Magazine Kasteel Keukenhof 4

Magazine voor Vrienden van Kasteel Keukenhof

Kasteel Keukenhof ontvangt hooggeplaatste gasten • ruim

aanbod aan activiteiten • Kunst in Duin, een beeldschoon

kunst festival • Restauratie Koetshuis • Essenhakhoutleed en bomen kappen: beleid of niet? • Nereide op Triton, een

blikvanger langs de Stationsweg • en nog veel meer… Losse verkoop

€ 3,95

nr. 4 | 2014

www.wereld-wijnen.com

FROMTHEGUGGENHEIMCOLLECTIONTO THECOBRA MUSEUM AMSTELVEEN

INTERNATIONALABSTRACTION 1949-1960

5 APRIL — 31 AUGUSTUS 2014

• Wijnproeverij op uw locatie

• Het verzorgen van uw feest /evenement

• Proefdoos

• Relatiegeschenken

• Wijnadvies op maat

• Freelance gastheer

Wij doen het paniagua! Het woord paniagua werd zo’n tien jaar geleden gebruikt in de professionele wielersport en is een vervoeging van het Spaanse Pan Y Agua (brood en water). Als een renner paniagua gereden had, dan was dat zonder chemische hulpmiddelen zoals epo. Stel dat hij als tiende geëindigd was en hij zei dat hij paniagua gereden had, dan was het een bijzondere prestatie, want hoeveel hoger was hij geëindigd als hij NIET paniagua gereden had?Structurele subsidies van overheidswege zijn voor de culturele sector in feite stimulerende middelen. Vaak zijn ze al zo lang en in zulke ruime mate verstrekt dat musea niet zonder kunnen. De gehele bedrijfsvoering was erop afgestemd. Toen de overheid enkele jaren geleden noodgedwongen een deel van deze subsidies schrapte, waren de rapen gaar! Hoe KON een overheid de cultuur de nek omdraaien? Niet weinig culturele activiteiten werden gestaakt of in sterk afgeslankte vorm voortgezet.Ons landgoed maakte juist een tegengestelde ontwikkeling door: vorig jaar konden we melden dat er een prachtig museum wordt gebouwd, dat het kunstbezit in de buitenruimte aanmerkelijk is gegroeid en dat naast de klassieke concerten een cyclus kleinkunst is gestart, alsmede een serie jazz- en salonconcerten. En dat alles paniagua: zonder overheidssubsidie. Hier op het landgoed wordt het bewijs geleverd dat het mogelijk is om een cultureel centrum op eigen kracht te realiseren. De concerten worden bezocht met een bezettingsgraad van zo’n 75% en artiesten en musici van naam willen in deze inspirerende omgeving maar wat graag een optreden verzorgen!Een ander voorbeeld: dit jaar wordt het ‘Kunst in Duin’ evenement voor het eerst op het landgoed georganiseerd. Het is een hele eer dat deze Noordwijkse organisatie wil uitwijken naar ons landgoed. En reken maar dat we er met elkaar een succes van gaan maken met speciale activiteiten voor jeugd, voor senioren, voor zakenlieden, voor... ja voor wie niet? En dat alles paniagua.Toch wil ik niet suggereren dat het eigen geld voor het opscheppen ligt. Sterker nog, als we al deze activiteiten niet met vrijwilligers zouden kúnnen doen, dan zou er op zijn minst financiële epo nodig zijn! Het alternatief voor financiële epo is eerlijke inspanning van een groot aantal vrijwilligers. En we kunnen nog veel meer doen als we nóg meer vrijwilligers kunnen interesseren om het landgoed mee te helpen opstuwen in de vaart der volkeren.Heeft u tijd, gelegenheid en ideeën of heeft u speciale vaardigheden en wilt u een bijdrage leveren? U bent van harte welkom!Het is een extra sport om paniagua te blijven ontwikkelen! En dan nog winnen ook...!

Herman Hollander voorzitter raad van bestuur

nummer 4 • voorjaar 2014 | Kasteel Keukenhof

Inhoud

AgendaTentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten

4 Wat is er te doen in het voorjaar en de zomer van 2014

8 Kunst in DuinEen BEELDSCHOON kunstfestival.

Nieuws en achtergronden

10 Vriendenplaats Kasteel KeukenhofWord vriend en steun het landgoed. De voordelen nog eens op een rij gezet. Robert Uhlmann vertelt over fondswerving in Amerika.

12 Natuur- en MilieueducatiecentrumOp 12 juni worden het NME en de kinderboerderij feestelijk geopend.

Kort nieuws 13 Hoog bezoek aan Kasteel Keukenhof. Aantal leden

genootschap groeit sneller dan verwacht. Giften. 14 Jaarboek VII over schilders en schrijvers en de

sarco faag verdient een betere plaats.

15 De overdrachtToen de stichting in 2003 het landgoed erfde was er geen sprake van enige overdracht van lopende zaken. Dat was ooit anders.

16 Het kerkhof en de restauratie van het

KoetshuisDankzij begraafplaats Duinhof is het Koetshuis grondig gerestaureerd. Dat klinkt niet erg logisch, maar toch is het zo.

18 Een dóódgoeie man!

Mevrouw Hennie Donders-Riemens kijkt terug. 19 IJsgezicht

Hoe ging dat nu met die Averkamp? Schilderijen werden noodgedwongen verkocht.

20 VrijwilligersDit keer aandacht voor Gerard Zoet, vrijwilliger van het eerste uur.

15

13

148

19 21

2

Kasteel Keukenhof | nummer 4 • voorjaar 2014

Natuur en landschap

22 De Verborgen TuinenStinzenplanten beleven hun hoogtijdagen in het voorjaar. Kort nieuws.

26 Ets: EssenhakhoutleedMassale sterfte van de essen is nauwelijks te bestrijden. Elzen lijken beter bestand tegen de omstandigheden ter plaatse.

28 Bomen kappen: beleid of niet?Nee, bomen worden niet zomaar gekapt. Er ligt een duidelijk beleid aan ten grondslag.

Kunst en cultuur

31 Art Foundation Cobra buiten toont beelden uit de collectie van het Guggenheim Museum. Nieuwe beelden geplaatst in de beeldentuin.

34 Stichting Kasteel CultureelVeel waardering voor veelzijdige programmering.

En verder…Rond Kasteel Keukenhof

36 Van Lynden SocietyViering 5-jarig lustrum met schenking van ‘Nereide op Triton’, een beeld van kunstenaar Nic Jonk.

39 Station Lissekrijgt nieuwe bestemming als dagrestaurant.

40 Kasteel Keukenhof en omgevingMaak eens een uistapje in de directe omgeving.

LezersserviceInformatie voor lezers en vrienden

44 Stichting Kasteel KeukenhofContact- en adresgegevens

44 Colofon

33

36

26

22

33

39

Omslagfoto Rob van der Linden

3


Agenda Tentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten

Paasworkshop: Bollen in het gips (incl. Afternoon Tea)Zaterdag 12 aprilKasteel Keukenhof en Bloemenservice Nederland organi-seren weer een leuke en creatieve bloemschikworkshop in de Hofboerderij.

Kasteel Cultureel. Klassiek ConcertLaureaten Prinses Christina Concours15 aprilAltijd weer een ervaring om jonge virtuozen zo mooi muziek te zien maken.

Opening station16 aprilSinds 1 maart is het station weer geopend en velen heb-ben zich al laten verrassen door het vriendelijke, duur-zame karakter. Vandaag wordt het om 16.00 uur officieel geopend door de burgemeester van Lisse mevr. L. Spruit.

Paas High Tea op Tweede Paasdag 21 aprilGeniet van onze heerlijke gerechten met verrassende elementen. Wat? Dat blijft een verrassing!

Paasjazz met Alice in Dixieland21 aprilCharme, elegantie en kracht! Een samenstelling van musici die vreugdevol slalomt tussen dixieland, swing, mainstream, musical en bebop.

Salonconcert: The Forgotten Link26 aprilAlweer het laatste concert in dit seizoen van de succses-volle salonconcertserie in het kasteel. Hoog niveau in een prachtige ambiance.

Kleinkunst: Jan Rot6 meiMet zijn programma ‘Nummerrr 1’, stort entertainer en tekstvirtuoos Jan Rot zich op alle nummer 1 hits, uiteraard alles in zijn vertaling.

Moederdag11 mei Verwen moeder (en het hele gezin) met een heerlijke High Tea in het Koetshuis. Natuurlijk is er voor de kinderen een leuk programma. Reserveer tijdig, want uit ervaring weten we dat het snel is volgeboekt.

Genoten op Keukenhof14 mei Halfjaarlijkse bijeenkomst voor de leden van het genoot-schap. Deze avond houdt Dr. Frits Duparc, v/h directeur van het Mauritshuis, een lezing over de medische weten-schap uitgebeeld op schilderijen.

Natuurwandeling voor vrienden17 meiHet zoeken, zien en luisteren naar de vogels van het landgoed. Gids is Piet Muller.

Jazz met Bob Rigter18 meiMelodische jazz: mooie, met zorg gekozen jazz standards, ballads en bossa nova’s, gespeeld op een aan-genaam geluidsniveau. Voor een breed publiek.

4


Sandro’s kitchen23 meiRotary dancefeest op de Nieuwe Plantagie. De opbrengst van het concert is bestemd voor het Adamas Inloophuis in Nieuw-Vennep. Vorig jaar was de eerste editie. Het suc-ces heeft er toe geleid dat het nu herhaald wordt.

Buttonpop24 meiAl weer de derde editie van het tribute festival. Dit keer voor het eerst op de Nieuwe Plantagie. Zie pagina 7 en 38.

Pioenenshow6-9 juniPioenenfestival in en rond de hofboerderij.

Kastelendag ‘Leven op stand’9 juni – Tweede PinksterdagKom en bezoek een ‘levend’ kasteel.

Opening kinderboerderij12 juniDe kinderboerderij wordt officieel geopend en is daarna alle dagen geopend.

Castlefest – de TIENDE editie1-3 augustusHét middeleeuws fantasy-evenement van Nederland. Geweldig gezicht zoals de deelnemers allemaal verkleed zijn.

Boeren streekmarkt6, 13 en 20 augustusRondom de hofboerderij: ambachtelijke producten uit de streek: lekker, vers en gezond. Kom en proef het zelf! Toegang tot het park is op deze dagen gratis.

Jeu de Boules 9 augustusDe tweede editie van het Keukenhof Jeu de Boules toer-nooi. Honderden doublets gaan met elkaar de strijd aan voor de Keukenhof trofee.

Kunst in Duin23-31 augustusEen BEELDSCHOON kunstfestival met een breed, dyna-misch en verrassend samenspel tussen kunst en natuur. Ook voor kinderen erg leuk. Zie pagina 8.

Zeg, ken jij de mosselman?2 septemberNa de vakantieperiode treft heel zakelijk Bollenstreek elkaar op de Nieuwe Plantagie om samen het nieuwe sei-zoen te starten. Onbeperkt mosselen eten.

Keukenhof Golftoernooi7 septemberIn samenwerking met golfclub FC Lisse. Dit jaar is de opbrengst bestemd voor de kinderboerderij.

Open Lucht Bioscoop12 septemberNeem je tuinstoel mee of gewoon een kleedje en geniet van een prachtige film in de open lucht. Vorig jaar was het een doorslaand succes, zodat we dit graag herhalen.

5


Agenda

Open Monumentendag13 septemberOp deze dag is het landgoed gratis toegankelijk. Het thema van dit jaar is ‘Op reis’.

Paddestoelentocht18 oktoberDe jaarlijkse paddenstoelentocht onder leiding van erva-ren deskundigen. Je staat er versteld van hoeveel soorten paddestoelen er te vinden zijn!

Kindermiddag22 oktoberDe traditionele kindermiddag in de herfstvakantie. Vol verrassingen.

Haunted Castle en Halloween24-25 oktoberGriezelen tot en met! Zie: www.hauntedcastle.nl en www.halloweenopkeukenhof.nl.

Novemberlezing2 novemberLezing voor onze vrienden. Graag reserveren, de toegang is niet onbeperkt.

Uitvaartbeurs9 november Meer en meer wordt op het landgoed gebruikt gemaakt van de verschillende accommodaties voor een uitvaart. Het Koetshuis, het kasteel of op andere unieke manier. Steeds meer mensen kiezen voor een bijzondere uitvaart-plechtigheid. Ook zijn er bijzondere mogelijkheden voor asverstrooiing in het Elzenbosch.

SNS Wandeltocht16 novemberWandeling langs het kasteel en omgeving en over het natuurpad.

Kerstdorp12-14 decemberVoor het eerst op de Nieuwe Plantagie. Meer informatie volgt in het septembernummer van het magazine.

Herdertjestocht22 decemberDe eerste editie liep bijna uit de hand door de overgrote belangstelling. De tocht wordt georganiseerd in samen-werking met de Raad van Kerken in Lisse.

RondleidingenVanaf 17 april zijn er weer rondleidingen in het kasteel: www.kasteelkeukenhof.nl/uw bezoek/rondleidingen.

Openingstijden landgoedDe tuinen van Kasteel Keukenhof zijn voor bezoekers van dinsdag t/m zondag geopend van 11.00 - 17.00 uur (kassa open tot 16.00 uur). Vrienden hebben toegang van 08.00 tot 20.00 uur. Op maandag is het landgoed voor iedereen gesloten.

Behoudens activiteiten is het landgoed in de winter-maanden gesloten. Vrienden hebben in deze periode met hun pasje toegang tot het landgoed. Ook rondleidingen voor groepen zijn (op aanvraag) mogelijk.

Wij raden u aan voor uw bezoek altijd eerst de website te raadplegen.

6


Tribute Festival Een live muziekfestival op het terrein van Kasteel Keukenhof, kan het mooier? Afgelopen jaar was de tweede editie van Buttonpop en het was met 2.000 bezoekers een groot succes. Op zaterdag 24 mei zal de derde editie van Buttonpop Tribute Festival plaatsvinden.

Live muziek…De beste Tribute bands uit Europa nemen je mee terug naar de tijd van de buttons en stadionconcerten. Dit jaar staan tributes aan Guns N’Roses, Pink Floyd, Bob Marley, Abba en the Beatles op het programma. De hoge kwaliteit van deze acts doen je gelo-ven dat je bij de echte artiest staat, dit moet je echt meemaken! Deze reactie kregen we ook van bezoekers in 2012 en 2013, die positief verrast waren door het niveau van de bands.

en meer…Het gaat natuurlijk om de muziek, maar er zijn meer redenen om naar Buttonpop te komen: niet alleen de fantastische locatie, maar ook de gevarieerde catering. Er is een frietkraam, maar er zijn bijvoorbeeld ook verse pizza’s te verkrijgen en lek-kere cocktails. Kijk voor een indruk van de eerste edities op www.buttonpop.nl en klik op ‘eerdere edities’.

Kortingsactie!Speciaal voor de vrienden van Kasteel Keukenhof is er een kor-tingsactie. Een dagkaart kan gekocht worden voor € 20,– in plaats van € 25,– en een avondkaart voor € 15,– in plaats van € 17,50. Hoe werkt het?• Ga naar www.buttonpop.nl/acties en kies

Vrienden van Keukenhof • Selecteer het aantal kaarten en voer het wachtwoord in:

‘jamagazine’• Rond de bestelling afDeze actie loopt tot maandag 28 april.

Tot ziens op Buttonpop!

Zaterdag 24 mei | 13:45-00:00 uur | www.buttonpop.nl

Stap in de Fantasywereld die Castlefest heet

Op het Fantasy-spektakel Castlefest kom je goblins, elfjes, orcs, helden en schurken tegen.

Het is een feest voor jong en oud waarbij je zodra je de poorten doorgaat je eigen Fantasy-wereld instapt. Een totaalbeleving met veel muziek, Fantasy-schrijvers, goed eten en alles waar de Fantasy-liefhebber naar op zoek is.

Met ook dit jaar weer een openingsconcert op donderdag-avond 31 juli, voorafgaand aan het festival. Het wordt dit keer een knalfeest om nooit te vergeten met opzwepende Balkan muziek. Feesten en dansen gegarandeerd!

