Maint Het magazine van de NVDO

NL

Led-verlichting wordt steeds betrouwbaarder | Help,

technici tekort | Best practices: stroomstoringen | Precisieoperatie onder Amsterdam Centraal

043_MA_NVDO_cover.indd 45 21-02-12 10:51

46 MaintNL 02 – 2012

Duurzaam ondernemen en onderhoud

Steeds meer bedrijven kiezen voor een duurzame bedrijfsvoering. Een voor de hand liggende verbetering is het vervangen van ont-brandingslampen door led-verlichting. De led-lampen verbruiken minder energie en gaan veel langer mee. Toch kleven er nadelen aan led. ‘Wij kregen een aantal klachten binnen over de inschake-ling van de led-lamp’, vertelt prof. dr. ir. Sjef Cobben, deeltijdhoog-leraar Power Quality aan de TU Eindhoven. ‘Naar aanleiding daar-van zijn wij een onderzoek gestart.’ Ingrid Rompa

De faculteit Electrical Engineering kreeg onder meer meldingen van uitschakelende automaten in grote nieuwe kantoorgebou-wen, voorzien van led-verlichting. ‘Bij led-verlichting moet men rekening houden met een aantal zaken’, meldt Cobben. ‘Naast het normale energieverbruik heb je te maken met blindvermogen en inschakelstromen. Dat betekent dat de installateur goed moet weten wat de eigenschappen zijn van de toestellen die hij moet aansluiten en dat hij dat op een goede manier doet. Dat geldt

Led-verlichting wordt steeds betrouwbaarder

046_47_49_MF_NVDO-artikel 2.indd 46 21-02-12 11:04

MaintNL 02 – 2012 47

overigens niet alleen voor led-verlichting, maar ook voor veel andere apparaten.’Eén van de aandachtspunten voor led-ver-lichting is de inschakelstroom van de lam-pen. ‘Die kan vele malen groter zijn dan de inschakelstroom van ‘normale’ lampen. Wanneer je vervolgens te veel led-lampen op een groep zet, loop je het risico dat de instal-latieautomaat uitschakelt bij het inschake-len van de lampen. En dan gaat het licht niet branden. Het handigste is ervoor te zorgen dat er niet te veel lampen op een groep zit-ten, zodat niet te veel lampen gelijktijdig inschakelen.’ Op het moment dat de led-lamp brandt, blijft hij branden, vertelt Cobben. ‘Maar wanneer je verlichting bij-schakelt die op dezelfde groep zit, kan de verlichting die al brandt ook uitvallen.’ SlimmerVolgens Cobben treedt de uitval op wan-neer men inschakelt op het moment dat de (wissel)spanning maximaal is. ‘Bij de mees-te schakelaars is dat niet gedefinieerd. Hij schakelt in op het moment dat je op de

knop drukt. Je zou dat wat slimmer kunnen doen.’ Een technische oplossing is een schakelaar die detecteert hoe groot de spanning is, meent Cobben. ‘En dat je pas inschakelt op het moment dat de spanning in een nulpunt zit. Dan is de inschakel-stroom ook heel klein. Die wisselspanning verandert continu. In het Power Quality-laboratorium in Eindhoven hebben wij inmiddels een schakelaar ontwikkeld waar-mee we de inschakelstroom op elk gewenst punt in de sinus kunnen meten.’

De faculteit Electrical Engineering kreeg onder meer meldingen van uitschakelende automaten in grote nieuwe kantoorgebouwen, voorzien van led-verlichting.

Er zouden ook eisen kunnen komen voor de maximale inschakelstroom van toestel-len, oppert Cobben. ‘Er zijn nu nauwelijks eisen, maar die zou je wel degelijk kunnen formuleren. Denk bijvoorbeeld aan een normcommissie met fabrikanten, consu-mentenbonden en netbeheerders.’ Dat zou wel een goede zaak zijn, knikt Cobben. ‘Want we hebben het nu over led-verlich-ting, maar je ziet bij steeds meer toestellen dat de inschakelstromen behoorlijk groot zijn. Wanneer men veel van dezelfde toe-stellen gaat gebruiken, is het raadzaam goed na te vragen wat de specificaties zijn. En als er zaken zijn die de fabrikant niet weet -bijvoorbeeld de inschakelstroom- kan men het altijd in ons Power Quality lab laten meten.’

BedrijvenHuishoudens hebben minder last van de inschakelproblemen dan bedrijven in grote kantoorpanden, licht Cobben toe. ‘De reden is dat in een huishouden niet zoveel lampen of andere toestellen tegelijk worden inge-

Op de rijbanen van Schiphol wordt op een aantal locaties led-verlichting gebruikt. ‘Die ervaringen zijn goed.’

