Magnesium bij zwangerschap helpt complicaties vermijden · 2020. 9. 3. · van diabetes en...

32e jaargang nr. jUnI 2014

3

Vakblad oVer Voeding & Voedingssupplementen

www.ortho.nl

CURRENT TRENDSMinder hersenschade door fluoride met curcumine

VOEDING & ZIEKTEBloedgroepdieetontkracht

SUPPLEMENTENNIEUWSVitamine D zinvol bijnetelroos

‘Veroudering? Zorg voor minder AGEs in voeding’

Magnesium bij zwangerschaphelpt complicaties vermijden

AGEs - Advanced Glycation End products

interview met HelenVlassara

ORTHO 3-201486 www.ortho.nl

DOOR: PIM CHRISTIAANS

AGEs in voeding en lichaam Een verouderingsmodel

AGEs staan voor Advanced glycation end products. De veel gebruikte HbA1c-test is op de pathologie ervan gebaseerd. Maar deze diabetestest is slechts een beperkte toepassing. AGEs die met de voeding in het lichaam komen dragen ‘toevallig’ bij aan ziekten die de Westerse mens teisteren. En belangrijker: aan algehele veroudering. In dit interview neemt AGE-specialist dr. Helen Vlassara de lezer mee in haar spannende zoektocht van meer dan dertig jaar. En passant vertelt ze over de weerstand die haar onderzoek opwekte bij de voedingsindustrie, de farma én collega’s.

Interview met Helen Vlassara

‘Er is geen medicijn, therapie of dieet dat zoveel

gezondheidsvoordelen op zoveel fronten biedt als

het anti-AGE-dieet. Diabetes, nierziekten, hart- en

vaatziekten, obesitas en zoals recent aangetoond de

ziekte van Alzheimer: al deze kwalen zijn te voorkomen

of te verzachten door ervoor te zorgen dat je minder

AGEs via voeding binnenkrijgt.’ Dat zegt Helen Vlas-

sara op 28 april bij het ten doop houden van de Neder-

landse vertaling Het anti-AGE-dieet van haar boek The

AGE-less way.1 Er is geen spoor van twijfel in haar stem.

‘Deze mening baseer ik op grondige studies met diverse

genetische en niet-genetische diermodellen én mensen.

Dat AGEs uit voeding schadelijk voor ons zijn en dat

we er via moderne voeding te veel van binnenkrijgen, is

vastgesteld met onderzoeken die met de best mogelij-

ke wetenschappelijke zorgvuldigheid zijn uitgevoerd.

De resultaten zijn gepubliceerd in peer reviewed weten-

schappelijke vakbladen die de strengste criteria han-

teren. Veel van mijn eigen studieresultaten zijn ook nog

eens bevestigd in onderzoek door anderen...’

ORTHO 3-2014 87www.ortho.nl

Pathofysiologie van de AGEsAdvanced glycation end products ofwel voortgeschreden

versuikerings-eindproducten, in het Engels afgekort

tot AGEs, ontstaan als suikereenheden zoals glucose

en fructose zonder tussenkomst van enzymen een

verbinding aangaan met aminozuren, nucleïnezuren

of vetten. Indien versuikerde eiwitten vanuit vetten

ontstaan, worden deze advanced lipoxidation end

products of ALEs genoemd. Deze zijn qua eigenschap-

pen eender aan AGEs (in dit artikel spreken we uitslui-

tend over AGEs).

Er kan zo een grote verscheidenheid van stabiele, on-

herstelbaar veranderde eiwitten (AGEs) ontstaan. Ze

worden doorlopend gevormd als normaal onderdeel

van de stofwisseling. Het feit dat AGEs zich aan recep-

toren op cellen kunnen binden of die indirect kunnen

beïnvloeden (zie kader), wijst erop dat AGEs (nog on-

duidelijke) taken in ons lichaam vervullen. In kleine

hoeveelheden kunnen ze dan ook geen kwaad: antioxi-

danten houden ze in toom en de nieren filteren ze uit

het bloed.

De problemen beginnen pas als er meer AGEs zijn dan

het lichaam verwerken kan. Overvloedige AGEs die niet

door antioxidanten worden uitgeschakeld of door de

nieren worden opgeruimd, hopen zich op in weefsels

en gedragen zich daar als oxidanten die wolken vrije

radicalen genereren, macromoleculen crosslinken,

ontstekingsprocessen aanjagen en meer AGEs vormen.2

Dit proces is goed zichtbaar in de huid, waar AGEs

collageenvezels crosslinken en zo rimpels en verlies

van elasticiteit veroorzaken. Soortgelijke processen

vinden ook plaats in ondermeer de vaatwanden, nieren,

hersenen en andere organen en weefsels, en er zijn dan

ook verbanden gevonden met hart- en vaatziekten,

nierfalen en dementie en de ziekte van Alzheimer.

Omdat AGEs die zich eenmaal in weefsels hebben

genesteld nauwelijks tot niet afbreekbaar zijn, groeit

hun aantal naarmate we ouder worden. Hierdoor

neemt volgens Vlassara de belasting door oxidatie-

processen en ontstekingsactiviteiten steeds verder toe.

Ook beschadigen AGEs insulineproducerende bètacel-

len in de alvleesklier (de opmaat naar diabetes type-1)

en maken ze cellen minder gevoelig voor insuline (de

opmaat naar diabetes-2).2

Versnelde veroudering, diabetes en de nierenHoe komen we aan te veel AGEs in ons systeem? Een

verhoogde bloedsuikerspiegel was lange tijd hoofdver-

dachte nummer één. Mensen met onbehandelde

suikerziekte hebben door hun hogere bloedsuiker-

spiegel twee- tot driemaal meer AGEs in hun bloed dan

gemiddeld. Vlassara was een van de drie auteurs van

de landmark-studie Nonenzymatic Glycosylation and

the Pathogenesis of Diabetic Complications3 waarin werd

gesteld dat AGEs een belangrijke, zo niet de belang-

rijkste oorzaak zijn van complicaties en versnelde

veroudering van diabeten, vooral omdat de oxi-

datieve stress toeneemt. In 1987 was in ORTHO naar

aanleiding van deze studie te lezen dat ‘deze zienswijze

een uitstekende aanvulling is op de vrije radicalen theo-

rie, zoals die al een aantal jaren bekend is. Met dit

nieuwe model, onderbouwd met experimenten en door

algemene waarneming bevestigd, kunnen met name de

symptomen van diabetes mellitus, de relatie van dia-

betes en veroudering en de vaak met diabetes gepaard

Prof. dr. Vlassara (66) is van origine Grieks, zij studeerde

geneeskunde in Athene en behaalde haar doctoraat in de

endocrinologie. Ruim 35 jaar geleden emigreerde zij naar New

York en startte haar loopbaan als onderzoekster op het gebied

van diabetes en veroudering aan de Rockerfeller University. Daar

trad zij in 1974 toe tot het researchteam van Antoni Cerami (met

wie zij getrouwd is geweest). Inmiddels heeft zij als auteur en

coauteur bijna 300 publicaties over suikerziekte, veroudering,

welvaartszieken en AGEs gepubliceerd. Een aanzienlijk

aantal daarvan belandde in prestigieuze wetenschappelijke

tijdschriften. Zij is directeur van de afdeling Experimentele

Diabetes en Veroudering en hoogleraar Medicijnen en Geriatrie

aan de Mount Sinai School of Medicine in New York.

