Antilliaans Dagblad Maandag 21 maart 2011 17

LiteratuurAntilliaans Dagblad Maandag 21 maart 201116

Literatuur

Drie jaar voor het in-gaan van de statusaparte op 1 januari1986, verscheen deeerste Arubaanse li-

teraire bloemlezing ‘CosechaArubiano’ waarin de balans werdopgemaakt van de lokale litera-tuur tot dan toe. Er werd een keu-ze van zesendertig auteurs in op-genomen. Op 16 november2007, ruim twintig jaar later, ver-zorgde de Arubaanse auteur Qui-to Nicolaas een voordracht onderde titel ‘Eeuwige stem uit ons ver-leden’ bij welke gelegenheid hijeen lijst van niet minder dan on-geveer honderd lokale auteurspresenteerde. Een bijna verdrie-voudiging van het aantal in de‘Cosecha Arubiano’ geoogste -die overigens geen volledigheidnastreefde en de lijst van Nico-laas wel - wat dus in een redelijkeverhouding stond met de in-middels nagenoeg verdubbeldebevolking op het eiland.

Een inventarisatie van watsinds 1 januari 1986 in 25 jaarstatus aparte door Arubaanse au-teurs geproduceerd werd in devorm van zelfstandige publica-ties, levert een aantal van ruimhonderd werken op: gemiddeldvier per kalenderjaar. Dat is nietveel, maar krijgt wel enig reliëfals we ons realiseren dat er in devijftig jaren die aan de status

aparte voorafgingen - begin jarendertig ontstonden de eerste pu-blicaties van Arubaanse auteurs -in totaal niet meer dan vijftig pu-blicaties waren verschenen, zeg-ge en schrijve dus gemiddeld éénper jaar. Een tijdsduur twee keerzo lang als die van na de statusaparte met slechts de helft van depublicaties levert een verhoudingvan 1 tot 4 op voor de vergelijken-de productie van voor en na destatus aparte. Als we uitgaan vande 25 jaren voor de status apartezien we dat in die tijd ongeveerde helft verscheen van de produc-tie vanaf 1986. Dit geeft de abso-lute cijfers enig relatief gewicht,waarbij we echter moeten beden-ken dat niet meer dan gemiddeldvier publicaties per jaar uitermateweinig is voor een land met onge-veer honderdduizend inwoners.

Wanneer we de genres inogenschouw nemen zien we datover deze gehele periode de poë-zie het proza domineert in eenverhouding van 2:1, maar dat inde laatste tien jaar toch duidelijkwordt dat het proza getalsmatigeen wat sterkere positie gaat in-nemen en op weg lijkt naar eenevenredige verhouding tussendeze twee genres.

Wat de talen betreft domineerthet Papiamento sterk, met hetNederlands en Engels als tweedeen derde taal op grote afstand.

Deze literaire taalverhouding vanPapiamento en Engels komtevenwel nagenoeg overeen metde CBS-cijfers over de gesprokenthuistalen op het eiland, waarbijhet literaire Nederlands een watsterkere positie inneemt dan hetNederlands van alledag. Het lite-raire Spaans blijft intussen verachter bij deze taaldistributie.

Het valt op dat het overgrotedeel van de werken met ongeveertachtig procent op Aruba zelf ge-publiceerd wordt, twintig procent

in Nederland of - uitzonderlijk -in een land waar het drukkengoedkoop is zoals in Colombia.Het grote merendeel van de wer-ken wordt nog steeds in eigen be-heer gepubliceerd.

Van de honderd auteurs dieQuito Nicolaas in 2007 noemdeheeft ongeveer de helft een zelf-standige publicatie op zijn ofhaar naam staan. Het rekensom-metje leert dat de gemiddeldeproductie van de auteurs dus in25 jaar tijd niet meer dan tweeuitgaven bedraagt. Het lijkt metdeze gegevens nauwelijks moge-lijk van auteurs als oeuvrebou-wers te spreken. Quito Nicolaasals meest productieve auteurheeft zeven uitgaven op zijnnaam staan. De tien meest pro-ductieve auteurs hebben samenruim veertig publicaties: tochniet meer dan het dubbele van degemiddelde productie van alleauteurs gezamenlijk - dat im-mers slechts twee bedroeg. Iknoem in afnemende productieJossy Tromp (5), Denis Henri-quez (5), Jacques Thönissen (4),Philomena Wong (4), Frank Wil-liams (4), Giselle Ecury (4), Ru-ben Odor (4), Yolanda Croes (3)en Frida Domacassé (3). Uit decombinatie van deze gegevensvalt dus op te maken dat veertigvan de vijftig auteurs niet meerdan tot een of twee publicaties

kwamen. Waarbij te bedenkenvalt dat er onder deze auteursnauwelijks jongeren zijn die pasbeginnen te schrijven - uitzonde-ring zijn de jonge auteursChristie Mettes en Rosabelle Il-les.

Wat gender betreft zijn over dehele periode genomen de man-nelijke auteurs net in de meer-derheid ten opzichte van de vrou-welijke auteurs, maar sinds deeeuwwisseling is het aantal vrou-welijke en mannelijke auteursexact gelijk: beide zestien au-teurs.

