Lugograaf6e jaargang | editie 1 | februari 2009

InnovatieBooming economy Japan vs VSInnovatie: in voor én tegenspoedTRIZ: over de logica van ontdekken

TB

V L

ug

us

Tec

hn

isch

Bed

rijf

sku

nd

ige V

ere

nig

ing

Lu

gu

s

Mijn fascinatie Doelgericht innoveren. Nieuwe producten, nieuwe diensten, nieuwe mogelijkheden creëren. Creatieve antwoorden vinden op de vragen die de samenleving stelt. Werken aan betere oplossingen: sneller, veiliger, slimmer, efficiënter. Dat is mijn fascinatie.

TNO_CC_365_Adv_A4_Sebastiaan.indd 1 28-03-2007 14:17:05

Niet opgestaan uit de

dood als in slechte films of

wedergekeerd na een lange

reis. Nee, veel beter zelfs, de

Lugograaf is terug op A4!

Ooit lang geleden, toen onze mooie

studievereniging net opgericht was, werd

een dubbelzijdig A4-tje gepresenteerd

aan de leden als zijnde: De Lugograaf.

Inmiddels iets meer dan 5 jaren geleden

werd dat blaadje uitgebracht, daarna is

men overgestapt op A5 formaat omdat

het toentertijd niet haalbaar was voor

de vereniging om het op A4 formaat te

houden. Het A5 blad van Lugus werd

door de jaren heen, door hard werk

van meerdere redacties steeds dikker,

informatiever, leuker en gewoon beter.

Nu heeft u de eerst uitgebrachte editie, na

het lustrum voor u liggen. Verbaasd heeft

u het blad waarschijnlijk al meerdere

keren omgedraaid, afvragend wat er

nou veranderd is aan de Lugograaf.

En ja inderdaad, door middel van veel

bloed, een beetje zweet en wat tranen is

het bekende Lugograafje veranderd in

een nieuw spectaculair magazine, een

volwassen Lugograaf!

We hebben het risico genomen om te

innoveren in deze tijden van financiële

crisis. En het is veilig om te zeggen

dat het beter uitgepakt heeft dan we

in het begin hoopten. Doordat we zelf

bezig waren met innoveren, raakten we

geïnteresseerd in het onderwerp, hebben

we alle eerdere ideeën geschrapt en zijn

we het pad van innovatie ingeslagen.

Innovatie als onderwerp van deze

editie, dezelfde editie waar zoveel aan

veranderd en verbeterd is. Grotere

artikelen, mooiere lay-out, een

gescheiden verenigingsdeel en nog veel

andere dingen die je al lezende zult

ontdekken!

Veel leesplezier met de comeback van de

Lugograaf in A4 formaat!

Tip: Lijst deze Lugograaf in als u uitgelezen bent! Een nieuw boegbeeld van innovatie wat ernorm in waarde zal stijgen.

Roeland PrikkenHoofdredacteur

We’re back

Mijn fascinatie Doelgericht innoveren. Nieuwe producten, nieuwe diensten, nieuwe mogelijkheden creëren. Creatieve antwoorden vinden op de vragen die de samenleving stelt. Werken aan betere oplossingen: sneller, veiliger, slimmer, efficiënter. Dat is mijn fascinatie.

TNO_CC_365_Adv_A4_Sebastiaan.indd 1 28-03-2007 14:17:05

InhoudsopgaveColofonAlgemeen

De Lugograaf is een uitgave van

Technisch Bedrijfskundige Vereniging

Lugus en verschijnt vier keer per jaar.

Hoofdredactie

Roeland Prikken

Redactie

Arjen Lammers

Jasper Boomer

Maarten van de Vegte

Rutger Gelderman

Sander Scholten

Scribenten

Rutger Gelderman

Ömer Arslan

Lay-out

Sander Scholten

Vormgeving

Johan Stokking

Harrie Pieters

Eindredactie

Sebastiaan Tijsma

Fotografie

Johan Stokking

Met dank aan

Leendert-Jan Nijstad

Frank Grooten

Druk

Reclameland B.V. Assen

Oplage: 800 stuks

Adverteren

Wilt u meer informatie over adverteren

in de Lugograaf, dan kunt u contact

opnemen met Melvin Akker.

Tel. 050 363 8490

comextern@tbvlugus.nl

Redactieadres

TBV Lugus

Nijenborg 4

9747 AG Groningen

tel. 050 363 8490

www.tbvlugus.nl

lugograaf@tbvlugus.nl

Oost west, welke innovatie is het best?6De economische crisis slaat toe: organisaties schudden op hun financiele fundamenten. Wordt innoveren te riskant of biedt het juist nu extra kansen?

Innoveren: in voor én tegenspoed14“Win not by surviving the storm, but by changing the game.” Sam Palmisano, hoofd van IBM

TRIZ24Hoe komt een uitvinding tot stand? Is er een vast patroon dat door elke uitvinder wordt ingevuld?

Scriptie TBK40Masterthesis Max van Leeuwen (IT)

Bestuurspromo12

Nieuwe ontwikkelingen13

KPN Inhousedag20

Redactiecolumn27

Interview Optiver22

Poll32

Column voorzitter33

Foto’s34

Even voorstellen...36

Test42

Visionary Marketing Macedonië44

Puzzel48

Agenda49

Afgestudeerden50

ESTIEM Eventverslag30

Interview KPMG18

7

Oost west, welke innovatie is het best?

in•no•va•tie de; v -s invoering ve nieuwigheid: dat is hoe de Van Dale de

term omschrijft. Innovatie gaat dus hand in hand met een blik op de toekomst,

maar er kan ook veel worden geleerd van het verleden. In de geschiedenis zijn

er verschillende redenen geweest voor innovatie. De manier waarop dat gebeurd

ligt aan de noodzaak naar innovatie, maar ook aan verschillende culturen en de

doeleinden die de individuele culturen stellen. Om de huidige ontwikkelingen te

begrijpen op het gebied van innovatie is het ook interessant te kijken naar hoe

bepaalde culturen hun huidige positie tot nu toe hebben bereikt en verdedigd en

hoe ze dit in de toekomst waarschijnlijk zullen verdedigen.

Oost west, welke innovatie is het best?

Tekst: Jasper Boomer

8De Verenigde StatenDe V.S. heeft altijd al een vrij liberale

cultuur gehad, waar mensen ‘the

American dream’ nastreven, door met

een bepaald briljant idee succesvol te

worden. Amerika heeft veel successen

geboekt op het gebied van innovatie

tijdens de vele oorlogen. Vooral de

koude oorlog, niet eens een echte oorlog,

is mede verantwoordelijk voor veel

innovaties van de moderne tijd.

Het begon vooral toen de Russen in 1957

een kleine zilveren bal de ruimte in

stuurden die niet meer deed dan een

radiosignaal versturen: de Sputnik.

Toch was dit genoeg voor de Amerikanen

om zich grote zorgen te maken om hun

technologische voorsprong (of

achterstand?), en zij besloten dat het tijd

was om actie te ondernemen. ARPA (later

DARPA) was geboren. DARPA staat

voor Defense Advanced Research

Projects Agency, en is opgericht als

nationale Research & Development

afdeling. In eerste instantie dus vanwege

de wapenwedloop en het succes van de

Russen in de ruimte. Hun eerste missie

was dan ook om direct te reageren op de

succesvolle Sputnik van de Russen door

ook zo snel mogelijk iets in de baan rond

de aarde te krijgen. NASA nam al heel

snel het ruimtevaart onderzoek over,

maar DARPA bleef bestaan en hield zich

nu voornamelijk bezig met het detecteren

van kernproeven, door onder andere

seismische metingen.

Wat dit bureau zo uniek maakte, was dat

het zich bezig hield met onderzoek met

een zogenaamd “High risk- high payoff”.

Het aanvaardde grote mislukkingen, maar

nam voor om altijd ver in de toekomst

te denken. Uit deze manier van vooruit

denken, en het idee om van fouten leren

in plaats van ze uit de weg te gaan,

zijn zaken als het internet gekomen.

Het internet is ook begonnen als een

concept voor defensie. Begin jaren ’60

was de enige vorm van communicatie

de telefoonlijn en kortegolf radio.

Beiden konden vrij eenvoudig door

een vijand worden platgelegd door

het centrale communicatiepunt te

vernietigen. Vanuit deze gedachte wilde

men een netwerk aanleggen dat minder

gecentraliseerd was, en dus moeilijker

was uit te schakelen. Dit concept viel

samen met het revolutionaire idee van

packet-switching, van ene Paul Baran.

Hierbij worden gegevens niet als geheel

verstuurd, maar als kleine brokken

die later dan weer aan elkaar worden

geplakt, om zo het originele bericht terug

te krijgen. Zo ontstond dus één van de

belangrijkste uitvindingen van de vorige

eeuw, slechts begonnen als een klein

defensienetwerk.