DEEL 1 - pathofysiologie: AGEs in voeding en lichaam


gaande ziekteverschijnselen zoals nierfunctiestoornissen

en cataract verklaard worden.’4

Haperende nieren kunnen ook een belangrijke oorzaak

zijn, weten we sinds 1991 - alweer dankzij onderzoek

van Vlassara en haar collega’s.5 Naarmate nieren

slechter functioneren, filteren ze minder AGEs uit het

bloed en loopt het AGE-niveau op, waardoor de nieren

nog verder beschadigd raken en de patiënt in een neer-

waartse spiraal raakt.

Inmiddels twijfelen weinigen nog aan de connectie

tussen AGEs een de complicaties van onbehandelde

diabetes. Dat nierpatiënten te maken krijgen met de

schadelijke aard van zich ophopende AGEs is ook breed

geaccepteerd. En er wordt niet meer getwist over het

feit dat naarmate mensen (en dieren) ouder worden,

zich meer AGEs in hun weefsels hebben gestapeld.

De scepsis begint daar waar Vlassara beweert dat niet

alleen in het lichaam gevormde (enodogene) AGEs

de gezondheid bedreigen, maar vooral ook (exogene)

AGEs die we via voeding binnenkrijgen. En dat AGEs

uit voeding niet alleen de gezondheid van diabeten,

nierpatiënten en ouderen ondermijnen, maar óók van

het merendeel van de ‘gezonde’ bevolking die zich te

goed doet aan moderne, AGE-rijke voeding.

In het lichaam, maar vooral in de voedingTerwijl er maanden en soms jaren overheen gaan

voordat een aminozuur in het lichaam versuikert tot

een AGE, kan precies hetzelfde proces in voedings-

producten binnen seconden plaatsvinden op het

gasfornuis: bakken, braden en grillen van eiwit- en

vetrijke producten jagen het AGE-gehalte in korte tijd

zeer ver op. Omdat veel sterk bewerkte levensmiddelen

tijdens de productie met hitte worden behandeld, staat

moderne supermarktvoeding stijf van AGEs. Vlassara

heeft het AGE-gehalte van voedingsproducten bepaald

en daar lijsten van aangelegd6 die in haar boek te vinden

zijn.1 Een banaan van 90 gram bevat bijvoorbeeld 10

kilo-eenheden (kE) AGEs, een croissant van 30 gram

335 kE en een kipfilet die 15 minuten onder de gril

heeft gelegen levert 5200 kE op. De bereidingswijze is

van grote invloed op de hoeveelheid AGEs die gevormd

worden (zie tabel 1).

Vlassara schat dat wie dagelijks alles bij elkaar minder

dan 8000 kE AGEs uit voeding consumeert, daar geen

nadelen van ondervindt. Uit onderzoek met mensen

uit New York concludeert zij echter dat de gemiddelde

Amerikaan minimaal het dubbele binnenkrijgt.7 Geen

wonder als je bedenkt dat één Big Mac al 17000 kE

AGEs bevat: ruim twee keer de ‘maximaal toegestane’

dagdosis... Naar de AGE-consumptie in Nederland is

nog geen onderzoek gedaan, maar voor grote groepen

zal het niet ver onder het Amerikaanse gemiddelde

liggen.

Eet minder AGE-rijke voedingVlassara heeft kunnen aantonen dat het bloedgehalte

van AGEs binnen enkele maanden eenvoudig kan wor-

den verlaagd door minder AGE-rijke voeding te eten.8

Dit kan worden bereikt door maaltijden anders te berei-

den: het gebruik van minder hitte en meer water, zoals

bij pocheren en stomen, beperkt de vorming van AGEs

sterk. Het mijden van industriële supermarktvoeding

helpt ook. Caloriebeperking is niet nodig, niet minder

eten maar ánders eten is Vlassara’s devies.

In de afgelopen twintig jaar heeft zij stapje voor stapje

aanwijzingen verzameld dat het verminderen van de

AGE-rijke voeding tot grote gezondheidsvoordelen

leidt. Bij laboratoriummuizen voorkomt of verbetert

AGE-arm voer onder meer abdominaal overgewicht,

diabetes mellitus type-1 én -2 en neemt de gezonde

Figuur 1. Veroudering is het gevolg van versuikering van lichaamseiwitten zoals collageen-

vezels. In dit proces van glycering worden uiteindelijk AGES gevormd met ‘at random’

crosslinking van de eiwitten wat tot een chaotische structuur en rigiditeit leidt. De stappen

bij het voortschrijden van de reacties duren steeds langer, maar worden ook steeds minder

reversibel.

Rundvlees (100 g) gebraden 6314 kE gestoofd 2353 kE

Kip (100 g) gebraden 6170 kE gestoofd 1189 kE

Zalm (100 g) gebakken 6170 kE rauw 1189 kE

Aardappelen (100 g) frites* 967 kE gestoomd 20 kE

* bij frites is het verschil mede te wijten aan de toegevoegde olie)

Tabel 1. Het AGE-gehalte in voeding varieert met de bereidingswijze.1


levensduur toe (zie tabel 2). De klinische studies van

haar onderzoeksgroep hebben tot op heden uit prak-

tische en financiële redenen te kort geduurd (4 weken

tot 6 maanden) om grote gezondheidswinst door AGE-

restrictie bij mensen te kunnen laten zien. Wel is bin-

nen die tijd de verbetering van een aantal veelzeggende

markers aangetoond die duiden op onder meer afname

van basale oxidatieve stress, insulineresistentie en ont-

stekingsactiviteiten (zie tabel 2).

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: alleen maar

door de inname van AGEs te verminderen - en daar-

voor hoef je geen hap minder te eten - neemt het risico

van tal van welvaartsziekten drastisch af. Bovendien

neemt overtollig gewicht af en slinkt als eerste het

buikvet.

Vlassara en de Franse medicus en chemicus Louis Camille MaillardVlassara is niet zomaar iemand. Zelfs door haar

scherpste critici wordt zij erkend als de belangrijkste

autoriteit op het gebied van AGEs en hun effect op de

gezondheid. Dat zij serieus wordt genomen door het

wetenschappelijke establishment in Amerika, blijkt

uit het feit dat zij is genomineerd voor de National

Academy of Science. Ook spreekt boekdelen dat haar

onderzoek naar AGEs al ruim dertig jaar volledig wordt

gefinancierd door de National Institutes of Health. Het

is een ononderbroken subsidiestroom en soms gaat het

per studie om miljoenen.

Waarom leidt Vlassara’s werk niet wereldwijd tot een

lawine van groots opgezet klinisch vervolgonderzoek?

Om de weerstand en scepsis onder collega wetenschap-

pers te kunnen begrijpen, moeten we terug naar de

prehistorie van het AGE-onderzoek. Die begint in

1912 met de publicatie van het artikel Action des acides

aminés sur les sucres; formation des mélanoïdines par

voie méthodique.9 De auteur is de Franse medicus en

chemicus Louis Camille Maillard (1878-1936). In zijn

beroemd geworden publicatie beschrijft hij dat de brui-

ne pigmenten die door verhitting bij voeding ontstaan,

het resultaat zijn van een complexe scheikundige reactie

tussen suikers en eiwitten. Maillard was voornamelijk

geïnteresseerd in de aantrekkelijke smaak, geur en

structuur die suiker-eiwit-verbindingen aan voeding

verlenen. Denk aan de smaak van gebakken biefstuk en

de geur van versgebrande noten.

