Maaike le Feber

Voor risico’s door blootstelling aan stoffen

Arbo-risicomodel voor bereiding van geneesmiddelen

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber2

Even voorstellen

Maaike le FeberScheikundigeRisicomodel

Erik TielemansArbeidshygiënistBlootstellingsmodel

Gerwin SchaafsmaToxicoloogGevaarsclassificatiemodel

Monique GroenewoldArbeidshygiënistMeetstudie

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber3

Introductie

1. Waarom een arbo-risicomodel?

2. Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit?

3. Wat levert het arbo-risicomodel u op?

SBA vertelt hoe het arbo-risicomodel tot RiFaS is geworden

(niet ingelogd) Algemeen Startpagina Inloggen Informatie contact richtlijnen disclaimer privacyreglement SBA WINAp BECO groep TNO kwaliteit van leven Website: Old Bike Soft

Het project

Met financiële ondersteuning, afkomstig uit het Programma Versterking Arbobeleid Stoffen (VASt) van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), heeft de Stichting Bedrijfsfonds Apotheken, SBA, in samenwerking met TNO Kwaliteit van Leven Zeist en het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apotheken (WINAp), onderzoek uitgevoerd naar het ontwerpen en implementeren van een informatiesysteem gevaarlijke stoffen voor (openbare) apotheken. Dit onderzoek - "Voorbereiding VASt actieplan" - heeft geresulteerd in de beschrijving van een implementatieplan en de ontwikkeling van een ontwerp informatiesysteem. De projectleiding is in handen van Beco. Op dit moment wordt dit informatiesysteem door Old Bike Soft op deze website geïmplementeerd en door een aantal enthousiaste apothekers uit het veld getest. 12 oktober 2006

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber4

Waarom een arbo-risicomodel?

Stellingen

Ik weet heel goed welke risico’s er zijn in de apotheek

De therapeutische werking van een stof bepaalt of er een risico is voor de bereider in de apotheek

De apotheker is verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden van de assistenten

Apothekers weten wat ze moeten doen om risico’s te beheersen en informeren assistenten goed

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber5

Waarom een arbo-risicomodel?

VoorbeeldAntibiotica• Therapeutische werking: bestrijden van bacteriële infecties• Toxische werking: allergie via ademhalingswegen

Patiënt:• Oraal • Incidenteel• Bestrijden van bacteriële infecties

Bereider:• Inhalatoir • Regelmatig• Allergie

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber6

Waarom een arbo-risicomodel?

• Inzicht in gezondheidsrisico’s voor de bereider

• Advies met betrekking tot beheersing

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber7

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit?

Overzicht

1. Principe van risicobeoordeling op de werkplek

2. Modelmatig aanpak• Gevaarsclassificatiemodel• Blootstellingsmodel• Risicomatrix• Beheersing

3. Samengevat

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber8

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit?

Risicobeoordeling op de werkplek (1)1. Stoffen hebben een grenswaarde (b.v. een MAC-waarde)

• 8 uur p.d., 40 uur p.w., 40 jaar lang geen gezondheidseffecten• 8-uurs TGG concentratiegrenzen (mg/m3)

2. Meet de blootstelling aan stoffen op de werkplek• Meerdere metingen

• Variatie tussen personen• Variatie tussen werkplekken• Variatie tussen dagen

• Statistische analyse (spreiding in de blootstelling)

3. Vergelijk de blootsteling met de grenswaarde• Bij kans op overschrijding van de grenswaarde maatregelen

treffen

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber9

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit?

Risicobeoordeling op de werkplek (2)

Modelmatig:Risico = gevaar x blootstelling

Gevaarsclassificatiemodel Blootstellingsmodel

Risicomatrix

Beheersing

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber10

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? GevaarsclassificatiemodelWerkwijze:• Inventarisatie beschikbare informatiebronnen• Literatuurstudie naar bestaande modellen• Nieuw ontwerp op basis van bestaande modellen en

beschikbare informatie

Resultaat: Vijf gevaarsklassen

Indeling op basis van:• MAC-waarden• R-zinnen (incl. SZW-lijsten CMR stoffen en

‘zwangerschapscategorie’) • Therapeutische dosering• Humaan toxicologische informatie (bijwerkingen)

Criterium Gevaarsklasse

1

2

3

4

5

Therapeutische dosering

(mg/dag) >100 >10-100 0.1-10 <0.1 <0.1

MAC-waarde of

bedrijfsnorm (µg/m3) >5.000 >1.000-5.000 >10-1000 >1-10 ≤1

Acute toxiciteit R65, R67 R20, R20/21, R20/21/22,

R20/22, R21, R21/22,

R22

R23, R23/24, R23/24/25, R23/25,

R24, R24/25, R25

R68/20, R68/20/21, R68/20/21/22,

R68/20/22, R68/21, R68/21/22,

R68/22

R26, R26/27, R26/27/28, R26/28, R27,

R27/28, R28

R39/23, R39/23/24, R39/23/24/25, R39/23/25,

R39/24, R39/24/25, R39/25

R39/26, R39/26/27, R39/26/27/28,

R39/26/28, R39/27, R39/27/28,

R39/28

Irritatie (huid, luchtwegen

en/of ogen) R36, R36/38,

R38, R66

R34, R35, R37, R36/37, R36/37/38,

R37/38, R41

Sensibilisatie (huid en/of

luchtwegen) R43 R42, R42/43

Chronische toxiciteit R48/20, R48/20/21, R48/20/21/22,

R48/20/22, R48/21, R48/21/22,

R48/22

R48/23, R48/23/24, R48/23/24/25, R48/23/25,

R48/24, R48/24/25, R48/25

Mutageniteit R46 (muta. cat. 1 en 2), R68 (muta.

