MAKUMAKUMAKUMAKUMAKUBEKÈNBEKÈNBEKÈNBEKÈNBEKÈNInformashon tokante naturalesa i medio ambiente di Boneiru

Edishon Nr. 10 yüni 2009

Den e edishon aki: In deze editie:

Grátis Grátis DUBBELKLAPPEROp zondag 31 mei vierde

het Washington SlagbaaiPark zijn veertigste verjaar-dag. En de feestvreugde werdgedeeld met het Bonaire Na-tional Marine Park dat dit jaardertig jaar bestaat. Welduizend mensen zijn op hetdubbele feest afgekomen. Erwas muziek, eten en drinkenen allerlei activiteiten. Jongen oud genoot met volleteugen. Het verjaardagsfeestvan Washington Park wordtelk jaar gevierd met een opendag. Een vriendschappelijken gastvrij gebaar vanSTINAPA naar de bevolkingvan Bonaire en speciaal deinwoners van Rincon. In dezeMakubekèn vindt u foto’s vanhet feest die een goed beeldgeven van de gezellige drukteen de ontspannen sfeer.

Bij een jubileum hoort ookeen cadeautje. Er is ééncadeau dat het feest voorWashington Park compleetzou maken. En dat is dewettelijke status als natuur-park. Heel veel mensenweten niet dat het park nogsteeds geen wettelijke be-scherming heeft. Voor hetonderwaterpark is dat welgeregeld, al vijfentwintig jaargeleden.

De beide parken zijneigendom van het eilandge-bied Bonaire. Ze zijn dus vanons allemaal. En STINAPAmag het park namens onsbeheren. Gedurende al dieveertig jaar was er geen wetop Bonaire die dit uitge-strekte woeste gebied alsnatuurpark kon beschermen.Maar gelukkig is daar eindvorig jaar verandering ingekomen. Sinds oktober isdie wet er: de Eilandsver-ordening natuurbeheer. Nukan de overheid van Bonairewettelijk beschermde na-tuurparken op het land in-stellen. Dat zou dus eenmooi cadeautje zijn voor deveertigjarige.

En dat is nog niet alles.Er is nog een bonus. Als hetpark wettelijk wordt be-schermd, kan de landsrege-ring het park de status gevenvan Nationaal Park. Eendubbelklapper in een jubi-leumjaar dus. De overheid vanBonaire en van het landhebben nog ongeveer een halfjaar om het te regelen!De redactie

ORÍGEN DI EORÍGEN DI EORÍGEN DI EORÍGEN DI EORÍGEN DI ETURTUGANAN DITURTUGANAN DITURTUGANAN DITURTUGANAN DITURTUGANAN DI

LAMAN DI BONEIRULAMAN DI BONEIRULAMAN DI BONEIRULAMAN DI BONEIRULAMAN DI BONEIRUDE OORSPRDE OORSPRDE OORSPRDE OORSPRDE OORSPRONG ONG ONG ONG ONG VVVVVANANANANAN

DE SCHILDPDE SCHILDPDE SCHILDPDE SCHILDPDE SCHILDPADDENADDENADDENADDENADDENROND BONAIREROND BONAIREROND BONAIREROND BONAIREROND BONAIRE

SPICH DISPICH DISPICH DISPICH DISPICH DIGEZAGHEBBERGEZAGHEBBERGEZAGHEBBERGEZAGHEBBERGEZAGHEBBER

THODÉ NA OKASHON DITHODÉ NA OKASHON DITHODÉ NA OKASHON DITHODÉ NA OKASHON DITHODÉ NA OKASHON DIANIVERSARIO DI EANIVERSARIO DI EANIVERSARIO DI EANIVERSARIO DI EANIVERSARIO DI E

PPPPPARKENARKENARKENARKENARKENANANANANAN

FIESTFIESTFIESTFIESTFIESTA NA NA NA NA NA PA PA PA PA PARKEARKEARKEARKEARKEWWWWW ASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTO NO NO NO NO N ,,,,,UN ÉKSITUN ÉKSITUN ÉKSITUN ÉKSITUN ÉKSITO! ! !O! ! !O! ! !O! ! !O! ! !

FEEST IN FEEST IN FEEST IN FEEST IN FEEST IN WWWWWASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTONONONONONPPPPPARK,ARK,ARK,ARK,ARK, GR GR GR GR GROOOOOOOOOOT SUCCES! ! !T SUCCES! ! !T SUCCES! ! !T SUCCES! ! !T SUCCES! ! !

Fotocredits; Karen van Dijk

Página 2 MAKUBEKÈN Yüni 2009

Dama i kabayeronan bontardi. Awe, 9 di mei 2009, na ekonmemorashon aki, mi lo kierkuminsá pa felisitá i tambegradisí tres aktor importante sinkua nos lo no por a selebráeksistensia di e parkenan akiawe. E promé ta esnan ku amustra e boluntat i vishon nese-sario pa a inisiá ku e proseso painstituí e parkenan, tambe ekomunidat di Boneiru ku asostené esaki, anto esnan ku amanehá e parkenan pa tantudesena, esta STINAPA.

A pidimi elaborá tokante di evishon di gobièrnu pa futuroprotekshon di naturalesa enkonekshon ku desaroyo durade-ro di Boneiru. A pidimi tambe patene e charla kòrtiku i ‘to thepoint’. Mi lo tene mi mes na eúltimo petishon i lo no elaboráriba tur aspekto i detaye di evishon. Mi lo limitá mi mes patrata punto di salida ku ta formafundeshi di vishon di gobièrnu paun desaroyo duradero di Boneiru.

Gobièrnu ta hopi konsiente die siguiente: nos ta na krusadapa skohe diferente ruta pa futurodesaroyo di Boneiru komoentidat geográfiko, pues e partifísiko di nos isla, i tambe komoentidat sosial, pues komo komu-

nidat di hendenan ku ta biba ribae entidat geográfiko, e isla aki.Gobièrnu a skohe pa un vishondi desaroyo den kua ta balansáe diferente aspektonan impor-tante pa bida riba Boneiru ku otroden un forma integral. Esakinanlo ser identifiká, eksplisitá idokumentá den un plan integralpa desaroyo pa Boneiru, e planmaestro ku nos ta spera di tinkla próksimo aña alrededor diyüli. Meta di e vishon di desaroyoekonómiko duradero, balansá kuprotekshon di naturalesa ikultura, ta pa bida i bienestar die poblashon riba nos isla Boneirupor subi na nivelnan mas haltuku e ta aktualmente i pa tambepor sostené esaki pa tempunanhopi largu.

Awor mi kier pidi atenshonpa e reto mas grandi ku e vishondi gobièrnu ta trese pa nos turku ta den e nashon di Boneiru.E vishon ta pidi di nos tur pa noskambia e konsepto kon nos takualifiká i balorá nos naturalesai e forma kon nos ta biba ku esaki,esta nos kultura. E konsepto akita esun mas prinsipal pasobra eta determiná kon nos ta inkor-porá nos naturalesa i nos rela-shon ku esaki den nos mode-lonan di desaroyo.

E konsepto ku mi ta papia didje ta esun di ‘rekurso natural’.Manera Elsmarie Beukenbooma remarká na e foro ekonómikoun par di siman pasá, ta bèrdatku Aruba a kapitalisá suplayanan mas ku Boneiru akapitalisá su naturalesa. Peroalabes Aruba a usa mayoria di eárea riba tera pa traha kas iurbanisá e isla. Boneiru ta hasiesaki diferente i a skohe pa trahaku núkleonan di bibienda. Mi takonsiderá esaki di ta mihó.Tambe mi ta kontentu di por notaku den dokumentonan di Bonei-ru, manera rapòrt Pourier, i edokumento pa ‘desaroyo mante-niendo naturalesa i kultura’, tapapia di e balor ku e karakter dinos naturalesa ta ofresé. Mi takonvensí ku esaki, e balor pa i erelashon ku naturalesa, ta partidi e rason dikon hendenan diBoneiru ta manera nan ta. Si nosdestruí e medio ambiente, nosta destruí nos mentalidat, nosforma di ser aktual. Mantenshondi nos medio ambiente ta unkondishon pa mantenshon di noskultura i e base riba kua nos pormodelá un ekonomia ku ta dunanos un bentaha kompetitivo denmerkado mundial, den un formasostenibel. Mi ta haña ku nos tur

mester komprometé nos mes pae vishon den kua nos ta balorános naturalesa i nos kultura komoparti esensial di nos modelonandi desaroyo i nos esfuersonanpa ehekutá esaki. Pa yega naun práktika di e balansa mensho-ná, e aktitut i e akshonnan dikada un di nos mester inkluí ekonsepto den kua ta duna balorreal i ekonómiko no solamentena oro, zeta o plata, pero tambena un mata, un animal i un áreadi naturalesa original i no strobá.Ku otro palabra: na nos Par-kenan Nashonal.

Pa mustra nos kon pa hasiesaki, mi ta gradisí STINAPA i

tur otro ku a traha duru pa nosParkenan ta loke nan ta awe.Boso a mustra nos kon denprotekshon di naturalesa imantenshon di áreanan protehátin trabou i bienestar pa noshendenan tambe. Asina nos taduna balor na nos naturalesa,nos kultura i nos forma di ta komoBoneriano. Un biaha mas, dankii pabien STINAPA i pabien Bo-neiru ku e parkenan eksepshonalaki.

Mi ta spera nos lo ban huntupa e próksimo desenanan diprotekshon i inkorporashon dennos bida di e parkenan nashonalna Boneiru.

Goedemiddag dames enheren. Vandaag 9 mei 2009,gedurende deze herdenking, wilik beginnen met een felicitatie endankbetuiging aan het adres vandrie belangrijke groepen vanpersonen zonder wiens bijdragedit heuglijke feit nooit gevierd hadkunnen worden. Ten eerste isdaar de groep die de wil en devisie hadden om het proces voorhet opzetten van de parken tebeginnen. Verder de Bonairiaan-se gemeenschap. En tot slotdegenen die al deze tientallenjaren de parken beheerd hebben,verenigd in STINAPA.