Een andere revolutionair uit die tijd was

Leonard Kleinrock, die begin jaren ’60

zichzelf als een soort mens-computer

symbiose voorstelde, waarbij het geheel

volgens hem meer zou zijn dan de

optelsom van de twee delen.

Tegenwoordig weten we inderdaad

dat er zeker een kern van waarheid in

de gedachte van Kleinrock zit, en lijkt

deze symbiose slechts nog een kwestie

van tijd. In die tijd waren computers

echter nog een soort uit de kluiten

gewassen rekenmachines, die hele

kamers besloegen. Maar het is juist dit

soort vooruit denken dat past bij het

onconventionele onderzoek van DARPA.

Er zijn tijden geweest dat men DARPA

wilde omvormen naar een conventionele

R&D afdeling, maar over de tijd heeft

het toch zijn unieke plek in de wereld

van de Amerikaanse innovatie kunnen

behouden.

Sputnik

9

Wat DARPA onderscheidt van

andere R&D-centra in de wereld

en wat DARPA ook zo succesvol

maakt, zijn een drietal belangrijke

grondbeginselen:

• In plaats van genoeg

voorbereiding te treffen

om verassingen in een

onderzoek te voorkomen, is

het juist daarnaar op zoek.

Het doen van dit zogenaamde

‘disruptive’ onderzoek is altijd

het hoogste doel geweest.

• In een dergelijk groot bureau

als DARPA zijn ze altijd met

verscheidene onderzoeken

tegelijk bezig. Er is vaak

één onderzoeker die met een

opzet komt voor een nieuw

project, maar slechts zelden

staat die persoon dan aan het

hoofd van het onderzoek.

Het in zijn eentje werken aan

een project zal al helemaal

nooit voorkomen. Dit is

om constant veranderende

groepen te creëren om zo tot

nieuwe verse ideeën te komen

en creativiteit te steunen.

• Bovendien is het kenmerkend

voor DARPA om bepaalde

strategische uitdagingen

zoveel mogelijk in detail in

kaart te brengen, en behalve

vaag omschreven oplossingen

tot een zo concreet mogelijk,

het liefst demonstreerbare

oplossing te komen.

DARPA zal in de toekomst ook nog

blijven werken aan defensieprojecten,

zoals de huidige trend van onbemande

vliegtuigen, en ook daarbuiten, zoals

medische toepassingen (bijvoorbeeld

de Bionic Arm van het revolutionizing

Prostetics Team 2009). Zie ook Nieuwe

Ontwikkelingen (pagina 13)

Ondanks de briljante impulsen van dit

bijzonder innovatieve bureau, zijn er de

laatste tijd steeds meer bezorgde

uitspraken gedaan door professoren,

"What the country needs is better MBAs, not more PhDs."

Amar Bhidé, schrijver van “The Venturesome

Economy”

algemene bestuurders en innovatieve

bedrijven (zoals Google en Microsoft) uit

het kapitalistische land. Deze mensen

zijn bezorgd dat Amerika sinds de koude

oorlog niet meer genoeg doet aan

innovatie, een uitspraak die recent nog

veel ten gehore werd gebracht is de vraag

aan Obama, de nieuwe Amerikaanse

president. Deze werd gevraagd om de

zogenaamde ‘competitiveness‘ van het

land weer terug te brengen. Het begon al

toen landen als Japan in de jaren ’80 al

Amerika begonnen in te halen qua

technologische hoogstandjes. De

meningen over de vraag of deze

bezorgdheid terecht is, zijn verdeeld.

Amar Bhidé probeert in zijn boek “The

Venturesome Economy” het tegendeel te

bewijzen.

Een belangrijke reden voor bezorgdheid

van zijn tegenhangers is namelijk dat

er niet genoeg technische opgeleide

studenten afstuderen in de V.S. Of deze

ontwikkeling echt aan de gang is kan

worden betwist, maar volgens Bhidé

moet Amerika juist zijn kansen zien in

hun goed opgeleide bedrijfskundige

personeel en zakenlieden. Want hoewel

er misschien nu meer ‘innovaties‘

worden gedaan in het buitenland,

verdienen de Amerikanen daar vaak veel

meer mee dan ieder ander, juist door hun

superieure management kwaliteiten en

zakelijk inzicht.

10

JapanOok Japan zal voor veel mensen klinken

als een land van innovatie, en in het

bijzonder in het veld van geavanceerde

elektronica en robotica. Toch is dat

zeker niet altijd zo geweest, en zijn

de Japanners ook op een hele andere

manier met innovatie bezig dan hun

Amerikaanse concurrenten. Om deze

tegenstrijdigheden aan te tonen volgen

hier eerst de vijf algemeen aangenomen

stadia van innovatie:

1. Modificatie en verbetering

2. Nieuwe technologie toepassen in

productontwikkeling

3. Hoge technologie productie

4. Toekomstige technologieën

5. Uitvinding of ontdekking van

revolutionaire nieuwe technolo-

gieën

Japanners blonken al vanaf begin jaren

zestig uit in het eerste stadium en ook

in tweede en derde werden de Japanners

later zeer bekwaam. Maar het zijn nu

net de laatste twee stadia waar het aan

schort; Japan doet vrijwel niets aan het

ontwikkelen van nieuwe technologieën.

Dat komt voornamelijk door de enorme

cultuurverschillen. Het begint al bij

het Japanse onderwijssysteem,waar

studenten worden geacht om op te

schrijven wat de docent verteld en

dat te onthouden. Er worden hen

nauwelijks vragen gesteld en voor

discussie is al helemaal geen plaats.

Dit leidt kortgenomen tot een groep

vrij onderdanige arbeiders, die direct

goed aan het werk kunnen in een groot

(productie)bedrijf, maar niet direct

tot creatieve mensen die innovatieve

oplossingen voor problemen zullen

bedenken. Het Japanse woord voor

ondernemer is dan ook ‘datsusara’, dat

letterlijk een losgebroken loonarbeider

betekent.

"The stake that sticks out gets hammered

down”Op mensen die voor zichzelf beginnen,

of een revolutionaire visie najagen,

word meestal neergekeken. Toch komt

veel van de hedendaagse elektronica

die we in het Westen gebruiken uit dit

land (te denken valt bijvoorbeeld aan

Sony en Nintendo). Dit komt omdat

Japanners meester zijn in het namaken

en verbeteren van bestaande producten,

ook wel bekend als reverse-engineering.

Dit begon al met Amerikaanse motoren.

De Japanners zijn ontzettend goed in

een dergelijk apparaat te bestuderen

en de werking van het geheel in kaart

te brengen, om het vervolgens aan te

passen naar hun idee. Dat vertaalde zich

vaak in een compacter, makkelijker te

gebruiken en ook goedkoper product,

wat tegenwoordig voornamelijk terug te

zien is in de elektronica. In een industrie

die snel veranderd en groeit, en waarbij

de patenten vaak nog zwak zijn, zoals

in elektronica industrie, is het vaak

makkelijker voor de volger om succes

te boeken, ten koste van de innovator.

Over de jaren is Japanse makelij

synoniem gaan staan met goedkoop,

betrouwbaar en eenvoudig in het gebruik.

Ook het combineren van verschillende

technologieën is iets waar de Japanners

altijd al in excelleerden.

Toch is Japan door de jaren heen ook

bekend komen te staan als een land

waar de meest ingewikkelde en totaal

overbodige uitvindingen vandaan komen.

Een aantal voorbeelden:

De altijd handige toiletpapier/

tissue dispenser voor op je hoofd,

de vergrootglas-sigaretaansteker en

natuurlijk de hands-free paraplu.

11 De toekomstBeide landen zijn dus nu bezig, al is

het slechts enkel discussiëren, om

mogelijkerwijs hun innovatiestrategie aan

te passen. Zit Amerika met een tekort aan

technologen? En zo ja, moeten er daarom

drastische maatregelen worden genomen

of is Amerika beter af met meer ‘MBAs’

in plaats van ‘PhDs’? En moet Japan de

cultuur veranderen om tot meer creatieve

oplossingen te komen? In ieder geval zal

er over de hele wereld de noodzaak blijven

om te innoveren, bijvoorbeeld door de

klimaatproblemen die steeds meer doen

beseffen dat er grote veranderingen moeten

komen, willen wij op dezelfde manier

door kunnen leven. Men is tegenwoordig

over de gehele wereld bezig met het

zoeken naar nieuwe energiebronnen.

Dit spoort uitvinders enorm aan om

ook eens op een andere manier naar een

mogelijke oplossingen te zoeken en heeft

geleid tot innovaties als de brandstofcel

en zonnepanelen. Ook onze grote dorst

naar informatie die het internet zo heeft

doen groeien is op dit moment een reden

tot vele innovaties. Het ontwikkelen van

nieuwe wapens zal ook nu nog zorgen voor

het ontwikkelen van nieuwe innovatieve

verdediging tegen deze nieuwe wapens.