cat. 3) Carcinogeniteit R40 (carc. cat. 3) R45 (carc. cat. 1 en 2), R49,

Stof vermeld op SZW lijst met

kanker-verwekkende stoffen

Reproductietoxiciteit R60 (repro cat. 1 en 2), R61 (repro cat. 1 en

2), R62 (repro cat. 3), R63 (repro cat. 3),

Stof vermeld op SZW lijst met reprotoxische

stoffen

Zwangerschapscategorieën B3, C, D, X

Ontvlambaarheid R10 R11, R15, R17, R18, R30,

R15/29

R12

Exploderende

eigenschappen R1, R2, R5, R6, R16,

R19, R44

R3, R4

Oxiderende

eigenschappen R7, R8, R9

Reactiviteit met water R14, R14/15

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber12

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? BlootstellingsmodelWerkwijze:• Op basis van literatuur relevante determinanten vastgesteld• Theoretisch model opgesteld• Met metingen significante determinanten onderscheiden• Theoretisch model versimpeld

Resultaat:• Blootstellingsmodel voor inhalatoire blootstelling aan

therapeutische stoffen tijdens kleinschalige bereiding• Vier blootstellingsklassen• Indeling op basis van ventilatievorm (werkplek),

verschijningsvorm en hoeveelheid

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber13

Geen lokale

ventilatie

Zuurkast, Puntafzuiging,

Stofafzuigkast

Veiligheidswerkbank

Vast Vast Vast Vloeistof

Halfvast

Vloeistof

Halfvast

Vloeistof

Halfvast

2. Fysische

verschijningsvorm v.d.

stof

Groot Middel Middel Klein Klein 3. Hoeveelheid

stof

Groot

Hoog Hoog Middel Middel Middel Laag Laag Laag Laag Zeer laag

Blootstellingsindex

1. Ventilatie

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber14

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? Risico

Risico als: blootstelling > grenswaarde

Branche wil naar acceptabele risico’s: situaties waarbij geen gezondheidseffecten optreden

Afspraken:Laag risico: blootstelling < 10% grenswaardeMiddel risico: 10% < blootstelling < 100% grenswaardeHoog risico: blootstelling >100% grenswaarde

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber15

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? Risicomatrix

Risicomatrix combineert gevaarsklasse en blootstellingsklasse tot risicoklasse

Afspraken m.b.t. laag, middel en hoog risico in matrix tot uiting brengen:

• Gevaarsklassen koppelen aan grenswaarde• Blootstellingsklasse koppelen aan representatief

blootstellingsniveau

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber16

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? Risicomatrix

Gevaarsklasse →

1 2 3 4 5

Grenswaarde→ (Tielemans) midpoint

Blootstelling ↓

>5.000 μg/m3 5.000 μg/m3

5.000-1.000 μg/m3 3.000 μg/m3

>10-1.000 μg/m3 505 μg/m3

>1-10 μg/m3 5,5 μg/m3

≤1 μg/m3 1 μg/m3

Zeer laag GM = 0,1 μ g/m3

laag laag laag laag laag

Laag GM = 13 μg/m3

laag laag laag hoog hoog

Middel GM = 71 μg/m3

laag laag middelmatig hoog hoog

Hoog GM = 329 μg/m3

laag middelmatig middelmatig hoog hoog

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber17

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit? BeheersingArbeidshygiënische strategie

1. Bronmaatregelen: vervanging, eliminatie• Kies voor andere verschijningsvorm

2. Ventilatie/afzuiging• Kies voor geschikte werkplek

3. Organisatorische maatregelen• Verkort de totale bereidingstijd op een

dag

4. Draag Persoonlijke BeschermingsMiddelen• Draag adembescherming met de juiste

APF

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber18

Hoe ziet het arbo-risicomodel eruit?

Samengevat:

Het gevaar wordt beoordeeld met het gevaarsclassificatiemodel (incl. indicatieve grenswaarden)

De blootstelling wordt geschat m.b.v. het blootstellingsmodel; klassen zijn gekoppeld aan representatief blootstellingsniveau

Risicobeoordeling: representatieve blootstellingsniveau wordt vergeleken met de indicatieve grenswaarde

Het risico wordt per ingrediënt bepaald; het hoogste risico bepaalt het risico van de bereiding

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber19

Wat levert het arborisicomodel u op?

Voorbeeld Clobetasol propionaat

• R21/22 en R23 gevaarsklasse 3• Geen lokale ventilatie, vaste stof, kleine hoeveelheid

blootstellingsklasse ‘middel’ middelmatig risico

Advies: Voer bereiding in stofafzuigkast of veiligheidswerkbank uit

Of open en bloot op tafel• gebruik de stof in een andere verschijningsvorm • gebruik P1-(of P2 of P3)adembescherming

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber20

Stellingen

Ik begrijp nu hoe het arbo-risicomodel werkt

Leuk bedacht, maar wij moeten patiënten helpen en hebben dus geen keus

Ik zie het nut van het arbo-risicomodel in, al was het om inzicht te krijgen in risico’s tijdens het bereiden.

TNO Kwaliteit van Leven, Zeist, 22-05-2007Maaike le Feber21

Dank voor u aandacht en veel succes met RiFaS!

www.rifas.nl