Er is mij gevraagd om uit teweiden over de visie van deoverheid om de toekomstigebescherming van de natuur veilig

SPICH DI GEZASPICH DI GEZASPICH DI GEZASPICH DI GEZASPICH DI GEZAGHEBBER GHEBBER GHEBBER GHEBBER GHEBBER THODÉ PTHODÉ PTHODÉ PTHODÉ PTHODÉ PA KONMEMORASHON KU A KONMEMORASHON KU A KONMEMORASHON KU A KONMEMORASHON KU A KONMEMORASHON KU A INSTITUÍ PARKE NASHONA INSTITUÍ PARKE NASHONA INSTITUÍ PARKE NASHONA INSTITUÍ PARKE NASHONA INSTITUÍ PARKE NASHONALALALALALWASHINGTWASHINGTWASHINGTWASHINGTWASHINGTON 40 ON 40 ON 40 ON 40 ON 40 AÑA PAÑA PAÑA PAÑA PAÑA PASÁ I PARKE NASHONASÁ I PARKE NASHONASÁ I PARKE NASHONASÁ I PARKE NASHONASÁ I PARKE NASHONAL MARINO NAL MARINO NAL MARINO NAL MARINO NAL MARINO NA BONEIRA BONEIRA BONEIRA BONEIRA BONEIRU 30 U 30 U 30 U 30 U 30 AÑA PAÑA PAÑA PAÑA PAÑA PASÁASÁASÁASÁASÁ

TTTTTOESPRAAK OESPRAAK OESPRAAK OESPRAAK OESPRAAK VVVVVAN GEZAAN GEZAAN GEZAAN GEZAAN GEZAGHEBBER GHEBBER GHEBBER GHEBBER GHEBBER THODE THODE THODE THODE THODE TER GELEGENHEID TER GELEGENHEID TER GELEGENHEID TER GELEGENHEID TER GELEGENHEID VVVVVAN HET 40-JAN HET 40-JAN HET 40-JAN HET 40-JAN HET 40-JARIG JUBILEUM ARIG JUBILEUM ARIG JUBILEUM ARIG JUBILEUM ARIG JUBILEUM VVVVVAN HET AN HET AN HET AN HET AN HET WASHINGTWASHINGTWASHINGTWASHINGTWASHINGTONONONONONSLASLASLASLASLAGBGBGBGBGBAAI NAAAI NAAAI NAAAI NAAAI NATIONTIONTIONTIONTIONAL PARK EN HET 30 JAL PARK EN HET 30 JAL PARK EN HET 30 JAL PARK EN HET 30 JAL PARK EN HET 30 JARIG-JUBILEUM ARIG-JUBILEUM ARIG-JUBILEUM ARIG-JUBILEUM ARIG-JUBILEUM VVVVVAN HET NAAN HET NAAN HET NAAN HET NAAN HET NATIONTIONTIONTIONTIONAL MARINE PARKAL MARINE PARKAL MARINE PARKAL MARINE PARKAL MARINE PARK

te stellen in verband met deduurzame ontwikkeling vanBonaire. Ook is mij vriendelijkverzocht om de toespraak korten ‘to the point’ te houden. Ik zalmij aan het verzoek houden enniet ingaan op alle aspecten endetails van de visie. Ik zal mijbeperken tot de uitgangspuntendie de basis vormen van de visievan de overheid voor de duurzameontwikkeling van Bonaire.

De overheid is zich terdegebewust van het volgende. Wijstaan op een kruispunt vanverschillende wegen waaruitBonaire kan kiezen als geogra-fische entiteit - dat wil zeggen hetfysieke deel van het eiland -maar ook als sociale entiteit - dusals gemeenschap van mensen

op een geografische entiteit, diteiland -. De overheid heeftgekozen voor een ontwikkelings-visie waarin de diverse factorendie van belang zijn voor het levenop het eiland op een integralewijze afgewogen worden. Dezefactoren zullen geïdentificeerdworden en vervolgens uitgewerkten gedocumenteerd in een inte-graal plan voor de ontwikkelingvan Bonaire. Een zogenaamd‘Masterplan’ dat wij hopelijkvolgend jaar rond juli geheeluitgewerkt zullen hebben. Hetdoel van deze visie op de duur-zame ontwikkeling, waarinnatuurbescherming en cultuur inevenwicht zullen zijn, is om delevensstandaard en het welzijnvan de bevolking naar een hogerniveau te brengen dan nu hetgeval is, en ook om dat niveauvoor lange tijd te handhaven.

Nu wil ik graag uw aandachtvragen voor de grootste uitdagingdie de visie van de overheid brengtvoor eenieder die deel uitmaaktvan de natie Bonaire. Deze visievraagt ons allen om onze opvat-ting te veranderen over hoe wijde natuur kwalificeren en waar-deren, en de wijze hoe wijhiermee leven, ofwel onze cul-tuur. Deze opvatting is hetbelangrijkste omdat die bepaalthoe wij de natuur verenigen inonze ontwikkelingsplannen enonze verhouding ermee.

Het concept waar ik op doelis dat van de ‘natuurlijkehulpbronnen’. Zoals ElsmarieBeukenboom een paar wekengeleden tijdens het economischforum opmerkte, is het juist datAruba haar stranden beterverzilverd heeft dan Bonaire haarnatuur. Maar gelijktijdig heeftAruba het grootste deel van haargrondoppervlak geürbaniseerd.Bonaire heeft dit anders gedaanen gekozen voor woonkernen. Inmijn opvatting is dat beter. Verderben ik blij dat er in documentenover Bonaire, zoals bijvoorbeeldhet Rapport Pourier, en het docu-ment genaamd: “Ontwikkelingmet behoud van Cultuur enNatuur”, gesproken wordt over dewaarde die het typische karaktervan onze natuur biedt. Ik benervan overtuigd dat dit, dus dewaardering voor en de verhoudingmet de natuur, een deel van dereden is dat de mensen vanBonaire zijn zoals ze zijn. Indienwij het milieu vernietigen,vernietigen wij onze mentaliteit,onze huidige levenswijze. Be-houd van ons milieu is eenvoorwaarde voor behoud vanonze cultuur en de basis waaropwij een economie kunnen bou-wen die ons een voordeel op deconcurrentie in de wereldmarktgeeft. Ik ben van mening dat wijons allen moeten binden aan eenvisie waarin wij onze natuur en

cultuur als essentieel onderdeelzien van ontwikkelingsmodellenen onze inspanningen tot ver-werkelijking ervan. Om in depraktijk uiting te geven aan debalanswaarde zoals eerder ver-meld, zullen wij allen de opvattingmoeten aanvaarden dat nietalleen goud, olie of zilver eeneconomische waarde hebben,maar ook een plant, een dier, ofeen stuk ongerepte natuur. Metandere woorden; onze nationaleParken.

Voor de manier waarop zijons hebben laten zien hoe hetmoet, wil ik vandaag STINAPAen alle anderen, die zo hardhebben gewerkt om de parkente laten worden tot wat zevandaag zijn, hartelijk danken.Jullie hebben ons laten zien datde bescherming van de natuuren het beheer van beschermdegebieden ook werk en welzijnoplevert voor onze eigen mensen.Zo hebben wij waarde gegevenaan onze natuur, onze cultuur enonze Bonairiaanse levenswijze.Nogmaals, hartelijk dank engefeliciteerd STINAPA, engefeliciteerd Bonaire met dezebuitengewone parken.

Ik hoop dat wij samen dekomende decennia ingaan,onder het motto van beschermingen samengaan van onze levensmet de Nationale Parken vanBonaire.

Página 3MAKUBEKÈNYüni 2009

Fundashon Salba Nos Lora ta buska un miembro pa su direktiva.Ken ke pone su mes disponibel pa konservá nos lora den naturalesa riba nos dushi isla?E posishon eksakto den e direktiva por wòrdu palabra.Konosementu spesífiko di lora no ta nesesario. Pero loke si bo mester di dje ta ser entusiasmá, ku bo ta kapabel pa organisá i e disponibilidat pa invertí algun ora den siman pa Fundashon Salba Nos Lora.

TA BUSKA MIEMBRO DI DIREKTIVATA BUSKA MIEMBRO DI DIREKTIVA

Si bo ta interesá, por fabor yama: 785 7749

- En konekshon ku e evento“Celebrate Our Planet Week” kuta kai bou di “Dive Into Summer”,Boneiru lo risibí bishita di Dr.Sylvia Earle -

“Celebrate Our Planet Week”lo tuma lugá di 15 pa 22 diougùstùs. I Boneiru lo tin dibishita e famoso oseanógrafo Dr.Sylvia Earle, kende nan a nombrá“hérue di planeta” na 1998 pa erevista “Time”. Durante suestadia, Dr. Earle lo hasi un seriedi buseo bou di diferente tema itambe aktividatnan. E lo partisipána diferente eventonan riba tera

diseñá pa enfatisá ku Boneiru takontinuá di ta lider den turismoduradero.

Dr. Earle a nase na aña 1935na Gibbstown, New Jersey i e taun oseanógrafo merikano. Etabata ‘chief’ sientífiko pa Na-tional Oceanic and AtmosphericAdministration (NOAA) di 1990-1992. El a guia e promé tim di“aquanauts” femenino durante eTektite Project na 1970. Na 1970Dr. Earle a hasi un “open-oceanJIM suit dive”, poniendo un rekòrtpa profundidat di 1250 pia denkategoria di hende muhé. TambeDr. Earle tin e rekòrt di solo dive

den un profundidat supmersibeldi 3280 pia. Na 1985 Earle afunda “Deep Ocean Engineering”huntu ku su kasá, ingeniero idiseñadó supmersibel GrahamHawkes, pa diseñá, operá, dunasosten i konsehá riba sistemabou di awa pilotiá i robótiko. Dr.Earle a bandoná e kompania na1990 pa aseptá e posishon di‘chief’ sientífiko na NOAA.