Tabel 2. Klinische effecten van AGE-restrictie.2

AGE-restrictie in muizen

Voorkomt of verbetert:

Type 1 diabetes mellitus

Type 2 diabetes mellitus

Abdominale obesitas

Insuline resistentie

Gewichtstoename

Diabetische vasculaire aandoeningen

Diabetische nefropathie

Niet-diabetische hart- en vaatziekten

Verminderde diabetische wondgenezing

Oxidatieve belasting, ontstekingen, AGE-vorming

Verlengt

Gezonde levensduur

AGE-restrictie in mensen

Gezonde personen

Verminderde basale oxidatieve belasting

Verminderde onstekingsactiveiteiten (TNF, VCAM1, hsCRP)

Verbeterde markers van insulineresistentie

Verbeterde markers van vasculaire dysfunctie

Lagere serumgehalten van AGEs

Lagere niveaus van AGER1, RAGE en SIRT1

Lage intracellulaire AGE-gehalten in perifere bloed mononucleare cellen

Patiënten met diabetes mellitus

Verminderde basale oxidatieve belasting

Verminderde onstyekingsactiveiteiten (TNF, VCAM1, hsCRP)

Lager plasma insulinespiegel

Verbeterde insulinerestistentie

Lagere leptine-gehalten

Verhoogde adiponectine-gehalten

Verhoogde AGER1 en SIRT1 gehalten

Afgenomen acetylering van NF-κB

Verminderde RAGE

Patiënten met nierziekte

Minder oxidatieve belasting

Verminderde AGEs

Verbeterde ontstekingsactiviteiten

Herstelde niveaus van AGER1 en SIRT1

Verlaagde RAGE-gehalten


dan het meten van de bloedspiegel die - zeker bij

diabetici - aan schommelingen onderhevig is. De nu

veel gebruikte HbA1c-test was geboren.10

Vlassara en Antoni CeramiCerami werkte aan de Rockerfeller University (New

York) aan het ontwikkelen van de HbA1C-test in de

periode dat Vlassara in 1974 aan zijn onderzoeksteam

werd toegevoegd. Cerami vermoedde dat niet alleen

hemoglobine, maar ook allerlei andere lichaamseiwitten

spontaan kunnen versuikeren en dat dit schadelijk

zou kunnen zijn.11 Vlassara vertelt: ‘Geglyceerd hemo-

globine werd zo het eerste aannemelijke model voor de

versuikering van allerlei andere lichaamseiwitten, niet

alleen in het bloed. Daarmee hadden we een nieuwe

target voor behandelmethoden voor complicaties van

diabetes. Het concept van eiwit-versuikering van Cera-

mi leidde tot een compleet nieuw onderzoeksgebied.’

Cerami kreeg door dat de versuikering van eiwitten

en lipiden in het lichaam precies volgens de klassieke

Maillard-reactie verloopt. Daarbij worden eerst Schiff-

basen en vervolgens Amadori-producten gevormd. In

het lichaam duren deze fasen weken en is het proces

nog terug te draaien. De versuikering van hemoglobine

komt nooit voorbij het stadium van de Amadori-pro-

ducten, omdat rode bloedcellen elke zes tot acht weken

worden vervangen. ‘In feite is de glycering van hemo-

globine een onschuldig scheikundig proces, omdat het

onmiddellijk omkeerbaar is als je de bloedsuikerspiegel

verlaagt,’ zegt Vlassara. ‘Wij wilden weten wat er ná het

type hemoglobine-reactie elders in het lichaam gebeurt

met eiwitten die een langere levensduur hebben, zoals

in het collageen van de vaatwanden en in de zenuwen.’

Eiwitten met lange levensduurVoedingschemici hadden al veel eerder gevonden dat

Amadori-producten veranderingen kunnen ondergaan

die tot honderden verschillende nieuwe verbindingen

leiden met allerlei verschillende eigenschappen en kleu-

ren. Bij het branden van koffie zijn dat er bijvoorbeeld

meer dan 900.11 Cerami kon een aantal van dit type ver-

bindingen maken door kristallijne eiwitten uit de lens

van een koeienoog in een petrischaaltje samen te

voegen met glucose. Hij zag na verloop van tijd de

De Franse onderzoeker is onsterfelijk geworden om-

dat het bruiningproces dat hij beschreef bekend is

geworden als de Maillard-reactie.

‘Hij en andere voedingschemici gingen de Maillard-

reactie verder onderzoeken op toepassingsmogelijk-

heden voor de voedingsindustrie,’ vertelt Vlassara.

‘Maillard-producten verbeteren niet alleen de aan-

trekkelijke kanten van voeding, maar ook de houdbaar-

heid en voedselveiligheid. Het massaal produceren van

verpakte voedingspoducten met een lange houdbaar-

heid werd in feite mogelijk gemaakt door de Maillard-

reactie.’

Tachtig jaar later zou Vlassara ontdekken dat tijdens

de Maillard-reactie AGEs in voeding ontstaan en dat

die schadelijk zijn. Maar zo ver was het nog lang niet.

Met de middelen die men destijds tot de beschikking

had, stelden Maillard en andere voedingscheikundigen

vast dat de bruiningsproducten die ontstaan bij het

verhitten van voeding onschadelijk zijn. ‘Tijdens de

bruiningsreactie krijg je eerst het bruin, dan het goud-

bruin en ten slotte het zwart. Dat zijn de melanoïden, in

feite dood materiaal. Dat werd bij muizen ingespoten.

Pas bij zeer grote hoeveelheden zie je dan allerlei pro-

blemen met de lever en de nieren ontstaan. Daaruit

is geconcludeerd dat de hoeveelheden Maillard-

producten die mensen via voeding binnenkrijgen, te

klein zijn om kwaad te kunnen.’

Bovendien was bepaald dat Maillard-producten - lees

melanoïden - niet door de darm worden opgenomen

maar na consumptie rechtstreeks in het toilet belanden.

Zo bleef de Maillard-reactie ruim vijftig jaar lang het

exclusieve domein van chemici die werkten ten dienste

van de opkomende voedingsindustrie.

Medici kregen pas in de jaren zeventig van de vorige

eeuw belangstelling voor de Maillard-reactie, toen werd

ontdekt dat deze ook in het lichaam plaatsvindt bij de

versuikering van hemoglobine - het zuurstoftranspor-

terende pigment in rode bloedcellen. De Maillard-

reactie in het lichaam verloopt langzaam en wordt

bepaald door de glucoseconcentratie van het bloed.

Hoe hoger de bloedsuikerspiegel des te sneller raakt

het hemoglobine geglyceerd. De Amerikaanse bioche-

micus Antoni Cerami ontdekte dat uit de mate van ver-

suikering van hemoglobine kan worden afgeleid hoe

hoog de bloedsuikerspiegel in de afgelopen zes tot acht

weken is geweest: een veel betrouwbaardere methode


Groot raadselIn die periode, we spreken over het begin van de jaren

negentig, worstelden Vlassara en haar collega’s met een

van de grootste raadsels rond AGEs van die tijd.

Nadat ontdekt was dat er AGEs in het bloed circuleren

en dat het AGE-gehalte bij mensen met ongecontroleer-

de diabetes twee tot driemaal is verhoogd, dacht Vlassa-

ra dat het AGE-gehalte een goede en misschien wel be-

tere graadmeter voor de bloedsuikergehalte kon zijn

dan HbA1c. Maar tot haar verrassing werden bij gezon-

de mensen vaak óók hoge AGE-concentraties in het

bloed aangetroffen. Vlassara: ‘Als je bij gezonde mensen

bloedsuiker of insuline meet, dan vallen de waarden al-

tijd binnen nauwe marges. Zodra de waarden hoger of

lager zijn, heeft de persoon in kwestie een probleem.