Tiende editieOp de festivalpodia treden op 1 tot en met 3 augustus een groot aantal bands op. Dit jaar verwelkomen we alle top-bands uit de vorige 9 edities. Samen met hen vieren we onze 10e editie. Castlefest kenmerkt zich door de bijzondere sfeer. De vaste bezoekers verheugen zich een jaar van tevoren al op de volgende editie. Het gevoel dat je enkele dagen in een totaal andere wereld leeft maakt dat je in de weken erna nog in een roes verkeert en heimwee hebt naar het festival. Het Castlefest-gevoel is niet goed te omschrijven, maar iets dat je zelf moet ervaren.

Jaarlijks hoogtepunt is de Wickerman-verbranding. Met bezoekers, standhouders, cateraars en organisatie leef je toe naar het moment dat de Wickerman wordt aangesto-ken. De energie die op dat moment vrijkomt is groot en intens.

Kortingsactie!Castlefest wordt gehouden van 31 juli t/m 3 augustus op Kasteel Keukenhof in Lisse. Kaarten zijn in de voorverkoop verkrijgbaar via www.castlefest.com. Voor het openings-concert moet een apart toegangsbewijs worden gekocht.

Speciaal voor de vrienden van Kasteel Keukenhof is er een kortingsactie. Vrienden kunnen kaarten reserveren met 10% korting bovenop de normale voorverkoop korting. De actie is geldig tot 1 juli 2014. De kortingscode is Landgoedkeukenhof.

Speciale kortingsacties voor de vrienden van Kasteel Keukenhof

7


Kunst in Duin

Een korte historie In 2003 bezocht Noordwijker Willem van Vugt, zelf een enthousiaste houtcarver (carve is beeldhouwen, bei-telen – red.), het festival ‘Boom in Beeld’ op Landgoed Schovenhorst in Putten. Onder de indruk van dit spec-taculaire carversevenement organiseerde hij in 2008 met een klein team van enthousiaste vrijwilligers en in samenwerking met Staatsbosbeheer het eerste Kunst in Duin-festival getiteld Beeldbepalend. In 2010 volgde Droombeeld en in 2012 Verbeelding. Alle drie de festivals vonden plaats op de locatie ‘Piet Florisdal’, op de grens van Noordwijk en Noordwijkerhout. De festivals trok-ken zo’n 10.000 bezoekers per editie en kregen talloze enthousiaste reacties van zowel jong als oud.

‘Groeiende’ kunstwerkenHet kunstenaarsveld werd steeds meer uitgebreid door er niet alleen carvers, maar ook andere kunstdisciplines bij te betrekken, onderen anderen schilders, fotografen, dichters, textielkunstenaars en performers. Zij maken het festival tot wat het nu is: een breed, dynamisch en ver-rassend samenspel tussen kunst en natuur. Kunstenaars treden uit de beslotenheid van hun atelier en informeren en enthousiasmeren de bezoekers, die tijdens het festival graag nog eens terugkomen om hun favoriete kunstwerk te zien ‘groeien’. Natuur- en cultuurliefhebbers ontmoeten elkaar. Ook voor kinderen is het Kunst in Duin-festival een aanspre-kend evenement met diverse workshops.

Inspiratie, binding en beleving Wat de kunstenaars bindt en waar ook op geselecteerd wordt, is de relatie die zij met de natuurlijke omgeving hebben. Veelal wordt gebruik gemaakt van materiaal uit die omgeving. Het kunstwerk laat op die manier de bezoeker de weidse natuur anders beleven. De kunstwer-ken overschreeuwen niet de omgeving, maar worden een vanzelfsprekend onderdeel. Door het aanbod van diverse kunstdisciplines beleeft iedereen zijn ‘finest hour’. Zowel de kunstenaars als de bezoekers kunnen in alle vrijheid kijken, werken en genieten: een unieke beleving.

Nieuwe locatie Met het aangaan van een samenwerkingsverband met de Stichting Kasteel Keukenhof in Lisse slaat de Stichting Kunst in Duin een nieuwe weg in. De locatie op het landgoed biedt enorme kansen voor een (nog) groter deelnemersveld. De verbinding tussen kunst, natuur en historie geeft genoeg ‘stof’ tot het maken van duurzame kunstzinnige uitingen.Dit jaar is het thema Beeldschoon, een thema dat breed geïnterpreteerd kan worden. Het terrein is ook uitermate geschikt voor uitbreiding van landschapskunst ofwel ‘Land Art’, een kunstvorm die inspeelt op bepaalde ken-merken van het landschap en dat manipuleert, zodat het met andere ogen gezien kan worden. Ook de ‘site specific kunstwerken’ (= specifiek voor de locatie gecreëerde kunst), krijgt op het nieuwe terrein veel meer mogelijk-heden. Tekst Renée Korbee

een BEELDSCHOON kunstfestival

Foto

’s E

ls B

ax (f

oto

deze

pag

ina)

en

René

e K

orbe

e (li

nker

pagi

na)

9


Vriendenplaats Kasteel Keukenhof

Vriend van Kasteel KeukenhofWij bieden onze vrienden een aantal unieke voordelen. Een greep hieruit: – Gratis toegangspas waarmee u ook buiten openings-

tijden van de kassa toegang heeft tot het park om te wandelen.

– Toegang tot tuinen met unieke kunstobjecten (Cobra buiten tentoonstelling).

– Toegang tot florale evenementen.– Korting op de entree van de kerstmarkt.– Gratis toegang tot speciale activiteiten voor en samen

met vrienden.– Korting op concerten georganiseerd door ‘Kasteel

Cultureel’.– Korting op entree Buttonpop en Castlefest

(alleen in de voorverkoop).– Gratis vriendenmagazine en digitale nieuwsbrief.– Extra toegangspas voor slechts € 7,50 per jaar voor leden

van hetzelfde gezin.– Standaard tarief: € 17,50 per jaar.Nieuwe vrienden die inwoner zijn van de gemeenten Lisse of Noordwijkerhout krijgen het 1e jaar € 7,50 korting.

Vriend van Kasteel Keukenhof - wandelpasSpeciaal voor inwoners van de gemeente Lisse biedt Kasteel Keukenhof voor 2014 een gratis vriendenpas aan. Hiermee heeft u ook buiten openingstijden van de kassa toegang tot het park om te wandelen. U ontvangt ook gratis het vriendenmagazine en de digitale nieuwsbrief.

Zilver vriendAls Zilver vriend levert u een extra bijdrage aan ‘het kas-teel’ en kunt u naast de voordelen zoals genoemd bij ‘Vriend’ ook genieten van een aantal extra privileges:– Voorrang bij reserveringen.– Korting op rondleidingen in Kasteel Keukenhof van

€ 2,50 per persoon voor maximaal 2 personen.– Korting bij een aantal evenementen (zie digitale

nieuwsbrief).– Twee gratis toegangskaarten voor de kerstmarkt.– Speciale aanbiedingen of kortingsacties

(zie digitale nieuwsbrief).– Minimaal eenmaal per jaar een speciale Kasteel

Keukenhof vriendendag.– Standaard tarief: € 50,00 per jaar.Nieuwe vrienden die inwoner zijn van de gemeenten Lisse of Noordwijkerhout krijgen het 1e jaar € 7,50 korting.

Gouden VriendAls Gouden vriend levert u een grote, zeer gewaardeerde bijdrage. Kasteel Keukenhof biedt u een aantal extra voor-delen bovenop de zaken zoals genoemd bij ‘Vriend’ en ‘Zilver vriend’:– Gratis rondleiding in Kasteel Keukenhof voor 2 personen.– Korting bij huur faciliteiten.– Een gratis 2e toegangspas op aanvraag.– Vier gratis toegangskaarten voor de kerstmarkt.– Standaard tarief: € 250,00 per jaar.Nieuwe vrienden die inwoner zijn van de gemeenten Lisse of Noordwijkerhout krijgen het 1e jaar € 7,50 korting.

Gouden Vriend – BusinessAls u een eigen bedrijf heeft en u wilt Kasteel Keukenhof steunen wordt dan ‘Gouden Vriend – Business’. U bent dan gouden vriend en uw bedrijfsnaam en/of logo wordt in overleg met u vermeld in diverse digitale uitingen (web-site, email, nieuwsbrief, facebook). Tevens krijgt u 5% kor-ting op advertenties in het Vriendenmagazine wat 2 x per jaar verschijnt in een oplage van 5.000 stuks.Standaard tarief: € 350,00 per jaar.

MinderjarigenKinderen tot en met 18 jaar hebben gratis toegang tot het landgoed mits onder begeleiding van een volwassene die in het bezit is van een geldige vriendenpas.

StatiegeldMet ingang van het seizoen 2014 zal € 7,50 per pasje statie-geld in rekening worden gebracht. Dit bedrag ontvangt u terug wanneer u uw vriendschap opzegt en uw pas in goede, werkende staat inlevert. Tevens dient u uw eerste factuur te overleggen waarop staat dat u het statiegeld daadwerkelijk voldaan heeft. De statiegeldregeling geldt ook voor een nieuwe gratis wandelpas voor de inwoners van de gemeente Lisse.

Aanmelden– Telefonisch: 0252-750 690.– Via de website:

www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl/word-vriend– Via email: [email protected].– Bij het poortgebouw bij de ingang.

Als u inwoner bent van de gemeente Lisse kunt u ook in 2014 een gratis vriendenpas ophalen. Een vrijwillige bijdrage – van bijvoorbeeld € 17,50 – stellen wij echter zeer op prijs. Alle bijdragen zijn zeer welkom en helpen ons het landgoed te onderhouden. Als u Kasteel Keukenof een warm hart toedraagt en u wilt een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en de instandhouding van het kasteel en landgoed, kun u ook zilveren of gouden vriend worden.

10


Zou je jezelf kort willen introduceren?

Ik ben vierenzestig jaar en geboren in Kansas City, Missouri,

het hart van Amerika. Na het doorlopen van Dartmouth

College en Harvard Business School, heb ik Nielsen Broadcast

Data Systems opgericht dat is uitgegroeid tot wereldmarkt-

leider voor registratie van airplay van muziek. Ik woon nu in

Bozeman, Montana samen met mijn vrouw Sally.

Ik ben geïnteresseerd in geschiedenis, kunst, muziek en talen

en houd van lekker eten. Ook ben ik een liefhebber van tui-

nen. Mijn vrouw en ik wonen in een huis dat we zelf hebben

gebouwd met een tuin van twee hectare. In de tuin staan

honderdduizenden Hollandse bloembollen en pioenen. We

reizen veel en bezoeken dan vaak botanische tuinen. Ik houd

ook van skivakanties met mijn kinderen en kleinkinderen.

Wat trekt je zo aan in het kasteel en landgoed Keukenhof?

De vierhonderd jaar geschiedenis en de tuinen, geweldig!

Wanneer heb je voor het eerst gehoord van Kasteel Keukenhof?

Twee jaar geleden werd een zeldzame vorm van kanker bij

mij vastgesteld. De beste behandeling voor deze kanker werd

aangeboden in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.

De behandeling vergde vier reizen naar Nederland in 2013.

Via via kwam ik in contact met Jack de Vroomen, bestuurslid

van Stichting Kasteel Keukenhof. De bezoeken aan Rotterdam

waren zowel geestelijk als lichamelijk zwaar. De uitgebreide

rondleiding over het landgoed en door het kasteel maakten

grote indruk op mij en ik raakte bijzonder geboeid. Gedurende

de vier bezoeken voor de medische behandelingen ontstond

er een vriendschap met Jack en andere leden van het stich-

tingsbestuur. Ik wilde mijn waardering laten blijken door een

financiële donatie. Het bleek echter dat geld overmaken van-

uit de USA naar een goed doel in Nederland enige maanden

zou duren en $1.000 aan kosten met zich mee zou brengen,

wat ik niet erg aantrekkelijk vond!

We realiseerden ons dat iedere Amerikaan die een sub-

stantiële gift wil doen aan het kasteel of een andere ANBI-

organisatie tegen hetzelfde probleem zou aanlopen. Vanuit

die gedachte ben ik nu bezig met het oprichten van een

organisatie die het wél mogelijk maakt voor een inwoner van

de USA om op een kostenefficiënte manier geld te doneren

aan Nederlandse instellingen die zich richten op Nederlands

cultuur-historisch erfgoed, zoals Kasteel Keukenhof.

Hoe vaak heb je Kasteel Keukenhof nu bezocht?

Het landgoed heb ik twee maal bezocht en ik ben drie keer in

het kasteel geweest. Het blijft boeiend!

Wat maakt Kasteel Keukenhof zo uniek in jouw ogen (of in die

van een gemiddelde Amerikaan)?

Het is de combinatie die het hem doet. Kasteel Keukenhof

biedt een scala aan activiteiten

in een geweldige omgeving

met prachtige tuinen en een

fantastisch kasteel. Activiteiten

zoals middeleeuwse feesten,

Kerst op Keukenhof, kookwork-

shops en activiteiten voor men-

sen met een beperking. Het is

een bekende trouwlocatie, het

heeft een conferentieruimte

voor de zakenwereld en in de

toekomst komt er meer horeca

en een nieuw museum. En dit

alles wordt ondersteund door

de vele vrijwilligers.

Waarom zou een Amerikaan willen schenken aan Kasteel

Keukenhof?

Ik vind dat je het kasteel kunt beschouwen als een centrum

van Nederlandse cultuur. Het landgoed Keukenhof, het kas-

teel, in een omgeving waar veel bloemen- en bloembollente-

lers wonen en vlakbij het achthonderd jaar oude dorp Lisse,

vertegenwoordigt het echte ‘hart van Holland’.

Zijn er andere voorbeelden van Europese landgoederen die

schenkingen krijgen vanuit de USA?

Ja, er zijn er verschillende zoals American Friends of Versailles

en American Friends for the Preservation of Czech Culture

(AFPCC). Ik ben nu gefocust op onze nieuwe non-profit orga-

nisatie American Society voor behoud van de Nederlandse

cultuur (en Kasteel Keukenhof in het bijzonder).

Wat is je rol in de Stichting Kasteel Keukenhof?

Ik heb daarin geen rol. Ik ben de operationele manager voor

de Amerikaanse vrienden tot behoud van de Nederlandse cul-

tuur. Door het oprichten van deze stichting doneer ik aan de

Stichting Kasteel Keukenhof.

In verband met de beschikbare ruimte hebben we de tekst iets moeten inkorten. Het Engelstalige interview kunt u nalezen op www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl.

Vrienden van Kasteel Keukenhof gaan internationaalRobert Uhlmann is een Amerikaans staats-

burger die bij toeval betrokken raakte bij de

Stichting Kasteel Keukenhof. Nu helpt hij ons

Kasteel Keukenhof te promoten in de USA.

Er wordt hard gewerkt aan het opzetten van

een structuur om geld te kunnen inzamelen

in de USA om het Kasteel te kunnen sponsoren.

In dit artikel vertelt Robert waarom hij ervan

overtuigd is dat Amerikanen geïnteresseerd

zijn in Kasteel keukenhof.

11


De Bolletjes

in concert 2.0

Lokatie: De Gewoonste Zaak.

Zaal open: 20:00 uur

Aanvang: 20:30 uur

De opbrengst van de kaartverkoop

à € 15,- komt volledig ten goede

aan lokale goede doelen.

Meer info: www.debolletjes.info

DeBolletjes @DeBolletjes

Jij komt toch ook..?!

Samen met de optredende artiesten wordt dit feest mede mogelijk gemaakt door:

De Gewoonste Zaak, Soundsupport Holland, La-Lique & Duineveld Drukkerij.