Dr. Earle a guia mas di 400ekspedishon rònt mundu kon-sistiendo di un ekseso di 7000ora bou di awa en konekshon kusu investigashon. Di 1998 pa2002 el a guia e “SustainableSeas Expedition” nan, un pro-grama di 5 aña pa studia eSanktuario marino nashonal di

Merka di spònser pa NationalGeographic Society i finansiá pae fundashon Goldman Founda-tion. Awendia, Dr.Earle tafunshoná komo eksploradó resi-dente na National GeographicSociety i e kompania konosíkomo DOER Marine dirigí pa suyu muhé. E kompania aki ta siguidiseñá, traha i operá ekiponannobo pa oséano profundo i otroambientenan retante.

E revista “Time” a nombra Dr.Earle komo su promé “hérue diplaneta”. El a keda kondekorá naHulanda ku e ‘Orden di GoldenArk’. Tambe el a gana e premioTED na 2009. Nos ta honrá papor yama bon biní na e Dive IntoSummer aki i lo informá ku

tempu di e programa kompletudi Dr. Earle durante su bishita naBoneiru.

“Nos ta honrá di tin Dr. SylviaEarle di bishita pa e programa die aña aki. “Bonaire’s Dive IntoSummer” a keda establesé paasina mustra dikon ta rekonosénos kontínuamente di tin ekoralnan di mas sano den Karibei pakiko ta konsiderá nos un di etòp destinashonnan di buseo namundu”, segun Ronella TjinAsjoe-Croes, direktor di Turismo.“Tur bishitante ta invitá pa djòinnos i yuda Boneiru pa sigui hasidi su parti pa mantené nos pla-neta sano pa futuro genera-shonnan durante e festival di“Dive Into Summer” pa e aña aki.”

BONEIRBONEIRBONEIRBONEIRBONEIRU U U U U TIN E HONOR DI RISIBÍ BISHITTIN E HONOR DI RISIBÍ BISHITTIN E HONOR DI RISIBÍ BISHITTIN E HONOR DI RISIBÍ BISHITTIN E HONOR DI RISIBÍ BISHITA DI DR.A DI DR.A DI DR.A DI DR.A DI DR. SYL SYL SYL SYL SYLVIAVIAVIAVIAVIAEARLE DURANTE E EVENTEARLE DURANTE E EVENTEARLE DURANTE E EVENTEARLE DURANTE E EVENTEARLE DURANTE E EVENTO DI “DIVE INTO DI “DIVE INTO DI “DIVE INTO DI “DIVE INTO DI “DIVE INTO SUMMER”O SUMMER”O SUMMER”O SUMMER”O SUMMER”

Dr. Silvia Earle

WIST JE DAT DE WEBSITE VAN STINAPA,WWW.STINAPA .ORG, BORDEVOL

INTRESSANTE INFORMATIE, ZOALS DEJAARVERSLAGEN, NIEUWTJES EN

PERSBERICHTEN STAAT?

BO TABATA SA KU STINAPA TIN UNWEBSITE , WWW.STINAPA .ORG, I ESAKI TA

YEN, YEN DI INFORMASHON HOPIINTERESANTE, MANERA REPORTE ANUAL,

NOTISIA I KOMUNIKADO DI PRENSA?

7 -11 november 20 november 29 november november

DEMA – Orlando U.S.A. (DEMA : Diving Equipment and Marketing Association = grootste duikbeurs van de USA) Boomplant evenement samen met Boomfeestdag NL, Stichting Elisabeth, DCNA en Magazina di Rei Taste of Bonaire: Jubileumviering van het BMNP en de officiële afsluiting van de viering van dit jaar in het Wilhelmina Park- Muziek uit de jaren 70 en 80. “Reef Ranger” trainingsprogramma door DCNA & STINAPA/BNMP; een trainings-programma voor medewerkers uit de duikindustrie. Ze zullen leren om de duikers onderricht te geven in het behoud van het rif.

18 december Aankondiging van de winnaars van de jeugd tekenwedstrijd en dichtwedstrijd. Tentoonstelling op het CIEE-hoofdkwartier.

DEZE KALENDER IS NIET DEFINITIEF. BLIJF KIJKEN NAAR NIEUWE AANKONDIGINGEN OP WWW.STINAPA.ORG

JUBILEUM KALENDER

Afkortingen en begrippenlijst:

WSNP = Washington Slagbaai National Park

BNMP = Bonaire National Marine Park

CIEE = Council on International Education Exchange

BONAI Groep = Een groep tieners uit het Voortgezet Onderwijs. Hun doel is om schoolgaande tieners te laten deelnemen aan wetenschapplijke activiteiten, zodat de interesse ontstaat om een wetenschappelijke vervolgopleiding te gaan doen.

Taste of Bonaire = Een uitstalling waar lokale restaurants hun meest populaire gerechten presenteren.

DATUM AKTIVITEIT

juli juli

Archeologische afgravingen door de BONAI groep in het WSNP Vertoning van documentaires over natuurbescherming op het hoofdkwartier van de CIEE.

2 augustus

9 augustus augustus

Open huis op Slagbaai Taste of Bonaire in het Wilhelmina Park Vertoning van documentaires over natuurbescherming in het hoofdkwartier van de CIEE.

3 september 19 september

Taste of Bonaire in Nederland; “Viering ter ere van Bonaire’s toewijding tot behoud van natuur & cultuur”. Samenkomst van partners uit de toeristische sector van Bonaire, met een uitgebreide gastenlijst waaronder locale en Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders, evenals vertegenwoordigers uit de duiksector en de sector voor natuurbehoud. Schoonmaak actie op Klein Bonaire; in samenwerking met de Sea Turtle Conservation Bonaire en de Kustwacht. Boten zullen vertrekken vanaf de pier van Harbour Village Marina om 7 uur ‘s ochtends. Terugkeer vanaf Klein Bonaire @ 1 uur ‘s middags.

oktober Familie uitstapjes naar Klein Bonaire en kajaktochtjes in Lac. De bedoeling is om families die normaliter niet in de gelegenheid zijn om zo’n uitstapje te maken uit te nodigen om naar Klein Bonaire te varen. Het doel is om een groter publiek in de gelegenheid te stellen om te genieten van hun eigen eiland.

Página 4 MAKUBEKÈN Yüni 2009

Bonaire is wereldwijd bekenddoor het onderwaterpark. Diebekendheid is vooral te dankenaan de wettelijke beschermingvan onze onderwaterwereld. Daarplukken we nu de economischevruchten van. Wat met deonderwaterwereld kan, kan ookop het land. De natuur vanBonaire heeft de inwoners entoeristen ook op het land veel tebieden. Het is daarom goed datde nieuwe Eilandsverordeningnatuurbeheer niet alleen hetleven in zee beschermd, maarook op het land. Uiteindelijkprofiteren we daar allemaal van.Welke dieren en planten gaatBonaire met de nieuwe wetbeschermen en waarom?

Op de Nederlandse Antillen,dus ook op Bonaire, zijn som-mige dieren beschermd doorverdragen. Bijvoorbeeld de lora,maar ook de warawara, kinikini(slechtvalk) en de ganshi (peli-kaan) zijn door deze interna-tionale afspraken beschermd.Dat geldt ook voor alle zeeschild-padden (turtuga), dolfijnen (dòl-fein) en walvissen (bayena). Hetgaat hierbij om soorten diewereldwijd of in het Caribischegebied met uitsterven wordenbedreigd.

De nieuwe Eilandsverorde-ning natuurbeheer geeft Bonairede mogelijkheid om zelf ookplanten en dieren aan te wijzendie bescherming verdienen. Datis belangrijk, want lokaal, op heteiland, kan de situatie voorbepaalde soorten anders zijn danin de regio of wereldwijd. Zo kanhet zijn dat wereldwijd een soortbeschermd moet worden van-wege mogelijk gevaar vooruitsterven, maar op Bonaire niet.Dat geldt bijvoorbeeld voor de

BONAIRE BESCHERMT DIEREN ENBONAIRE BESCHERMT DIEREN ENBONAIRE BESCHERMT DIEREN ENBONAIRE BESCHERMT DIEREN ENBONAIRE BESCHERMT DIEREN ENPLANTEN IN ZEE ÈN OP LANDPLANTEN IN ZEE ÈN OP LANDPLANTEN IN ZEE ÈN OP LANDPLANTEN IN ZEE ÈN OP LANDPLANTEN IN ZEE ÈN OP LAND

leguaan (yuana). Op Bonaire zijner nog leguanen in overvloed, dusis bescherming om die redenniet nodig. Als je zo’n leguaanechter wilt meenemen naar eenander land, krijg je te maken metinternationale afspraken over debescherming van deze soort. Jekunt niet zomaar leguanen gaanuitvoeren of invoeren. Hetzelfdegeldt voor cactussen.

Het kan ook zo zijn dat er opBonaire planten of dieren voor-komen die hier zeldzaam zijn ofnergens anders voorkomen. Inzo’n geval is de beschermingvaak niet internationaal geregeld,maar moeten we dat zelf doen.Onze parkietjes zijn bijvoorbeeldanders dan die op Aruba ofCuraçao. We hebben een eigenondersoort. De parkieten vanBonaire komen dus nergensanders ter wereld voor. Het isdaarom belangrijk dat we goedvoor onze parkieten zorgen en zebeschermen. Dat geldt ook voorde kerkuil op Bonaire, dievermoedelijk net weer iets andersis dan de kerkuilen op Curaçaoof elders ter wereld. Onzeinheemse sabalpalm (kabana) enveel van onze vleermuissoortenvallen ook binnen deze groep.

Een andere groep dier- enplantensoorten die beschermdmoeten worden zijn de zoge-naamde ‘rode lijstsoorten’. Ditzijn soorten waarvan hetvoortbestaan wordt bedreigd. Zestaan op de rode lijst van deWorld Conservation Union(IUCN), zodat regeringen overalter wereld weten dat bescher-mende maatregelen noodzake-lijk zijn. Voor Bonaire gaat hetonder meer om de volgendesoorten: pishiporko rabu gai(koningstrekkervis), olitu, jaku-

pepu (zeebaarzen), hogfish,kapitan (mutton snapper),cubera snapper, red porgy en debunì wowo grandi (bigeye tuna).