Kortom, innovatie is er al sinds het begin

van de mensheid geweest en het lijkt erop

dat het ook voorlopig zo zal blijven.

Een voorbeeld van de eerste drie stadia

van innovatie die in Japan perfect worden

toegepast zijn de eet- en drinkautomaten.

Bij ons in Nederland zijn deze apparaten

simpel gezegd een kast waar je een euro

ingooit en waar vervolgens een Cola uitrolt,

maar in Japan worden ze veel vaker en

op andere manieren gebruikt. Ze zijn in

grote steden op bijna iedere straathoek

te vinden, en hebben veel uitgebreidere

functies. Zo zijn er een aantal machines

welke in het geval van een natuurramp,

op afstand ingesteld kunnen worden om

gratis eten en drinken te bieden aan de

inwoners van de stad. Ook zijn ze heel ver

met het ontwikkelen van machines die door

camera’s en andere sensoren de persoon

voor de automaat kunnen herkennen en

kunnen nagaan of deze bijvoorbeeld oud

genoeg is voor het kopen van alcohol of

tabak, en zelfs de wensen van de klant

kunnen aanvoelen.

Tegenwoordig zit het land op een punt

waarbij het zal moeten beslissen of het deze

strategie van volgen zal blijven behouden

of toch meer gaat kijken naar het opleiden

van mensen die niet alleen heel goed

orders kunnen uitvoeren maar ook op een

creatieve manier nieuwe revolutionaire

technologieën kunnen ontwikkelen.

11

Bronnenhttp://www.darpa.mil

http://www.allbusiness.com (zoek: the future of Japanese innovation)

http://picdit.wordpress.com (zoek: strange Japanese inventions)

http://www.princeton.edu (zoek: sustainable technology)

http://www.economist.com (zoek: the venturesome economy)

Bestuur worden van TBV Lugus???????? ??? ??? ????? ???????? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ????? ???? ?? ?????????? ?? ??? ??? ?? ????

???????? ???????? E?? ???? ??? ??????h???, ????????h???, ??????? ?? ???????? M??? ??? ??? ???? w????? ?? ???? ????? ???? ?????? ?? ???????, h?? ??????????? ??? ?????m?????, ??????? ????? ??? ??? ????p ?? ?????? m????

m?? ???? ?????h??????? ?????????? E?? ???? w????? ???, m?? ?? m??????????????????, ??? h?? ???? ????? ??? ??? ????????? ?????????? ???, ???? ?? ???? ??K??? ??? ?? R?G? M?? 500+ ?????, 70+ ?????? ????? ?? ??? ????????????? ????p ???m?? ????? ??? ??? ????? ?????????? ??? ??? ??? ?? ????? ??, w??? p?????????-

??? w????? ?? ??????? ?????m????? ?? ????? h?? ????? ?? ???? ??tt???

Dttf jij dtzt titdttitt ttt tt ttttijk jij jt tttdttttttijd mtt ttt ttwitd ttttttttjttt? Kijk toot mttt itfotmttit op ttttttttttt tt ttttt jt totticitttit mtt CV tt motitttit

voor 13 maart tttt tttttttttttttttttttt

!

Nieuwe ontwikkelingen

Wat gebeurt er allemaal in de wondere wereld van de wetenschap?

In deze rubriek probeert de Lugograaf jou te interesseren, versteld doen

staan of gewoon te shockeren met wat er allemaal mogelijk is.

De technologie staat voor niks tegenwoordig.

Software Research AssistantDeze uitvinding is in het leven gebracht vanwege de grote

lappen tekst die mensen tegenwoordig voor hun ogen krijgen.

Veel van de informatie die mensen dagelijks lezen is in de

vorm van tekst op een (computer)scherm. Ari Rappoport van

de Hebreeuwse Universiteit te Jeruzalem heeft daarom een

programma geschreven dat een stuk tekst analyseert en deze vult

met allerlei achtergrond verwijzingen. Afhangend van de wensen

van de gebruiker kan zo’n stukje tekst verwijzingen bevatten uit

een woordenboek, plaatjes van het internet of uitleggen van een

begrip bijvoorbeeld van Wikipedia.

Maar er zijn ook andere toepassingen mogelijk. Als bijvoorbeeld

een stuk tekst in een vreemde taal wordt gelezen kan het niet

alleen voor een vertaling zorgen, maar ook bijvoorbeeld voor

quizvragen die aan de lezer kunnen worden gesteld om zo een

nieuwe taal te leren. Uiteindelijk is het dus weer een nieuwe

ontzettend handige tool om de grote hoeveelheid informatie die

dagelijks op iedereen afkomt goed te ordenen.

Cyborg kakkerlakkenHet lijkt misschien iets uit een Sci-Fi film, maar wetenschappers

zijn al een tijdje bezig met het op afstand besturen van insecten.

Dit om gebruik te maken van hun soms uiterst gevoelige tast en

reuk sensoren, of als een soort kleine spion. Dit gebeurd door een

kleine chip te plaatsen op bijvoorbeeld een kakkerlak, die dan

weer kleine pulsen stuurt naar de zenuwuiteinden of hersencellen,

waardoor de kakkerlak de gewenste bewegingen uitvoert.

Hoewel dit al redelijk te doen is, zijn er toch nog wat obstakels.

Een batterij is vaak te groot en te zwaar voor een insect om met

zich mee te dragen en als hij verbonden zou worden met een

externe krachtbron zou dat natuurlijk enorm zijn bewegingen

beperken.

Maar Keisuke Morishima van de universiteit van Tokio afdeling

Landbouw & Technologie heeft een mogelijke oplossing.

Waarom kunnen de kakkerlakken niet gewoon zelf hun eigen

onderwerpingchips aandrijven? Hij installeerde bij de pootjes

kleine piëzo-elementen, deze wekken stroom op als er druk op

komt te staan. Op deze manier zou met een kleine honderdtal

van deze piepkleine elementen de kakkerlakken hun eigen chip

voorzien van stroom.

Kakkerlak

Tekst: Jasper Boomer

13

14

LED Beamer voor mobiele telefoonsOp het gebied van mobiele telefonie zijn er ook nog steeds

nieuwe verbeteringen, de trend van minimalisatie en integratie zet

voort, en binnenkort kunnen wij telefoons met, jawel, een beamer

verwachten. Ideaal voor vergaderingen waarbij de gebruiker dan

met zijn telefoon ongeveer ter grootte van een A4 op de muur zal

kunnen projecteren.

Om dit te kunnen realiseren moet er afgestapt worden van

het principe van ‘ouderwetse’ beamers. Deze werken met een

kwiklamp, die wit licht uitstraalt. Met behulp van kleurenfilters

in de drie primaire kleuren wordt dan de gewenste kleur

geselecteerd. Op deze manier verbruikt de projector ongeveer 3x

zoveel energie dan dat hij nodig heeft en het zou ook onmogelijk

zijn om zo’n apparaat op een batterij te laten werken. Maar

gelukkig is er een oplossing: LED verlichting. Door vele al

de verlichting van de toekomst genoemd. Deze bestaan uit 2

halfgeleiders met daartussenin ingebrachte ‘onzuiverheden’.

Hierdoor wordt de stroom direct omgezet in zichtbaar licht en

kan de golflengte worden aangepast zodat ze elke mogelijke kleur

licht kunnen uitstralen. Het enige probleem is altijd geweest dat

LED’s in bijna alle kanten licht uitstralen, maar in de beamers

zitten kleine elementen die het licht van de LED’s opvangen en

weer uitstralen in een cilinderachtige vorm, om vervolgens weer

door een aantal lenzen te gaan die het licht weer omzetten in

een rechthoekige vorm, om er zo voor te zorgen dat het licht zo

homogeen mogelijk wordt verdeeld.

Andere mogelijkheden met deze technologie zijn bijvoorbeeld

Heads-up displays voor auto’s. In plaats van een snelheidsmeter

op het dashboard, wordt die informatie direct geprojecteerd op de

voorruit. Zo hoeft de bestuurder niet naar beneden te kijken wat

ervoor zorgt dat zijn aandacht bij de weg blijft. Deze functie zit al

standaard ingebouwd in onder andere de nieuwe Citroën C6.

LED beamer telefoon

Bionic armIn de wereld van kunstmatige ledematen is het Amerikaanse DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) actief. Een team

professionals, genaamd het Revolutionizing Prostetics Team 2009, is bezig met een kunstmatige arm. Deze zal niet alleen de bewegingen

van de arm kunnen nabootsen , maar wordt ook nog eens bestuurd door het normale zenuwsysteem van de mens. Daarnaast zal de arm

sensoren bevatten die ook weer informatie terugsturen naar de gebruiker. In alle aspecten moet de arm dus lijken op en voelen als een

echte arm. Dit project zou moeten worden afgerond in 2009. Halverwege 2007 werd al de eerste versie gepresenteerd, simpelweg ‘Proto

1’ genoemd. Deze werd toen getest door een man die zijn beide armen was kwijtgeraakt bij een ongeluk. De arm was bevestigd aan

de zenuwuiteinden van zijn schouder en borstkas. Het apparaat kon toen 8 verschillende bewegingen maken en een aantal prikkelingen

terugsturen naar de proefpersoon. Versie 2 moet nog flexibeler worden, meer bewegingen kunnen maken en in het algemeen gewoon

‘echter’ worden.