Jeff van Vliet

L k i D G

DJ Syben RayCatfl ap

Kaartverkoop bij de volgende verkooppunten:

Restaurant De Engel

Bar Café Taveerne

De Gewoonste Zaak

Sportplaza Physical - H’gom

Of via Facebook en bij De Bolletjes zelf.

w i e l e r t e a m l i s s e

DDe komende maanden worden zondermeer spannend. Gelukkig krijgen we al veel financiële hulp aangebo-den. Vorig jaar heeft de Van Lynden Society een veiling georganiseerd, die € 30.000 opbracht. De opbrengst van het golftoernooi FC Lisse/Van Lynden Society wordt gedoneerd en, heel bijzonder, De Bolletjes organiseren op 11 april een feest in De Gewoonste Zaak voor zo’n 700 gasten. Een deel van de opbrengst is ook voor de kinder-boerderij! Kijk voor het feest van De Bolletjes op de web-

Sandro’s Kitchen‘Sandro’s Kitchen’ organiseert danceparty’s. Bekende DJ’s worden afgewisseld met opkomend talent uit de Bollenstreek. De opbrengst van ‘Sandro’s Kitchen’ gaat naar de ‘Stichting Aandacht voor het Pesten’. Een deel van de opbrengst gaat nu ook naar het NME-centrum.

De Bolletjes in concert 2.0De afgelopen twee jaar hebben De Bolletjes ruim € 70.000,- bij elkaar gefietst voor de KWF Kanker-bestrijding met de fantastische aktie Alpe d’HuZes. Nu vinden ze het tijd zich in te zetten voor lokale doelen die een extra steuntje in de rug goed kun-nen gebruiken. Zij doen dat door het organiseren van een spetterend feest op 11 april. De opbrengst gaat ondermeer naar de kinderboerderij van Kasteel Keukenhof.

Op 12 juni as. wordt het Natuur- en Milieu educatie centrum (NME) met de kinder boerderij

feestelijk geopend. Er moet nog wel het nodige gebeuren voordat het zo ver is!

Natuur- en Milieu educatie centrum

site www.debolletjes.info. Ook heeft de organisatie van Sandro’s Kitchen (de Rotary) besloten om een deel van de opbrengst af te staan voor dit mooie doel.

Stichting Duurzaam Landgoed Keukenhof De gemeente Lisse heeft besloten om de komende jaren een bedrag van € 45.000 beschikbaar te stellen ten behoeve van het NME-centrum. Voor dat bedrag worden er prestatieafspraken gemaakt met de nieuw opgerichte Stichting Duurzaam Landgoed Keukenhof (DLK). Het bestuur van deze stichting is zich bewust van het feit dat duurzaamheid ‘sexy’ moet worden. Niet alleen omdat dit vanuit de overheid wordt gestimuleerd, maar het moet bij de mensen uit het hart komen. Er is veel te leren en te stimuleren! De St. DLK heeft in haar doelstellingen niet voor niets staan dat zij een functie heeft, extern maar ook INTERN gericht. Houd de spiegel voor! Een duurzame wereld begint bij jezelf!

KriellustOp 11 maart was de eerste actie van de nieuwe stichting. Op Kriellust, waar de 14 door honingzwam en zonne-brand aangetaste beukenbomen zijn verwijderd, werden 25 bijzondere bomen aangeplant. Deze bomen zijn geleverd en gesponsord (!!) door Gebr. Van den Berk uit St. Oedenrode (www.vdberk.nl). Het zijn stuk voor stuk bijzondere bomen, die samen Arboretum Kriellust vormen.

Foto

Rem

co O

ut

Schenkingen en sponsoring Stichting Kasteel Keukenhof

Gouache van SchoutenDit schilderijtje hangt in de Rode Kamer van het kasteel (als er geen expositie is). Het dateert uit de dertiger jaren van de vorige eeuw. Het is een geschenk van Emma Schuuring-Schoonewelle uit Lisse.

Deze tafel met stoelen zijn geschonken door mevrouw L.J.M. Adrichem-van Leeuwen en kinderen, regio Hazerswoude-Dorp. Het ensemble heeft een prominente plek in onze heerenkamer gekregen, waar het staat alsof het er altijd al heeft gestaan.

Genootschap NieuwsOp 25 november 2013 kwam dit nieuw opgerichte Genootschap voor het eerst bijeen. De leden van dit genootschap, de zgn. genoten, brengen gelden bijeen ten behoeve van onderzoek om vroegtijdig kanker aan te tonen. Tijdens deze avond werd de doelstelling uitgelegd om eind 2014 het maximale aantal van 100 genoten te hebben. Nu, 4 maanden later, zijn we ruim over de helft: 56 genoten! Het gaat dus goed. Hebt u de informatieavond in november gemist, maar hebt u toch interesse om genoot te worden? Vraag informatie aan via

e-mail ([email protected]) of ga naar www.genootschaplandgoedkeukenhof.nl. Door dit bij-zondere onderzoek aan het LUMC te steunen draagt het genootschap bij aan een belangrijke stap voorwaarts in het kankeronderzoek.

Op 14 mei komt het genootschap in het Koetshuis bijeen om te worden ‘bijgepraat’ door het onderzoeksteam. Dr. Frits Duparc zal dan ook een interes-sante lezing verzorgen over Kunst en Medische Wetenschap.

Koninklijk paar ontvangt Chinese president en zijn echtgenote op Kasteel KeukenhofKoning Willem-Alexander, Koningin Máxima, de Chinese president en zijn echtgenote bezochten 0p 23 maart Kasteel Keukenhof. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken ontvangt het gezelschap in het Koetshuis waar een expositie is ingericht. Daarna werd een presentatie gegeven over de technologie in de Nederlandse agro- en voedselproductieketens en de mogelijk-

heden voor bilaterale samenwerking bij toepassing daarvan in China. Vervolgens doopte mevrouw Peng Liyuan een speciale tulp. De tulp heeft de naam ‘Cathay’ gekregen, de oude naam voor China. Na een privélunch in het kasteel nemen Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima afscheid van de Chinese president en zijn echtgenote. Fotos Rob van der Linden

13

HHet eerste artikel gaat over zeventien brieven uit het Keukenhofarchief die mr. H.W.D.W. (Hein) baron van Lynden vanuit Nederlands-Indië aan zijn moeder schreef. Annechien Bertheux schetst daarin een mooi beeld van het werk van Hein in een suikerfabriek op Java in de negentiende eeuw en hoe hij een koffieplantage pro-beert op te zetten. Rob Pex onderzoekt de herkomst van de beide gerestau-reerde wapenschilden in de entreehal van het kasteel. Hij bezocht daarvoor de Hervormde Kerk van Piershil met voor Keukenhof belangrijke zeventiende-eeuwse rouwborden en hij vond fraaie familieportretten in het stadsarchief van Rotterdam. Over een fraai middeleeuws getijdenboek, dat na ‘jaren van ballingschap’ en via een bevriende antiquaar uit ’s-Hertogenbosch terugkeerde in de bibliotheek van het kasteel, schreef de bibliothecaris van Keukenhof, Gerard Jaspers. Leo Wevers, die als res-tauratiearchitect verantwoordelijk was voor de interieur-restauratie van Kasteel Keukenhof in 2010-2011, schrijft over de keuzes in kleur en behang die gemaakt zijn in met name de Blauwe Salon. Tot slot behandelt Sylvette Terwindt de beide geschil-derde cassetteplafonds van de Haagse schilder Johannes

Vanaf 2004 heeft de bak enkele jaren in de menagerie gestaan en nu bevindt hij zich in een hoekje achter de onlangs leeg gekomen jongveestal. Maar wat ís het?In augustus 2013 bezocht de historicus P.G. Heinsbroek uit Vlaardingen het landgoed, nadat hij er in het archief van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed kennis van had genomen. De heer Heinsbroek heeft het voorwerp uitvoe-rig gedocumenteerd en gearchiveerd bij de Rijksdienst. Zijn conclusie is dat het een uit rood zandsteen vervaar-digde sarcofaag is uit de (ruim bemeten) twaalfde eeuw. Oorspronkelijk moet er een deksel bij hebben gehoord,

De sarcofaag met onder aan

het gat voor het lijk vocht.

maar daar is geen spoor meer van te bekennen.Waar komt deze sarcofaag vandaan? Dat hij niet van het landgoed zelf is, staat voor de onderzoeker vast. Dit soort kisten trof men aan op twaalfde-eeuwse begraafplaatsen naast een kerkje of soms ín de kerk. Het kan niet anders dan dat bewoners van het landgoed (eeuwen?) later de kist hebben aangevoerd. Waarom men dat gedaan heeft, zul-len we niet weten. Een andere vraag is: wie was erin begra-ven? Het moet haast wel iemand van de toenmalige elite zijn geweest, dat wil zeggen een geestelijke of belangrijke wereldlijke heerser. Het was de tijd van de Kruistochten, dus waarom zou er niet een roemruchte kruisridder in begraven zijn? Of een hoge geestelijke of...?De heer Heinsbroek merkt op dat de sarcofaag door zijn hoge ouderdom en bijzonderheid een betere plaats ver-dient dan achter de moderne jongveestal. Wij hebben zijn advies inmiddels opgevolgd en hem een plek gegeven bij het eendenhuisje!

Tekst Herman Hollander

De Sarcofaag verdient een betere plaats!

In mijn vroegste herinnering stond er in de ommuurde tuin in de hoek bij de kweeperen een stenen bak. Het kon van alles zijn: een waterreservoir, een voerbak voor de paarden of misschien wel een sarcofaag.

Schilders en schrijvers

Jaarboek VII Kasteel KeukenhofIn november 2013 is het zevende Jaarboek Kasteel Keukenhof overhandigd aan mevrouw L. Spruit, burgemeester van Lisse. In dit jaarboek wordt door verschillende auteurs de historie van Keukenhof verder ontrafeld. Het kasteelarchief en de bibliotheek bleken een belangrijke bron van informatie.

Stortenbeker (1821-1899) in de Blauwe en Rode Salon. Het schetsontwerp uit 1849 voor het casssetteplafond in de Rode Salon hangt in de genoemde ruimte.

Het jaarboek is te koop bij Kasteel Keukenhof en Boek-handel Grimbergen in Lisse.

Ignus Maes overhandigt het 7e jaarboek aan mevrouw L. Spruit.

Mede-auteur Gerard Jaspers (links op de voorgrond), vierde van links barones Wittert van Hoogland.

14


In het archief vonden we een interessant werkboek met allerlei welgemeende adviezen en een opsomming van aanwezige gebruiksvoorwerpen. Daarnaast een overzicht van noodzakelijke werkzaamheden voor het personeel en adviezen hoe de graaf zich diende te gedragen. Voor de duidelijkheid en het gebruiksgemak zijn de onderwerpen in het werkboek op alfabet gerubriceerd. Een greep uit de inhoud van het werkboek: Er werd zaken gedaan met de rietdekker Ruygrok in De Zilk, de schilder Marseille, de wagenmaker van Rossem en de smid Schouten. Bij loodgieter Nieuwenhuis, krui-denier Van der Mark en slager Zijp werd vermeld: Deze drie zijn protestant. Laat jezelf niet overtuigen om naar katholieken te gaan. Dat zal men wel proberen...Over Zijp stond bovendien geschreven: De enige goede. Ook werd geadviseerd om voor elke werkzaamheid eerst een opgave te laten maken en ‘voor groote werkzaamheden inschrijven’. Alle aanwezige kleding, het linnen-, bedden-, en tafel-goed wordt met naam en aantal genoemd, hetzelfde geldt voor het glas- en zilverservies. Het prachtige Doornik servies (foto onder)in de keuken wordt niet genoemd. Over de wijnkelder schreef mevrouw het vol-gende: De Graves moet nu gedronken worden evenals de Leoville Lascares. De Chateau Mouton d’Armailhacq van 1924 is zéér fijn. Kan nog minstens 5 jaar wachten.Er staan enkele vaten Chateau le Roc St. Estéphe en St. Julien Superieure, die nog een paar jaar kunnen wachten.Het boek sluit af met ‘Eenige raad en recommandaties

van Mams’: Niet te afwijzend doen tegen arme menschen die om hulp vragen. Ze hebben het meestal heel slecht. Om de paar weken naar de kerk gaan. De bijbels van de bank liggen op de bovenste plank kabinet rookkamer; laat ze weer in de kerk bezorgen.Dr. De Graaf eens opzoeken en bij ziekten erbij halen. Ik houd veel van hem, en hij is zeer eenzaam en op ons gesteld.Wat voeling houden met het dorp. De menschen zijn zoo kwaad niet en wél gesteld op Keukenhof.Acte de Présence maken op de Harddraverij en op dergelijke dingen, een prijsje geven voor de Pluimveetentoonstelling, en zoo iets meer; wordt zeer geapprecieerd, enfin ‘een beetje de “squire” uithangen’. Is zeer vervelend maar men plukt er later vruchten van. Niet al te karig zijn met de contributries in het dorp, het kan niet minder als ge Keukenhof bewoont.Er is ook een opsomming voor fooien en giften voor het personeel. Wesseling, Laan en Van der Leede kregen als nieuwjaarsfooi bijv. 10 gulden, Hollander en van ’t Oever 5 gulden. Met Pasen krijgt iedereen een krente-brood, met kerst een grote stolle of een krentebrood van Goldberg al naar gelang de rangorde. Met St. Nicolaas waren er ook verschillende giften: voor het hogere perso-neel 2 boterletters en een flesch advocaat, elke arbeider een pond speculaas en een pond ‘Van Houtens Cacao’ (bruin etiket van Van der Mark), de kamermeisjes en jon-getjes van de boer elk een koekvrijer.Vwb de lonen: Van Paschen verdiende 25 gulden per week, bosarbeiders 20 gulden en Piet van der Laan 22 gulden omdat hij niet vrij woont. Dienstkleding werd ook verstrekt: jaarlijks een manchester pak, maar ‘voor 1934 zitten er in de kleerenkoffer van Pij nog twee lange shirts die hij kan opgebruiken, dus voor 2 jaar.’ Wesseling hoeft geen kleren voor het lopen ’s nachts. Ik raad sterk aan élk loopen ’s nachts af te schaffen want het gebeurt toch niet of zeer weinig en haalt niets uit. Wesseling wordt er dadelijk na de tweede keer ziek van en Bertus kost veel geld en loopt niet of haast niet.


De OverdrachtToen de Stichting in 2003 het landgoed erfde was er geen sprake van enige overdracht van

lopende zaken. Dat was anders in 1934 toen mevr. Aurelia Elizabeth Gravin van Lynden van

Limburg Stirum (boven) het beheer van het landgoed overdroeg aan haar zoon Jan Carel Elias.

15


Het kerkhof en de restauratie van het Koetshuis

ConvenantIn 2002 wilde men de begraafplaats namelijk uitbrei-den met een stuk bos dat eigendom was van Graaf van Lynden. Ook de gemeente Lisse was hierbij betrokken omdat zij verplichtingen heeft wat betreft het bieden van begraafcapaciteit. Om een lang en ingewikkeld ver-haal kort te maken: tussen een groot aantal betrokken partijen werd een convenant gesloten, waardoor de uit-breiding van de begraafplaats kon worden gerealiseerd. Een van de voorwaarden was dat het Koetshuis op kosten van de gemeente zou worden gerestaureerd. Een noodzakelijke restauratie: het Koetshuis bestaat ruim honderdvijftig jaar en groot onderhoud was nodig aan het dak met de goten, de afvoeren en het metselwerk. In een onderlinge aanbesteding in de eerste fase met in totaal vijf aannemers, waaronder twee plaatselijke bedrijven, kwam bouwmaatschappij Woerden, die ook de rooms-katholieke Agathakerk in Lisse prachtig restau-reerde, als meest voordelige inschrijver uit de bus.