Behalve bedreiging en zeld-zaamheid zijn er nog andere re-denen om dier- en plantensoor-ten te beschermen. Wat zouBonaire zijn zonder flamingo’s,zeeschildpadden of zonderlora’s? De natuur heeft dus ookeen belangrijke toeristischewaarde en daarmee een econo-mische waarde. Duikers ziengraag grote vissen. Dus behalveomdat grote vissen zeldzaamzijn of worden bedreigd, is datook een reden om bijvoorbeeldde djukvis (Goliath grouper), deadelaarsrog (chuchu águila) enhaaien (tribon) te beschermen.

Haaien zijn daarnaast ook ergbelangrijk voor het natuurlijkevenwicht in de oceanen ènstaan wereldwijd zwaar onderdruk. Koralen horen ook tot dezegroep dieren. Koralen krijgen opBonaire al veel langer bescher-ming, maar elders ter wereld isde bescherming nog onvoldoen-de. In internationaal verbandwordt eraan gewerkt om debescherming van haaien teverbeteren. Door de film Jaws isten onrechte een erg negatiefbeeld van deze dieren ontstaan.In werkelijkheid spelen haaieneen zeer belangrijke rol in eenevenwichtig ecosysteem.

Andere soorten die eensleutelrol spelen in de natuur vanBonaire zijn vleermuizen,papegaaivissen, mangroven, enzeegrassen. Vleermuizen zijnonmisbaar voor het bestuiven endus het voortbestaan vanzuilcactussen. Daarnaast zijn zebelangrijk voor het in toomhouden van ongewenste insec-ten, zoals muggen. Ook over

vleermuizen bestaat soms tenonrechte een negatief beeld. Zedoen echter geen mens kwaad.

Papegaaivissen spelen eenzeer belangrijke rol bij het instand houden van koraalriffen. Zeeten namelijk algen. Zonderpapegaaivissen zou het koraalworden overgroeid door algen.Alleen met de hulp vanpapegaaivissen kan Bonaire een

duikersparadijs blijven. Demangroven rond Lac vormen dekraamkamer voor vele vissoortenop het rif. En de zeegrasveldenin Lac vormen weer onmisbaarvoedsel voor de turtuga blanku(groene zeeschildpad). Zo hangtin de natuur alles met allessamen.Afdeling Natuur- en Milieubeheer,

DROB

Washington SlagbaaiWashington SlagbaaiWashington SlagbaaiWashington SlagbaaiWashington SlagbaaiNaNaNaNaNational Ptional Ptional Ptional Ptional Parararararkkkkk

Habrí tur dia ku eksepshon di 25di desèmber i promé di yanüari.

Iedere dag geopend behalve op25 december en 1 januari.

Kerkuil - Fotocredits: Frank Bierings

Pelikaan - Fotocredits: Marian Walthie

Página 5MAKUBEKÈNYüni 2009

De Lora’s van Bonaire zijner maar druk mee op het mo-ment. De Lora’s (Amazona

Barbadensis),

zitten nu namelijk midden inhun broedseizoen. De meesteeieren zijn al gelegd en deeerste kuikens beginnen zelfsal uit het ei te kruipen. Eenteam onderzoekers uit Enge-land is dit jaar wederom terug-gekeerd om de voortgang vanhet proces op de voet te volgen.Daarnaast gaan ze op zoeknaar antwoorden op wat vragendie uit het vorige onderzoek naarvoren zijn gekomen.

Eén van de hoofddoelen vanhet onderzoek dit seizoen is hetonderzoeken wat de reden isvan het mislukken van som-mige broedsels tijdens deeerste fase van de incubatie enook de dood van kuikens die aliets groter zijn. Niet ieder ei dateen Lora legt ontwikkelt zichvolledig, en we willen graagontdekken waarom. Was het eidat niet uitkwam misschien nietbevrucht of werd de ontwik-keling om een of andere redenonderbroken? Als dat zo is, opwelk punt van de ontwikkelinggebeurde dat dan? Met enigeverbazingwekkende laborato-rium technieken kunnen we nudit soort vragen beantwoordenen meer gaan begrijpen van debiologie van de Lora.

Slachtoffer of prooi wordenvan een roofdier of insekten iseen groot problem voor broe-dende Lora’s, en een ander doel

E kosta rònt di Boneiru tahábitat di alimentashon paturtuganan di laman hóben. Fordi aña 2003, Sea Turtle Con-servation Bonaire (STCB) ahasi monitoreo kontínuo den ehábitatnan aki. Asina, turtu-ganan a keda kapturá, pamarka nan i pa tuma mue-stranan. Mayoria di áreananrònt di Boneiru ta usa na unnivel, tin sierto áreanan ku tawòrdu usá mas intensivo. Ma-nera e área di yerbanan dilaman i palu di mangel na Lacpa turtuganan blanku ku ta ko-me yerbanan i karèt ku ta gustakome ‘sponjas’ ku ta krese denrais di palu di mangel.

Turtuganan hóben ta kedanormalmente pa basta añanandurante su kresementu i proméku nan ta move pa hábitat diturtuganan adulto na otro ka-minda. E misterio ta pa sa naunda nan a nase. Tin nèshinandi e dos espésienan aki naBoneiru, pero e kantidat dinèshinan ta hopi chikitu patuma na kuenta na ora di kom-prondé kuantu di e turtugananaki ta di Boneiru mes. Resul-tadonan di un estudio genétikoku turtuganan blanku i turtugakarèt ta duna nos lus di unda ebestianan aki ta bin.

STCB huntu ku Ximena

OrígOrígOrígOrígOrígen di e turen di e turen di e turen di e turen di e turtugtugtugtugtuganan di laman di Boneiranan di laman di Boneiranan di laman di Boneiranan di laman di Boneiranan di laman di Boneiru:u:u:u:u:

NA UNDNA UNDNA UNDNA UNDNA UNDA E A E A E A E A E TURTURTURTURTURTUGANTUGANTUGANTUGANTUGANAN KU AN KU AN KU AN KU AN KU TTTTTA BIBA BIBA BIBA BIBA BIBA NA NA NA NA NAAAAABONEIRBONEIRBONEIRBONEIRBONEIRU U U U U A NA NA NA NA NASE I KASE I KASE I KASE I KASE I KON NON NON NON NON NAN AN AN AN AN A A A A A YEGAYEGAYEGAYEGAYEGA

Velez di e Universidat di PuertoRico a hasí un estudio genéticodi nos turtuganan blanku ikarèt. STCB a manda muestra-nan di kueru pa analisá i midi evariashon genétiko for di 75karèt i 94 turtuga blanku.Kompará ku e tiki otro lugánanden Karibe na unda estudionansimilar a keda hasí, e turtu-ganan blanku di Boneiru amustra e mayor variashon didiversidat genétiko opservá teainda. Esaki ta nifiká ku eturtuganan blanku hóben di Bo-neiru a nase den hopi diferenteplayanan, ku algun indivíduobiniendo for di Brasil i West Af-rica. Mitar di e turtugananblanku ku nos a tuma muestraa nase den e ‘rookery’ di Tortu-guero, Costa Rica ku ta esunmas grandi den Karibe i 30% aoriginá di e playanan di Sür-nam. Otro playanan na penín-sula di Yucatán (Mexico),Florida (USA), islanan Aves(Venezuela) i Trinidad ta kontri-buí na nos poblashon di turtugablanku na Boneiru.

E turtuganan karèt hóben kuta biba rònt Boneiru den su ma-yoria, 60%, ta originá na Bar-bados, 20% na Cuba i otro 20%un meskla di otro lokalidatnanmanera Antigua, península diYucatán (Mexico) i Puerto Rico.

Dor ku e yunan di turtugaku ta sali di e nèshinan ta asinachikitu i vulnerabel, no taèksistí un método efektivo pamarka nan pa por sigui nanmovishonnan riba laman. Pero,ku e uso di téknikanan genétikoku ta analisá e muestranan dikueru, ta posibel pa haña sana unda nan a nase. Dor ku eyu di turtuga ta biaha riba la-man hasiendo uso di e korien-tenan, nos por konstruí unmapa indikando kon e bestia-nan aki a yega Boneiru.

Ora e turtuganan yega naBoneiru nan por keda pa masòf ménos 15 aña komoresidente durante nan krese-mentu te tamaño adulto, padespues nan migra pa otrohábitat adekuá pa alimenta-shon pa bestianan adulto.

Pa medio di e siguimentu kutransmisor di e turtuganan kuta bin Boneiru pa reproduk-shon, STCB a mustra kon ebestianan adulto aki ta migradistanshanan grandi pa bai nanhábitat na unda nan ta biba i

kome, manera Mexico, Nicara-gua, Republika Dominicana,Puerto Rico i Venezuela.

E resultado di e estudiogenétiko aki ta enfatisá konsepará e hábitatnan di e turtu-ganan den Karibe i mas leu ta,pero tòg konektá pa medio di eturtuganan hóben. E moveshondi e turtuganan den laman tanifiká ku pa e trabou di kon-servashon di turtuga ta efektivo,e mester ta mas ámplio ku eprotekshon di e bestianan denun área determiná.

van het onderzoeksteam is danook te onderzoeken door wieof wat de kuikens gedoodworden en wat er tegen te doenis. We hebben al nestengevonden waar de eieren ge-roofd waren en opgegeten. Hetis moeilijk om vast te stellenwat voor dader verantwoordelijkwas, maar naar alle waar-schijnlijkheid zijn het katten ofratten, wat feitelijk uitheemsezoogdiersoorten zijn. Het is ookmogelijk dat er andere vogelsin het spel zijn, aangezien diesoms om broedplaatsen metelkaar wedijveren. Lora’skunnen niet hun eigen nestenbouwen. Zij benutten gaten diereeds bestaan in bomen ofrotsen en die zijn schijnbaar erggewild, en niet alleen doorvogels. Vorig seizoen verlorenwij een nest aan een zwermbijen die een nest gingenbouwen in hetzelfde gat waaral drie kuikens in zaten. Zijwerden doodgeprikt en dit jaarkonden alweer een aantalpapegaaien geen nest tebouwen om dezelfde reden.

