode 2016 – 2017:

a. Attitude en gedrag (o.a. gespreksvoering) van medewerkers versterken (i.s.m. Argos Academy) gericht op goede samenwerking met en begrip voor mantelzorgers.

b. Mantelzorgers betrekken bij de agenda en de uitwerken van plannen. c. Concretiseren van de rol / positie van mantelzorgers in de geriatrische centra. d. Positioneren / versterken van relatiebeheer en managen van verwachtingen bij

mantelzorgers. e. Ontwikkelen en invoeren van digitale communicatievormen voor mantelzorgers

(‘familienetachtig’, cliëntportaal, intranet, etc.) en medewerkers hier op toerusten. f. Sturen op samenhang in de ‘carrière’ van cliënt en mantelzorg (2017)

Verdere uitwerking volgt in de werkgroep mantelzorgbeleid en binnen de locaties in aansluiting op reeds bestaande initiatieven en passend bij de locatie. Daarbij wordt tevens aangesloten bij de merkwaarden en klantbelofte van Argos Zorggroep alsmede de uitgangspunten van gastvrijheid. Mantelzorgers worden bij de uitwerking van de verschillende agendapunten betrokken.

1.8 bronnen

- Samenspel met mantelzorg, handreiking voor het vormen van visie en beleid op het gebied van mantelzorg in organisaties voor verpleging en verzorging, Actiz, 2007

- Van Centrum naar Netwerk, werkplan expertisecentrum Mantelzorg 2014 en 2015, Expertisecentrum mantelzorg, december 2013

- Toolkit familieparticipatie ‘In voor zorg’, Vilans, april 2013 (website) - IGZ-rapport ‘Kijken met andere ogen naar de zorg voor mensen met dementie en

onbegrepen gedrag’, juli 2015

0-0-0-0-0

12

Bijlage I: aanbod mantelzorgondersteuning Argos Zorggroep Informatie en advies Argos l’Entrée Argos l‘Entree organiseert maandelijks themabijeenkomsten op de locaties. Het doel is het geven van voorlichting, preventie en signaleren. Daarnaast wordt dieper ingegaan op bepaalde onderwerpen in de vorm van een cursus. Argos Academy ontwikkelt deze cursussen en verzorgt deze (deels samen met l’Entrée). Mantelzorgkring en netwerk dementie Argos Zorggroep neemt deel aan verschillende mantelzorgkringen/ netwerken dementie, waarin organisaties binnen de regio samenwerken om informatie, advies, ondersteuning en toeleiding rondom mantelzorgers te verbeteren. Hierdoor kan Argos Zorggroep mantelzorgers zo nodig verwijzen naar passende hulp. Informatiebijeenkomsten op locatie Informatiebijeenkomsten of workshops op locatie- of afdelingsniveau voor zorgwaarnemers en mantelzorgers van naasten die zijn opgenomen in een zorg- of verpleegcentrum. (Bijvoorbeeld maandelijkse mantelzorgmiddag in Breede Vliet incl. lunch) NB er zijn (nog) geen informatiebijeenkomsten voor mantelzorgers Argos ThuisZorg. Mogelijk maken zij gebruik van het aanbod van Minters (in regio NWN)? Informatiebijeenkomsten mantelzorggroep dagbesteding en partnergroep (dagbehandeling) Het doel van deze informatiebijeenkomsten is voorlichting en lotgenotencontact. Regelmatig worden gastsprekers uitgenodigd, die uitleg geven en vragen beantwoorden rondom relevante thema’s. Informatiebijeenkomsten kinderen (LPD en dagbehandeling) Deze informatiebijeenkomsten zijn bedoeld voor kinderen van cliënten van de LPD en de dagbehandeling. De onderwerpen dementie, dagbehandeling en lotgenotencontact staan centraal. Interventies/behandeling door psycholoog, systeemtherapeut of zorgadviseur De gevoelens die het ‘in de steek laten’ met zich meebrengt (b.v. naar voren komend tijdens screening, hetero anamnese e.d.), kunnen zo sterk worden dat er grote emotionele problemen ontstaan bij mantelzorgers. Zij worden doorverwezen naar b.v. zorgadviseur, verpleegkundige of psycholoog voor ondersteuning en advies. Huisbezoek door zorgtoeleiding Tijdens het intakegesprek voor aanmelding van nieuwe cliënt wordt expliciet aandacht besteed aan de mantelzorger(s). Deskundigheidsbevordering Mantelzorgers kunnen bij Argos Zorggroep deelnemen aan diverse cursussen en workshops. Er is o.a. beleid ontwikkeld voor verpleegtechnisch handelen na opname of tijdens weekendverlof.