GeschiedenisIgnus Maes, voormalig bestuurslid van de Stichting Kasteel Keukenhof en zo ongeveer een wandelende ency-clopedie als het om de bouwkundige geschiedenis en de restauraties van het kasteel en de bijgebouwen gaat, ver-telt dat het Koetshuis in 1857/58 is gebouwd op de plek waar eerder mogelijk een ander koetshuis stond. Op een kadastrale kaart uit 1815 is dat nog te zien als een

L-vormig gebouw (zie kaart). In het nieuw te bouwen koetshuis moest ruimte komen om koetsen, negen paar-den en een tuinmanswoning onderdak te bieden. De opdrachtgevers waren de eigenaren van het huis en landgoed Keukenhof, te weten Baron Carel Anne Adriaan van Pallandt en Jonkvrouw Cecilia Maria van Pallandt, geboren Steengracht. Eli Saraber was de architect die op 23 oktober 1856 een ontwerptekening met begroting indiende ten bedrage van 30.000 gulden. Bij de aan-besteding namen de Lissese timmerman C. van der Zaal met zijn compagnon het werk aan voor 27.890 gulden. Het met inkt geschreven bestek van vierenvijftig pagina’s draagt als titel ‘Voorwaarden en Bestek wegens het bouwen van een stal, koetshuis tuinmanswoning en bijgebouwen op den huize Keukenhof bij Lisse’.

De start van het werk zou plaatsvinden op 15 februari 1857 en glasdicht zijn op 15 oktober van dat jaar. Op 15 november daaropvolgend zouden dan de ruifsporten, voederbakken enzovoorts gereed zijn. Begin december volgde de regenbak die diende als verzamelbak van waar-uit het water op de binnenplaats werd opgepompt om de paarden te drenken. Op 15 februari 1858 zou dan begon-nen kunnen worden met het afwerken van de gebouwen en in mei 1858 zou het gehele werk gereed zijn.Maes vertelt dat in artikel 9 van het bestek was opgeno-men dat “de aannemer verantwoordelijk is voor de handelwijze zijner werklieden die, welke zich ongeschikt gedragen, hij op de eerste

Het Koetshuis van Kasteel Keukenhof is, net als de andere gebouwen op het domein, grondig gerestaureerd. Deze restauratie werd mogelijk dankzij de nabij gelegen

begraafplaats Duinhof. Dat klinkt niet erg logisch, maar toch is het zo.

16


Het kerkhof en de restauratie van het Koetshuis

aanzegging van den architect van het werk zal verwijderen en door geschikter doen vervangen. Er zal op het werk noch gerookt, noch sterken drank gebruikt mogen worden. Op eene boete van vijf gulden. Gedurende de schafttijden zal er één persoon op het werk moeten blijven en die werklieden welke hun eten op het werk krijgen, zullen zich niet buiten bepaalde afbakening mogen begeven op een boete als voren voor de overtreder. De boeten zijn ten voordele van de armen van de Gemeente Lisse en zullen op de verklaring van den Heer aanbesteder, den architect en den opzigter beloopen zijn zonder eenige wettelijke formaliteit. Bij elke termijn betaling zullen de boeten worden verrekend.”Maes: “In het hart van het gebouw bevindt zich nog steeds het oorspronkelijke koetshuis met rechts de grote stal voor zeven paarden, de opgang naar de hooizolder, die sinds veertig jaar als woning dienst doet, een kleine stal voor twee paarden (waarschijnlijk om dieren in qua-rantaine te kunnen houden) en een ruimte voor de min-dere rijtuigen. Links van het koetshuis bevonden zich de tuigenkamer en het woonhuis voor de tuinman met twee bedsteden, kelder, keuken met pomp en inpandig secreet wat voor die tijd een luxe was. Verder completeerden een ‘waschkamer’ jager en nog een secreet de vleugel. Nu zijn dit twee woonhuizen. De omsloten binnenplaats werd aan de westzijde afgesloten met een schuur annex gereedschappenruimte. Deze schuur is na 1920 tot woning verbouwd.

Het convenant tussen de betrokken partijen over de uitbreiding van de begraafplaats Duinhof heeft ervoor gezorgd dat het koetshuis, dat dringend aan herstel toe was, weer een waterdicht dak heeft en voor de toekomst is behouden.”

BinnenruimtesMaes vertelt ook dat niet alleen de buitenkant van het Koetshuis in 2002/2003 is aangepakt, maar dat ook de verwaarloosde binnenruimtes flink onder handen zijn genomen. Veel vrijwilligers hebben hier enorm veel uren ingestoken. Dat ging aanvankelijk vooral om leegrui-men, schoonmaken en het schilderen van plafonds en wanden, en daarna om het maken van de nieuwe familie-bruidsborden en het herbestraten van de gehele stal en binnenplaats.

Al met al vormt het Koetshuis nu een onderkomen voor feesten, concerten, symposia en lezingen. Het kwetsbare kasteel wordt sinds die tijd ontzien en alleen gebruikt voor de kleinere partijen. “En de kans bestaat dat er nog meer werk aan komt, want het plan is ook om de bin-nenplaats te overdekken zodat die ruimte veel vaker kan worden ingezet. Maar dat is nog toekomstmuziek.”

Tekst Arie in ’t Veld

17


HHaar eerste contact met Graaf Carel is in 1965. Hij was in het bezit van 2 Duitse doggen en lid van de Duitse Doggen club. Voor een voedingsadvies kwam hij in contact met de famile Donders te Vught, zelf ook doggen bezitters. Zij, Hennie was de penningmeester van de club en hij, Jacques, was keurmeester. Iedere week kwam Graaf Carel pens ophalen (boekmaag en lebmaag) en zijn standaard vraag was altijd: “Mag ik een sigaretje opsteken?”De vriendschap verdiepte zich. Als de graaf en gravin voor langere tijd op reis gingen, verbleven Jacques en Hennie op Zegenwerp om voor de honden te zorgen.

In 1994 overleed de gravin. Graaf Carel bleef alleen ach-ter en dat was iets wat hij absoluut niet kon. Hennie en Jacques konden dat niet aanzien en bekommerden zich om hem zo veel ze konden. Het duurde niet lang of zijn vraag aan hen was: Waarom komen jullie hier niet per-manent wonen? Het huis is groot genoeg en er is veel te doen.Later hebben ze wel eens gezucht: wat hebben we op ons genomen? 10 jaar lang hebben ze zich weggecijferd. Zelf nooit kinderen gehad, maar nu tóch een zorg. Want Graaf Carel was niet gewend om iets te doen. Hoewel hij zich niet echt feodaal gedroeg kwam het niet bij hem op om

Een dóódgoeie man!

Bij de inwoners van Lisse niet bekend, maar wel iemand met een grote staat van dienst als het gaat om de relatie tot Graaf van Lynden: Mevrouw Hennie Donders-Riemens.


18

bijvoorbeeld koffie te zetten of wat rommel op te ruimen.Hij las veel, liefst op het terras in de volle zon en was met weinig tevreden. Ook zijn dankbaarheid voor alles wat ze voor hem deden, is Hennie bijgebleven. Er ging geen avond voorbij dat hij, voordat hij naar bed ging, me even bedankte “voor alles”.

Zijn liefde voor beesten was legendarisch! Voor alle overleden honden, paarden en ezels werden grafstenen besteld. En als een hond zijn behoefte binnen deed, dan was het een ongelukje, maar straf kreeg de hond niet. De muizen konden rekenen op een stukje kaas. Kortom, mens en dier waren goed af bij Carel!

De laatste jaren van zijn leven bracht de Graaf door op bed en had hij 24 uur per dag verpleegkundige verzorging nodig. Hennie kon dat niet en gaf daarom leiding aan een groepje verpleegkundigen. Nu, ruim 10 jaar later heeft het groepje nog contact met elkaar en ieder heeft eigen herinneringen aan Graaf Carel.

Na het overlijden van Graaf Carel zijn Hennie en Jacques op Zegenwerp blijven wonen. In 2008 overleed Jacques en nu bewoont Hennie samen met 2 nichtjes de prachtig gerestaureerde woonboerderij. Op de vraag waarom Hennie er toen aan begonnen is, antwoord ze: “Na het overlijden van zijn vrouw kon ieder-een zien dat hij niet alleen kon zijn. Hij was niet gewend om zelf een huishouden te bestieren. We hebben ons min of meer over hem ontfermd en hebben ons ruim 10 jaar lang echt weggecijferd. Hij gaf daar veel genegen-heid voor terug, ook al had hij net als iedereen soms zijn onhebbelijkheden. Ach, het was een dóódgoeie man!”

In ons derde jaarboek (2009) beschrijft dr. Gerard Japsers het

grote aantal schilderijen dat sinds de Tweede Wereldoorlog het

kasteel heeft verlaten. In alle gevallen werden ze verkocht om

noodzakelijke inkomsten te genereren. En door die financiële

noodzaak werd niet altijd de hoofdprijs verkregen.

Eén van de meest waardevolle schilderijen in de verzameling was het ijsgezicht van Hendrik Avercamp, dat nu in het Los Angeles County Museum of Art hangt. Dr. Jaspers vermeldt summier over dit speci-fieke schilderij dat het gekocht werd door de antiquair Sam Nijstad.In het boek ‘Van Antiquair tot Kunsthandelaar’, uitgegeven door Uniepers in Abcoude, beschrijft de antiquair hoe het verder ging: “Eén van de weinige situaties waarin ik het absoluut niet eens was met mijn vader speelde zich af rond een wintergezicht, het meester-werk door Hendrik Avercamp, dat wij in 1949 voor 80.000 gulden kochten uit het bezit van Graaf van Lynden van de Keukenhof. Mijn vader bood het schilderij aan een goede vriend en bekend verzame-laar aan voor 90.000 gulden, maar naar mijn mening was het schil-derij meer waard. Mijn vader vond dat ik niet moest overdrijven, maar gaf mij de gelegenheid om het zelf te verkopen. Ik ging met de Avercamp naar de bekende Sidney van den Bergh in Wassenaar en vroeg 130.000 gulden. Nadat hij mij eerst voor gek verklaarde, was hij uiteindelijk bereid om 128.000 te betalen. Het schilderij werd één van de pronkstukken in zijn verzameling en tenslotte werd het verkocht aan de bekende verzamelaar Ed Carter in Los Angeles voor de prijs van 125.000 dollar! Ik had een grote winst gemaakt, maar Sidney van den Bergh een nog veel grotere. En beide winsten zijn niet te vergelijken met de winst die vandaag de dag gemaakt zou zijn...”Stelt u zich voor dat alle schilderijen, zoals in het boek door dr. Jaspers beschreven, niet verkocht waren maar nog in ons bezit zouden zijn: een Pieter Claesz. in de eregalerij in het Rijksmuseum, een Frans Hals, een Avercamp, een Droochsloot, een Van Honthorst, een De Lairesse en ga zo maar door. Wij zouden het Mauritshuis gelijk zijn! (Niet verwonderlijk ook, veruit het grootste deel van de [ver-kochte] schilderijen was geërfd van de verre voorvader jhr. Johan Steengracht van Oostcapelle, de grondlegger van het Mauritshuis.)


IJsgezichtHendrik Averkamp

Mevrouw Hennie Donders-Riemens

19


Vrijwilligers20


EEen van de vrijwilligers van het eerste uur bij Kasteel Keukenhof is Gerard Zoet (81), die nog altijd zeer actief is op het domein. Het gaat daarbij vaak om straatwerk. Daarnaast verricht hij tal van handen spandiensten en besteedt hij vooral tijd aan het werk in de kwekerij, samen met Bouwe de Vries.

“Ik was op een verjaardag toen Joop Schrama (een andere vrijwilliger van het eerste uur-red.) zei dat ik ook best wel wat op het kasteel kon doen. Ik ben toen een keer gaan kijken en meteen gebleven. De eerste klus was direct een forse. Samen met Dirk Ouwehand is toen de binnenplaats van het Koetshuis helemaal bestraat. Dat was een klus die dagen duurde. Het was ook een zware klus, met name voor Dirk, die maar liefst elf kuub zand verplaatste.” Gerard staat zijn mannetje als het op straten aankomt. Het straatwerk bij alle gebouwen van het kasteel heeft hij voor zijn rekening genomen, soms zelfs meerdere malen als er weer eens schade was ontstaan door bijvoorbeeld een vrachtwagen. “Ooit heb ik de bestrating bij het Washuisje vernieuwd. Ik heb de nieuwe bestrating helemaal ingewaterd voor de stevigheid en toen het klaar was… reed er een knoert van een vrachtwagen overheen… Ook hebben we al het beton uit het Washuis ‘gejekkerd’ en daarna heb ik de vloer betegeld. Vervolgens was het kantoor van Jan van Duyn (de beheerder van het buitengebied-red.) aan de beurt. Ook een hele klus, want de plavuizen die werden gebruikt waren verschillend van dikte.”En passant merkt Gerard op dat toen acht jaar geleden zijn vrouw overleed, er vanuit de Stichting een boom voor

haar nagedachtenis op het terrein werd geplant. “Een mooie rode beuk en ik ben daar nog altijd erg blij mee.”

De stratenmaker in hart en nieren heeft ook nog andere kwaliteiten. Zo brengt hij vele uren door op de kwekerij van het kasteel, doorgaans samen met Bouwe de Vries. “Ik denk dat er maar weinig mensen zijn die weten dat die kwekerij bestaat en waar die ligt. Hier wordt mate-riaal gekweekt om in de kasteeltuinen te gebruiken; ook is er onder andere de winteropslag van de kuipen met hortentia’s en er zijn jonge bomen aanwezig. De gespon-sorde beplanting voor wat nu de ‘Vuurwerkborder’ is in de ommuurde tuin, wordt onderhouden vanaf de eigen kwekerij, net als het zogenoemde ‘Ommetje van meneer’. De op de kwekerij aanwezige schaftwagen werd vervangen door een ander exemplaar en die werd danig opgeknapt. Zo werden de luiken in de kleuren van de Graaf geschilderd en toen de klus klaar was, werd het onderkomen door Ria Ouwehand tot ‘Villa Overduin’ benoemd.” Gerard is ook inzetbaar op allerlei andere gebieden, zoals bij de maandelijkse vrijwilligers natuurwerkdag en voor uiteenlopende taken bij de vele evenementen die door het kasteel worden georganiseerd. “En steeds samen met veel andere vrijwilligers. We wer-ken goed samen en de sfeer is prima. Natuurlijk is er wel-eens wat, zoals overal, maar dat komt steeds weer goed. En zo hoort het ook in een hecht team vrijwilligers!”

Tekst Arie in ’t Veld

Foto linksboven: Gerard aan het werk als stratenmaker. Rechts: Gerard en Bouwe op de kerstmarkt.

Al tien jaar zijn er veel vrijwilligers werkzaam voor het Kasteel Keukenhof. Ook in deze aflevering besteden we graag aandacht aan iemand uit die groep.

21


StinzenplantenHet bos rondom Kasteel Keukenhof is rijk aan stinzen-planten. De planten zijn karakteristiek voor het land-goed. Je kunt zeggen dat op het landgoed sprake is van een typisch ‘stinzenmilieu’, dat wordt gekenmerkt door een goed bewerkte, doorlatende bodem die kalkhou-dend en humusrijk is en niet snel uitdroogt. Het min of meer beschermde gebied en de juiste groeiomstandig-heden hebben ertoe bijgedragen dat de planten hebben kunnen overleven. Deze omstandigheden treffen we niet alleen aan op buitenplaatsen, maar bijvoorbeeld ook bij oude boerenhoeven, op kerkhoven en in pastorietuinen. Soms verspreiden bepaalde soorten zich spontaan in de omgeving.

Aronskelk, bos- en gele anemoon, bos- en sterhyacint, holwortel, kievitsbloem, knikkend vogelmelk, krokus, lelietje-van-dalen, lente- en zomerklokje, sneeuwklokje, sneeuwroem, winteraconiet, wilde narcis en vingerhelm-bloem: zomaar een greep uit de planten die tot de stin-zenplanten worden gerekend. De meeste stinzen bloeien

Verborgen Tuinen

Stinzenplanten zijn een eerste lentebode. Terwijl de rest van de natuur nog in rust is, steken sneeuw klokjes, krokussen en andere bol- en knolgewassen al hun kopjes boven de grond. Stinzenplanten vormen een bijzondere groep verwilderende voorjaarsbloemen en horen thuis op oude buitenplaatsen en bij de oude ‘stinzen’ (stenen huizen) in Friesland. In vroeger eeuwen werden de planten – vaak ook bollen – uit het buitenland gehaald en aangeplant op buiten-plaatsen. Daar hebben ze door de jaren heen standgehouden en zijn ze uiteindelijk verwilderd.

in het voorjaar, maar het zomerklokje bloeit in de vroege zomer, terwijl de sneeuwklokjes zich al in januari laten zien.