Het onderzoeksteam heeftzes dataverzamelaars gekregen

als een donatie van The Phoe-nix Landing Foundation, eennon-profit organisatie uit deVerenigde Staten die zich inzetvoor het welzijn van papegaaien.Deze ‘data-loggers’ zijn kleineinstrumenten die de tempe-ratuur en vochtigheid meten envastleggen, en verstopt kunnenworden in een Lora-nest. Dit zalons een geweldig inzicht gevenin de omstandigheden binnenin het nest, en dat betekentweer dat we het verschil kunnenregistreren tussen een rotsnesten een boomnest. Er zijnmensen die beweren dat Lora’sdie uitgebroed worden inrotsnesten meer praten danLora’s uit boomnesten! Zou dittoe te schrijven zijn aan eenverschil in de omstandighedenwaaronder de kuikens op-groeien?

We zien met spanning deantwoorden tegemoet naaronze vragen en hopen datdaarmee een bijdrage geleverdwordt aan een beter begrip vande Bonairiaanse Lora en hunbescherming.Geschreven door Rhian Evan,

werkzaam voor het Bonaire Par-

rot Project en World Parrot Trust.

DE DRDE DRDE DRDE DRDE DRUKSTE UKSTE UKSTE UKSTE UKSTE TIJD TIJD TIJD TIJD TIJD VVVVVAN HET JAN HET JAN HET JAN HET JAN HET JAAR AAR AAR AAR AAR VVVVVOOR ONZE LOOR ONZE LOOR ONZE LOOR ONZE LOOR ONZE LORAORAORAORAORA’S’S’S’S’S

5 lora eieren - Fotocredits: Jonathon DunnDermapunch pa tuma muestra di kueru di turtuga.

Página 6 MAKUBEKÈN Yüni 2009 Página 7MAKUBEKÈNYüni 2009

Djadumingu, 31 di mei, Parke Wash-ington a selebrá su di kuarentaaniversario. Den mesun rosea a selebrátambe e echo ku Parke Marino a selebrátrinta aña di eksistensia.

Komo mil hende a bin pa selebrá eechonan aki. Tabatin músika, baile,kuminda i kos di bebe, i masha hopiaktividat. Grandi i chikí a gosa un bòl. Ekumpleaño di Parke Washington ta serselebrá tur aña ku un dia habrí. Unmuestra di apresio i hospitalidat di partidi STINAPA pa e pueblo boneriano, i masen partikular e pueblo di Rincon. Aki tinportrèt di e fiesta ku ta duna un bonindikashon di e ambiente rilèks i kontentu.

Ku kada selebrashon ta pas unregalu. Tin ún regalu en espesial ku lohasi e fiesta pa Parke Washingtonkompletu. I esei lo ta su statùs ofisial diparke di naturalesa. Hopi hende no saku ainda e parke no tin protekshon le-gal. Pa e Parke Marino si esaki a ser

FEEST IN FEEST IN FEEST IN FEEST IN FEEST IN WWWWWASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTON/SLAON/SLAON/SLAON/SLAON/SLAGBGBGBGBGBAAI NAAI NAAI NAAI NAAI NAAAAATIONTIONTIONTIONTIONAL PAL PAL PAL PAL PARK OP 31 MEI,ARK OP 31 MEI,ARK OP 31 MEI,ARK OP 31 MEI,ARK OP 31 MEI, EEN GR EEN GR EEN GR EEN GR EEN GROOOOOOOOOOT SUCCES!!!T SUCCES!!!T SUCCES!!!T SUCCES!!!T SUCCES!!!

reglá for di bintisinku aña pasá.Ámbos parke ta propiedat di Teritorio

Insular di Boneiru. Pues nan ta di nostur. I ta STINAPA tin mag di manehá nanna nos nòmber. Durante tur e kuarentaañanan aki no tabatin niun lei na Boneiruku por a protehá e área inmenso i brutuaki komo parke di naturalesa. Danki Diosesei a kambia na fin di aña pasá. For diòktober e lei ei ta eksistí: OrdenansaInsular di Maneho di Naturalesa. Aworgobièrnu di Boneiru por instituí parkenandi naturalesa ku protekshon legal ribanos isla. Pues esei lo ta un bunita regalupa e kumpleañero.

Anto no ta esei so. Ainda tin un bónstambe. Ora ku duna e parke protekshonlegal, Gobièrnu Sentral por duna e parkee statùs di Parke Nashonal! Undòbelshòt den un aña di kumpleaño anto.Pues e gobièrnunan insular i sentral tinun mitar aña ainda pa regla esaki.Redakshon

Fotocredits; Marian Walthie, Gregor Sweers, Kerenza Rannou, Karen van DijkFIESTFIESTFIESTFIESTFIESTA NA NA NA NA NA PA PA PA PA PARKE NARKE NARKE NARKE NARKE NASHONASHONASHONASHONASHONAL AL AL AL AL WWWWWASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTASHINGTON/SLAON/SLAON/SLAON/SLAON/SLAGBGBGBGBGBAAI 31 DI MEI,AAI 31 DI MEI,AAI 31 DI MEI,AAI 31 DI MEI,AAI 31 DI MEI, UN ÉKSIT UN ÉKSIT UN ÉKSIT UN ÉKSIT UN ÉKSITO!!!O!!!O!!!O!!!O!!!

DÒBEL SHÒTDÒBEL SHÒTDÒBEL SHÒTDÒBEL SHÒTDÒBEL SHÒT

Página 8 MAKUBEKÈN Yüni 2009

Fundashon Salba Nos Lora zoekt een bestuurslid.Wie wil zich inzetten voor het behoud van dewilde Lora op ons prachtige eiland? Over de preciese positie in het bestuur kan worden gepraat. Speciale kennis van de Lora is niet nodig. Wel enthousiasme en organisatievermogen. Plusde bereidheid om wekelijks een paar uur uit te trekken voor de stichting. Geïnteresseerd? Bel dan: 785 7749

BESTUURSLID GEZOCHT BESTUURSLID GEZOCHT

Enige tijd geleden werd hetbestuur van het dierenasiel opBonaire de vraag gesteld of hetasiel geen “No Kill” Shelter (eenasiel waarin geen enkel diergedood wordt, tenzij door ziekteen dergelijke absoluut onver-mijdelijk) kan worden.

Een moeilijke vraag. Inprincipe wil iedereen die bij eenasiel betrokken is uiteraard dater geen enkele dier (nodeloos)gedood wordt.

Maar nu de realiteitDoor de grote toevoer van

dieren heeft het asiel vorig jaar(2008) 353 honden en 86 katten

moeten laten inslapen. Sim-pelweg omdat er geen plaatsvoor die dieren te vinden was. Inhet jaar 2007 lagen die aantallenongeveer gelijk.

Als het asiel dus als “no kill”asiel zou opereren, zouden er na5 a 6 jaar zo’n 2000 honden en450 katten in het asiel zitten endat aantal zou ieder jaar nogtoenemen.

Iedereen snapt wel dat eenonmogelijke situatie is.

Wat dan ???De eenvoudigste manier om

een “no-kill” asiel te worden, issimpelweg geen dieren meer

opnemen als het asiel vol zit. Datbetekent echter dat de dieren nogsteeds geen plek hebben enblijven ze dus op straat rond-hangen. Daar worden de dieren(en de mensen ook) zeker nietgelukkiger van en dat is dus geenoplossing.

De enige manier om een “nokill” asiel te worden, is er voor tezorgen dat het aantal dieren datop het asiel wordt gebracht,ongeveer gelijk is aan het aantaldat wordt geadopteerd.

Dat betekent dat in ieder ge-val het aanbod moet verminderenen het aantal adopties bij

voorkeur stijgt.

Het belangrijkste is dat hetaanbod moet verminderen en erdus minder puppies geborenmoeten worden.

U raad het al……. De oplos-sing is, en we schrijven hier maarweer eens, HET LATENSTERILISEREN VAN UWHONDEN EN KATTEN !!!

We blijven het roepen en weblijven er ons voor inzetten.

15 mei is door de Gezag-hebber dhr. Thode en gedepu-teerde dhr. Kroon, het startseingegeven van een grootscheepsecampagne, waarbij IEDEREENzijn/of haar hond of kat gratis kanlaten steriliseren.

Wij blijven iedereen oproepenvan deze campagne gebruik temaken en zo bij te dragen aanhet terugdringen van hetoverschot aan honden en kattenop Bonaire en we misschien ooitkunnen zeggen dat we opBonaire een echt “no kill” asielhebben.

BEL 7174989 OM EENAFSPRAAK TE MAKEN UW

DIER TE LATEN STERI-LISEREN !!!!

HET DIERENASIEL RE-KENT OP UW STEUN ENMEDEWERKING.

KRALENDIJK – Mei, 2009:Digicel Dutch Caribbean ku tainkluí e operashonnan di Digicelna Kòrsou, Boneiru i Aruba agana e premio di “Best BusinessAward 2009”, otorgá dor didirektiva di e kompania duranteun fiesta di gala na Los Angeles,California. E premio ta bini komoun forma pa honra e kompaniaku mas a surpasá su metanan,tantu finansiero komo esnan nofinansiero. E metanan di ekompania ta enserá entre otro ebenta, entradanan pero mas kutur kos, e servisio na kliente du-rante aña 2008. “E premioimportante aki ta bini komoresultado di trabou duru i kon-sistente, tantu di parti di eempleadonan di e ret di selularmas grandi i mihó, pero tambedi parti di e tim di gerensia ku tamanehá e kompania” segun CEOdi Digicel Dutch Caribbean,Hans Lute. “Nos ta sumamenteorguyoso di por representá nosregion i risibí e prestigiosorekonosimentu aki.” No ta fásilpa gana e premio di “Best Busi-ness Award” meimei di no ménosdi 31 kompania den Karibe,Sentro/Sur Amérika i OséanoPasífiko, ku huntu ta formaDigicel Group.