Maar als we AGEs in het bloed maten, was het gehalte

per persoon totaal anders. We hebben dikke en dunne

mensen gemeten, mensen van verschillend ras met

elkaar vergeleken, noem maar op, maar de AGE-gehal-

ten schoten alle kanten op, we konden er geen pijl op

trekken.’

Cruciale ontdekkingIn 1991 deden de onderzoekers een cruciale ontdek-

king: mensen die zonder diabetes toch een hoog AGE-

gehalte hadden, bleken vaak nierproblemen te hebben.

‘Op dat moment beseften wij dat de nieren de belang-

DEEL 2 - Oplossing raadsel: AGEs en veroudering

typisch gele pigmenten en crosslinks ontstaan die ken-

merkend zijn voor de verouderde ooglens die vertroe-

belt door staar. Hij schreef de profetische woorden:

‘Hoewel de meeste eiwitten in levende systemen vol-

doende snel worden vervangen om niet-enzymatische

bruining te voorkomen, hebben sommige eiwitten, zo-

als lens-kristallijnen en huidcollageen een uitzonderlijke

lange levensduur waardoor zij kwetsbaar worden.’

De eerste keer dat de aanwezigheid van langlevende

versuikerde eiwitten voorbij het stadium van de Ama-

dori-producten in het menselijke lichaam werden aan-

getoond - we zijn bij eind jaren zeventig aangeland -

was toen Cerami in het ruggenmergvlies van mensen

van 20 tot 95 jaar een stijf uitziende geelbruine substan-

tie aantrof die bestond uit versuikerde eiwitten. Hij be-

paalde dat het aantal van deze eiwitten lineair toenam

met de leeftijd en dat dit bij diabeten tweemaal sneller

gebeurde dan bij gezonde mensen. Omdat deze verge-

vorderd versuikerde eiwitten blijkbaar toenamen met

de leeftijd, bedacht Vlassara de term Advanced Glyca-

tion Endproducts ofwel AGEs.

‘Goudkoorts’Vlassara herinnert zich nog goed de opwinding die de

zoektocht naar AGEs in andere weefsels en organen

creëerde. ‘Het leek op een soort goudkoorts. De beste

chemici uit de hele wereld kwamen naar onze universi-

teit om stoffen te identificeren die afkomstig waren van

endogene glycering. Het onderzoeksgeld stroomde bin-

nen, iedereen dacht dat we nu diabetes snel zouden

kunnen genezen. Ook andere ziekten kwamen in beeld,

zoals nierziekten en Alzheimer.’

De farmaceutische industrie raakte geïnteresseerd en de

eerste medicijnen werden ontwikkeld: het aminoguani-

dine, dat in staat is de ontwikkeling van Amadori-

producten naar AGEs te remmen en vervolgens ALT

7-11 dat door AGEs gevormde crosslinks kan afbreken -

bijvoorbeeld in het bindweefsel. Bloedvaten van diabe-

tische laboratoriummuizen die na een hoge bloedsui-

kerspiegel na vier tot zes weken waren verhard, werden

daardoor onder invloed van ALT-711 weer soepel.12 De

onderzoekers konden het effect van de AGE-breaker

zelfs aan de buitenkant van de muizen zien: de staart

die door versnelde crosslinking van het collageen stijf

was geworden, werd weer soepel.13

Maar de effecten van AGE-medicijnen bij mensen vie-

len tegen. Vlassara: ‘Ik was bij het hele project van ami-

noguanidine betrokken, van in vitro studies naar dier-

studies en vervolgens naar klinische studies. Maar ik

kreeg het gevoel dat we niet vooruitkwamen. AGE-

medicijnen deden wel iets, maar niet genoeg. En we be-

grepen maar niet waarom.’


rijkste organen zijn om het bloed van AGEs te zuiveren.

Dat was een doorbraak die in de New England Journal

of Medicine werd gepubliceerd.5

In het kader van de jacht op een normaalwaarde van

bloed-AGEs bij gezonde mensen werden nu behalve

diabetici ook patiënten met een nierziekte uitgesloten.

Maar nog steeds werd ook bij gezonde proefpersonen

vaak hoge AGE-gehalten aangetroffen. Ondanks de

romantiek die wetenschappelijke vooruitgang omringt,

worden de grootste stappen gezet in stoffige vergader-

zaaltjes waar lauwe automatenkoffie in plastic bekertjes

wordt gedronken. Vlassara zat aan een vergadertafel

met onderzoeksleider Antoni Cerami en andere

teamgenoten te brainstormen over mogelijke oorzaken

van de sterk wisselende AGE-spiegels bij gezonde men-

sen, toen zij een opmerking maakte die AGEs in een

nieuw licht zou plaatsen. Vlassara bootst het gesprek

van destijds na: ‘Misschien moeten we rokers buiten-

sluiten, zei ik en Toni reageerde met: Rokers? Hoe zou

roken iets met AGEs te maken kunnen hebben? Tabak is

een plant. Toen zei iemand: Ja, maar weet je hoe tabak

wordt gemaakt? De bladeren worden na het drogen en

narijpen behandeld met suiker om het aroma te bepalen.

Dat is de klassieke Maillard-reactie! Hoewel we niet

rookten, hebben we direct zelf een sigaret opgestoken.

Na het roken bepaalden we het AGE-gehalte in ons

bloed en we zagen een keurige omgekeerde U-curve!

Logisch, als je erover nadenkt. Je steekt een sigaret op

waardoor je hitte genereert die de Maillard-reactie op-

start. Dan zuig je aan de sigaret waardoor de bladeren

nog heter worden en vervluchtigen. Daarbij ontstaan

ontzettend veel AGEs. Als je inhaleert, dan trek je die

stoffen via de mond naar de longen, waar ze in de long-

blaasjes het membraan naar de bloedbaan passeren.

Daar haken ze onmiddellijk vast aan circulerende eiwit-

ten, voornamelijk aan lipoproteïnen zoals we direct al

vermoedden, want dat zijn de eiwitten die bij rokers

hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Het was een

heel erg eenvoudige gedachtenconstructie, binnen een

paar minuten bedacht. En het was fenomenaal hoe

mooi de eerste testresultaten uitpakten.’14

Patent verkochtVoor het eerst was aangetoond dat AGEs in het mense-

lijk lichaam ook van buitenaf afkomstig kunnen zijn.

De onderzoekers dachten meteen een oplossing voor

rokers te hebben. Als zij het filter van hun sigaret eerst

in een oplossing met aminoguanidine doopten, was er

na het roken geen AGE-piek in hun bloed te zien: de

AGE-vorming was al in de sigaret zelf geremd. Vlassara

grinnikt: ‘We hebben het patent aan een sigarettenfabri-

kant verkocht, maar het bleek een te dure kwestie om

filters met aminoguanidine te maken, dus daar heb ik

nooit meer iets van gehoord.’

De euforie van de ontdekking verdampte echter snel,

want ook bij kerngezonde niet-rokers werd vaak een

onverklaarbaar hoge AGE-gehalte vastgesteld. ‘Het was

allemaal begonnen om de vraag waarom we geen nor-

maalwaarde voor AGEs voor gewone mensen konden

vinden en nog steeds hadden we het antwoord niet. Na-

dat we suikerpatiënten, mensen met nierproblemen én

rokers uit de onderzoeksgroep hadden verwijderd, ble-

ven we vaak torenhoge gehalten zien. Waar kwamen die

AGEs vandaan?’

EindelijkMet de kennis van nu is het bijna onbegrijpelijk waar-

om destijds het verband met voeding maar niet werd

gelegd. ‘Je moet begrijpen dat wij toen niet nog niet

wisten dat AGEs ook in voeding worden gevormd. We

hadden ze alleen maar in het lichaam gevonden.