Landgoed KeukenhofOp het landgoed begint het seizoen dan ook vaak al in januari als de sneeuwklokjes (Galanthus nivalis) gaan bloeien. De sneeuwklokjes vindt u vooral in de vochtige bossen ten westen van het kasteel. In hetzelfde gebied staan her en der ook polletjes lilablauwe boerenkrokus-sen (Crocus tommasinianus), die al in februari bloeien. Met een beetje geluk vindt u er ook sneeuwroem (Chionodoxa) of een oosterse sterhyacint (Scilla siberica). Deze blauwe sterbloemen zijn opnieuw aangeplant rondom het beeld ‘Nereide op Triton’ (zie ook pagina 36-37).Achter het Frederik’s Hof staan veel inheemse vinger-helmbloemen (Corydalis solida). Deze lilapaarse planten staan vaak in de buurt van bosanemonen en boshyacin-ten. De meeste bosanemonen (Anemone nemorosa) zijn zui-ver wit, maar er staan ook enkele pollen met roze bloe-

22


Stinzenplantenmen. De bosanemoon breidt zich uit door ondergrondse wortelstokken .

De (blauwe) boshyacinten (Hyacinthoides nonscripta) bloeien begin mei uitbundig. Op de hellingen oostelijk van het kasteel staan duizenden lelietjes-van-dalen (Convallaria majalis). Na de bloei worden de zaden door vogels verspreid. De zuiver witte bloemen verspreiden een aangename geur.Het zomerklokje (Leucojum aestivum), een groot familielid van het sneeuwklokje, heeft zich langs diverse waterpar-tijen gevestigd. Ze kunnen wel 50 cm hoog worden en hebben drie tot zes klokjes per steel. De zaden van deze planten verspreiden zich via het water. De kievitsbloem (Fritillaria meleagris) houdt van vochtige plekken in het gras; de bloemen zijn paars en wit geblokt.Onder de beuken bij de westelijke zichtas groeit de geu-rende bostulp (Tulipa sylvestris). Alleen de bollen die op een zonnig en wat droger (warmer) plekje staan, komen tot bloei. De geur trekt bijen en hommels aan. Ondergronds maakt de bostulp zogenaamde stolonen, uitlopers die soms wel een halve meter verder weer boven komen en daar een nieuwe bol vormen.

In het bos groeien veel oude narcissenrassen, zoals de dichtersnarcis (Narcissus poeticus). De vorm ornatus is een vroeg type dat zich zelfs in donkere delen van het bos heeft weten te handhaven. Nu het bos is uitgedund, beginnen ze weer te bloeien. De unieke populatie van de

wilde, geelwitte trompetnarcis (Narcissus pseudonarcissus Princeps) bloeit met duizenden tegelijk in maart en april.

Met grote zorgvuldigheid worden de terreinen opge-knapt en/of opnieuw ingericht. Wij proberen daarbij deze bijzondere stinzenplanten te behouden.

Waar te zien?In de nabije omgeving zijn stinzenplanten te vinden bij het ‘Huys te Warmont’ en het ‘Huis te Manpad’ in Heemstede.

RondwandelingElk jaar is er in het voorjaar een rondwandeling onder leiding van een ervaren gids. Maar u kunt ook zelf op ont-dekkingstocht gaan. In het poortgebouw kunt u een flyer ophalen.

Bron: onder andere ‘Bollen in het bos’ (2013) van Eric Breed(© Kasteel Keukenhof 2013).

Tuinieren met stinzenplanten?Natuurlijk hoeft u geen landhuis te bezitten om in het voorjaar van stinzenplanten te kunnen genieten. De planten of verwilderingsbollen lenen zich uit stekend voor uw eigen tuin, ook op kleine schaal. Bij diverse tuincentra en kwekerijen kunt u terecht voor verwilderingsbollen.

Foto

Jan

Beel

en

Foto

Jan

Beel

en

23


0252 - 41 34 75 | w w w. b a a i j c a t e r i n g . n l

Voor verhuur van BBQ’s, biertaps, tenten, statafels, stoelen, serviesgoed enz...

...en het verzorgen van heerlijke buffetten, barbecues, drankenservice enz...

Baaij Catering verzorgt ook complete

BBQ-party’s op uw locatie

Ook dit jaarleveren wij weer

de mosselenvoor de

MOsselparty2 september 2014

op de Keukenhof

AW

GROEP

AWGROEN

AWHANDEL & LOGISTIEK

AW Groep • Leidsevaart 25, 2161 AS Lisse • Postbus 109, 2160 AC Lisse • T 0252 - 412946 • www.awgroep.nl

AW Groen is onderdeel van AW Groep en specialist in groot groenvoorzieningen. Wij voeren regelmatig projecten uit op het landgoed Keukenhof. Zo hebben wij de Nieuwe Plantage aangelegd en het groen bij ingang van het park op orde gebracht. AW Groen is er trots op bij te kunnen dragen aan het behoud van dit prachtige landgoed. Wij bedanken Stichting Kasteel Keukenhof voor de prettige samenwerking en het vertrouwen.

Groene vriend van Kasteel Keukenhof

AW VESSIESINFRA

AWGROND, WEG & WATER

De aangewezen partij op het gebied van infrastructuur

WandelpadenLandgoed Keukenhof vormt samen met het Keukenhof-bos en de natuurpaden een prachtig wandelgebied. Een gevarieerd landschap: een parklandschap in de directe omgeving van het kasteel met mooie tuinen, de Nieuwe Plantagie – een open ruimte omsloten door bos – en een bosrijke omgeving afgewisseld met weilanden. Het Laarzenpad (vrij toegankelijk) en het Natuurpad (alleen toegankelijk voor bezoekers van het landgoed) voeren door hakhoutbossen en weilanden, een al oud landschap. Het gebied herbergt vele vogels.

Bij het poortgebouw kunt u vragen naar een flyer met plattegrond van het Natuurpad. Andere kaarten kunt u vinden op onze website. U kunt de kaarten downloaden en printen: www.verborgentuinenkasteelkeukenhof.nl

BosuilenBosuilen zijn nachtdieren en hebben een mysterieuze uitstraling.

Dat we ze niet vaak zien komt niet alleen omdat ze ’s nachts leven, maar ook omdat ze – dankzij hun speciale donzen verendek – bijna geruisloos vliegen.Ook al zien we ze niet, rondom het kasteel kunt u ze ’s avond of ’s nachts regelmatig horen. Met hun

typische ‘oehoe’-geluid laten ze, vooral aan soort-genoten, weten dat ze er zijn. Om de uilen te helpen

overleven zijn recent een aantal extra uilenkasten op het landgoed opgehangen. Naast een bosrijke omgeving

heeft de bosuil een droge holte nodig om te kunnen broe-den. Op de website www.verborgentuinen.nl/fauna kunt u meer lezen over de bosuil.

Verborgen Tuinen

(Paeonia’s) in en rondom de Hofboerderij. Bloemenarrangeur Tineke Geerlings tovert de Hofboerderij om tot een ware bloemenoase. U krijgt zo een indruk wat er allemaal mogelijk is met deze mooie bloemen.

Wat is er te doen> Er zijn workshops op zaterdag en zondag. Deelnemers aan de

workshop ontvangen een pioenplant om thuis in de tuin te planten.

> Er wordt een bijzondere noviteitenhoek ingericht waar u de nieuwste soorten kunt bewonderen.

> U kunt de pioenen (zowel bloemen als planten) die op en rondom het landgoed worden gekweekt ter plekke aanschaffen in een speciale pioenencorner.

> Bezoekers aan de plantenshow kunnen meedoen aan een wedstrijd. Meer informatie hierover vindt u op onze website.

> U kunt een bezoek aan de pioenen combineren met een rond-leiding in het kasteel, de kunstexpositie van Cobra buiten, een wandeling in de kasteeltuin of over het natuurpad.

Meer informatieOpeningstijden: van 11 -17 uur (kassa open tot 16 uur).

Voor het laatste nieuws en programma, zie: www.verborgentuinenkasteelkeukenhof.nl

pioenenshow

De jaarlijks pioenen bloemen- en planten tentoon stel-ling wordt dit jaar gehouden van 6-9 juni. Vier dagen lang tonen diverse kwekers hun mooiste pioenen

Nieuwe Laarzenpad Kasteel Keukenhof, Hofboerderij Manege Puntenburg, Station

Onder: uilskuikens die op het landgoed zijn geboren (Foto Sjaak Hoeks)

25


Ets: Essenhakhoutleed

De essenhakhout-bossen op het landgoed zijn

aangelegd rond 1700. De hoge

waterstand in het ‘Lage Veen’ zorgde

er voor dat eiken en beuken slechts een

halve meter diep wortelden, wat niet erg bevorderlijk was voor de levensduur.

Het lag daarom bijna voor de hand om de

Lageveense polder in te planten met essen,

die daar wél gedijen en waarmee een

substantieel inkomen gerealiseerd kon

worden.

26

Kasteel Keukenhof | nummer 4

EEssenhout is snelgroeiend en taai en werd voorname-lijk gebruikt voor disselbomen voor de voertuigen en gereedschapsstelen. Het dunnere hout werd verkocht voor bonenstokken en bakkers stookten er hun ovens mee. Kortom, de hele boom leverde geld op.Jaarlijks werden een aantal percelen van het 70 ha grote areaal geheel gekapt en al het hout werd verkocht. Onder leiding van de notaris vond de verkoop van hout per kavel ter plekke plaats. Een kavel was ongeveer 300 m2 groot. Dirk de Boer beschrijft in het boek ‘Noordwijkerhout in de 20e eeuw’ de houtverkoping van 1922: Notaris van Pelt veilde in dat jaar in totaal zo’n 132 kavels tegen een gemiddelde prijs van 38 gulden per kavel. De notaris mocht voor zijn inzet een percentage van 9% rekenen. Ook ging 1% naar de armenkas. Het hout in de verkochte kavels werd afgezet door Arie Balkenende, die toen op het Hoogje woonde. Het afzetten van het hout was een vak op zich. De bijl moest vlijmscherp zijn. Hoe scherper de randen van de overblijvende stobbe hoe groter het aantal nieuwe uitlopers. Balkenende mocht tussen de 5 en 7,5% van de verkoopprijs berekenen. De totale opbrengst van de houtverkoop in 1922 was 5044 gulden. Vrijwilliger Gerard Zoet kan zich nog goed herinneren hoe het hele proces verliep. Zelf heeft hij ook veel gehakt. Nu nog koestert hij zijn vlijmscherpe hakbijl!

HoutkapNa de Tweede Wereldoorlog is de periodieke houtkap gestaakt. De exploitatie was niet meer rond te krijgen. In 2005 besloot de Stichting om de kapcyclus weer te herstellen. Niet in de eerste plaats om het gekapte hout te verkopen, maar om de cultuurhistorische en natuur-waarde van dit bijzondere bos te herstellen. Op het landgoed is ongeveer 70% van het totale Nederlandse areaal aanwezig, wat het alleszins de moeite waard maakt om het bos in stand te houden. Ook landschappelijk is essenhakhout interessant omdat het bijdraagt aan de afwisseling en de kleinschaligheid van het landschap. Daarnaast biedt hakhout een dynamische afwisseling. Het ene jaar is het terrein zo goed als kaal en binnen een paar jaar is het al weer een behoorlijk bos.

VogelsVogels gebruiken het hakhout als voedselbron en als schuilen broedgelegenheid. De hakhoutcyclus zorgt voor een wisselende vegetatie, waardoor per fase andere vogels waar te nemen zijn. Het eerste jaar na het afzet-ten valt er veel licht op de bodem. Hierdoor ontstaat een dichte vegetatie van zogenaamde ruigtekruiden. Hierin komen vogels voor als bosrietzanger, kleine karekiet en putter. Het tweede jaar na het afzetten begint het kronendak van de uitlopers zich al te sluiten en vinden vogels als rood-borst, merel en winterkoning een thuis. Na het derde jaar sluit het kronendak zich geheel en verandert de grondve-getatie. Er komen nu voorjaarsbloeiers, grassen en mos-sen, die weer andere soorten vogels aantrekken.

Na het vijfde jaar ontstaat een zogenaamd stakenbos: jonge uitlopers met een steeds hogere kroonlaag hebben een mindere bodemvegetatie tot gevolg, waardoor min-der vogels aanwezig zijn. Als het hout niet meer wordt afgezet, verandert het hakhoutbos in ‘opgaand bos’ met weer een andere vogeldichtheid en soortenrijkdom.

Essentaksterte (ETS)Essenhakhout is in veel opzichten uniek voor Nederland. En juist daarom is het jammer dat in 2010 voor het eerst de zogenaamde essentaksterfte werd geconstateerd. Deze schimmelziekte zorgt er voor dat het topdeel van de takken afsterven. Uiteindelijk heeft dit tot gevolg dat de boom in zijn geheel doodgaat. Er wordt gespeculeerd dat klimaatverandering, droge voorjaren en stikstofneerslag de aantasting bevorderen, maar dat is nog niet bewezen.Wat te doen? Acht jaar geleden is de kapcyclus weer inge-voerd. Berekeningen hebben aangetoond dat er met de houtopbrengst zo veel energie opgewekt kan worden dat het landgoed energieneutraal kan zijn. Het kaphout wordt geleverd aan de Meerlanden in Rijsenhout. Daar wordt het hout omgezet in biogas, dat vervolgens door Essent weer wordt terug geleverd aan het landgoed. Daarmee is de cirkel rond. De meest recente uitspraak van het Bosschap is echter duidelijk: 90% van onze essenhakhoutbossen zullen deze ziekte niet overleven! Bestrijding is niet mogelijk en inboeten met jonge essen is geen optie.

ElzenboschEr is wél een mogelijkheid om in plaats van essen bij-voorbeeld elzen aan te planten. De els gedijt ook goed op de veenachtige, natte bodem en heeft bijzondere eigen-schappen. Maar om nu 70 ha elzen aan te planten...Er is een concept ontwikkeld onder de naam Elzenbosch: een gedenkbomen bos. Het idee erachter is dat nabestaan-den een gedenkboom planten op de as van een gecre-meerde overledene. Hier is verrassend veel vraag naar en op die manier kan het Elzenbosch voor veel mensen naast de hoge natuurwaarde een extra dimensie krijgen.


27


WWij zijn in 2004 begonnen met het verwijderen van Amerikaanse vogelkers. Dat is een exoot, die in de jaren vijftig uit Amerika is ingevoerd met de bedoeling deze snelgroeiende boom tussen jonge dennen te planten. Door ze dicht op elkaar te planten werden de dennen als het ware omhoog geduwd en kregen ze lange stammen. De dennen werden gebruikt voor de mijnbouw.Het is gebleken dat de Amerikaanse vogelkers hier véél beter groeit dan in Amerika. Zo goed zelfs dat het een plaag is geworden. De boom laat geen ruimte voor zaai-lingen van inlandse bomen als beuk, linde en eik. Er staan daardoor wel heel veel bomen, maar dat wil nog niet zeg-gen dat het een vitaal bos is. Een Nederlands bos hoort vol te staan met mooie inlandse bomen. Bovendien heeft de vogelkers een lage natuurwaarde: hij trekt nauwelijks insecten aan, waardoor er geen vogels op af komen. Het is bij wet verplicht om deze exoot ‘te vuur en te zwaard’ te bestrijden. In dit geval wordt met vuur het gif Round-up bedoeld en met zwaard het ringen van de boom: een 5 cm dikke rand van de bast wegsnijden. De allerbeste remedie is de boom er met wortel en al uit te spitten. Dat hebben wij gedaan en met succes! Je ziet nu de zaailingen van eiken en beuken opkomen, de bodemvegetatie verandert ten goede en de biotoop herstelt zich weer. Nieuwe PlantagieWe hebben in 2009 de Nieuwe Plantagie opnieuw inge-richt. Hier stond in de oorlog een V1 installatie, die aan het eind van de oorlog is opgeblazen. Daardoor ont-stond een grote kale vlakte, die direct na de oorlog werd beplant met snelgroeiende berken en dennen. Door (te) weinig onderhoud was dit bos uit zijn krachten gegroeid en was ingrijpen noodzakelijk. We hebben besloten om hier een mooie bosakker aan te leggen met behoud van een aantal solitaire bomen. Deze akker heeft een hogere landschappelijke waarde dan voorheen.