Riba potrèt: Momentu ku erekonosimentu a keda entregá naLos Angeles, California na Sr.Hans Lute, CEO di Digicel DutchCaribbean i e tim di gerensia;Oliver Chatten, Michelle Win-klaar, Remko van der Veldt, Ber-nard Creed i Alvin Korkie.

Desde su lansamentu na aña2001, Digicel a sa di kombertí sumes den e operador di te-lekomunikashon mobil di masgrandi den e region karibense, kumas di 6 mion kliente. Despuesdi shete aña, Digicel ta rekonosépa su tarifanan kompetitivo,kobertura sin igual, un variashonámplio di produktonan i servisioúniko na su usuarionan.Ofresiendo servisionan mobil isosteniendo e komunidatnan,Digicel a bira e marka lider denhenter Karibe i a sa di postulá eregion na e nivelnan di mas haltuden e industria di komunikashonmobil. Digicel awendia ta unentrante nobo den e merkado diSentro Amérika.

Digicel ta inkorporá na Ber-muda i ta operá den 31 diferentemerkado rònt mundu. Suoperashonnan den Karibe i denSentro Amérika ta inkluí supresensia na Anguilla, Antigua &Barbuda, Aruba, Barbados, Ber-

muda, Bonaire, British Virgin Is-lands, Cayman Islands, Cura-cao, Dominica, El Salvador,French Guiana, Grenada,Guadeloupe, Guyana, Haiti, Hon-duras, Jamaica, Martinique,Panamá, St Kitts & Nevis, St.Lucia, St. Vincent & the Grena-dines, Suriname, Trinidad & To-bago i Turks & Caicos. Mestermenshoná ku Digicel tin kober-tura total na St. Martin i St.Barths. Digicel Pacific ta inkluísu presensia den merkadonanmanera na Fiji, Papua New Gui-nea, Samoa, Tonga i Vanuatu.

E kompania ta e spònserofisial di e deportenan di masimportante den Karibe i SentroAmérika, manera ta e timnan diWest Indies Cricket, ekiponan diSpecial Olympics den henter eregion i ta e spònser ofisial tambedi e “Digicel Caribbean Champi-onship” i e “Copa de NacionesDigicel”, ku ta e kampionatonandi futbòl di mas importante dene region Karibense i Sentro Ame-rikano. Ta trata aki di un di eweganan importante pa kualifikápa e CONCACAF Gold Cup.

Pa mas informashon ribaDigicel, bo por bishita nanwebsite www.digicelbonaire.com

DIERENDIERENDIERENDIERENDIERENASIEL BONASIEL BONASIEL BONASIEL BONASIEL BONAIRE “NO KILLAIRE “NO KILLAIRE “NO KILLAIRE “NO KILLAIRE “NO KILL”..???”..???”..???”..???”..???

DIGICEL DUTDIGICEL DUTDIGICEL DUTDIGICEL DUTDIGICEL DUTCH CARIBBEAN CH CARIBBEAN CH CARIBBEAN CH CARIBBEAN CH CARIBBEAN A GANA GANA GANA GANA GANA E PREMIOA E PREMIOA E PREMIOA E PREMIOA E PREMIODI “BEST BDI “BEST BDI “BEST BDI “BEST BDI “BEST BUSINESS USINESS USINESS USINESS USINESS AAAAAWWWWWARD 2009”ARD 2009”ARD 2009”ARD 2009”ARD 2009”

Página 9MAKUBEKÈNYüni 2009

2008 was het InternationaleJaar van het Rif. STINAPA heeftdit gegeven aangegrepen om detoeristen en onze schoolkin-deren er bewust van te makenhoe belangrijk het is om onzekoraalriffen te beschermen. Dithebben wij gedaan met onzepartners zoals de TCB enSelibon. Voor met name detoeristen gold dat wij van degelegenheid gebruik hebbengemaakt om hun uit te leggendat zij een groot deel van delege batterijen ‘produceren’,terwijl zij hier op Bonaire opvakantie zijn. Wij hebben hengevraagd om de gebruiktebatterijen niet in de vuilnisbak

- Dive Into Summer e aña akiatrobe ta trese diferente akti-vidatnan pa tur ku bishitáBoneiru den e temporada aki -

Tourism Corporation Bonai-re ta kontentu di por anunsiá eprograma pa Bonaire Dive IntoSummer 2009. E programa di4 luna aki (1 di yüni - 30 disèptèmber 2009) ta ofresé unkantidat di aktividat.

E programa aki ta ofresé ebishitantenan e fleksibilidat papor gosa di un vakashon planiái alabes algun aktividat di‘bónus’. Oportunidat pa ta partidi diferente buseo speshal,aktividatnan eco-turístiko ifestivalnan ku ta garantisá uneksperensha úniko i eduka-shonal na Boneiru.

Aki por haña un bista dialgun di e aktividatnan ku lotuma lugá durante Dive IntoSummer 2009:

·E di 5 Bonaire HeinekenJazz Festival, unda lo porskucha un variedat di estilo dimuzik na vários lugánan riba eisla na momentu ku músikonanfamoso internashonal lo topa kumúsikonan lokal.

·E di 8 Digital Shoot Out:Bishitantenan por demostránan talento den fotografia boudi awa durante e di 8 DigitalShoot Out aki. Nan lo por serakonosí ku e último téknikanandi imagennan digital for di algundi e profeshonalnan den e ramoaki, sambuyando den Boneirusu awanan legendario. Semina-rionan diario ku ayudo di e

te gooien. Door middel vanspotjes op de Engelstalige ra-dio hebben wij ze uitgelegd datals ze in de vuilnisbak gegooidworden ze samen met al hetandere afval op de landfillterechtkomen. Batterijen zijnzeer giftig, ze bevatten zwaremetalen die in de grond lekkenen in onze ondergrondse water-huishouding terechtkomen. Zedaardoor kunnen ze uiteindelijkzelfs in zee terechtkomen waarze grote schade aan onze riffenveroorzaken.

STINAPA heeft op diverseplaatsen die veel door toeristenbezocht worden speciale bak-ken geplaatst waarin de oude

batterijen gegooid kunnenworden (zie foto). Deze wordendan weer regelmatig leegge-haald door STINAPA en naarSelibon gebracht. Vandaarworden ze naar landen zoalsNederland verscheept waar erwél bedrijven zijn die zichspecialiseren in de verwerkingvan zware metalen. Wij hebbenonze aandacht met name op detoeristen gericht omdat zijtijdens één week vakantie netzoveel batterijen gebruiken alsde gemiddelde Bonairiaan ineen jaar nodig heeft.

Deze campagne wordt voort-gezet in 2009, evenals onzecampagne om toeristen meerkraanwater te laten drinken inplaats van geïmporteerd wateruit flesjes. Er wordt op Bonaireook steeds meer flessenwatergedronken. Vooral toeristendoen dit omdat op veel plaatsenter wereld het kraanwater vanslechte kwaliteit is en mensenzelfs erg ziek kan maken. OpBonaire is dat echter niet het

geval, het kraanwater is van erggoede kwaliteit. Daarom heeftSTINAPA op Bonaire een flinkaantal waterflessen (zie foto)laten uitdelen die voor herge-bruik geschikt zijn. De toeristenworden aangemoedigd omdeze te vullen met kraanwaterin plaats van flessenwater tekopen. Ons kraanwater is zeergoed te drinken, het smaaktlekker en is verfrissend.

Het Internationale Jaar vanhet Rif is ook gebruikt omschoolkinderen voorlichting tegeven over het belang van deconservering van ons koraalrif.Wij grijpen altijd dit soortkansen aan om de kinderen uitte leggen dat toeristen onseiland bezoeken om onzemooie riffen. Deze riffen zorgenvoor inkomsten voor het eiland.Wij moeten goed voor ze zorgenopdat ze in goede staat blijvenen de toeristen naar Bonaireblijven komen en wij de viskunnen blijven vangen die wij opons bord krijgen. Op de muur

van de protestantse kerk in dehoofdstraat hangen diversepanelen met schilderingen diedoor schoolkinderen gemaaktzijn. Iedere school van Bonaireheeft een paneel beschilderd.Geschreven door Elsmarie

Beukenboom

profeshonalnan, ku tur e ekipo-nan nesesario pa saka bo mespotrètnan bou di awa na un nivelmas haltu. E ‘host’ hotèl di eevento aki lo ta Divi FlamingoBeach Resort & Casino.

·E promé IFCA SlalomWorld Championship: IFCAWindsurf Slalom World Cham-pionship Junior, Youth i Mas-ters. Esaki lo ta henter un si-man yená ku kompetensiananeksitante na Lac Bay/ Sorobon.Aktividatnan diario lo enseráhappy hournan, entretenimientoriba Beach, BBQ i hopi mas.Profeshonalnan internashonal ilokal den windsurf lo kompetíku otro durante e siman aki.

· E di 5 Annual Starboard ProKids Freestyle World Champi-onship: Bishitantenan lo pormira windsurfernan internasho-nal famoso demostrando nanabilidat den freestyle na LacBay/Sorobon. Na e evento akita partisipá algun di e wind-surfistanan tòp den Freestyle itambe e mihó huradonan ipersonalidatnan famoso den emundu di windsurf.