Bionic arm

Economische crisis, een term waar iedereen aan gewend geraakt is de afgelopen maanden.

De media lopen over van dalende koersen, dalend consumentenvertrouwen en drastische

maatregelen. De gekelderde vooruitzichten staan in de schaduw van de recordbrekende

prijzen. Organisaties worden gedwongen te saneren, massaal worden werktijdverkortingen

aangevraagd. Productielijnen in de auto-, chemie- en staalindustrie worden zelfs geheel

stopgezet.

De consument schrikt van de negatieve perspectieven in het nieuws en denkt nogmaals na

over zijn uitgaven. Grote aankopen worden uitgesteld en er wordt gezocht naar meer zekerheid

bij het vastzetten van geld.

Tekst: Maarten van der Vegte

Innoveren:In voor én tegenspoed

15

16

De financiële crisis zorgt ervoor dat

men voorzichtiger wordt en minder

vertrouwen toont in de toekomst.

Bedrijven focussen zich op de korte

termijn en houden zich vooral met

kostenreductie bezig. Banen worden

geschrapt, fabrieken stilgezet en er wordt

bespaard op ‘Research and Development’

(R&D). Zelfs organisaties als Nokia

die bekend staan om hun innovatieve

instelling komen in het nieuws door

bezuinigingen op het gebied van R&D.

Uit een onderzoek van KPMG bleek

dat 90 procent van de ondervraagde

ondernemers maatregelen treft om de

kosten te reduceren. Voor 67 procent

bleek het financiële klimaat de oorzaak

te zijn.

De strategieën die organisaties toepassen

zijn vooral gericht op overleven, niet

zozeer op ontwikkelen. Je zou haast

zeggen dat er naast een economische

crisis ook sprake is van een innovatie-

crisis. De geschiedenis leert echter dat

crisis-situaties uitermate geschikt kunnen

zijn voor het voortbrengen van

succesvolle innovaties.

“Win not by surviving the storm, but by changing the game.”

Sam Palmisano, hoofd van IBM

Natuurlijk is het riskant om

jezelf als organisatie te richten op

ontwikkeling tijdens onzekere tijden.

Vaak leidt het tot een verlaging van

het consumentenvertrouwen en een

verhoogde kans op recessie. Gelukkig

staan bedrijven niet alleen, overheden

hebben ook belang bij het continue

ontwikkelen van organisaties. Innovatie

is noodzakelijk om economische groei

te waarborgen, dit op zijn beurt is

essenstieel om met andere overheden

en wereldmachten te kunnen blijven

concurreren.

De Nederlandse regering heeft enkele

stappen gezet om bedrijven te motiveren

meer te investeren in innovaties.

Het kabinet Balkenende heeft het

zogenaamde ‘innovatieplatform’

opgericht. Dit is een platform van

vertegenwoordigers van de Nederlandse

kenniseconomie dat innovatie en

vooruitgang in Nederland moet

stimuleren. Eén van de resultaten van

dit platform is het innovatievoucher-

systeem. Ondernemingen kunnen een

voucher aanvragen waarmee ze voor

een bepaald bedrag toegang krijgen tot

bestaande kennisinstellingen.

Organisaties lopen tijdens financiële

crisis-situaties tegen verschillende

oorzaken aan die het moeilijker maken

te innoveren. Het grootste probleem

wordt veroorzaakt door investeerders,

ook zij worden voorzichtiger. Vanuit

de Nederlandse regering komt hulp

voor organisaties die hierdoor in nood

komen. De overheid haalt investeringen

naar voren en werkt aan de versnelling

van procedures zodat projecten sneller

kunnen starten.

Een voorbeeld hiervan is het uitbreiden

van de groeifaciliteit. Wanneer

een organisatie overweegt grote

investeringen te doen voor bijvoorbeeld

bedrijfsovernames of grote innovaties

ontstaat behoefte aan extra risicodragend

vermogen. Meer risicodragend

vermogen heeft een positief effect op

de liquiditeit: extra ruimte die nodig

is om een groeiscenario te realiseren.

De huidige groeifacaliteit stelt dat de

Staat 50 procent van het risicokapitaal

tot maximaal € 5 miljoen per bedrijf

garandeerd. Om tijdens de crisis meer

bedrijven te kunnen helpen wordt de

grens omhooggeschoven naar € 25

miljoen en in speciale gevallen zelfs tot €

100 miljoen. De overheid is bereid € 1.5

miljard aan risicokapitaal van garanties

te voorzien.

Zelfs de Nederlandse dagbladen

moeten nu de gevolgen

ondervinden van de crisis waar

ze al enkele maanden hun kranten

mee vullen. Stijgende kosten,

risicovolle financieringen en

dalende opbrengsten van de

oplagen en advertenties zijn de

oorzaken van de problemen bij de

dagbladen.

Midden augustus 2008 maakten

de Telegraaf Mediagroep en

PCM bekend dat ze banen

gingen schrappen en dat er

miljoenen bezuinigd moesten

worden om deze problemen op

te lossen. De komende maanden

worden nog meer bezuinigingen

verwacht. Het verlagen van de

advertentiekosten wordt als enige

en logische oplossing naar voor

geschoven. De positieve kant van

de economische crisis is dat de

krant in Nederland nu wel langer

gelezen wordt.

zaken en financiën aangedrongen op

extra geld voor onderzoek en innovatie.

Een verruiming van de Wet Bevordering

Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO)

is volgens de ondernemersorganisaties

de beste optie. Door verruiming van deze

subsidie betalen ondernemers minder

loonkosten en kunnen kenniswerkers

aan het werk blijven. Nu bedraagt

de loonkostensubsidie nog 42

procent over de eerste € 110.000 aan

onderzoekskosten. De koepelorganisaties

stellen voor dit bedrag te verhogen,

evenals het aftrekpercentage (nu

14 procent) over het restbedrag aan

onderzoekskosten. Daarnaast moet

volgens MKB-Nederland en VNO-NCW

ook het maximumbedrag aan subsidie (nu

€ 8 miljoen) omhoog. Deze aanpassingen

binnen de WBSO zijn snel te regelen

zonder extra administratieve lasten.

Zelfs met deze tegemoetkomingen

van de overheid blijft innoveren risico

met zich meedragen. Het succes van

een innovatie is nooit van te voren te

garanderen, sterker nog: statistisch

gezien is 93 procent van de onderzoeken

die tot succesvolle innovaties heeft geleid

in de verkeerde richting gestart met

een onjuiste visie. Gelukkig blijkt een

crisis positieve kanten te hebben voor

innovatie. Harvard Business School-

professor Clayton Christensen beweert

dat een financiële crisis een positief

effect op de statistieken van innovatie

zal hebben. Volgens Christensen dwingt

een crisis vernieuwers snel en goedkoop

te innoveren terwijl vernieuwers tijdens

voorspoed langer de verkeerde visie

kunnen nastreven. Een laag budget

zal dus juist een hogere slagingskans

opleveren.

Een crisis brengt nog meer voordelen

voor innovatie. Terwijl concurrenten de

overlevingskoers varen is een crisis de

17

“Snelle groeiers zijn van vitaal belang

voor de economie, omdat juist zij een

grote bijdrage aan economische groei en

werkgelegenheid leveren”, aldus

staatssecretaris Van Gennip in het

persbericht van het Ministerie van

Economische Zaken. Deze groep had

echter vaak financieringsproblemen.

Uitbreidingen en overnames waren

daardoor een moeilijke zaak.

"Anything that won't sell, I don't want to invent."

Thomas Edison

De groeifaciliteit moet het risico voor

externe financiers verlagen. De

groeifaciliteit biedt een overheidsgarantie

van vijftig procent voor alle financiers.

Door deze garantie is het voor de

financier een stuk aantrekkelijker en de

overheid hoopt dat daar veel bedrijven

van kunnen profiteren.

MKB-Nederland en VNO-NCW,

overkoepelende belangenorganisaties

voor midden- en kleinbedrijf in

Nederland (99 procent van de

Nederlandse bedrijven) hebben nog

eens bij de ministeries van economische

18

aangewezen kans jezelf te onderscheiden

van de rest en de markt naar je toe te

trekken. Je kan het vergelijken met de

prijzenoorlog uit 2006 waar Albert Heijn

als grote winnaar uit kwam en daarmee

aanzienlijke stukken marktaandeel

innam. Dit is ook wat gebeurde na

het barsten van de ‘internet-bubble’

halverwege 2000. Terwijl ICT-bedrijven

kelderden in de koersen en meerdere

gevallen van fraude boven water kwamen

(Enron, Worldcom, Qwest) introduceerde

Apple in 2001 de Ipod. Apple boekte

een groot succes en wist de afgelopen

jaren enorm veel marktaandeel van

de bestaande giganten in te nemen.