Voedingschemici hadden bovendien al veel eerder vast-

gesteld dat Maillard-producten niet door de darm wor-

den geabsorbeerd, en daarmee was voor ons de kous af,’

verklaart Vlassara. En dan deemoedig: ‘Als medicus had

je nauwelijks tot geen aandacht voor voeding - heel erg

eigenlijk.’

In 1995 werd Vlassara uitgenodigd om op het Diabetes

Federation Congress in het Japanse Osaka te komen

AGE-bindende receptoren.2

Het lichaam beschikt over verdedigingssystemen die de toxiciteit van de AGEs binnen de perken

moeten houden. Zoals minstens twee AGE-bindende receptoren: AGER1 en de tegengesteld

werkende RAGE (receptor for advanced glycosylation endproducts). AGER1 onderdrukt de

endogene vorming van AGEs, door AGEs gestimuleerde ontstekingsactiviteiten en vorming van

vrije radicalen. RAGE versterkt deze nadelige effecten juist. Onder ideale omstandigheden biedt

AGER1 voldoende tegenwicht tegen de pro-inflammatoire activiteiten van RAGE, waardoor ‘AGE-

homeostase’ wordt gehandhaafd. Bij mensen met suikerziekte raakt dit systeem echter uit balans.

De activiteiten van AGER1 worden door AGEs onderdrukt wat leidt tot extra vorming van AGEs en

vrije radicalen. Een verhoogde expressie van AGER1 leidt bij muizen tot een langere levensduur. Er

zijn aanwijzingen dat AGER1 een synergetisch effect heeft op de sirtuïne SIRT1, het eiwit dat een

beschermende rol speelt bij diabetes en veroudering.


spreken over haar onderzoek naar AGEs. ‘Ik zat daar

tijdens de receptie te praten met Theodor Koschinski,

een Duitse diabetoloog met een eigen kliniek in Düssel-

dorf die veel onderzoek voor mij uitvoerde,’ herinnert

Vlassara zich. ‘We maakten grapjes over de serveersters

die met dienbladen met taart rondgingen: zouden ze

hier niet beseffen dat dit een congres over diabetes is?

Theodor grapte terug dat je toch geen AGEs via voeding

binnenkrijgt en dat we dus zonder gewetensbezwaren

een stuk konden nemen. En toen had ik opeens iets

van: wacht eens, stel dat er AGEs in voeding zitten,

en stel dat we die absorberen, dat zou alles van die

flucturerende AGE-gehalten kunnen verklaren. Theo-

dor reageerde meteen met: “Zodra ik terug in Duitsland

ben ga ik het op mijzelf testen en stuur mijn bloedmon-

sters naar jou”.’ Koschinski hield woord en ging een

paar dagen later aan de slag. Volgens Vlassara ‘met

Duitse Punktlichheit en Grundlichheit.’

Vlassara en Koschinski hadden een mengsel bedacht

waarvan zij wisten dat het in het lichaam snel tot AGE-

vorming leidt: het wit van eieren –‘het puurste eiwit uit

de natuur’, aldus Vlassara - en het zeer reactieve fruc-

tose. Terwijl zijn echtgenote Ursula het mengsel au bain

marie opwarmde totdat het bruin begon te kleuren, leg-

de Koschinski injectienaalden, spuiten en buisjes klaar.

Nadat hij het in theorie zeer AGE-rijke brouwsel had

opgegeten, nam hij gedurende 48 uur eerst elk uur en

later met grotere tussenpauzen bloed bij zichzelf af.

De monsters stuurde hij naar Vlassara. Zij beschikte

in tegenstelling tot Maillard nu over immuno assays

waarmee zij snel kon zien of het eten van AGE-rijke

voeding tot een verhoging van AGEs in het bloed zou

leiden. Haar ogen beginnen te glanzen als zij eraan

terugdenkt: ‘Binnen een paar dagen had ik de resulta-

ten terug uit het lab. Het AGE-gehalte liet een prachtige

omgekeerde U-curve zien! Ik heb Theodor meteen ge-

beld en zei: “Ga naar je kliniek en herhaal dit experi-

ment met twintig mensen met en zonder diabetes”.’

Dweilen met de kraan openDe Duitse proef met het verwarmde eiwit-fructose-

brouwsel leidde tot de eerste gepubliceerde studie waar-

in werd aangetoond dat ongeveer 10% van de AGEs die

we via voeding binnenkrijgen, door de darm wordt op-

genomen en in het bloed belandt.15 Tegelijkertijd begon

Koschinsky in opdracht van Vlassara het AGE-gehalte

in tal van voedingsproducten te meten en het effect

daarvan op het bloed-AGE-spiegel in zijn patiënten te

registreren. ‘Gebakken eendenhuid was een van de

grootste AGE-bommen,’ herinnert Vlassara zich. ‘Veel

van Koschinki’s onderzoek in die tijd is nooit gepubli-

ceerd. Het was herhaling, herhaling, herhaling. Maar zo

kwamen we er eindelijk achter waarom er geen lijn

zit in het AGE-gehalte van gezonde mensen: dat veran-

dert namelijk per maaltijd! Voor ons was nu ook zon-

neklaar waarom klinische studies met AGE-remmers

en afbrekers nooit goed konden werken. Een AGE-

medicijn kan nooit voldoende effect hebben als je niet

tegelijkertijd óók de inname van AGEs vermindert, an-

ders is het dweilen met de kraan open. Een heel een-

voudig concept.’

Calorische restrictie versus AGE-restrictie.2

Calorische restrictie (CR) geldt als de meest bestudeerde methode om de gemiddelde én maximale

levensduur van proefdieren te verlengen. Bij deze methode krijgen de dieren drastisch minder

calorieën gevoerd, terwijl het voer wel evenwichtig is en alle benodigde micronutriënten bevat.

Een aanzienlijk deel van al het huidige onderzoek naar veroudering richt zich op het bestuderen

van processen die door calorische restrictie op gang worden gebracht.

Vlassara en haar collega’s vroegen zich af of de effecten van calorische restrictie bij

laboratoriummuizen (mede) kunnen worden verklaard door de verminderde inname van AGEs

die daar automatisch mee gepaard gaat. En inderdaad: wanneer muizen AGE-arme voeding in

normale hoeveelheden krijgen, leven ze ook langer. Vervolgens werd het effect op muizen van

een CR-dieet vergeleken met een CR-dieet dat ‘verrijkt’ was met AGEs. De ‘verrijking’ deed het

levensverlengende effect van de calorierestrictie te niet.

DEEL 3 - Hoe voedingsindustrie, farma én collega’s reageren

Betrekkelijk stil rondom Vlassara Tijdens het interview is Helen Vlassara zeker van haar

zaak. Duidelijk is dat haar concept gebouwd is op dertig

jaar onderzoek. Toch hapert ze, wanneer de reacties op

haar bevindingen aan de orde wordt gesteld. Dan waait

er een vleugje onzekerheid over haar gezicht. Want

waarom wil haar boodschap er maar niet in bij het me-

rendeel van collega wetenschappers, medici en beleids-


duurt het meestal tien tot vijftien jaar totdat een nieuw

wetenschappelijk inzicht breed maatschappelijk wordt

geaccepteerd. Ik heb mijn boek geschreven om het

publiek nu al de kans te bieden om te profiteren van

de nieuwe kennis over voeding en AGEs. Ondertussen

mogen de wetenschappers over de details van mijn

studies blijven discussiëren zolang zij willen.’