046_47_49_MF_NVDO-artikel 2.indd 47 21-02-12 11:04

MaintNL 02 – 2012 49

schakeld.’ Ook kleine ondernemingen, show-rooms of winkels kunnen met deze proble-men te maken krijgen. ‘Het gaat voorname-lijk om locaties waar men 20 á 25 led-lampen in één keer inschakelt. Ons onderzoek is begonnen naar aanleiding van klachten van een installateur over kantoorgebouwen waar de beveiligingen regelmatig een deel van de installatie uitschakelen. Het is voornamelijk een stuk ongemak.’

Er zouden ook eisen kunnen komen voor de maximale inschakelstroom van toestellen.

Voor een aantal bedrijven heeft het falen van led-lampen grote gevolgen. ‘Wanneer op Schiphol de lampen van een landingsbaan uitvallen is dat heel vervelend. Dus hoe belangrijker je verlichtingsinstallatie is, hoe belangrijker het is dat men er goed over nadenkt. Wanneer Schiphol led-verlichting wil op de start- en landingsbanen, moet men goed onderzoeken welke led-verlichting wordt toegepast, welke eigenschappen de verlichting heeft en wat er zou kunnen gebeuren op het moment dat veel lampen worden ingeschakeld. Zeker wanneer men veel van hetzelfde type lamp toepast.’ Cobben wil Schiphol daarin graag adviseren in zijn Power Quality-laboratorium. ‘Behalve dat we kijken naar de elektrische eigen-schappen van de led-lamp, kunnen wij ant-woord geven op de vraag wat er gebeurt als je een paar honderd lampen toepast. Vervolgens kunnen we aangeven hoe de installatie moet worden gebouwd.’ SchipholOp Schiphol wordt al veel led-verlichting toegepast. ‘Daar waar het mogelijk is’, vult adviseur Peter Okkinga van de Schiphol Group er aan toe. ‘Led-verlichting is welis-waar niet overal toepasbaar, maar tot nu toe zijn de ervaringen met led-verlichting voor-namelijk positief.’In de aanbesteding voor de led-armaturen worden wel heel duidelijk technische criteria opgesteld waaraan de armaturen moeten voldoen, meldt Okkinga. ‘Goedkope led-armaturen hebben de neveneffecten waar-over professor Cobben het heeft. Dat heeft te maken met het armatuur én met de installa-tie waarop het armatuur is aangesloten. Er wordt altijd zorgvuldig afgewogen welke led

moet worden toegepast qua beleving en kleur, maar ook wordt gekeken naar de tech-nische eigenschappen van de lamp. Met name voor wat betreft elektrotechniek.’ Start- en landingsbanenOp Schiphol wordt al led-verlichting toege-past in specifieke ruimten in de terminal, parkeerplaatsen, reclameborden et cetera. ‘Bij de start- en landingsbanen is de markt nog niet zo ver dat ze op alle gebieden led kunnen aanbieden’, licht Okkinga toe. ‘Dat is puur op basis van de lichttechnische eisen die aan het armatuur worden gesteld.’

‘Led-verlichting is weliswaar niet overal toepasbaar, maar tot nu toe zijn de ervaringen met led-verlichting voornamelijk positief.’

Op de rijbanen -het wegenstelsel tussen de baan en het platform waar de vliegtuigen worden afgehandeld- wordt al wél op een aantal locaties led-verlichting gebruikt. ‘Die ervaringen zijn goed’, vertelt Okkinga. ‘Er

zijn geen problemen met uitval van led-ver-lichting. Dat kan ook niet, want het technisch systeem daarvan is compleet anders dan in een gebouw. Daar is het altijd een span-ningsvoerend systeem en voor rijbanen geldt een stroomvoerend systeem. Wij zitten niet met zekeringen en automaten.’ Het systeem is uitontwikkeld door de fabri-kant van de armaturen. ‘Zij leveren ook het voedings- en besturingssysteem voor die lampen. We zijn daar drie jaar geleden mee begonnen en vorig jaar is het tweede deel uitgevoerd. De bedoeling is dat we bij elke aanpassing van de infrastructuur de oude verlichting gaan vervangen door de led.’ BrandurenSchiphol houdt zich niet zelf bezig met het voortraject en de onderzoeken in laborato-ria. ‘Bij de fabrikant laten we ons vooraf overtuigen dat het echt is wat wij zoeken én we vragen altijd certificaten. Het product moet ook door onafhankelijke derden zijn getoetst en goed bevonden op basis van de wetgeving.’Wat branduren betreft is flinke winst te beha-len, meent Okkinga. ‘De oude lampen bran-den circa vijftienhonderd uur en de led-ver-lichting vijftigduizend uur. We hoeven dus veel minder vaak de lampen te vervangen. Dat scheelt enorm veel aan onderhoudskos-ten en materiaalkosten.’ n

Led-verlichting is duurzaam. Maar eisen hieraan zijn nodig om inschakelproblemen bij bedrijven te voorkomen.

046_47_49_MF_NVDO-artikel 2.indd 49 21-02-12 11:04