·Free Diving Bonaire 2009:E famoso free-diver, KarolMeyer, tin entre su desafionan,4 rekòrt mundial, 2 rekòrtkontinental i 22 rekòrt den edeporte di free-diving na SurAmérika. Banda di e numerosorekonosementunan, Karol tatraha huntu ku NAUI i PADI itambe ta presentá komodunadó di charla na diferenteevento. E aña aki Karol lo hasi

e intento pa kibra un otro rekòrtkua lo ta pa titulá e 2do mihófunshon na mundu aki na Bo-neiru. Karol i su team lo ta naBoneiru di 14 pa 30 di ougùs-tùs. Su tempu liber lo ta dedikána entrená, traha un filmashondi Boneiru, hasi e kompetensiadi free diving i duna diferenteseminarionan tokante free div-ing.

·Limpiesa riba tera i tambebou di awa: Djòin den e am-biente di hasi nos mundu limpi.Lo tin un variedat di limpiesatantu bou di awa komo kantudi awa unda ku tur hende ta bonbiní.

Pa mas informashon primiriba “Bonaire Dive Into Summer”riba Boneiru su página diInternèt ofisial ku tawww.tourismbonaire.com.

HET INTERNHET INTERNHET INTERNHET INTERNHET INTERNAAAAATIONTIONTIONTIONTIONALE JALE JALE JALE JALE JAAR AAR AAR AAR AAR VVVVVAN HET RIFAN HET RIFAN HET RIFAN HET RIFAN HET RIF

BONEIRBONEIRBONEIRBONEIRBONEIRU KU DIFERENTE EVENTU KU DIFERENTE EVENTU KU DIFERENTE EVENTU KU DIFERENTE EVENTU KU DIFERENTE EVENTONONONONONAN INTERESANTEAN INTERESANTEAN INTERESANTEAN INTERESANTEAN INTERESANTEDURANTE DIVE INTDURANTE DIVE INTDURANTE DIVE INTDURANTE DIVE INTDURANTE DIVE INTO SUMMERO SUMMERO SUMMERO SUMMERO SUMMER

Karol Meyer

Página 10 MAKUBEKÈN Yüni 2009

Den añanan resien ekantidat di konstrukshon a subidrástikamente na Boneiru. Kue subida di konstrukshon a biniun subida di argumento to-kante kiko, unda i kon mesterpermití proyektonan nobo. Paatendé ku e problemátiko akigobièrnu awor akí ta kreandoun plan di parselashon (ROB –Ruimtelijk Ontwikkelingsplan

Bonaire) pa hinter e isla diBoneiru. E ROB aki lo kontenéregla pa disidí ki tipo dikonstrukshon por tuma lugá naunda. Esaki lo perkurá ku ekantidat limitá di tereno naBoneiru lo keda usá na e mihómanera pa tur hende.

E plan di parselashonkompletá lo tin áreanan pa kas,negoshi, agrikultura, industria,

haf i turismo. Esaki ta hopiimportante pa Boneiru pasobranos ta poseé di kantidatnanlimitá di suela fértil. Si nospermití ku ta traha hotèl òfnegoshi grandi riba e suela fértilaki, nos lo no tin tereno pa hasiagrikultura.

E naturalesa di Boneiru tahasi Boneiru speshal no

solamente den Karibe, pero eta trese hopi turista akinan turaña. E ROB lo yuda nos planeákua áreanan mester keda liberpa naturalesa i kua áreanan porkeda desaroyá. E lo yuda nostambe pa disidí kuantu kon-strukshon por tuma lugá sindesekilibrá e balanse natural.

Boneiru tin un historia riku ita importante pa sigurá ku nosáreanan históriko no ta baipèrdí. Áreanan ku tin impor-tansha kultural i históriko tam-be por keda nombrá den e planpa nan no keda destruí, òf kukonstrukshon nobo ta pas dene kultura di e área. Te ku aworakí tabatin masha poko reglatokante di unda konstrukshonta permití na Boneiru. Tin biata bon pa tin regla pa siguráproyektonan ta hasí bon, no tadañino pa e isla, i ta den un si-tio adekuá. Esaki ta rekerí pokoplaneamentu. Esaki ta lokual eROB ta planeá pa logra.

Ta kon nos ke usa e área-nan ku ta mas importante panos? Esei ta lokual e plan diparselashon ke yuda lograkontestá. Ku e kontestanan akinos por planeá kon, kuantu iunda konstrukshon por tumalugá.

Gobièrnu na e momentu akita den proseso di krea e ROBpa término largu aki. Duranteku ta trahando riba e plan, lo

no otorgá mas pèrmit di kon-strukshon. Aunke esaki por tafrustrante pa esnan ku tinintenshon di konstruí, ta hopiimportante pa mantené e paroaki te ora ku e ROB ta kom-pletá. Sino, pèrmitnan duná porresultá den problema i pro-yektonan di konstrukshon porbai tapa terenonan balioso diagrikultura, kousa daño naáreanan di naturalesa òf destruísitionan históriko.

Ta di sumo importansha kugobièrnu ta finalisá e ROB maspronto posibel. E ROB ta unhèrmènt importante pa Boneirupor bai dilanti ku desaroyosostenibel ku ta yuda reforsá eekonomia, perkurá pa bene-fisionan sosial i pa preservá nosnivel di bida.

Dikon bo mester preukupáku e ROB? Si bo ta doño di unkas òf tereno na Boneiru, eparselashon aki lo afektá bo.Meskos ora bo ta biba akinan.E ROB ta keda kreá dor digobièrnu, pero bo tambe porpartisipá den su planifikashon.Abo tambe por bisa gobièrnukon bo ta pensa ku mesterplanea i desaroyá bo bario. Tabo derecho komo habitante diBoneiru pa bo ta embolbí denplanifikashon di futuro di bo isla.Un kontribushon di Progressive

Environmental Solutions i Sea

Turtle Conservation Bonaire.

TTTTTa ka ka ka ka ken òfen òfen òfen òfen òf kik kik kik kik kiko ta Ro ta Ro ta Ro ta Ro ta ROB anto?OB anto?OB anto?OB anto?OB anto?

PAKIKPAKIKPAKIKPAKIKPAKIKO LO LO LO LO LO BO MESTER PREUKUPÁ KU EO BO MESTER PREUKUPÁ KU EO BO MESTER PREUKUPÁ KU EO BO MESTER PREUKUPÁ KU EO BO MESTER PREUKUPÁ KU EPLAN DI PPLAN DI PPLAN DI PPLAN DI PPLAN DI PARSELASHON DI BONEIRARSELASHON DI BONEIRARSELASHON DI BONEIRARSELASHON DI BONEIRARSELASHON DI BONEIRU?U?U?U?U?

WIST JE DAT STINAPA EEN HOTLINE HEEFTWAAROP JE MELDING KAN MAKEN VAN

ILLEGALE PRAKTIJKEN?HET NUMMER IS 9292.

BO TABATA SA KU STINAPA TIN UNHOTLINE, NA UNDA BO POR DUNA TEPNAN

DI PRAKTIKANAN ILEGAL?E NUMBER TA 9292.

WIST JE DAT STINAPA DE STICHTING ISDIE DE NATIONALE NATUURPARKEN

BEHEERTVOOR HET GOUVERNEMENT?

BO TABATA SA KU STINAPA TA EFUNDASHON, KU TA MANEHA E

PARKENAN NASHONAL PA GOBIERNU?

Página 11MAKUBEKÈNYüni 2009

Entretantu komunidat bone-riano ta informá ku for di aña pasá

Selibon NV ta kobra pa tira sushina “landfill”.

E konsepto di kobra pa tirasushi na “landfill” ta algu nobo

pa Boneiru, pero e ta algu mashanormal na “landfill”nan ròntmundu.

Prosesamentu di sushi taalgu kostoso i te ku aña pasáSelibon NV mes tabata kubri egastunan aki, pero komo kompa-nia responsabel esaki no por asigui mas.

Den luna di novèmber di añapasá a introdusí un brùg di pesa(weegbrug) na entrada di “land-fill”. E suma ku ta kobra pa tirasushi na “landfill” ta naf. 8,00 pakada 500 kg òf ménos ku esaki.

Na e mes momentu Selibona krea e posibilidat pa tira sushiprosedente di kas grátis na “land-fill” riba e di dos i di kuaterdjasabra di kada luna.

Motibu prinsipal ku a ku-minsá kobra pa tira sushi na“landfill” ta pasobra un sondeorealisá a konstatá ku kasi 70%di kompanianan lokal no ta hasiuso di e servisionan di SelibonNV.

Ku introdukshon di un brùgdi pesa na “landfill” e kompania iotro instanshanan aki ta pagaawor pa Selibon NV prosesá esushi, lokual ku ta generá masentrada pa e kompania, kreandoasina espasio pa kumpra ekipo-nan nobo i duna mas i mihó

servisio.Un otro motibu pa kua a

introdusí e brùg di pesa aki ta paregistrá mas mihó e kantidat itipo di sushi ku ta keda hibákuskus. Algu ku ta mashakomun i asta un eksigensia na“landfill”nan rònt mundu.

Lokual ku Polis Ambiental diSelibon NV a konstatá ta kualgun persona ta opta pa tirasushi, partikularmente sushi dikonstrukshon i sushi di kurá, denmondi i kunukunan den besin-dario di “landfill”.

Despues di un investigashonku Polis Ambiental a hasi a saliafó ku na sigur dies kunuku dene área di “landfill” ta tira sushi.Ta bon pa trese dilanti ku takontra lei pa tira sushi na kualkesitio ku no ta e “landfill” naKaminda Lagun. Asta den kasodi terenonan privá. Tin váriosdoño di kunuku ku ta laga sakagreis for di kunuku i yena eburakunan ku keda ku sushi dikonstrukshon i di kurá. Esakitambe ta un akto kontra lei. Tantuesun ku tira e sushi komo doñodi e kunuku ku ta dunaaprobashon pa tira e sushi porhaña un but te ku un máksimodi naf. 5000,00.

DI KDI KDI KDI KDI KON KON KON KON KON KOBRA POBRA POBRA POBRA POBRA PA A A A A TIRA SUSHI?TIRA SUSHI?TIRA SUSHI?TIRA SUSHI?TIRA SUSHI?

