Maken transities de wereld duurzamer ?

Benelux conferentie 2014 “Leren in Transitie” – 18 november 2014 – Gent

Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling

Universiteit Gent

www.cdo.ugent.be

1. Denken over duurzaamheid

DO: goed leven binnen grenzen

Sleutelbegrippen DO: levenskwaliteit, rechtvaardigheid, ecologische

grenzen, democratie

Peru

Cuba

België

VS

Interpretaties van D.O.

Uit: Hopwood (2005)

Geen fundamentele

verandering nodig aan

structuren, machtsrelaties,

houdingen

Oplossing binnen huidige

structuren, mits grote

verandering in beleid en

levensstijlen

Fundamentele

verandering in

machtstructuren en

wereld- en

mensbeelden

Naar hervorming en/of transformatie

‘Genoeg’ en matigheid

Herverdeling

Dematerialisatie en eco-efficiëntie

Inbedding en

inperking ‘markten’

Bevolkingsgroei

afremmen

2. Denken over transities

Opbouw van transitietheorie

1. Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?

2. Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die

te verduurzamen

3. Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van

die systemen.

4. Wanneer veranderen regimes? Kans verhoogt bij

koppelingen tussen:

druk vanuit het landschap

interne contradicties van het regime

uitdagende en groeiende niches

Niches

Landschap

Sociotechnisch

regime

Tijd

Toenem

ende s

tructu

rering

van a

ctiviteiten in lokale

pra

ktijk

en

Markten,

gebruikersvoorkeuren

Wetenschap

Industrie

Cultuur

Beleid

Technologie

Kleine netwerken van actoren steunen innovaties op

basis van verwachtingen en visies. Belang van

leerprocessen

De nieuwe configuratie breekt door, gebruikmakend

van ‘windows of opportunity’.

Het regime is dynamisch stabiel.

Landschapsontwikkelingen oefenen

druk uit op het regime

Dynamisch multi-level perspectief

Opbouw van transitietheorie

1. Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid?

2. Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die te verduurzamen

3. Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen.

4. Wanneer veranderen regimes? Koppelingen tussen landschap, regime en niches.

5. Wat zijn de kenmerken van zo’n transities? Multi-level, -fase, -actor, -domein. Of ook: complexiteit en onzekerheid

6. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes. Het zijn ‘politieke’ processen.

Transities zijn onvermijdbaar geworden

Wereldwijde maatschappelijke evoluties leiden

autonoom tot diepgaande verandering

draagkracht instabiliteit ontwikkeling

• Niet “of’” maar “op welke manier” en “welk beeld”

• Transitiewerk op een snijpunt: doorheen die

turbulente ontwikkelingen structuren, instituties en

handelen naar meer duurzaamheid oriënteren.

3. En wat met “educatie” ?

Een uitnodiging tot gesprek

Niches

Landschap

Sociotechnisch

regime

Tijd

Toenem

ende s

tructu

rering

van a

ctiviteiten in lokale

pra

ktijk

en

Markten,

gebruikersvoorkeuren

Wetenschap

Industrie

Cultuur

Beleid

Technologie

Waar zit “educatie” in dit beeld?

Cultuur

Invulling ‘cultuur’: • Wereldbeelden, waarden

• Denkpatronen, kennis

• ‘Normaliteit’, routines, praktijken

• Cultuuruitingen, als reflectie van of reflectie op

Educatie: regimebevestigend of -doorbrekend? Wetenschap

Over de positie en de rol van educatie…

1. Impact door thematiek, inhoud: waarover?

2. Impact door benadering, vorm: hoe?

Maar gekoppeld

aan korte

termijndenken

en actie;

praxis

Mits bevraging van

overkoepelende

systeemlogica’s in een

kapitalistische groei-

economie

Mits analyse van belangen en

machtsongelijkheden

Op zoek naar conclusies

We zitten op een moeilijk kruispunt in onze geschiedenis. Een oriëntatie van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk.

Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes.

Het DO- en transitiekader opent een discussieruimte om na te denken over fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht, rechtvaardigheid, democratische organisatie

Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiek-maatschappelijk zoekproces, waar collectieve en individuele keuzes verschil kunnen maken.

Cultuur kan regimebevestigend of regimedoorbrekend zijn:

Impact door thematiek, inhoud: waarover?

Impact door benadering, vorm: hoe?

Verschillende toekomsten:

transitie top-down …

… verzoenbaar met bottom-up?

De geschiedenis, één rechte lijn vooruit?

De geschiedenis: een band van mogelijkheden,

met vele ondergesneeuwde sporen?