In 2005 had de Ipod al zo’n sterke

concurrentiepositie dat het zijn afzet met

500 procent wist te verhogen ten opzichte

van het vorige jaar.

Een crisis is niet voor niets een crisis:

het zal zijn tol eisen en organisaties op

hun fundamenten laten wankelen. Echter

is dit zeker geen reden om innovaties uit

te stellen en alleen te richten op de korte

termijn. Wanneer het stof is gesettled na

deze crisis zullen niet de bedrijven die

het best hebben bezuinigd overblijven,

maar zij die het best hebben geinnoveerd

en daar de krimpende markt naar zich toe

hebben getrokken.Ook de rijken der aarde hebben

last van de economische crisis.

Voor wie in 2008 tijdens

kerst niet meer naar een

driesterrenrestaurant kon gaan

heeft het Nederlandse House

of Caviar een picknickmandje

samengesteld. Het bevat: kaviaar,

champagne, truffels en oesters

(met oestermeisje). Voor dit alles

betaal je slechts € 15 000.

Volgens samensteller Ashkan

Mossafaian van House of Caviar

kost een vergelijkbare maaltijd

bij een restaurant twee keer zo

veel. Mensen kopen de laatste

jaren steeds meer delicatessen

om ook thuis luxueus te kunnen

genieten tijdens de feestdagen.

Hiervoor is dit pretpakket de

ideale oplossing. Mede dankzij

deze inventieve pakketten is de

omzet van champagne en kaviaar

door het Nederlandse House

of Caviar met een aanzienlijk

percentage van 60% gestegen.

Bronnenhttp://www.senternovem.nl (zoek: innovatievouchers)

http://www.fembusiness.nl (zoek: korte termijnoplossing)

http://www.express.be (zoek: innoveren tijdens crisis)

http://adi.atosoriginblog.nl (zoek: innovation loves crisis)

http://online.wsj.com (zoek: business insight report)

19

Interview KPMG

Maartje SmitAdviseur KPMG op de afdeling IT advisory

Kan je je functie bij KPMG omschrijven?KPMG werkt niet echt met vaste functie omschrijvingen. We

kennen door de hele organisatie heen wel vaste functies, maar je

hebt uiteindelijk ook zelf invloed in hoe je je eigen functie invult

(waar je je bijvoorbeeld na verloop van tijd in wilt gaan

specialiseren). Binnen IT Advisory (ITA) begin je als je

binnenkomt bij KPMG als ‘Junior Adviseur’, hierna kan je

‘Adviseur’, ‘Manager’, ‘Senior Manager’, ‘Director’, en

uiteindelijk ‘Partner’ worden. In principe duurt elke stap 3 jaar,

maar als je goed presteert kun je bijvoorbeeld ook in 2 jaar

promotie maken. Ik ben zelf ‘Adviseur’.

“Het werk dat ik nu doe bevalt me goed”

Binnen de afdeling IT advisory waar ik werk kun je het werk

grofweg indelen in IT-auditing en IT-advies. IT-auditing houdt

zich vooral bezig met het analyseren en beoordelen van ICT-

systemen en -processen. Je gaat bijvoorbeeld binnen een

organisatie kijken waar informatiestromen vandaan komen, wie

er allemaal bij kunnen en waar fouten gemaakt (kunnen) worden.

Je werkt aan de hand van een normenkader om vast te stellen of

het betreffende ICT-systeem/ -proces betrouwbaar is. Bij een IT

audit kijk je meestal terug op een bepaalde periode.

Bij IT-advies wordt veel meer vooruit gekeken en werk je meer

zij aan zij met de klant. Bijvoorbeeld naar wat een klant nodig

zal hebben in de toekomst en hoe deze klant dit zal moeten

realiseren.

De tijd op het kantoor wordt bepaald door wat voor soort

opdrachten je krijgt, soms ben je dagen bij een klant, soms zit je

meer op kantoor om zaken uit te werken.

Hoe ben je bij KPMG gekomen?Tijdens mijn studie heb ik altijd getwijfeld tussen IT en Logistiek,

uiteindelijk heb ik toch voor IT gekozen. Na mijn studie heb ik

een inhousedag van KPMG bijgewoond die mij erg goed beviel

en welke ook gelijk leidde tot mijn eerste solicitatiegesprek. Dit

gesprek was zeer positief, ik heb gelijk kennis gemaakt met mijn

potentieel nieuwe collega’s. Binnen 3 weken was na een reeks

intensieve capaciteitentesten het contract al getekend!

20Klopt je functie bij je verwachtingen?Het werk dat je precies gaat doen bij KPMG is van te voren

moeilijk in te schatten, eigenlijk mag je geleidelijk zelf bepalen

welke richting je op gaat. Echter had ik van te voren wel een

goede indruk van de cultuur en sfeer bij KPMG die gelukkig aan

mijn verwachtingen voldoet.

Hoe heb je je opleiding TBW ervaren en sloot dit aan bij het werk dat je nu doet?Ik ben de opleiding Technische Bedrijfwetenschappen begonnen

in 1999 en heb hem afgerond in 2005. TBW is de voorganger van

TBK (hierna gesplitst in TM en TBK), en duurde officieel 4 jaar.

De hoofdreden dat ik vertraging opgelopen heb is dat ik een half

jaar in Oslo geweest ben, omdat ik vond dat de logistieke vakken

van TBW in die tijd vooral gespitst waren op interne logistiek en

ik zelf ook meer wilde weten over supply chain management.

“Precies hoe de opleiding TBW in elkaar zat”

TBW sloot voor mij perfect aan bij het werk dat KPMG mij

aanbood. Je krijgt zowel met managementprocessen als met de

wat meer technische aspecten binnen de opdrachten te maken:

precies hoe de opleiding TBW in elkaar zat. Je kunt het daarbij zo

technisch maken als je zelf wilt.

Wat zijn je ambities voor de komende jaren?Het werk dat ik nu doe bevalt me goed. Ik verwacht nog een

tijd bij KPMG te blijven al weet je natuurlijk nooit wat de

toekomst brengt. In de aankomende jaren zijn er nog genoeg

mogelijkheden om me te ontwikkelen.

KPMG heeft het voordeel dat het een zeer gevarieerd aanbod aan

werk heeft. Je krijgt de vrijheid te ontwikkelen in de richting van

taken en klanten waar jij affiniteit mee hebt.

KPMG is dé ICT-consultant van 2008 geworden, hoe komt dat zo?Ik kan me voorstellen dat men dit niet zo snel zou verwachten

van een organisatie als KPMG, omdat KPMG toch vaak

primair bekend staat als een accountancy (audit) organisatie.

Die oorspong geeft naar mijn mening juist een belangrijke

ondersteuning. Auditors zijn beroepsmatig verplicht gedegen

onderzoek uit te voeren en hun oordeel op feiten te baseren. Het

is dus van belang nauwkeurig te werk te gaan. Dit zie je ook

terug bij IT-advisory: kwaliteit staat hoog in het vaandel.

Hoe wordt er binnen KPMG met innovatie omgegaan?Wie aan innovatie denkt, associeert dit in eerste instantie met

technologische snufjes, en niet zo snel met een audit & advies

organisatie. Toch is innovatie voor ons ook van belang. Enerzijds

ondersteunen wij onze klanten bij het beoordelen van de

betrouwbaarheid van nieuwe producten en diensten. Anderzijds

is het voor KPMG van belang de eigen producten en diensten te

blijven ontwikkelen. KPMG is een kennis organisatie. Het is voor

ons van belang dat we altijd een stap voor zijn op onze klanten,

om ze zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen. Daarom staan

het ontwikkelen en onderhouden van kennis bij ons hoog in het

vaandel. Binnen IT advisory kennen we een speciaal curriculum

(cursussen en opleidingen).

KPN Inhouse

21

22In 2001 ben ik begonnen met mijn studie technische bedrijfswetenschappen in Groningen. Begin 2002 heb ik samen met Sebastiaan

Frijling en Willem Mulder Lugus opgericht. Na mijn afstuderen en eerste baan ben ik bij KPN terecht gekomen. Omdat we bij KPN

graag goede starters aannemen, leek het mij erg nuttig om eens iets voor Lugus te organiseren. Ik heb contact opgenomen met Rutger

Gelderman en samen hebben we deze InHouse dag opgezet. Zodoende is op 18 februari is een groep Lugianen bij KPN in Groningen

te gast geweest. Hier hebben ze gewerkt aan een case over de uitrol van ‘fibre-to-the-home’ door KPN. De case werd inhoudelijk

ondersteund door IT NL onder leiding van Peter Rake

Om 13.00 uur werden de studenten welkom geheten in het kantoor van KPN in Groningen. Vroeger was dit het hoofdkantoor van

KPN, maar een aantal jaar geleden is dat terugverhuisd naar Den Haag. Een groot deel van de IT afdelingen van KPN is gevestigd in

Groningen, evenals een van onze call-centers.