Fotonan ta ilustrá un kunuku kaminda ta tira sushi pa sera buraku kaminda a saka greis.

E korant aki a bira posibel danki na:Deze krant werd mede mogenlijk gemaakt door:

STINAPA Bonaire

WWF NL

Carib Inn

SelibonTelbo NV

RBTT BankTCB

Harbour Village

Redactie: Elsmarie Beukenboom & Karen van DijkVormgeving: Bonaire Communication Services N.V.

Drukwerk: DeStad Drukkerij, CuraçaoDistributie: Post NV

Redakshon: Elsmarie Beukenboom i Karen van DijkKompaginashon: Bonaire Communication Services N.V.

Imprenta: DeStad Drukkerij, CuraçaoAgensia distribuidor: Post NV

STINAPA Bonaire, telefoon: 717 - 8444, fax: 717 – 7318,email: info@stinapa.org, website: www.stinapa.org, adres:

Barcadera z/n, Bonaire

Gouvernement Bonaire

MCB

Digicel

Página 12 MAKUBEKÈN Yüni 2009

De rijke natuur op Bonairetrekt steeds meer aandacht vaninternationale organisaties. Zoook van BirdLife International.Deze organisatie heeft onlangs283 internationaal belangrijkevogelgebieden (Important BirdAreas of IBAs) in het Caribischgebied vastgesteld. Dit zijngebieden die van doorslaggevendbelang zijn voor de beschermingvan vogels en de biodiversiteit.Van deze belangrijke vogelge-bieden ligt bijna de helft buiteneen beschermd natuurgebied. Degebieden verschillen in groottevan één hectare (ongeveeranderhalf voetbalveld) tot meerdan 500.000 hectaren (op Cuba).In deze gebieden leven 51bedreigde vogelsoorten. In hetCaribisch gebied leven in totaal770 vogelsoorten. Het is de be-doeling dat overheden de aange-wezen vogelgebieden gebruikenbij het bepalen van natuurge-bieden die bescherming verdie-nen. Zo kunnen de regeringengemakkelijker voldoen aan inter-nationale afspraken, zoals het Bio-diversiteitsverdrag dat de soorten-rijkdom op aarde beschermt.

BonaireOp Bonaire leven 210 ver-

schillende vogelsoorten. Het iseen mix van vogels uit hetCaribisch gebied (fregatvogels,meeuwen, sterns, spotlijsters,troepiaals), uit Zuid Amerika(witstaartbuizerd, naaktoogduif,kleine ani) en trekvogels.Ongeveer 55 soorten zijnstandvogels die hier ook broeden.De andere soorten zijn trek-vogels uit Noord Amerika en eenkleiner deel uit Zuid Amerika.Deze mix maakt Bonaire tot eeninteressant vogeleiland.

Op ons eiland zijn zes IBAsaangewezen van in totaal 23.830hectaren. Dat is meer dan de helftvan de totale grondoppervlaktevan het eiland. De IBAs zijn geko-zen op basis van tien sleutel-soorten. Dat zijn de vogelsoortendie Bonaire in de ogen vanBirdLife International zo bijzonder

maken. De meeste sleutelsoor-ten leven in twee of meer IBAs.

Washington Slagbaai ParkHet Washington Park is een

belangrijk gebied voor de fla-mingo’s die er rusten, voedselzoeken en soms ook broeden.Het is een broedgebied voor hetvisdiefje, de grote stern en dedwergstern. Verder is deze IBAvan belang voor de lora die hierrust, broedt en voedsel zoekt. Denaaktoogduif, witbuikelenia en dewitoogspotlijster komen hier voor.Het park is beschermd en Gotoen Slagbaai zijn Ramsar-gebieden. Bedreigingen zijnstroperij, verwilderde katten enhet risico van olieverontreiniging.

Dos PosDit is het gebied oostelijk van

het Goto meer en ten zuid oostenvan het Washington Park. In ditgebied ligt een fruit plantage mettanki en de vallei Roi Sangu. Delora vindt er rust- en broed-plaatsen. De naaktoogduif, wit-buikelenia en de witoogspotlijsterkomen hier voor. De Caribischekoet is gezien in de tanki. Hetgebied is niet beschermd. Be-dreigingen voor vogels zijnverwilderde katten, ratten en voorde lora ook stroperij.

Washikemba-Fontein-OnimaDit is het gebied tussen

Washikemba in het zuiden,Playa Grandi in het noorden enFontein. Het gebied is belangrijkvoor de lora als rust- envoedselgebied, vooral Fontein.De Caribische koet maakt in deregentijd gebruik van de zoet-waterplassen bij Playa Grandi,Onima en Washikemba enbroedt daar ook. De kuststrooktussen Boka Onima en Wa-shikemba is een broedgebiedvoor de dwergstern. Verderkomen de flamingo, naaktoog-duif, witbuikelenia en dewitoogspotlijster voor. Het gebiedis niet beschermd, maar ligt welvoor een groot deel in het Land-schapspark Rincon. Bedrei-

gingen zijn stroperij, grazers enverstoring door de mens (winnenvan zand en stenen).

Klein BonaireKlein Bonaire is een regionaal

belangrijk broedgebied voor dedwergstern. Op het eiland levenook de witbuikelenia en denaaktoogduif. Flamingo’s zoekenvoedsel in de saliñas. KleinBonaire is beschermd en eenRamsar-gebied. Bedreigingenzijn verwilderde katten en somsverstoring door de mens.

LacLac is van regionaal belang

als voedsel-, rust en broedgebiedvoor allerlei watervogels, waar-onder de flamingo. De dwergsternen verschillende reigersoortenbroeden hier. Het is een rust-plaats voor fregatvogels (makua-ku). Het westelijk gebied wordtsoms als rustplaats gebruikt doorde lora. Ook komen de naakt-oogduif en de witbuikelania in

deze IBA voor. Lac is beschermden een Ramsar-gebied. Water-vervuiling door voedingsstoffen engronddeeltjes vormen eenbedreiging.

PekelmeerHet grootste deel van dit

gebied wordt gebruikt voor dezoutwinning. Het flamingore-servaat in het Pekelmeer is vaninternationaal belang. Het is eenbroed-, rust- en voedselgebiedvoor duizenden flamingo’s. Ver-der broeden hier vele honderdensterns, waaronder konings-sterns. Tijdens de vogeltrekverblijven hier soms duizendenwatervogels. Het Pekelmeer isbeschermd en een Ramsar-gebied. Het gebruik van hetgebied door vogels en voor dezoutwinning gaan goed samen.

Sleutelsoorten Bonaire·flamingo (chogogo)Phoenicopterus ruber·Caribische koet (kut)

Fulica caribaea·koningsstern (bubi chikitu)Sterna maxima·grote stern (bubi chikitu)Sterna sandvicensis·visdief (meuchi)Sterna hirundo·dwergstern (meuchi chiki)

Sterna antillarum·naaktoogduif (alablanka,warbakoa)Patagioenas corensis·geelvleugelamazone (lora)Amazona barbadensis·witbuikeleniaEleania martinica·witoogspotlijster (chuchubiSpaño, palabrua boka duru)Margarops fuscatus

IBAs Bonaire·Washington Slagbaai Park·Dos Pos·Washikemba-Fontein-Onima·Klein Bonaire·Lac·Pekelmeer

BELANGERIJKE BELANGERIJKE BELANGERIJKE BELANGERIJKE BELANGERIJKE VVVVVOGELOGELOGELOGELOGELGEBIEDEN OP BONGEBIEDEN OP BONGEBIEDEN OP BONGEBIEDEN OP BONGEBIEDEN OP BONAIREAIREAIREAIREAIRE

Juvenile Naaktoogduif - Foto credits: Frank Bierings

STINAPA ta enkargá kumaneho di Lac. E gerensha die parke supmarino a laga hasiun investigashon di Lac i eresultadonan ta konosí. Nan tamustra ku kompará ku aña2001, kua ta e temporada ku eresultado di e delaster investi-gashon a keda publiká, ku ekantidat di karkó a dòbel. Esakita bon notisia mirando ku eesfuerso ku e rangernan diSTINAPA ta hasi pa pèrsiguíesnan ku ta kue karkó ilegal-mente, ta dunando resultado.E mal notisia pa e komunidatboneriano ku tin gana di komekarkó ta ku te ainda e kantidatno ta sostenibel i no por habriLac ainda pa kuementu legal dikarko.

E gran mayoria di karkótabata yòn, te ku máksimo di 2aña i mei pa tres aña. Loke tanifiká ku te ainda tin peliger kue karkónan den Lac por kabasin bini bèk pasó ku te aindatin hende ta kue karkó ilegal-mente. Nan ta kue karkó hóbenku no a reprodusí ainda. Unkarkó ta kuminsá reprodusí orae tin 4 pa 5 aña. Por rekonoséun karkó adulto na e lep diki kusu kaska tin. Si e kaska no tine lep diki ei, e karkó no ta unadulto i no a reprodusí ainda.Masha hopi kaska di karkóbashí ku buraku aden nan ahaña.

E kaskanan tabata mashachikitu mes, lagando nos sakanos konklushon ku hende tasaka karkó hopi yòn for di denkaska bou di awa. Aki tres añaSTINAPA lo ripití e investiga- Kaska di karkó ku lep fini.

Kaska di karkó ku lep diki.

shon aki pa asina sigui vigilá edesaroyo di e karkó. STINAPAta yama danki na tur ku ta yudatira bista den Lac i ta informános ora tin hende ta kue karkó.Nos ta kombensí ku si nos kedamantené man duru kontra di

kuementu di karkó ilegalmente,den futuro nos tur riba e isla akilo por bolbe kome karkó di Lacatrobe.Skirbí pa Elsmarie Beuken-

boom.

RESULRESULRESULRESULRESULTTTTTADO DI INVESTIGASHON DI LAADO DI INVESTIGASHON DI LAADO DI INVESTIGASHON DI LAADO DI INVESTIGASHON DI LAADO DI INVESTIGASHON DI LACCCCC