Reactie vanuit de farma en voedingsindustrieVoor het eerst begon het belang van voeding voor de

gezondheid goed tot Vlassara door te dringen. Tot dan

toe had zij op het spoor van de medicijnontwikkeling

gezeten - ze bezit een trits patenten - en koesterde zich

in de warme belangstelling van de farmaceutische in-

dustrie. Nu zij op het spoor van voeding als therapie

belandde, ervoer zij een nieuw soort tegenwind. ‘De

farmaceutische industrie had geen belang bij mijn theo-

rie dat het verminderen van AGEs in voeding veel kans-

rijker was dan het ontwikkelen van AGE-medicijnen.

De voedingsindustrie reageerde zelfs uitgesproken ne-

gatief, want die heeft er alle belang bij AGE-rijke voe-

dingsmiddelen te blijven produceren.

Vlassara wijst erop dat de levensmiddelenindustrie

vooral de afgelopen veertig jaar steeds zwaarder op de

Maillard-reactie is gaan leunen. Veel industriële levens-

middelen worden immers onder hitte bereid en de

AGEs die daarbij ontstaan geven de vleeswaren, cruesli,

chocoladerepen, frisdranken en goudbruin geblakerd

barbecuevlees hun bijna onweerstaanbare allure. ‘Dat

is een belangrijke reden waarom mensen massaal veel

meer zijn gaan eten dan goed voor hen is,’ zegt Vlassara.

‘Ik vermoed dat AGEs een belangrijke oorzaak van de

de obesitas-epidemie zijn. We eten niet alleen meer

omdat we honger hebben, maar ook omdat we naar de

smaak van AGEs verlangen. En die smaken altijd naar

meer. Niet voor niets worden er ook op grote schaal

kunstmatig extra AGEs aan allerlei levensmiddelen toe-

gevoegd. AGEs zijn smaakverbeteraars die de verkoop

bevorderen.’

Toen Vlassara zo’n twintig jaar geleden haar aandacht

naar AGEs in voeding verlegde, was haar reputatie als

topwetenschapper gevestigd. ‘Dat was mijn geluk, an-

ders had ik nooit voldoende geld voor mijn studies naar

de gezondheidseffecten van AGEs in voeding kunnen

krijgen. Die experimenten zijn ontzettend duur, dus als

makers? Waarom staan ze niet in de rij om haar onder-

zoeksbevindingen aan het publiek door te geven in de

vorm van forse waarschuwingen en campagnes van

Informatie Rijksoverheid? De wereld wordt geteisterd

door een ‘polyepidemie

van niet-besmettelijke ziekten’ zoals Vlassara het uit-

drukt. ‘Van obesitas en diabetes tot niercomplicaties

tot Alzheimer, het gaat jaarlijks om vele miljoenen

slachtoffers. Als er een nieuw virus de kop op zou ste-

ken dat evenveel mensen uitroeit als de welvaartsziek-

ten, zou er massapaniek ontstaan en wereldwijd de

noodtoestand worden afgekondigd.’

En de persoon die dan met het reddende vaccin komt,

zou op een heldenonthaal kunnen rekenen. Maar het

blijft betrekkelijk stil rondom Vlassara. Een paar jaar

geleden besteedde CNN een item aan haar onderzoeks-

bevindingen en verscheen er een artikel in de New York

Times. Vlassara had verwacht dat dit de aanzet zou zijn

van een uitslaande brand in de internationale media,

maar in plaats daarvan doofde de belangstelling.

Gebruikelijke scepsis en ‘onvoldoende bewezen’Ook in Nederland is de vlam niet in de pan geslagen na

de verschijning van haar boek in Nederland.1 De pers-

presentatie bij die gelegenheid - Vlassara en drie Neder-

landse hoogleraren gaven uitleg over AGEs (zie kader)

- was drukbezocht door vooruitstrevende bloggers en

enkele redacteuren van lifestyle magazines, maar de we-

tenschapsredacteuren en de hard nieuwsjagers van de

landelijke media bleven weg. Alleen in De Volkskrant

verscheen die dag een bericht.16 De kop dampte van

onverholen scepsis: ‘Nu is pindakaas al net zo slecht

als tabak.’ Daarin zeggen Nederlandse wetenschappers

dat Vlassara’s claims ‘onvoldoende bewezen’ en haar

onderzoeksresultaten bij mensen ‘nog niet overtuigend’

zijn. ‘Dat is de normale reactie op iets nieuws,’ verklaart

Vlassara de lauwe ontvangst van haar boodschap stoï-

cijns. ‘Mensen hebben zich ook decennia lang verzet te-

gen het idee dat tabak, gehydrogeneerde vetten, asbest

en lood in verf giftig zijn, terwijl die zaken nu allemaal

algemeen geaccepteerd zijn. Er zal meer onderzoek naar

voedings-AGEs komen en er zullen jaren verstrijken,

maar uiteindelijk zal de weerstand wijken voor ratio-

neel, verantwoord beleid. Met dit soort gevoelige zaken


de industrie niet achter je staat, is onderzoek praktisch

onmogelijk. Gelukkig is de National Institutes of Health

mij altijd financieel blijven steunen. Dat geeft toch ook

wel aan dat de Amerikaanse overheid mijn onderzoek

belangrijk vindt.’

Diverse humane onderzoekenDankzij de ononderbroken federale geldstroom be-

schikt Vlassara over een uitgebreid team van veertien

directe medewerkers en heeft zij een lange reeks studies

kunnen opzetten. Nog onlangs publiceerde zij samen

met anderen een studie met muizen én mensen in

PNAS waarmee een verband tussen de ziekte van Alz-

heimer en AGEs uit voeding wordt gesuggereerd.17

Op dit moment werkt zij aan een twaalf maanden lo-

pende interventiestudie met 150 gezonde proefperso-

nen met overgewicht die de rol van voedings-AGEs bij

het metabool syndroom moet verduidelijken (kosten:

5 miljoen dollar). Daarbij zal ondermeer naar het effect

van het anti-AGE-dieet op de insulinegevoeligheid wor-

den gekeken. Eerder zette zij voor drie miljoen dollar

een klinische studie op met meer dan 450 mensen om

het effect van voedings AGEs te testen. Dit resulteerde

in twee publicaties.8,18 Het AGE-gehalte in hun bloed

hing rechtstreeks samen met de hoeveelheid AGEs in

hun voeding. En de mate van ontstekingen - gemeten

aan de hand van cytokinen (ontstekingsmarkers) - van

veel deelnemers hing samen met de hoeveelheid gecon-

sumeerde AGEs. ‘Dat was in lijn met mijn theorie dat

de huidige poly-epidemie van welvaartsziekten door

AGE-rijke voeding wordt veroorzaakt’, zegt Vlassara.

Ze vervolgde haar speurtocht met een klinische inter-

ventiestudie. Hiervoor werden 70 personen met een

hoog AGE-gehalte geselecteerd en in twee groepen

verdeeld. Dit resulteerde in drie publicaties.8,18,19 De ene

groep kreeg vier maanden lang AGE-arme maaltijden,

de andere groep mocht volgens de vaste gewoontes

blijven eten. Het menu bevatte in beide groepen even-

veel calorieën (gemiddeld 2000 kcal/dag). Maar in de

anti-AGE-groep werd de hoeveelheid AGEs in voeding

teruggebracht tot de helft van de normale consumptie

van 15000 kE naar 7500 kE. Na vier maanden was

bij de groep die het anti-AGE-dieet volgde het AGE-

gehalte in het bloed met een derde gedaald, van 15

naar 10 eenheden per ml. Bovendien daalde bij deze

proefpersonen het niveau van ontstekingsmarkers en

oxidanten in het bloed met 50%. Dit was niet het geval

bij de groep die hetzelfde was blijven eten.