KPN heeft speciaal voor deze InHouse dag een case geschreven waar de studenten mee aan de slag zijn gegaan. Na een korte introductie

over KPN, de IT afdelingen van KPN en de insteek van de case, gingen de groepen in verschillende werkruimtes uiteen.

De groepen kregen de opdracht om een propositie voor glas te bedenken. Hierbij moest gedacht worden aan zowel de technische

haalbaarheid, financiële haalbaarheid en marketingtechnieken. Na 1,5 uur werden de groepen uit hun werkkamers gehaald en voor een

driekoppige jury gezet. Tijd voor de presentatie van de uitkomsten. De groepen hebben zeer diverse insteken gehanteerd en elke groep

had de nadruk op een ander aspect gelegd. Dit zorgde ervoor dat het voor de jury lastig was tot een winnaar te komen, maar kwam

uiteindelijk toch uit bij groep 1. Zij zagen in het idee van flexible billing de grootste potentie.

Deze groep won de InHouse dag en ging naar huis met een design USB speaker! De dag werd afgesloten met een borrel, waarbij flink

gediscussieerd werd tussen de Lugianen en de KPN’ers over de te hanteren strategie. Wij vonden het een zeer geslaagd event en hopen

dat jullie het als leerzaam en interessant hebben ervaren!

Als je meer vragen hebt over KPN of je bent geïnteresseerd in afstuderen/starten bij KPN, dan kan je altijd terecht op onze website: www.

kpn.com/carriere.

Ik wil iedereen die aanwezig was hartelijk danken voor de getoonde interesse, wellicht tot ziens!

Katja Woerdman

23

Interview OptiverJelle Jans

Derivatenhandelaar Optiver

Jelle Jans (25) heeft in Groningen

Technische Bedrijfswetenschappen

gestudeerd met als afstudeerrichting

Procestechnologie. Tijdens zijn studententijd

is hij werkzaam geweest als croupier in

het Holland Casino Groningen. Na een

bestuursjaar bij de Groninger Studenten

Tennis Club, is hij met het Internationaal

Studie Project van EBF in China geweest.

In Utrecht heeft Jelle bij Capgemini zijn

afstudeerscriptie geschreven. Ter afsluiting

van zijn studie heeft hij voor Heineken een

stage gelopen in Kinshasa, Democratische

Republiek Congo. Sinds juli 2008 is hij

werkzaam als derivatenhandelaar bij Market

Maker Optiver.

“Tijdens mijn middelbare schooltijd ben ik altijd erg

geïnteresseerd geweest in de exacte wetenschappen. Dit heeft

ertoe geleid dat ik technische bedrijfswetenschappen ben gaan

studeren. Groningen was een makkelijke keuze met zijn leuke

studentencultuur en -tradities.

Tijdens mijn studie heeft de financiële wereld mij altijd erg

geboeid. Als croupier kwam ik in aanraking met kansen, handelen

en pokeren. Het spelen van spellen, werken met geld en cijfers is

dynamisch, uitdagend en fascinerend.”

“Via via ben ik bekend geraakt met het fenomeen Market

Making. Market Making staat voor het bepalen van koop- en

verkoopprijzen (de bid-ask spread) van financiële (afgeleide)

producten, zoals opties en futures. Partijen die deze spread

bepalen, verschaffen liquiditeit aan de markt en maken het voor

beleggers en brokers mogelijk om via de beurs te handelen.

Ik ben mij gaan verdiepen in bedrijven die actief zijn in deze

branche en kwam uit bij de grootste van Nederland: Optiver!”

Optiver, opgericht in 1986, is een internationaal onafhankelijk

handelshuis en handelt in financiële (afgeleide) producten voor

24

eigen risico met eigen kapitaal. Optiver heeft dan ook geen

klanten. Dit uit zich in een platte organisatiestructuur met directe

lijnen en een informele werksfeer. Met kantoren in Amsterdam,

Sydney en Chicago wordt er wereldwijd 24 uur per dag

gehandeld. “ Het handelen is elke dag verschillend en ik ben mij

nog dagelijks aan het ontwikkelen. Mede hierdoor, en de directe

grote verantwoordelijkheid die je krijgt, is deze functie zeer

uitdagend.”

“Je kunt al heel snel daadwerkelijk een

verschil maken in het eindresultaat”

“Als handelaar start je met een interne theoretische opleiding

van 3 weken. Direct hierna maak je zelf de eerste trades op de

AEX! Ik werk elke dag in een inspirerende, informele maar zeer

professionele omgeving. Na mijn trainee periode van 3 maanden

op de AEX, handel ik momenteel in de Franse beurs CAC40.

In een team van 7 handelaren ben ik, samen met een ervaren

handelaar, verantwoordelijk voor mijn eigen posities. Hierdoor

draag ik dus direct verantwoordelijkheid en mijn mening wordt

gewaardeerd. Je kunt al heel snel daadwerkelijk een verschil

maken in het eindresultaat. Ik stuur voortdurend prijzen in de

markt voor financiële (afgeleide) producten; derivaten. Op

basis van alle informatie uit de huidige markt bepaal ik de prijs

waarvoor ik een optie wil kopen en de prijs waarvoor ik dit

product wil verkopen, zodanig dat er een kleine marge (winst)

overblijft. “Buy Low, Sell High.” Gedurende de dag kan het zijn

dat je meer dan 500 transacties doet, dus je hebt geen tijd om je te

vervelen. Er is non-stop actie!”

De marges zijn in de afgelopen jaren steeds kleiner geworden,

aangezien de beursvloer is vervangen door efficiënte

schermhandel. Als handelaar zit je dus achter de computer met

informatie van over de hele wereld op je schermen. Op basis

hiervan moet je continu je prijzen bepalen en transacties doen

die binnen fracties van seconden worden uitgevoerd door de

computer. De grootste uitdaging is om met deze schaarste van

tijd en informatie elke keer met een strategie te komen die een zo

hoog mogelijke winst genereert. Tegelijkertijd moet je elk risico

voor Optiver minimaliseren ofwel hedgen.

“Optiver biedt een Management Development traject aan.

Door middel van trainingen en on-the-job-coaching, ontwikkel

ik mijn vaardigheden en kan ik mijn kennis over de optie- en

handelstheorieën vergroten. Door het competitieve karakter in

de optiehandel kan ik mijzelf continue blijven ontwikkelen.

In de nabije toekomst wil ik gaan behoren tot de beste

optiehandelaren en excelleren in de optie theorie, om hierna

nieuwe optiestrategieën en complexe financiële instrumenten te

kunnen ontwikkelen.

Optiver heeft ook vestigingen in Sydney en Chicago. Daarom zou

het in de toekomst ook tot de mogelijkheden kunnen behoren om

een desk op te zetten in een van deze kantoren. Wie weet zit ik

over een aantal jaren wel in het buitenland!!”

Optiver wil tot de beste handelshuizen ter wereld

(blijven) behoren. Om die doelstelling te bereiken

zijn wij continu op zoek naar academici die onze

handelsteams kunnen versterken. Voor afgestudeerden die

gedreven en competitief zijn, heeft Optiver verrassende

carrièremogelijkheden in een spannende en dynamische

werkomgeving. Passie voor de financiële markt is

hierbij een pre, maar kennis is niet noodzakelijk. Als

startende handelaar krijg je van Optiver een training van

drie maanden waarin je on the job wordt getraind en

gecoacht. Daarna ga je direct zelfstandig handelen onder

begeleiding. Het is een steile leercurve en er wordt in het

eerste jaar veel van je gevraagd, maar daar staat tegenover

dat de verdiensten heel goed zijn en naarmate je langer bij

Optiver werkt exponentieel toenemen.

Wil jij meer weten over Optiver? Op 19 maart

organiseren wij een inhousedag in samenwerking met

Lugus!

25

Hoe komt een uitvinding tot stand? Is er een vast patroon dat door elke

uitvinder wordt ingevuld? De Rus Genrich Altschuller vroeg zich dit net na

de tweede wereldoorlog af, tijdens de koude oorlog. Rusland lag achter in de

wapenwedloop met Amerika, dat met de atoombom een grote voorsprong had.

Met zijn functie binnen de Russische marine had Altschuller toegang tot meer

dan twee miljoen patenten. Na een grondige analyse viel iets bijzonders op: elke

uitvinding kwam tot stand volgens een select aantal principes. Uiteindelijk stelde

hij veertig principes vast die samen alle oplossingen omvatten. En elke uitvinding

is de oplossing van een probleem of gebrek in de samenleving.