Nieuwe aanplantWe hebben wél de verplichting op ons genomen om elders op het landgoed 1 hectare nieuw bos aan te plan-ten met passende bomen. Dat is inmiddels gebeurd

Bomen kappen: beleid of niet?Er zijn de laatste jaren heel wat bomen gekapt

op het landgoed. Wordt dat gedaan uit kostenbesparing met het idee: hoe minder

bomen, hoe minder onderhoud? Of wordt het uit gemakzucht gedaan in de trant van: ‘die boom

staat in de weg, dus weg er mee’? Nee dus, er ligt een duidelijk beleid aan ten grondslag.

28


en wel in de westelijke zichtas van het kasteel langs de spoorsloot. Als de bomen groter zijn wordt de bebouwing aan de overzijde van de Leidsevaart minder zichtbaaar. Op het grondlichaam naast de oprijlaan wordt het nieuwe museum gebouwd. Daar hebben we met pijn in het hart ongeveer 9 grote beuken en linden gekapt. Zodra het museum is gebouwd zullen rondom weer nieuwe bomen worden teruggeplant.In de westelijke zichtas van het kasteel zijn eind februari 12 grote beuken omgezaagd. Alle bomen waren aange-tast door honingzwam aan de wortels en zonnebrand aan de bast. Beide aandoeningen zijn dodelijk voor een beuk. Enkele maanden geleden waren er al 2 omgewaaid en dat heeft ons er toe doen besluiten om de rest nog vóór het broedseizoen zelf te kappen. ALS er zich een ongeluk voordoet, ben je als eigenaar aansprakelijk. Maar als je als eigenaar wéét dat de bomen ziek zijn en er gebeurt dan iets, dan ben je nalatig en dus strafbaar. Op dins-dag 11 maart werden door leerlingen van 7 scholen 25 bomen terug geplant. Dit zijn stuk voor stuk bijzondere bomen en vormen het begin van een arboretum. (Een arboretum is een verzameling van bijzondere bomen, die door de eigenaar gekoesterd worden.)

EssentaksterfteTussen Frederik’s Hof en de Stationsweg zijn een aantal essenbomen weggezaagd. Hier komt het nieuwe par-keerterrein met poortgebouw. Het is jammer dat dit moest gebeuren, maar de essen zijn aangetast door ETS (Essentaksterfte) en daardoor al ‘verloren’. We hebben deze houtkap inmiddels ook gecompenseerd nabij de spoorsloot (zie boven).De komende jaren gaan wij nog héél veel bomen verlie-zen door ETS. Deze dodelijke essenziekte wordt veroor-zaakt door een schimmel, die niet te bestrijden is. Het Bosschap gaat er van uit dat 90% van het totale essen-bestand zal afsterven. Een alternatieve boom is de els of winterlinde.

Beleid of niet?Er wordt dus niet lukraak gekapt en gezaagd, maar er is een duidelijk beleid. Op deze manier zijn de onder-houdskosten wel beduidend hoger dan wanneer we het bos het bos laten… onze onderhoudskosten zijn door dit bomenbeheer dan ook aanmerkelijk hoger dan elders. Maar we doen het uit liefde. Een bos is niet zo maar een verzameling van bomen. Het moet geholpen en cóntinue veredeld worden. Dat doet de natuur in Nederland niet (meer) zelf.Wij zijn officieel geregistreerd als bosbouwer. Dat geeft ons een extra verantwoordelijkheid voor de behande-ling van onze bosopstand. Wij laten ons adviseren door externe adviseurs met een grote staat van verdienste en bekendheid. Zij bezien de ontwikkelingen met grote belangstelling en goedkeuring.


29


De kamers zijn zeer romantisch ingericht, dus uw heerlijk avondje uit kunt u gewoon

voortzetten. En de volgende ochtend? Dan staat er een overheerlijk ontbijt voor u

klaar. Vanaf mei 2014 openen we onze Bed & Breakfast en kunt u van uw avondje iets

heel bijzonders maken.

Al lange tijd liepen Ton en Ellen Freriks rond met het idee om iets te doen met de

verdieping boven het bekende restaurant De Vier Seizoenen op ’t Vierkant in het

centrum van Lisse. In het najaar van 2013 werden de plannen concreter en werd

begonnen met het realiseren van een Bed & Breakfast. Er wordt hard gewerkt om deze

ruimte om te bouwen tot 4 moderne en romantische hotelkamers die via een eigen

ingang naast het restaurant zijn te bereiken. Als alles volgens planning gaat zal Bed &

Breakfast De Vier Seizoenen begin mei worden geopend.

“Met deze Bed & Breakfast breiden we onze service verder uit en spelen we in op

de vraag naar overnachtingsmogelijkheden met knusse en romantisch ingerichte

kamers. Lisse is als centrum van de Bollenstreek zeer aantrekkelijk voor dagjes

mensen, maar ook voor toeristen die langer willen blijven. Met de grote steden, de

zee, het strand, de duinen en mooie fietsroutes binnen handbereik.”

Bed & Breakfast

Restaurant – Bar

Romantisch dineren, met maar één wijntje erbij, want u moet nog rijden?

Dat is verleden tijd. U kunt nu heerlijk en zorgeloos genieten van onze

gerechten èn onze bijpassende wijnen, want daarna blijft u gewoon

overnachten in één van onze kamers boven het restaurant.

Heereweg 224 • 2161 BR Lisse • Tel. 0252 41 80 23 • www.restaurantdevierseizoenen.nl

Een genot om te eten, zowel lunch als diner!

Een wereldberoemd museum, in een wereldberoemd gebouw:

het Guggenheim Museum in New York is uniek in zijn soort.

De kunstcollectie in het iconische gebouw van de architect Frank

LIoyd Wright is een mekka voor kunstliefhebbers uit de hele wereld.

Beeldentuin van kunstenaars uit de Guggenheim-collectie en tijdgenoten uit de jaren vijftig

Derde editie Cobra buiten brengt Guggenheim-feeling naar Landgoed Keukenhof

Het Cobra Museum voor Moderne Kunst toont van 4 april tot en met 31 augustus 2014 topstukken uit de collectie van het Guggenheim Museum. De derde editie van de beeldentuin Cobra buiten op landgoed Keukenhof sluit inhoudelijk aan op de tentoonstelling in Amstelveen.

De tentoonstelling in het museum betreft de expositie Art of Another Kind. International Abstraction and the Guggenheim, 1949-1960. Deze is door het Guggenheim New York in 2012 samengesteld uit werken behorend tot de eigen collectie van het museum. Er zijn meer dan vijftig topwerken in de tentoonstelling opgenomen, waaronder werk van beroemde Europese en Amerikaanse schilders, zoals Willem de Kooning, Jackson Pollock en Mark Rothko. Hun werk laat zien waarom New York in de jaren vijftig de rol van Parijs overnam als centrum van de moderne kunst in de wereld. In deze tentoonstelling zijn niet alleen schilders maar ook beeldhouwers prominent aanwezig, zoals Louise Bourgeois, Eduardo Chillida en Calder. Samen geven deze kunstwerken een fascinerend tijdsbeeld van de ontwikkeling en opkomst van de naoorlogse informele schilderen beeldhouwkunst, waar Cobra een essentieel onderdeel van uitmaakte.

Derde editie Cobra buitenIn de beeldentuin van Kasteel Keukenhof staan dit jaar internationale en Nederlandse naoorlogse pioniers van

de beeldhouwkunst centraal met het accent op de jaren vijftig en zestig. Het is een bijzondere selectie van kunste-naars die in de Guggenheim-tentoonstelling zijn verte-genwoordigd, maar tevens wordt er aandacht geschon-ken aan beroemde en verwante Nederlandse tijdgenoten. De jaren vijftig waren roerige jaren: kunsthistorisch, poli-tiek en maatschappelijk. De derde editie van Cobra buiten zal hieraan speciale aandacht besteden bij de entree van de beeldentuin met fraai vormgegeven historisch (foto)materiaal. Centraal staan het belang en de schoonheid van de naoorlogse informele beeldhouwkunst, die Cobra buiten met het publiek wil delen.

Met deze derde editie van Cobra buiten sluit de beeldentuin aan bij de grootste blockbuster tentoonstellingen die het Cobra Museum ooit gemaakt heeft. Landgoed Keukenhof biedt de bezoekers van de tentoonstelling in het Cobra Museum met de door Guggenheim geïnspireerde beel-dentuin in 2014 een mooi verlengstuk aan. Het culturele verleden van het landgoed van Kasteel Keukenhof vormt een fantastische ambiance voor een presentatie van de meest vruchtbare en experimentele periode van de moderne beeldhouwkunst.

Cobra buiten wordt mogelijk gemaakt door de BankGiroLoterij

31


Champs des Réfuses

Voor een veelbelovend onderzoek naar diabetes enneuropathische pijn zoeken wij:

Patiëntenmet diabetes type 2(maximale leeftijd 75 jaar) en

pijnlijke diabetische neuropathie(zenuwpijn bij diabetes)

Voor deelname aan dit onderzoek aan het nieuwepijngeneesmiddel ARA290, ontvangt u een vergoeding.Daarnaast levert u een belangrijke bijdrage aan hetonderzoek en uiteindelijk de totstandkoming van dit

geneesmiddel.

Bent u geïnteresseerd in deelname dan kunt uvoor verdere informatie terecht bij:

Dr. M. van Velzen, onderzoekerAfdeling Anesthesiologie, LUMC te Leiden

[email protected] (voorkeur)of 071-5263359

ZATERDAG 8 JUNI 2013

Duin- enBollenstreek

Zandvoort ✱ Een stuurgroep vanhet Nationaal Park Zuid-Kennemer-land kiest voor de aanleg van eenecoduct over de spoorlijn Zand-voort-Haarlem met een fietspad bo-venlangs. Een duurdere variant methet verleggen van het fietspad onderde natuurbrug door haalde het niet.Het ecoduct komt ten westen van deBlinkberg, een hoge duinrug onge-veer halverwege het Visserspad tus-

sen Kraantje Lek en Zandvoort, terhoogte van het uitkijkpunt. Dieplek ligt min of meer in het verleng-de van de in aanbouw zijnde natuur-brug over de Zandvoortselaan.Prorail, dat de natuurbrug moetaanleggen, stuurt eind dit jaar eenkostenraming en een subsidieaan-vraag naar het ministerie van Infra-structuur en Milieu. De aanleg kostnaar schatting 3,4 miljoen euro. De

financiering is al geregeld.Het ecoduct over het spoor is hettweede element uit een project vanin totaal drie natuurbruggen, die deAmsterdamse Waterleidingduinenen het Nationaal Park Zuid-Kenne-merland met elkaar moeten verbin-den. Aldus wordt een aaneenslui-tend natuurgebied gecreëerd vanbijna 8000 hectare. Dieren krijgendaardoor een ruimer leefgebied, wat

de natuurwaarden ten goede komt.Recent verscheen echter een rapportvan de Raad voor de Leefomgevingen Infrastructuur (Rli), waarin devloer wordt aangeveegd met het totnu toe gevoerde beleid. Het nut vannatuurbruggen zou nooit weten-schappelijk zijn aangetoond. Voor-taan moet bekeken worden, aldus deraad, of andere maatregelen effici-enter zijn.

Aanleg ecoduct over spoor Zandvoort-Haarlem

Lisse ✱ Het sculptuur ’Gecontro-leerde vlucht’ van de Haarlemsekunstenaar Jan Jacob Mulder heeftde primeur. Het is het eerst ’overbo-dige’ kunstwerk dat een plaats heeftgekregen in het Champs des Refusés(Veld van de Geweigerden) op land-goed Keukenhof in Lisse. Een graaf-machine takelde het gistermiddagop zijn plek.Hoe een beeldentuin te vullen meteen nagenoeg lege portemonnee?Het briljante antwoord op die vraagbedacht conservator Gijs Stork vanStichting Kasteel Keukenhof: hetChamps des Refusés. Buitenkunstdie om wat voor reden dan ook ge-weigerd wordt – omdat het te con-troversieel is, of omdat het gewoonover is bijvoorbeeld – kan voortaanop landgoed Keukenhof terecht.,,Voor elk kunstwerk groot of kleinkunnen we een passende plek vin-den. De speeltuin is 230 hectaregroot’’, zegt Stork.Zijn idee bleek een schot in de roos.,,We zijn enorm blij met de moge-lijkheid die Kasteel Keukenhofbiedt’’, zegt Annemarieke Leen-dertz, collectiemanager beeldendekunst van de Rijksgebouwendienst.,,Vanwege de sinds 1951 bestaandepercentageregeling – waarbij bijnieuwbouw, verbouw of koop vanrijksgebouwen anderhalf procentvan de bouwsom moet worden be-

steed aan kunst – heeft de Rijksge-bouwendienst een enorme kunst-collectie. Nu het rijk volop gebou-wen aan het afstoten is, moeten weergens heen met al die kunstwer-ken. Als er binnen de eigen vast-goedportefeuille geen plekje is, rest-te tot dusver niets anders dan eendepot. Dankzij Kasteel Keukenhof

kunnen we de werken nu een prach-tige nieuwe plek in de openbareruimte geven.’’Zo ook ’Gecontroleerde vlucht’ dattwaalf jaar lang bij het gebouw vande Rijksluchtvaartdienst in Hoofd-dorp stond, maar weg moest omdatde dienst verhuist. En de volgendekunstwerken zijn al in aantocht.

Musea, gemeentes, de Rijksdienstvoor Erfgoed en verschillende be-drijven en banken hebben al interes-se voor het Lissese initiatief ge-toond.,,Duurzaamheid is vandaag het to-verwoord. Ook met kunst kun je datdus nastreven’’, zegt ConservatorStork. ,,En daarbij komt: Kasteel

Keukenhof is vanaf 1809 vergrootom ruimte te scheppen voor dekunstverzameling van de toenmali-ge eigenaar Johan Steengracht vanOostcapelle, de stichter van hetMauritshuis. Dit landgoed is kort-om bedoeld voor de verzamelaar.Dat Champs des Refusés, dat kloptgewoon aan alle kanten.’’

Een deel van 'Gecontroleerde vlucht' in de takels voor de reis naar zijn nieuwe bestemming. FOTO HIELCO KUIPERS

Kunst krijgttweede levenop landgoed

Paul de [email protected]

advertentie

Wassenaar ✱ De vestiging van eencasino aan de Rijksstraatweg in Was-senaar staat op losse schroeven. Defracties van WWW, CDA en Groen-Links geven aan tegen te zullenstemmen. Ze vormen een niptemeerderheid in de Wassenaarse ge-meenteraad.De fracties wijzen op de risico’s vangokverslaving en vinden dat Wasse-naar daar niet aan mee moet wer-ken. Daar komt bij dat een casinogeen goede uitstraling geeft aan deentree van het villadorp. Ze vrezenbovendien voor gevaarlijke ver-keerssituaties. ,,Exploitant Krijcogeeft wel aan dat er maar zo´n tach-tig bezoekers per dag zijn te ver-wachten’’, stellen de tegenstribbe-lende politici, ,,maar daar kan eenondernemer niet van leven. Krijco isgeen liefdadigheidsinstelling.’’