Discussie over analysemethodeDe belangrijkste kritiek van collega wetenschappers

richt zich op de methode waarmee Vlassara AGEs

meet. Dit gebeurt met immuno-assays (Enzyme-Linked

Immuno Sorbent Assays ofwel ELISAs) waarbij gebruik

wordt gemaakt van antilichamen. AGEs worden dus

niet direct gemeten. Sommige wetenschappers vinden

dat massaspectrometrie een veel betrouwbaarder resul-

taat geeft omdat AGEs hiermee direct worden gemeten.

‘Objectieve wetenschappers zouden zeggen dat beide

methoden problemen opleveren’, reageert Vlassara

resoluut. ‘Het grootste nadeel van ELISA is dat het

‘semiquantitatief’ is: de assays kunnen slechts een be-

perkt aantal AGE-achtige verbindingen aantonen en

je weet nooit zeker of uitgerekend deze verbindingen

schadelijk zijn of dat het alleen maar AGE-markers zijn

zonder inherente giftigheid. Massaspectrometrie is een

uitstekende analytische methode, maar is op dit mo-

ment nog veel te duur en onpraktisch om op grote

schaal in de medische wereld toe te kunnen passen.

Bovendien is de methode nog niet goed gestandaardi-

seerd. Massapsectrometrie vergt ook een drastische pro-

cedure waarbij belangrijke AGE-derivaten kunnen ver-

anderen of verdwijnen - en dat allemaal in naam van

‘puurheid’. Dus voor hen die complexe klinische en

Ter gelegenheid van het verschijnen van Het

anti-AGE-dieet van Helen Vlassara organiseerde

uitgeverij CocoBooks een perspresentatie over

AGE’s. De lezingen die door Helen Vlassara en

drie Nederlandse AGE-wetenschappers werden

gegeven, zijn te zien op Youtube:

www.bit.ly/1kxTa0c.


biologische vragen willen beantwoorden is ELISA op dit

moment de best beschikbare methode. Dit is ook het

geval bij talloze ziekten en diagnostische tests. Vergeet

trouwens niet dat vrijwel alle belangrijke, onomstre-

den inzichten op het gebied van AGEs en gezondheid

mogelijk zijn gemaakt dankzij de komst van de zeer

gevoelige immuno assays.’

‘Niet bewezen’Een ander punt van kritiek op Vlassara’s werk is dat

haar klinische interventiestudies strikt genomen niet

bewijzen dat de vermindering van AGEs in voeding ver-

antwoordelijk is voor zaken als verbeterde insulinege-

voeligheid, vermindering van ontstekingsactiviteit en

oxidatieve stress. Immers, de proefpersonen krijgen

maaltijden voorgezet die met minder hitte zijn bereid

en daarbij zijn mogelijk minder vitaminen verloren

gegaan. Vlassara: ‘Het is heel goed mogelijk dat vitami-

nen een rol spelen. Maar als we muizen AGE-arm voer

geven - voer dat niet met hitte is behandeld - en we

daar kunstmatig één enkel type AGE aan toevoegen,

kunnen we de effecten van AGE-rijke voeding repro-

duceren, inclusief oxidatieve stress en schade aan de

bloedvaten en de nieren. En daar kunnen we de dieren

vervolgens weer tegen beschermen door de toegevoegde

AGEs uit hun voer weg te laten. Let wel, verder is er

niets aan het voer zelf veranderd. Daarmee is uitgeslo-

ten dat de veranderde uitkomsten verklaard kunnen

worden door veroudering, calorieën, specifieke voe-

dingsstoffen of het gebrek aan micronutriënten.’

Onderzoek bij nieren diabetespatiëntenZe vervolgt: ‘In een recente klinische studie, gepubli-

ceerd in 2012, hebben we nierpatiënten en patiënten

met diabetes het geneesmiddel sevelamer gegeven. Het

is een duur maar veilig medicijn dat al zeker twintig jaar

geleden op de markt is toegelaten voor nierpatiënten.

Maar wat bleek? Het bindt zich in de darm aan AGEs

uit voeding, waardoor deze niet in het bloed terecht-

komen en worden uitgescheiden met de ontlasting. In

onze studie zie je dat sevelamer precies dezelfde effecten

heeft als het anti-AGE-dieet.20 Ik ben benieuwd wat de

critici daarop te zeggen hebben.’

Vlassara geeft zelf meteen het antwoord. ‘Ja, natuurlijk

dat het anti-AGE-dieet nog niet voldoende met mensen

is getest. Alles bij elkaar gaat het om nog geen 120 ge-

zonde proefpersonen en 140 tot 180 patiënten met

diabetes of een nierziekte. Uiteraard moet er nog veel

meer onderzoek komen en dat gebeurt al.

Door andere onderzoeksgroepen bevestigdVeel nieuwe door andere groepen uitgevoerde studies

hebben onze observaties bevestigd en uitgebreid. Zo

zijn verbanden gevonden tussen AGEs en aandoenin-

gen aan het bot, kraakbeen en de rugwervels en met

kanker. Maar onderzoek naar voedings-AGEs is duur

en veel onderzoekers op dit terrein zijn bang voor de re-

sultaten. Jarenlang hebben ze verkondigd dat AGEs in

voeding geen kwaad kunnen en velen van hen zijn

direct of indirect financieel afhankelijk van de voedings-

industrie. Maar iedereen in de VS die geen gevestigde

belangen heeft, is onder de indruk van onze onder-

zoeksresultaten. Niet om dik te doen, maar er gaat bijna

geen week voorbij zonder dat ik word uitgenodigd om

ergens over mijn onderzoek te komen spreken. Het

duurt misschien nog wel twintig jaar totdat het defini-

tieve bewijs voor het anti-AGE-dieet is geleverd, terwijl

er nu meer dan voldoende aanwijzingen voor de guns-

tige werking zijn. Vergeet niet dat het anti-AGE-dieet

binnen de algemeen geaccepteerde voedingsrichtlijnen

valt. Je hoeft er geen voedingsgroepen voor te schrap-

pen en geen maaltijden voor over te slaan. Kortom, het

anti-AGE-dieet is volkomen veilig. Het is alleen gevaar-

lijk voor de voedingsindustrie.’

1. Vlassara H. Het anti AGE dieet. CocoBooks, 2014

2. Vlassara H, Striker GE. AGE restriction in diabetes mellitus: a

paradigm shift. Nat Rev Endocrinol 2011; 7(9):526-39

3. Brownlee M, Vlassara H, Cerami A. Nonenzymatic glycosylation

and the pathogenesis of diabetic complications. Ann Intern Med

1984; 101(4):527-37

4. Schuitemaker GE. Glucose en veroudering. ORTHOmoleculair 1987;

5(4):27-9

5. Makita Z, Radoff S, [..], Vlassara H. Advanced glycosylation end

products in patients with diabetic nephropathy. N Engl J Med 1991;

325(12):836-42

6. Uribarri J, Woodruff S, [..], Vlassara H. Advanced glycation end

products in foods and a practical guide to their reduction in the diet.

J Am Diet Assoc 2010; 110(6):911-16


7. Uribarri J, Cai W, [..],Vlassara H. Circulating glycotoxins and

dietary advanced glycation endproducts: two links to inflammatory

response, oxidative stress, and aging. J Gerontol A Biol Sci Med Sci

2007; 62(4):427-33

8. Vlassara H, Cai W, Goodman S, [..], Uribarri J. Protection against

loss of innate defenses in adulthood by low advanced glycation end

products (AGE) intake: role of the antiinflammatory AGE receptor-1.