TRIZTekst: Arjen Lammers

26

Het concept is simpel: een geconstateerd

probleem wordt abstract gemaakt,

vervolgens in abstracte vorm opgelost

en weer specifiek toegepast om zo te

eindigen met een eenvoudige oplossing.

Maar misschien wordt het duidelijker

met een voorbeeld. Bij het maken van

blikjes is er een afweging tussen twee

tegenstrijdige variabelen. Het blikje

moet zo sterk mogelijk zijn om het zo

hoog mogelijk te kunnen stapelen, maar

tegelijkertijd zorgt een zwaarder blikje

voor meer druk op het onderste blikje in

de stapel.

“Een geconstateerd probleem wordt abstract gemaakt, vervolgens in abstracte vorm opgelost en weer specifiek

toegepast om te eindigen met een eenvoudige oplossing.”

Er is dus een tegenstrijdigheid gevonden.

Uit de TRIZ-matrix (waarover later

meer) komt naar voren het principe

van segmentatie, deel het onderdeel op

in kleinere delen. Door niet langer de

gladde cilinder te gebruiken, maar deze

te vervangen door een gegolfd oppervlak,

wordt het blikje sterker zonder dat er

meer materiaal nodig is.

OntstaansgeschiedenisHet was 1946. In Rusland onderzocht de

jonge Genrich Altshuller de ingediende

patenten bij de Russische marine. Er

bleek een verdacht patroon in te zitten.

De meeste uitvindingen losten een

contradictie op, zoals het gewicht/

sterkte dilemma uit de inleiding, met

behulp van een methode die al eerder, bij

totaal andere producten maar eenzelfde

dilemma, gebruikt was. Uiteindelijk is

de precieze methode nog altijd zwaar

aan veranderingen onderhevig, zoals

een goed dynamisch concept betaamt.

Er is dus eigenlijk geen sprake van

één absoluut TRIZ-systeem, maar wel

een collectie van allerlei methoden die

ongeveer hetzelfde uitgangsprincipe

hanteren. De naam TRIZ is een acroniem

van het Russische ‘Theorie van het

Oplossen van Uitvinders Problemen’.

MethodeAltschuller ontdekte dat van alle

mogelijke compromissen tussen twee

tegenstrijdigheden de meeste werden

opgelost met dezelfde achterliggende

gedachte. Daarom groepeerde hij de

variabelen in een matrix, waarin de beter

wordende variabele (de positieve kant)

en de daardoor verslechterende variabele

(de negatieve kant) met elkaar kruisen.

Deze wijzen dan naar een van de veertig

voorgestelde ‘denkpatronen’, met daarin

een conceptoplossing. Deze moet dan

uiteraard nog aangepast worden aan de

specifieke situatie. De grote uitdaging

zit hem dus vooral in het identificeren

van de verbeterende en verslechterende

variabelen. Bepaalde oplossingen,

zoals locale kwaliteit, universaliteit of

periodieke acties zijn vaak toepasbaar.

Het laatste restje ketchup uit de fles

krijgen? Velen van ons zullen de fles op

de kop hebben gezet. Uiteindelijk zijn er

knijpflacons gekomen die standaard op

de kop staan, aangezien de balans van

de op de kop gezette fles niet zo groot is.

Alleen al het omdraaien (of algemener:

het veranderen van de oriëntatie) is

één van de veertig principes. Nu zou

het natuurlijk prima kunnen dat een

medewerker van Heinz zich had bedacht

dat meer huishoudens de fles op de kop

zetten, dus het is goed mogelijk dat er

geen structurele gedachtentrein achter het

proces zat. TRIZ is niet de enige manier

om tot creatieve ideeën te komen. Sterker

nog: eigenlijk is het principe van TRIZ

niet zo zeer gebouwd op het hebben van

creatieve gedachten. Het totaal opnieuw

ontwikkelen van producten is niet

datgene waar in eerste instantie TRIZ

voor bedoeld is. Pas als een probleem

wordt geconstateerd met een bestaand

idee kan systematisch een oplossing

zoeken goed werken. Ten eerste moet

namelijk duidelijk zijn wat er verbeterd

moet worden. En laten we wel wezen,

de eerste televisie loste niet zo zeer een

probleem op met bestaande tv’s, maar

was een volledig nieuw product!

Bedrijfskundige relevantieHet constateren van een probleem is pas

de eerste stap naar de oplossing. Vaak

zien we dat na het constateren van een

probleem haastig wordt gezocht naar

een oplossing. Meestal wordt dit gedaan

of door te kijken naar hoe anderen een

soortgelijk probleem oplosten of door

te zoeken naar het ene geniale idee in

het hele bedrijf waar vervolgens alles

op alles gezet moet worden om maar

een beter product te krijgen. Maar het

constateren van een probleem is meestal

niet zonder haken en ogen. Er zijn

altijd andere aspecten die meespelen,

die niet zomaar verwaarloosbaar zijn.

Ook zijn veel bedrijven, waaronder

auto- en computerfabrikanten, veelal

op zoek naar innovaties. Maar hoe kan

een bedrijf systematisch op zoek naar

nieuwe innovaties? Eisen van de klant

en specificaties komen genoeg binnen,

maar waar haal je de winst? Het draait

bij TBK immers om een technische

oplossing zoeken voor problemen. En

met behulp van TRIZ is het mogelijk

voor bedrijven om gericht te zoeken

naar oplossingen. Kunnen we echter

ook zonder kennis van technologie?

Absoluut niet. Het is strikt noodzakelijk

dat we weten wat er mogelijk is. Het

voorbeeld van het blikje maar weer eens

gebruiken levert het volgende: je kan wel

kiezen voor geribbeld materiaal, maar is

het wel mogelijk zoiets economisch te

produceren? Alle kosten die er bij komen

kijken zijn niet zomaar te overzien. En

kan het materiaal wel op een dergelijke

wijze gevormd worden? Deze vragen

zullen wel gesteld moeten worden. En

daar kan een TBK’er dan later zijn/haar

salaris mee verdienen.

Alternatieve systemenDe meest gebruikte generatiemethoden

zijn nog altijd het brainstormen en

morfologische analyse. Brainstormen

valt, samen met trial-and-error, te

kwalificeren onder de chaotische

methode. Het gaat hierbij immers om

een methode waar overal begonnen kan

worden en elk mogelijk pad bewandeld

kan worden naar elke mogelijke

(foutieve) oplossing. Een blikje blauw

in plaats van rood verven zou al een

brainstorm-idee zijn! Maar zo kom je

natuurlijk geen steek verder. Chaotische

methoden zijn dan ook bruikbaar als niet

precies duidelijk is wat het probleem

is. De morfologische overzichten zijn

wel op de hoogte van het probleem en

in zekere zin ‘weten’ deze overzichten

wel waar de oplossing moet liggen,

alleen is niet duidelijk welke oplossing

voldoet. Daarom worden alle mogelijke

alternatieven gescreend en op waarde

geschat, maar het blijft een blind schot.

Alsof je op een cirkel een punt moet

aangeven, maar je weet alleen het

middelpunt en de straal van de cirkel en

verder niks.

ConclusieTRIZ is een mooie ‘tool’ om gericht

op zoek te gaan naar oplossingen. Het

identificeren van de conflicterende

eisen is hierbij ontzettend belangrijk.

Zonder juiste specificaties is het niet

meer dan een mooie matrix. De tweede

veranderende variabele is de toepassing

van het systeem. Het denkkader wordt

wel gesteld, maar om het specifiek toe te

passen binnen de gestelde randvariabelen

is de crux waar de TBK’er mee bezig zou

moeten zijn. Het kan het verschil maken

tussen twee concurrerende bedrijven.

Snelle aanpassingen aan opduikende

problemen is een belangrijk voordeel

voor de industrie.

De in dit artikel beschreven stof is

slechts een beschrijving van hoe het

zou kunnen werken. Om daadwerkelijk

bedreven te raken in TRIZ is het volgen

van cursussen essentieel, alsmede het

bestuderen van allerlei stof. Alsof het een

extra vak is...

27

Bronnenhttp://en.wikipedia.org (zoek: TRIZ)

http://www.triz-journal.com

http://www.mazur.net/triz

http://www.triz40.com

28

Arjen LammersColumnist

KinderspelNeem een doodnormale vrijdagmiddag.