Corry van Amstel, directeur vanKrijco, betreurt de nieuwste ontwik-keling. ,,Verbazingwekkend’’, zegtze. ,,Eind vorig jaar is het collegevan B en W gevallen. Nu er eennieuw college is, liggen de kaartenopeens helemaal anders.’’ Van Am-stel begrijpt de bestuurders en poli-tici niet. ,,We bouwen een casinozonder toeters en bellen. We hebbentwee overlastgevende horecazakenin de omgeving opgekocht en werestaureren het verwaarloosde voor-malige restaurant Den Deijl, net alshet ernaast staande karakteristiekehuisje Hehe. De entree krijgt daar-mee een mooie uitstraling. Het istoch ongelooflijk dat Wassenaarhier nee tegen zou zeggen?’’Van Amstel benadrukt dat het bo-vendien niet om een nieuw casino inWassenaar gaat. ,,We zitten nu inDuinrell. We willen het casino al-leen verplaatsen.’’

Exploitant Krijco heeft volgens VanAmstel inmiddels hoge kosten ge-maakt. Onder meer door twee hore-cazaken en andere aankopen in hetgebied. Als het plan inderdaad gaatsneuvelen, kan Wassenaar rekenenop een schadeclaim. Dit vanwegetoezeggingen van het vorige college.Hoe hoog, weet Van Amstel nogniet.Het Wassenaarse gemeentebestuurbeseft dat haar een claim boven hethoofd hangt. Voor het CDA, WWWen GroenLinks is dat geen reden omtoch maar voor te stemmen. ,,Fou-ten die wethouders in het verledenhebben gemaakt, mogen ons nietgijzelen en tegenhouden. We moe-ten nú de juiste keuzes maken’’, al-dus CDA-fractieleider MeindertStolk. WWW reageert: ,,Een claim ismeestal eenmalig terwijl een casinoeen blijvende bron van conflicten enproblemen zal zijn.’’

Vestiging casino inWassenaar onzekerMarieta Kroft

Art Foundation

De beeldentuin in wording

Met de schenking van het beeld ‘Nereide op Triton’ door de Van Lynden Society (zie elders in dit magazine) is een start gemaakt met de eigen collectie. Maar hoe vul je een beeldentuin met een bijna lege portemonnee?

Champs des RéfusesConservator Gijs Stork is de bedenker van het ‘Veld van de Geweigerden’. De Rijksgebouwendienst, musea, maar ook andere instellingen, hebben enorme kunst-collecties waarvan maar een deel getoond wordt. Het grootste deel van die collecties staat opgeslagen in een depot. Kasteel Keukenhof biedt nu de mogelijkheid om deze kunstwerken te plaatsen en zo weer terug te geven aan de openbare ruimte. De sculptuur ‘Gecontroleerde vlucht’ van de Haarlemse kunstenaar Jan Jacob Mulder is het eerste kunstwerk dat een plaats heeft gekregen op de Champs des Réfuses. Daarna volgde een kunstwerk van Louise Schouwenberg: Bronzen plastiek met 6 ‘poten’. Daarna volgden onder meer werk van Paul de Reus en Pjotr Muller. De collectie zal verder worden uitgebreid.

TentoonstellingenNaast de (semi-)permanente sculpturen zijn er wisse-lende tentoonstellingen. Meer informatie vindt u op de website.

Rechts: bronzen beeld van Paul de Reus. Daarboven verdant sculptuur van Edward Clyde Thomson (links) en daarnaast

Vrouwenfiguur (brons) van M. Slappendel.Rechtsboven: artikel Paul de Vlieger in Duin- en Bollenstreek.

In de mooie omgeving van Kasteel Keukenhof ontmoeten kunst en natuur elkaar. De rust en harmonie van het landschap vormen een prachtig decor voor bijzondere beelden.

Foto

Pet

er v

an D

oorn

e

33


Kasteel Cultureel

Vooral de kleinkunstvoorstellingen van Eva Crutzen en Veronique Sodano waren goed bezocht en kregen enthousiaste reacties. De artiesten roemden de akoes-tiek en de sfeer van het Koetshuis: wie eenmaal hier opgetreden heeft wil graag nog eens terugkomen! De programmering op kerstavond van de Veronique Sodano Kerstshow was een experiment dat zeker een vervolg zal krijgen. Voor 2014 krijgt de bezoeker tot de zomer een gevarieerd en boeiend programma voorgeschoteld, zoals de Zweeds-Nederlandse troubadourmuziek van Cornelis Vreeswijk door de Andersons. Met als hoogtepunt een optreden van Jan Rot op 8 mei! De vaderlandse media zijn lyrisch over wat zij noemen ‘misschien wel de beste songschrijver van ons land’ en een ‘meestervertaler’. Jan Rot schreef meer dan driehonderd eigen liedjes, maakte voor Joop van den Ende drie bewerkingen van musicals. Bijzonder waren zijn vertalingen van klassieke muziek, zoals ‘een Hollands Requiem’ op muziek van Brahms en verder muziek van Schubert en Schumann. Sinds een paar jaar presenteert Jan Rot zich weer als soloartiest: met zijn programma ‘Nummerrr 1’, stort hij zich op alle nummer 1 hits, uiteraard alles in zijn vertaling. Met dit programma komt de grote entertainer en tekstvirtuoos naar Lisse toe en dat betekent ongetwijfeld weer een vol Koetshuis!

SalonconcertenNieuw afgelopen jaar was de aftrap voor een serie ‘Salonc oncerten’ in het Kasteel: een initiatief van Hagenaar Olaf van Hees. Voor de liefhebbers van muziek uit de 18e eeuw was het genieten geblazen. Onder de noemer ‘Café Haydn-Tea wit Jane’ werd de muziek van Haydn weergaloos vertolkt door een aantal zeer talentvolle jonge musici, waarbij ook de pianoforte een hoofdrol kreeg. Het nieuwe jaar werd letterlijk open-geblazen door musici van de afdeling Oude Muziek van

het Koninklijk Conservatorium en de Schola Cantorum Brasiliensis. Volgens organisator Olaf van Hees is nergens ter wereld zo veel talent op dit gebied aanwezig als bin-nen deze gezelschappen. Het grote aantal musici maakte het noodzakelijk dat er voor deze keer uitgeweken moest worden naar het Koetshuis. Hier kwamen de schitte-rende bewerkingen voor blazers prachtig uit. Wat Olaf van Hees ook duidelijk maakte, is dat deze muziek vooral met humor gebracht dient te worden. Het programma tot aan de zomer biedt een grote diversiteit: in februari ‘Early Romantics’, muziek van Schumann, Mendelssohn, Schubert en Hummel op twee historische pianofortes. Het laatste Salonconert vindt zaterdag 26 april plaats in het kasteel waarbij de Classical Romantics centraal staan: het programma ‘The Forgotten Link’wordt uitgevoerd door het ‘De La Haye Pianotrio, internationale topmusici op pianoforte, viool en violoncello.

JazzIn het afgelopen seizoen werd ook gestart met een tweetal Jazzconcerten: Hot Club de Frank had de eer om hiervoor de primeur te hebben. De ervaren muzikanten boden een scala aan stevige ritmes, afgewisseld met relaxte jazz, dat ook nog eens met veel enthousiasme gebracht werd. Yvonne Weijers speelde in november bijna een thuiswedstrijd: een combinatie van jazz en latin. De positieve reacties geven de organisatie het ver-trouwen dat ook in 2014 veel jazzliefhebbers de weg naar het Koetshuis weten te vinden. Een drietal concerten, waaronder de ‘one en only’ Clous van Mechelen in maart en op 21 april Alice in Dixieland met een mix van dixie-land, swing, mainstream, musical en bebop. De cyclus wordt voor de zomer afgesloten met een optreden van het Bob Rigter Kwartet: een nadere omschrijving is eigen-lijk niet nodig, want deze Noordwijker is een begrip bij de liefhebbers. Tekst Harry van den Aardweg

Waardering voor veelzijdig Kasteel CultueelNaast de vertrouwde klassieke programmering heeft de bezoeker uit de regio – en van daarbuiten – het afgelopen jaar kennis kunnen maken met andere facetten van het culturele leven in en rond Kasteel Keukenhof.

Foto Gerda Wassenaar

34


De klassieke concerten hebben inmiddels een niet meer weg te denken plaats veroverd in de Bollenstreek en we kunnen rekenen op een groot aantal trouwe bezoekers. We zijn er ook best wel trots op, dat we ondanks alle bezuini-gingen in de culturele sector, nog steeds deze concerten kunnen en mogen organiseren en op zo’n fraaie locatie.

Het seizoen 2013-2014 loopt alweer ten einde. We kijken terug op een succesvol seizoen, met dit jaar voor het

eerst ook een kinderconcert. In april bieden we weer een podium aan een aantal laureaten van het Prinses Christina Concours. Het blijft ons veel voldoening geven als we jon-geren die als Conservatoriumstudent of laureaat van het Prinses Christina Concours bij ons geweest zijn, terug te zien op de grote podia. We hopen daar ons steentje aan te kunnen blijven bijdragen. Uiteraard kunnen we dat niet zonder steun van de Stichting Landgoed Keukenhof en uw aanwezigheid als publiek.

Foto

Ger

da W

asse

naar

35


Van Lynden Society

In 2014 viert de

Van Lynden Society haar

vijfjarig bestaan. Dit feit

wordt extra luister

bijgezet door de

schenking van

‘Nereide op Triton’, een

beeld van kunstenaar Nic

Jonk. Het beeld werd op

14 januari onthuld.

Keukenhof verwelkomt…‘Nereide op Triton’

Marina Collier-de Vreede (voorzitter van de Van Lynden Society) bij het beeld.

Robert en Dieuwke van der Mark. Fo

to P

eter

van

Doo

rne

Buitenplaats Keukenhof was in vroeger tijden een plek om vrienden te ontmoeten en samen te genieten van cul-tuur, literatuur, poëzie, tuinarchitectuur, bloemen, plan-ten en beeldende kunst. Sinds het landgoed in eigendom is van de Stichting Kasteel Keukenhof is gestaag gewerkt aan het herstel van gebouwen en het omringende land-goed. Met de restauratie van het kasteel in 2011 is de buiten plaats van weleer in oude glorie hersteld: een plaats om aangenaam te verpozen, van cultuur en natuur te genieten en vrienden en bekenden te ontmoeten. Een historische omgeving én weer bruisend van leven.

BeeldentuinNaast de tijdelijke tentoonstellingen, georganiseerd door Cobra buiten en de Keukenhof Art Foundation, expo-sities van kunst in bruikleen, wordt met het plaatsen van ‘Nereide op Triton’ een start gemaakt met een beelden-tuin waarvan het beeld eigendom van het landgoed is.

‘Nereide op Triton’ kan niet alleen gezien worden als een symbolische verbinding van verleden en heden, maar ook als een symbolische verbinding met de bloemen-tentoonstelling. Precies vijftig jaar geleden, in 1964, werd door de gemeente Lisse aan het jubilerende Keukenhof ‘De hurkende figuur’ van Nic Jonk geschon-ken. Uit een artikel uit de Leidse Courant van 3 april 1964 blijkt dat de gemeente destijds de sculptuur voor 17.000 gulden heeft aangekocht.‘Nereide op Triton’ is een echte blikvanger en heeft een prominente plek gekregen in de tuin voor het kasteel, dicht bij de Stationsweg. “Het is absoluut een verrijking van het landgoed en op de huidige locatie gezichtsbepa-lend. Een landmark als dit gaat iedere voorbijganger zich herinneren. Op den duur wordt het een onlosmakelijk onderdeel van ‘Gezicht op Keukenhof’”, aldus Herman Hollander in zijn dankwoord aan de Van Lynden Society.

Blauwe bloemenzeeDe firma C.S. Weijers en Co heeft circa 40.000 bollen geschonken die worden geplant rond de heuvel waarop het beeld is geplaatst. Deze bollen, Scilla siberica of ‘oos-terse sterhyacint’ bloeien in april. In die tijd zal het beeld in een blauwe bloemenzee staan. Het sluit mooi aan bij het gedachtegoed van Nic Jonk: “Kunst ontstaat door de omgeving van de kunstenaar, een omgeving die hij zelf creëert”. Wij draaien het om en herschikken de omgeving rondom het beeld. Op deze wijze wordt het beeld ook opgenomen in onze bloembollencultuur.

Aarde en water‘Nereide op Triton’ bevindt zich in goed gezelschap: op het landgoed staat al een beeld van Nic Jonk. Dit beeld is eigendom van het echtpaar Van der Mark en staat bij de vijver. Robert van der Mark vertelde dat bij de vader van Dieuwke van der Mark-Bet thuis vroeger een aantal beelden van zijn oude schoolvriend Nic Jonk stond. Een daarvan was een kleine uitvoering van het beeld ‘Nereide

op Triton’ . Mijn vrouw en ik vonden dat beiden een prachtig beeld. Na het overlijden van de heer Bet is het beeld binnen de familie vererfd en het is ook een soort familiesymbool geworden. Wij zijn jaren later zelf op zoek gegaan naar een exemplaar van het beeld en hebben er een gevonden op een veiling. Dit vormde weer de aanleiding om eens in Grootschermer op bezoek te gaan bij het Museum en de Beeldentuin van Nic Jonk. Daar sloeg de vonk echt over en werd er een exemplaar van ‘Aarde en Water’ bijgekocht. Dat beeld wilden wij met anderen delen en heeft nu een prachtplek bij de vijver voor het kasteel.

Van Lynden SocietyDe Van Lynden Society is een exclusief platform, dat bedrijven nauw wil betrekken bij Landgoed Keukenhof. Om haar missie te verwezenlijken organiseert de Society exclusieve bijeenkomsten en activiteiten voor haar leden, variërend van net-werkbijeenkomsten tot ontbijtworkshops, met een zakelijk, cultureel en/of verbindend karakter. Het lidmaatschap vereist een actieve betrokken-heid bij bijeenkomsten.

De lidmaatschapsinkomsten en de eventuele bij-dragen voor activiteiten die de Van Lynden Society organiseert, komen ten goede aan Landgoed Keukenhof. Zo dragen de leden van de Society bij aan de maatschappij en het behoud van een historische, exclusieve buitenplaats, hun Kasteel Keukenhof. Het heeft inmiddels al geleid tot verschillende schenkingen, waarvan ‘Nereide op Triton’ er een is.

Nic JonkBeeldhouwer/schilder Nic Jonk (1928-1994) staat bekend om zijn plastische beeldhouwwerken met rondingen, die in brons zijn gegoten. Hij behoort met Auke de Vries en Arthur Sproncken tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst.Jonk is opgegroeid in het Noord-Hollandse Schermer, een waterrijk poldergebied. Tijdens zijn studie aan de Kunstnijverheidsschool in Amsterdam kwam hij in contact met het werk van Henri Laurens en Aristide Maillol, die zijn belangrijkste voorbeelden werden. Al snel vond hij zijn eigen richting in vloeiende, gladde en abstraherende vormen. Hij wilde zijn gevoel van verbondenheid met de oermens in het werk laten uitkomen en gebruikte mythologische verhalen als kader voor zijn sensuele onderwerpen: de vrouw, liefde en vruchtbaarheid. Een ander belangrijk element is water, te zien in de golvende vormen die zijn werk zo kenmerken. In 1965 vestigde hij zich in Grootschermer, waar hij een beeldentuin aanlegde. Het bijbehorende museum is nog steeds geopend. In zijn latere leven bleek in Nic Jonk ook nog een getalenteerd schilder te schuilen. http://www.nicjonk.nl

Nereïde is een maan van Neptunus. De maan is in 1949 ontdekt door Gerard Kuiper. Nereïde is genoemd naar de nimfen van de zee uit de Griekse mythologie. De Nereïden waren de vijftig dochters van Nereus en Doris. Ze worden veronder-steld blauwe haren te hebben. Elke nimf vertegenwoordigt een facet van het zeeleven zoals golven, kusten en stranden en/of vaardigheden van zeelui, zoals kracht, snelheid, bekwaam-heid enz. Ze wonen samen met hun vader in een zilveren grot op de bodem van de Egeïsche Zee.

37


ZATERDAG

24 MEI2014

KOOPNU

TICKETS!