Aan de vooravond van de sta-tus aparte waren van de 36 in‘Cosecha Arubiano’ opgenomenauteurs tien buiten Aruba gebo-ren en dus uit het buitenland af-komstig. Dat was dus ruim vijf-entwintig procent. Tevens warener vier definitief geëmigreerdenin die bloemlezing, auteurs diezich permanent buiten het eilandgevestigd hadden. Wanneer wedeze gegevens vergelijken metdie van na 1986 zien we dat vande auteurs die publiceerden on-geveer twintig procent buitenAruba - in Nederland - woont:Frida Domacassé, Giselle Ecury,Henry Habibe, Dax Hassel, Ro-sabelle Illes, Denis Henriquez,Joan Lesley, Quito Nicolaas, OlgaOrman en Richard de Veer. TicoCroes woont en werkt in de Vere-

nigde Staten (VS). Zij nemen sa-men nagenoeg een kwart van detotale productie voor hun reke-ning. Ook hier komt de literatuurdus overeen met de totaliteit vande bevolking waarvan inmiddelsimmers ook zo’n twintig procentzich in Nederland gevestigdheeft. Deze migranten hebbenervoor gezorgd dat de Arubaanseliteratuur zich inmiddels ook inNederland genesteld heeft - watnog versterkt wordt door een ac-tieve literair culturele stichtingals Simia Literario. De enige opAruba wonende auteur die inNederland publiceerde bij eenNederlandse uitgeverij was de inhet Nederlands schrijvende Jac-ques Thönissen die bij Conserveen In de Knipscheer publiceerde.De in Nederland wonende au-teurs publiceerden ook bij Con-serve of In de Knipscheer; het ishen nog niet gelukt tot de main-stream uitgevers door te dringen.

Uit de migratiecijfers valteveneens op te maken dat ersinds 1986 geen immigranteneen vaste plaats in het Arubaanseliteraire leven hebben weten teveroveren - dit in scherpe tegen-stelling tot de tijd voor 1986. Erzijn geen nieuwkomers uit La-tijns-Amerika of het Caribischgebied die nu op het eiland in hetSpaans of Engels zijn gaan publi-ceren.

Is er met de migratie van Aru-baanse auteurs naar Nederlandnog wel sprake van een ongedeel-de en ondeelbare Arubaanse literatuur of worden taal en the-matiek intussen door de auteursin de beide landen zodanig verschillend ingevuld dat we van een tweedeling in de Aru-baanse literatuur of zelfs vantwee literaturen moeten gaan

spreken? Of met andere woor-den: bewegen de in Nederlandwonende Arubaanse auteurs zich nog steeds in het Arubaanseliteraire circuit of zijn ze in-middels deel geworden van hetNederlandse literaire leven?Geeft Nederland deze auteurs deruimte van een warm welkom?Maar ook: willen de Arubaansemigranten daar wel bijhoren

of koesteren ze hun isolement?Gert Oostindie: Postkoloniaal

Nederland; vijfenzestig jaar ver-geten, herdenken, verdringen.(Amsterdam: Uitgeverij BertBakker 2010) hanteert de begrip-pen ‘belonging’, ‘bonding’ en‘bridging’ als houding van mi-granten en inboorlingen ten op-zichte van elkaar. Welke ruimtekrijgen en nemen alle burgers,

ongeacht hun onderlinge ver-schillen, om zich te vereenzelvi-gen met de nationale gemeen-schap (belonging)? Of overheersthet streven naar het versterkenvan de samenhang binnen de ei-gen groep (bonding)? Of doenmigranten-auteurs pogingen omverschillen met de ruimeresamenleving te overbruggen(bridging)?

A Sense of Belonging?De Arubaanse in Nederland wonende Quito Nicolaas

presenteerde dinsdag 15 maart op Aruba zijn nieuwe

dichtbundel Bos pa planta. Bij die gelegenheid sprak Wim

Rutgers over 25 jaar status aparte, 25 jaar literatuur van

Aruba, waarbij het thema migratie centraal stond.

Door Wim Rutgers

Status Aparte - Arubaanse literatuur (1)

Wim Rutgers en Quito Nicolaas. FOTO EIGEN ARCHIEF

Jacques Thönissen en zijn uitgever, Franc Knipscheer, die heel veel werk uit en over het Caribisch gebied heeft uitgebracht, waaronderArubanen zoals ‘De schoonheid van blauw’, het verzamelde werk van Aletta Beaujon (Curaçao 1933-Aruba 2001), ‘Glas in lood’ vanGiselle Ecury. FOTO NICO VAN DER VEN

Aankondiging in een Nederlandse krant over Nicolaas’ opdracht het Almeers dictee te maken. Is dit eenvoorbeeld van ‘belonging’, waarbij de auteur zich in de Nederlandse samenleving heeft geïntegreerd of van‘bridging’ waarbij migrantenauteurs pogingen doen om verschillen met de ruimere samenleving te over-bruggen?

Twintig procent van de Arubaanse auteurs woont in Nederland, waaronder GiselleEcury. Hier ook de omslag van een van haar meest recente publicaties.

FOTO ARCHIEF ECURYDe nieuwste publicatie van Rosabelle Illes. Zij is eenvan de weinige jongeren die boeken schrijft.