13

Ondersteuning/ontlasting Oproepcentrale De Oproepcentrale levert vrijwilligers om ondersteuning te bieden aan mantelzorgers, familieleden of anderen in de directe omgeving van iemand die zorg nodig heeft. Een vrijwilliger neemt voor een paar uur per week de taak van de mantelzorger over, waardoor deze even tijd voor zichzelf heeft. De Oproepcentrale is actief in Vlaardingen, Schiedam, Maassluis, Hoogvliet en Spijkenisse. Maatjesproject de Meerpaal Doel van het maatjes-project is het vergroten van de kwaliteit van leven van de bewoner door middel van vriendschappelijk contact tussen het maatje en de bewoner. Maatjes worden gekoppeld aan eenzame bewoners. Hierbij wordt gekeken naar de behoefte van de bewoner aan diverse activiteiten. Het maatje komt wekelijks op een vaste tijd de bewoner bezoeken.

Inventarisatie hulpvraag bij opname cliënt Argos Zorggroep heeft de aandacht voor de belasting van de mantelzorger geïntegreerd in haar manier van werken. Zo wordt er al tijdens het opnamegesprek aan de mantelzorger gevraagd: ‘Wat kunnen wij voor u betekenen?’. Dit wordt regelmatig herhaald tijdens de Individuele Cliënten Overleggen, waarin de evaluatie van het zorgplan met de zorgwaarnemers wordt besproken. Dagvoorzieningen Als het verzorgen van een (dementerend) familielid voor mantelzorgers een te zware taak is geworden, kan de dagbesteding in een geriatrisch- of zorgcentrum een oplossing bieden. Een of meer dagen per week wordt de zorg overdag van de mantelzorgers overgenomen, zodat deze op adem kunnen komen. Dagbesteding is vooral geschikt voor die situaties waarin men een volledige opname (nog) niet wil (of noodzakelijk is), maar daar eigenlijk wel (bijna) aan toe is. Argos Zorggroep biedt verschillende dagbesteding voor verschillende doelgroepen. Een maal per jaar wordt een familiemiddag met thema georganiseerd. VPTZ-NWN Vrijwilligers palliatieve terminale zorg bieden cliënten in hun laatste levensfase en hun naasten ondersteuning Palliatief netwerk Het Netwerk Palliatieve Zorg Nieuwe Waterweg Noord werkt samen met zorgorganisaties en vrijwilligers in de regio Nieuwe Waterweg Noord en biedt cliënten professionele zorg aan in de thuissituatie of op een speciale afdeling in een van de deelnemende instellingen. Cliënten met een korte levensverwachting en hun naasten wordt professionele, zinvolle en waardige begeleiding geboden. Montessori project Montessori methodiek is een psychosociale interventie waarbij de familie een nieuwe manier van omgaan met hun naaste met dementie wordt aangeleerd. (ontwikkelfase van het project start eind 2015, pilot start zomer 2016)

14

Zorghotel Meeuwenhof Gepland verblijf mogelijk voor (thuiszorg) cliënt waardoor mantelzorg tijdelijk ontlast wordt. Ondersteuning door gedragsconsulent binnen Argos ThuisZorg Bij onbegrepen of aandachtvragend gedrag van cliënten in de thuiszorg kan de

gedragsconsulent worden ingeschakeld die tevens ondersteuning biedt aan de mantelzorg.

Nazorg Na overplaatsing van een locatie van Argos Zorggroep naar Argos ThuisZorg wordt mogelijkheid geboden tot ondersteuning van mantelzorger bijvoorbeeld (telefonisch) gesprek met de zorgadviseur of met een medewerker van het zorgteam Ontmoeting Alzheimer Cafés Het Alzheimer Café is een ontmoetingsplaats voor mensen met dementie, familieleden, vrienden en andere belangstellenden. In het café wordt informatie en advies gegeven en kunnen mensen met elkaar praten over alles wat met dementie te maken heeft. Argos Zorggroep heeft twee Alzheimer Cafés, één in Breede Vliet en één in de Tweemaster. Ook in andere steden in ons werkgebied worden Alzheimer Cafés georganiseerd. Zorgadviseurs van Argos Zorggroep zijn dikwijls aanwezig bij deze bijeenkomsten. Zij kunnen signalen / vragen van mantelzorgers oppikken en informatie over produkten Argos Zorggroep onder de aandacht brengen. Activiteiten Uitnodiging voor activiteiten Bij verschillende activiteiten voor cliënten op de dagbesteding worden ook mantelzorgers uitgenodigd om deel te nemen. Dit betreft diverse activiteiten zoals uitstapjes en kerstvieringen.