Station Lisse heeft een nieuwe

bestemming. In maart heeft

het zijn deuren geopend als

dagrestaurant. Velen hebben

zich al laten verrassen door het

vriendelijke, duurzame karakter. Op

16 april wordt het station officieel

geopend door mevr. L. Spruit,

burgemeester van Lisse.

Het voormalige Nederlands spoorwegstation is gelegen op het landgoed van Kasteel Keukenhof en een van de meest karakteristieke gebouwen van de gemeente Lisse. Het is gebouwd in 1905 en ontworpen door de bekende architect Margadant, die ook het station van Haarlem heeft ontworpen. Het ligt net buiten de bebouwde kom en op steenworpafstand van Kasteel Keukenhof. Het sta-tion heeft officieel dienst gedaan als treinhalte tot 1957. Nadat er enige tijd een restaurant in was gevestigd, is het gebouw sinds augustus 2013 weer volledig in beheer van Kasteel Keukenhof.

DagrestaurantMet de hulp van vele vrijwilligers is het station opgeknapt en is een compleet vernieuwde horeca-locatie gecreeërd.Station Lisse heeft sinds 1 maart zijn deuren weer geopend. In het nieuwe dagrestaurant zwaaien Gerda Stuut en Willem-Jan Lammers de scepter. Samen met hun medewerkers verrassen zij u met bijzon-dere gerechten bij de koffie, tijdens de lunch, in de mid-dag bij de thee of tegen de avond bij de borrel.

De vele authentieke details maken het een bijzonder gebouw. Vrijwilligers maken het terrein schoon.

39


BloemendorpLisseHet hele jaar kleurrijk!

www.vvvlisse.nl

GRATISPLATTEGROND&5 FIETSROUTESMeer gratis fi ets- en wandel-routes op www.vvvlisse.nl

Fietsend genieten!Door de centrale ligging van Lisse is het bloemendorp ideaal als

uitvalsbasis voor het maken van prachtige fi etsroutes. Door het

eenvoudige fi etsknooppuntnetwerk fi etst u heel eenvoudig een

route door de nummerbordjes te volgen. Hieronder staan gratis de populairste fi etsroutes.

Hollandse Bloemenroute (32 km.)

91 57 55 54 25 5176 78 85 86 77 76

68 67 59 58 55 4991

Dorp & Stad Leiden route (41,4 km)

91 57 54 25 8 928 40 39 81 78 76

68 56 58 55 49 91

Hollandse Plassen route (38,5 km)

91 49 40 13 21 1887 67 68 69 70 81

84 86 90 22 21 3683 82 72 76 15 4411 48 40 49 91

Dorp & Stad Haarlem route (44,8 km)

91 49 40 48 47 8643 32 22 63 62 64

20 65 66 74 59 5855 57 91

Hollandse Kust & Duin Route (34,8 km)

91 49 40 13 12 1716 11 44 86 43 42

69 75 74 59 58 5557 91

Hollandse Bloemenroute (32 km)

91

Evenementen in Lisse In bloemendorp Lisse worden veel activiteiten georganiseerd. Hieronder vindt u een aantal activiteiten. Voor het volledige aanbod kunt u terecht op www.vvvlisse.nl

Meer gratis fi ets- en wandel-

Zomerse gezelligheid op ‘t VierkantL 20 maart tot 18 mei Bloementuin Keukenhof 12 & 13 april

Hollands winkelweekend 19 april

Kindercorso & Mozaiekroute 26 april

Lisse kleurt Oranje 2 & 3 mei

Corsomarkt 3 mei

Bloemencorso Bollenstreek Lisse viert de zomer

9 juni Blaaskapellenfestival 11 & 12 juli

Smaak van Lisse 1 t/m 3 augustus Castlefest 23 t/m 31 augustus Kunst in Duin 2014 13 september Open Monumentendag 18 t/m 25 september Feestweek Lisse

Lisse viert de herfst 11 & 12 oktober Bollenweekend (een kleurrijk

voorjaar begint in de herfst) 25 oktober

HalloweenLisse viert de winter 15 november

Intocht Sinterklaas 13 december

Kerstmarkt

LL

20 maart tot 18 mei Bloementuin Keukenhof Bloementuin Keukenhof 12 & 13 april

Hollands winkelweekend

Hollands winkelweekend 19 april

Kindercorso & Mozaiekroute



Kindercorso & Mozaiekroute 26 april

Lisse kleurt Oranje

Lisse kleurt Oranje 2 & 3 mei

Corsomarkt

Corsomarkt 3 mei

Bloemencorso Bollenstreek

Bloemencorso BollenstreekLisse viert de zomer

Lisse viert de zomer 9 juni

11 & 12 juli

1 t/m 3 augustus Castlefest Castlefest

23 t/m 31 augustus Kunst in Duin 2014 Kunst in Duin 2014 13 september Open Monumentendag

Open Monumentendag 18 t/m 25 september Feestweek Lisse Feestweek Lisse

Lisse viert de herfstLisse viert de herfst

11 & 12 oktober Bollenweekend (een kleurrijk

Bollenweekend (een kleurrijk

voorjaar begint in de herfst)

voorjaar begint in de herfst)

voorjaar begint in de herfst) 25 oktober

Halloween

HalloweenLisse viert de winterLisse viert de winter

Lisse viert de lente

Lisse viert de zomer

Lisse viert de herfst

Lisse viert de winter

Kasteel Keukenhof ligt als een groene parel tussen de Haarlemmermeer en de kernen van Lisse, Teylingen, Hillegom, Noordwijkerhout en Noordwijk. Het ligt dicht bij de kuststrook. Een bezoek aan Kasteel Keukenhof is goed te combineren met een uitstapje in de directe omgeving.

Kasteel Keukenhofen omgeving

Lisse

Fietsend door de Bollenstreek

Elk jaar genieten vele toeristen van de schitterende Bollenstreek. Vervoermiddel bij uitstek is de fiets. Wilt u als inwoner van de Bollenstreek de omgeving eens per tweewieler ontdekken? Dan zijn onderstaande fietsrou-tes zeer de moeite waard! Volg gewoon de fietsknoop-punten en laat u verrassen door al het moois wat onze streek te bieden heeft.

Hollandse Bloemenroute

Hollandse Kust en Duin route

Hollandse plassenroute

Dorp en Stad Leiden

Dorp en Stad Haarlem

Meer gratis wandelen fietsroutes zijn te vinden op www.vvvlisse.nl

‘Tulipman’ bezoekt geboortedorp!Zaterdag 3 mei Egbert van ’t Oever, Bastiaan Ragas, Martin Hersman, Harry Mens… Bekende personen die allen uit Lisse komen. Maar wist u al dat Lisse ook een eigen actieheld heeft? Kunstenaar GabyGaby creëerde ’Tulipman’: een stoere tulp die de wereld behoedt voor o.a. kwaadaardige pinguïns en haaien. Na exposities gehad te hebben in New York, Dubai en Miami, is Tulipman op 3 mei te zien tijdens het Bloemencorso Bollenstreek. Daar zal hij op de corso wagen van Lisse zijn supertalent laten zien en weer nieuwe energie halen uit het enthousiasme van de duizenden (inter)nationale bezoekers. Wilt u nu alvast kennismaken met kunstenaar GabyGaby en zijn project Tulipman? Bezoek dan tussen 17 april en 27 juni de expo-sitie op het gemeentehuis van Lisse.

Houd facebook.nl/kleurrijklisse goed in de gaten voor meer leuke acties rondom Tulipman!

40

EvenementenkalenderWilt u op de hoogte worden gehouden van alle leuke evenementen in Lisse en omgeving? Bezoek dan de website van VVV Lisse www.vvvlisse.nl of like ons op facebook.com/kleurrijklisse.

Varen Bollenstreek24 maart t/m 18mei – elke woensdag en zondagEen unieke beleving; de bloeiende bollenvelden ontdek-ken vanaf het water. Met kleine of grote groepen heeft u de mogelijkheid om vanuit Noordwijkerhout een heerlijk ontspannen vaartochtje met schipper te maken. Onderweg vertelt de schipper u prachtige verhalen over de omgeving en de geschiedenis.De vaartocht duurt ongeveer anderhalf uur en is mogelijk op elke woensdag om 13.30 uur en zondag om 11.00 uur in het bloemenseizoen van 24 maart tot en met 18 mei. Reserveren kan via VVV Noordwijkerhout, Dorpsstraat 8, telefoon 0252 - 372096. Opstapplaats is NH Leeuwenhorst aan de Langelaan 3 in Noordwijkerhout.

Noordwijkerhout CulinairZaterdag 9 en zondag 10 augustusInmiddels uitgegroeid tot een immens populair en smakelijk evenement voor iedereen die van gezelligheid en lekker eten en drinken houdt. De Steeg, rondom de karakteristieke Witte Kerk, wordt weer omgetoverd tot een groot en swingend terras, waar je twee dagen lang kunt genieten van een gevarieerd aanbod aan culinaire hapjes en uitdagende gerechten. Zaterdag van 16.30 tot 23.00 uur, zondag van 15.00 tot 21.00 uur.

ClowntjesdagZaterdag 2 augustusOp deze dag staat het centrum van Noordwijkerhout volop in het teken van clowntjes! Alle kinderen t/m 12 jaar kunnen zich hier van 11:00 tot 16:00 vermaken. Het schminkteam zit van 10:30 tot 15:30 klaar om de kinderen te schminken als clown. Ben je geschminkt, dan kun je gratis deelnemen aan de activiteiten. Zin in een ritje in de draaimolen? Of liever eendjes vangen? Springen op het luchtkussen kan ook! Als je even bij wilt komen, dan kun je gezellig met andere kinderen wat gaan drinken op het limonadeterras. Kom je ver-kleed als clown, dan wordt het extra gezellig!

Verlicht bloemencorso van de BollenstreekVrijdag 2 meiVanaf 21.00 uur trekken de feestelijk verlichte praal-wagens met als thema ‘Energie’ door het centrum van Noordwijkerhout. Vanaf 14.00 uur vinden er diverse feestelijke activiteiten rond de Witte Kerk van Noordwijkerhout plaats en vanaf 18.00 uur staan de praalwagens opgesteld in het centrum van het dorp.

Eigen kledinglijn voor LisseAls Lisser bent u natuurlijk trots op uw

geboortedorp. En terecht, want Lisse is een prachtige plaats die internationaal bekend staat om zijn bloemenpracht.

Binnenkort zijn er bij de VVV stoere shirts en truien van Lisse te koop. Leuk om aan iemand anders of uzelf cadeau te doen. Laat zien dat u uit Lisse komt en loop eens bij de VVV naar binnen!

Noo

rdw

ijker

hout

Noo

rdw

ijker

hout

41


Maak kennis met onze TULPENPLUKTUIN! Een emmer vol… zelf kiezen en plukken. Met dit magazine in uw hand:

Geen €7 ,-- maar slechts €5 ,--

WESTELIJKE RANDWEG 2 - LISSE Aanbieding geldig de eerste twee weken van mei 2014

Zolang de voorraad strekt / de natuur het toelaat

MAAK DE CLICK MET FLYNTHWWW.FLYNTH.NL/LISSE

Postbus 6 • 2160 AA Lisse • Telefoon (0252) 43 47 77 • Fax (0252) 43 46 77 • www.hobaho.nl • [email protected]

Verbindt • Adviseert • Organiseert

Stichting Kasteel KeukenhofDe laatste graaf – J.C.E. Graaf van Lynden – heeft in zijn testament bepaald dat het landgoed met kasteel, tuin en inboedel voor de toekomst in de huidige staat behouden moet blijven. Tot veler verrassing bleek Stichting Kasteel Keukenhof de erfgenaam van het landgoed.

DoelstellingStichting Kasteel Keukenhof heeft als missie het kasteel en het landgoed, waarop 18 rijksmonumenten staan, te restaureren en te behouden voor volgende generaties. Om deze restauratie te kunnen financieren worden vele evenementen en activiteiten op het landgoed georgani-seerd in verschillende thema’s: kunst, cultuur, flora en fairs. Het doel van deze activiteiten is om de missie te kunnen financieren, niet om winst te maken.

VriendenDe Stichting Vrienden van Kasteel Keukenhof heeft als doelstelling het verlenen van steun aan kasteel en landgoed Keukenhof. Zij doet dat onder meer door het werven van vrienden en het organiseren van activiteiten speciaal voor vrienden en sponsors.

Steun uw Kasteel KeukenhofEr zijn vele manieren waarop u ons kunt steunen: door u in te zetten als vrijwilliger, door vriend te worden, spon-soring of door een schenking of nalatenschap. Maar u kunt ook een Zocherbank schenken. Wilt u meer weten over de mogelijkheden, kijkt u dan op onze website.

Contact- en adresgegevensStichting Kasteel KeukenhofKeukenhof 1 | 2161 AN LisseT 0252-750 [email protected]

Lezersservice Colofon

Nummer 4 | voorjaar 2014Het magazine van Kasteel Keukenhof is een uitgave van Stichting Kasteel Keukenhof en biedt achtergrondinforma-tie en nieuws over de vele activiteiten die op het landgoed plaatsvinden. Het magazine verschijnt twee keer per jaar: in september (najaar-winter) en in maart (voorjaar-zomer).

RedactieHerman Hollander, Hella Radic, Gusti de Schipper, Arie in ’t Veld en Jack de Vroomen (hoofdredacteur)

VormgevingGusti de Schipper grafische vormgeving

DrukkerijDruno en Dekker drukkers, Noordwijkerhout

TekstenMarina Collier-de Vreede, Herman Hollander, Melchior Pabst, Arie in ’t Veld. Met dank aan Louis en Ingeborg van Trigt.

FotografieHella RadicMet bijdragen van Els Bax, Jan Beelen, Eric Breed, Peter van Doorne, Renée Korbee, Rob van der Linden, Remco Out, John van Schaik, Arie in ’t Veld, Gerda Wassenaar.

De redactie heeft geprobeerd van alle afbeeldingen de rechthebbenden te achterhalen. Dat is niet in alle gevallen gelukt. Wie kan aantonen recht te hebben op een of meer afbeeldingen in dit nummer zonder door de redactie te zijn benaderd, wordt verzocht zich binnen twee weken na het verschijnen van dit nummer bij de redactie te melden.

UitgeverStichting Kasteel KeukenhofKeukenhof 1 | 2161 AN Lisse

© 2014 Stichting Vrienden van Kasteel Keukenhof Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en redactie hebben de in deze uitgave opgenomen informatie met de nodige zorg gecontroleerd, maar kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onverhoopte onjuistheid en/of onvolledigheid van de informatie.

44

Food - Drinks - Non Food - Fresh & FrozenAgent Pilsener

flexibeledagelijkse

(vers)serviceHorescaHorecavolevertdagelijksaan • hotels • restaurants • (eet)cafés • sportkantines • sportcentra

• bed r i j fs rest au rant s • re c reat i e • c ate r i ngbedri j ven • s c ho len

• s chouwburgen • veren ig ingen • c afetaria’s • se i zoenbedri j ven

T (071) 541 20 11 • F (071) 541 07 [email protected] • www.horesca-horecavo.nlFood - Drinks - Non Food - Fresh & Frozen

Zowel Pasen als Moederdag wordt dit jaar weer feestelijk gevierd bij Kasteel Keukenhof.

Verras ook uw gezin, familie of vrienden en nodig ze uit voor een heerlijke High Tea die

speciaal op 2e Paasdag en op Moederdag wordt georganiseerd. Combineer deze feestelijke

High Tea met een rondleiding door het kasteel, een wandeling in het park of een bezoek aan

de kunsttentoonstellingen en maak uw bezoek compleet! Meer informatie over de geplande

activiteiten kunt u vinden op onze vernieuwde website www.kasteelkeukenhof.nl. Reserveer vandaag nog, want vol is vol.

Kasteel Keukenhof - Keukenhof 1 - Lisse - 0252 750 690 - [email protected] - www.kasteelkeukenhof.nl

High Tea

2e Paasdag en Moederdag

€ 23,95 p.p.

Reserveer snel!

Magazine Kasteel Keukenhof 4

Documents

Transcript of Magazine Kasteel Keukenhof 4