J Clin Endocrinol Metab 2009; 94(11):4483-91

9. Maillard LC. Action des acides aminés sur les sucres; formation

des mélanoïdines par voie méthodique. Comptes rendus des séances

de l’académie des sciences 1912; 154:66-70

10. Koenig RJ, Peterson CM, [..],Cerami A. Correlation of glucose

regulation and hemoglobin AIc in diabetes mellitus. N Engl J Med

1976; 295(8):417-20

11. Cerami A. The unexpected pathway to the creation of the HbA1c test

and the discovery of AGE’s. J Intern Med 2012; 271(3):219-26

12. Wolffenbuttel BH, Boulanger CM, [..],Lévy BI. Breakers of

advanced glycation end products restore large artery properties in

experimental diabetes. Proc Natl Acad Sci U S A 1998; 95(8):4630-4

13. Wolffenbuttel BH. AGE-vorming buiten en binnen het lichaam.

Lezing Amsterdam 28-4-2014

14. Cerami C, Founds H, [..],Cerami A. Tobacco smoke is a source

of toxic reactive glycation products. Proc Natl Acad Sci U S A 1997;

94(25):13915-20

15. Koschinsky T, He CJ, [..],Vlassara H. Orally absorbed reactive

glycation products (glycotoxins): an environmental risk factor in

diabetic nephropathy. Proc Natl Acad Sci U S A 1997; 94(12):6474-9

16.. De Visser E. Nu is pindakaas al net zo slecht als tabak. Volkskrant 28-

4-2014

17. Cai W, Uribarri J, [..], Vlassara H. Oral glycotoxins are a modifiable

cause of dementia and the metabolic syndrome in mice and humans.

Proc Natl Acad Sci U S A 2014; 111(13):4940-5

18. Uribarri J, Cai W, [..], Vlassara H. Restriction of advanced glycation

end products improves insulin resistance in human type 2 diabetes:

potential role of AGER1 and SIRT1. Diabetes Care 2011; 34:1610-6

19. Uribarri J, Cai W, [..], Vlassara H. Suppression of native defense

mechanisms, SIRT1 and PPARγ, by dietary glycoxidants precedes

disease in adult humans; relevance to lifestyle-engendered chronic

diseases. Amino Acids 2014; 46(2):301-9

20. Vlassara H, Uribarri J, [..], Striker GE. Effects of sevelamer on

HbA1c, inflammation, and advanced glycation end products in

diabetic kidney disease. Clin J Am Soc Nephrol 2012; 7(6):934-42

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

• ADAM is een uitgebalanceerde mannen multi die naast vitaminen en mineralen ook nog andere belangrijke stoffen levert zoals Co Q10, alfaliponzuur, zaagpalmblad, resveratrol en druivenpitextract

• Bovendien bevat het de biologische actieve vormen van vitamine B-6 en B-12 • ADAM is ijzervrij!

VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen

www.vitortho.nl

ADAM multivitamine voor mannen

ADAM

NIEUW!

ADAM 60 tablettenBestelcode 7229Adviesverkoopprijs € 39,95

(ADVERTENTIE)


van de hoofdredacteur

Het hoofdartikel in deze ORTHO (p. 86) over de AGEs illustreert hoe het vaak gaat in de weten-schap. In het artikel vertelt dr. Helen Vlassara over haar ruim dertigjarige loopbaan in de we-tenschappelijke wereld. Vanaf het begin waren de AGEs het on-derwerp van haar onderzoek. De eerste opgave was het ophelde-ren van hun schadelijke effecten. Vervolgens begon de zoektocht naar een oplossing. Daarbij was ze volledig geprogrammeerd op

het ontwikkelen van een (te patenteren) medicijn - haast standaard bij de meeste arts-onderzoekers. Dat de oplos-sing wel eens in voeding kon liggen, kwam niet bij haar op. Deze schakel ontbrak eenvoudigweg in haar bovenka-mer. Dit fenomeen is zeker een van de factoren waarom medicijnen het altijd weer ‘winnen’ van voeding en voe-dingssupplementen.

Toen ze eenmaal ontdekte dat het probleem in de voeding zit, werd ze geconfronteerd met een nieuw probleem: hoe fondsen te werven voor het vervolg van haar onderzoek? Geldschieters zijn dun gezaaid als investeringen niet op de een of andere manier zijn terug te verdienen. Daarom viel er van de industrie weinig te verwachten. Gelukkig is er de Amerikaanse overheid, die via de National Institu-tes of Health (NIH) haar altijd van onderzoeksgeld heeft voorzien. Zonder de NIH zou Vlassara nooit verder zijn gekomen. Oók wij Europeanen profiteren hiervan. Dat merk ik elke dag op PubMed, de gratis robot waarmee je de MEDLINE-databank kunt doorzoeken op medisch wetenschappelijke artikelen. Een service waar wij Euro-peanen de Amerikaanse overheid wel eens voor mogen bedanken.

De overheid was in deze zin haar enige partner. Vanaf het moment dat haar onderzoek ging in de richting van ‘voe-ding’, raakte Vlassara vele vriendjes kwijt. Zelf had ze de

switch gemaakt, maar dat kon ze kennelijk niet verwach-ten van haar collega’s. Die zaten dusdanig vastgebakken in het ‘systeem’ dat ze - met of zonder belangen - van de een op de andere dag de spijtoptant de rug toekeerden en kritisch gingen doen over haar onderzoek.

De media lieten het eveneens afweten. De ontvangst van de Nederlandse vertaling van haar boek, dat afgelopen april in Amsterdam werd gepresenteerd aan de pers, past in het plaatje. De Volkskrant probeerde met ‘Nu is pin-dakaas of chocola al net zo slecht als tabak’ de lachers op haar hand te krijgen. Dat lukte, want de kop werd door vele media met gesloten ogen overgenomen. Let wel: op de perspresentatie was niemand aanwezig van De Volks-krant, zodat Vlassara niet de gelegenheid werd geboden van wederhoor. Maar ach: het laat weer eens zien hoe het mogelijk is dat het establishment, inclusief wetenschap-pers en ‘kwaliteitspers’, gedurende een veel te lange tijd in de ontkenningsfase blijft zoals het geval is geweest in het verleden met tabak, transvetten en suiker.

Tot slot. Het was een mooie variant op het verschijnsel ‘serendipiteit’ toen twee wetenschappers, Vlassara en Koschinski, tijdens een congres in Japan een serveerster zagen lopen met taart. Dat was het moment… Ach, ik kan het hele verhaal vertellen, maar ik nodig u uit zelf het ar-tikel te lezen. Vlassara verdient een standbeeld. Ze heeft meer dan dertig jaar gezwoegd aan een project waar ze haar ziel en zaligheid in heeft gelegd. Geloof maar: on-danks véél tegenwind. Blijkbaar heeft ze met de publicatie van haar boek er alle vertrouwen in dat het publiek haar boodschap wél op waarde weet te schatten.

Vlassara staat model …

www.twitter.com/orthomagazine

‘Ze was volledig geprogrammeerd op het ontwikkelen van een medicijn’

Magnesium bij zwangerschap helpt complicaties vermijden · 2020. 9. 3. · van diabetes en...

Documents

Transcript of Magnesium bij zwangerschap helpt complicaties vermijden · 2020. 9. 3. · van diabetes en...