Je zit in de trein naar huis, volledig

hersendood na een zware collegeweek en

het enige dat je verlangt is rust. Zalige

rust. Vanwege de volle trein neem je

genoegen met een klapstoeltje in het

tussenstuk. Zitten heeft de hoogste

prioriteit. Naast mij zat een vrouw met

haar driejarige zoontje. Een klein detail

dat ik over het hoofd had gezien. Een reis

van amper twintig minuten veranderde

in een tantaluskwelling met dank aan de

driejarige ADHD’er. Tussen Groningen

en Assen wist dit ‘schatje’, zoals moeders

er aan bleef refereren, zestien innovaties

te doen. Ruwweg één per minuut, een

target waar de directie van menig bedrijf

jaloers op zou zijn. Grootste objecten

van innovatie bleken de prullenbak

met metalen klep, de pneumatische

schuifdeur en het klapstoeltje. Tijd

voor de ‘wist-u-datjes’: 1. een klapstoel

werkt als katapult voor knikkers, 2. een

prullenbak kan gebruikt worden voor

drumsolo’s, waarbij het dichtslaan van

het deksel zorgt voor de ‘grande finale’

en 3. je kan, door een coupédeur op je

rug dicht te laten slaan, zorgen voor

een jeukverlichtende krabpaal. Al deze

‘innovaties’ maakten een lawaai waar ik

niet meer tegen kon op de vrijdagmiddag.

Vooraan staan bij een Metallica-concert

leek opeens een onbereikbare oase van

rust. En de verantwoordelijke opvoeder

zat maar lief te lachen en doen alsof het

‘maar een kind’ was. Dat is geen excuus

om anderen te hinderen! Vroeger, toen

ik drie was, werd mij al rap duidelijk

gemaakt dat ik stil moest zitten. De softe

aanpak van criminelen begint al bij de

ouders. De dag dat ik zoiets toesta is de

dag dat ik prikkeldraad doorslik, wacht

tot het er aan de andere kant uitkomt en

mezelf doodflos.

Daarom het volgende advies: neem als

researchafdeling alleen nog kinderen aan.

Hou ze vooral uit de trein en mijn buurt.

Het creatieve vermogen van kinderen is

een economisch potentiaal dat Nederland

in één keer uit de diepste recessie kan

trekken. Ze verdienen dan hun eigen

luiers, de mensheid kan opgelucht

ademhalen vanwege rustige straten en ik

heb geen last meer van ze.

Wie zijn de grootste

innovators? De R&D bij

Philips? De eenzame Willie

Wortel in de klusschuur?

Het amerikaanse leger? Het

antwoord bleek verrassend

simpel, we zien de grootste

innovators overal om ons

heen. Bedenk wel dat een

innovatie niet per se een

nieuw product hoeft te zijn.

Het kan even goed een

nieuwe bruikswijze voor een

bestaand product zijn. Maar

een innovatie begint altijd

met een idee. En achteraf

is het idee kinderlijk

eenvoudig.

ichooseRisk.> ichooseCustomer.> ichooseSugar.> ichooseCollaboration.> ichooseInnovation.> ichooseGrowth.> ichooseFlavor.> ichooseTexturizing.> ichooseLearning.> icho

oseNourishing.> ichooseTasty.> ichooseGreen.> ichooseCustomer.> ichooseSugar.> ich

ooseSalty.> ichooseCommunication.> ichooseGlobal.> ichooseCreativity.> ichooseTrading.> ichooseDevelopment.> ichooseCommunities.> ichooseBiofuels.> ichooseLeaders

You always knew what you wanted, and now...What will you choose?

www.ichoosecargill.com©Cargill Incorporated

With everything we do and everywhere we are,find a career and develop your talent in whatever you choose.

ichooseCargill

A4 ad "Ichoose" + BOY 12/11/07 17:13 Page 3

ichooseRisk.> ichooseCustomer.> ichooseSugar.> ichooseCollaboration.> ichooseInnovation.> ichooseGrowth.> ichooseFlavor.> ichooseTexturizing.> ichooseLearning.> icho

oseNourishing.> ichooseTasty.> ichooseGreen.> ichooseCustomer.> ichooseSugar.> ich

ooseSalty.> ichooseCommunication.> ichooseGlobal.> ichooseCreativity.> ichooseTrading.> ichooseDevelopment.> ichooseCommunities.> ichooseBiofuels.> ichooseLeaders

You always knew what you wanted, and now...What will you choose?

www.ichoosecargill.com©Cargill Incorporated

With everything we do and everywhere we are,find a career and develop your talent in whatever you choose.

ichooseCargill

A4 ad "Ichoose" + BOY 12/11/07 17:13 Page 3

Verenigingsnieuws

Actief ledenweekend 2008 - Ameland

3131

Dit jaar had ESTIEM Groningen de eer om voor de eerste keer

een Vision te organiseren. Binnen het thema van dit jaar ‘Vision

of Responsibility’ is gekozen voor het onderwerp ‘Corporate

Social Responsibility’ (CSR). De Vision houdt in dat er een

week lang TBK-studenten uit heel Europa bij elkaar komen om

activiteiten te ondernemen waarin het thema centraal staat. Dit

gebeurt onder andere door bedrijven te bezoeken en lezingen bij

te wonen. Maar ook de nodige culturele en sociale activiteiten

zullen natuurlijk niet ontbreken. Dit keer waren er 22 studenten

naar Groningen afgereisd om aan deze week deel te nemen.

Op maandag arriveerden de studenten in Groningen. Nadat ze één

voor één Groningen waren binnengedruppeld, en als ontvangst

een aantal biertjes hadden genuttigd in de Drie Gezusters, gingen

we met z’n allen naar de Papa Joe’s. Daar hebben we tijdens het

eten van lekkere hamburgers de eerste kennismaking gedaan.

Toen iedereen zijn buikje vol had gegeten was het tijd om naar

de karaoke bar te gaan. In het begin durfde niemand het nog aan,

maar na een lekker nummertje van de Duitsers konden ook wij

niet achterblijven en is er de rest van de avond uit volle borst

meegezongen.

De volgende dag stond er een bedrijfsbezoek aan de GasUnie op

het programma. Nadat de eerste buitenlanders alweer te laat op

de grote markt waren, kwamen we toch nog net op tijd bij het

mooie gebouw van de GasUnie aan. Na een broodnodig kopje

koffie begon een interessante lezing over wat voor een bedrijf de

GasUnie is en wat ze nou eigenlijk precies doen (het exploiteren

van het gastransportnetwerk). Daarna kwam er iemand aan

het woord die verantwoordelijk was voor het CSR beleid. Hij

vertelde hoe ze bij GasUnie denken over maatschappelijk

verantwoord ondernemen en wat ze daar concreet aan doen en

hoe ze dat nog meer willen gaan doen in de toekomst.

Toen kregen we een rondleiding van een uur door het gebouw.

Daar hadden ze een speciale gids voor, die heel veel feitjes en

weetjes had over het gebouw. Over alles in het gebouw was

goed nagedacht en alles had een functie. Na 13 verdiepingen en

vele foto’s later kwamen we weer in de ontvangsthal, waar een

goede lunch klaarstond. Voor de meeste buitenlanders de eerste

aanraking met het broodje kroket, wat overigens erg goed in de

smaak viel.

Eventverslag ESTIEM

24 t/m 28 november 2008 Mark van Logtesteijn

32Toen we weer terug waren in het centrum, begonnen we met de

citytour. Die werd voor het grootste deel mogelijk gemaakt door

Daan, die over elk gebouw of bezienswaardigheid opvallend veel

(historische) feitjes wist. Ook gingen we langs een coffeeshop,

waar we van de eigenaar uitleg kregen hoe het in Nederland zit

met de drugs en er werd wat informatie gegeven over de drugs

die ze daar verkopen.

Na een uurtje vrije tijd was het tijd voor het running dinner. Dit

houdt in dat je met een groepje op één adres een voorgerecht

eet, dan met je groepje naar het volgende adres gaat om daar

het hoofdgerecht te nuttigen, waarna je met een al volle buik

richting het laatste adres gaat en daar nog een lekker dessert

voorgeschoteld krijgt. Er werd in de verschillende huizen vaak

stamppot, erwtensoep of andere typische Nederlandse gerechten

gekookt.

‘s Avonds was er nog een Lugus-borrel in café ‘De Doos’. Daar

konden de buitenlanders voor het eerst ook integreren met de

lokale studenten, al waren er wel al een paar afgehaakt in verband

de bijverschijnselen van een bepaald soort cake, die niet bij

iedereen goed was gevallen.

Woensdag moesten we al vroeg uit bed om op het Zernike een

naar een lezing te gaan. Dr. L. Dam had een interessante lezing

over de relatie tussen CSR en wat dat voor invloed heeft op de

waarde van een bedrijf. Het bleek dat CSR volgens de meeste

studies wel degelijk een positief effect heeft op de waarde van

een bedrijf en dat het niet alleen maar extra kosten met zich

meebrengt.

‘s Middags gingen we op weg naar Friesland Foods in Bedum.

Daar kregen we na een goede lunch een extra lange lezing over

het bedrijf Friesland Foods en vooral over het door hen gevoerde

CSR beleid. Nadat iedereen zijn vragen had gesteld kregen we

nog een rondleiding door de kaasfabriek.

Terug in Groningen stond er een lekker bord pasta voor ons klaar

bij de Springs. Een paar ESTIEM-ers uit Eindhoven en Enschede

waren inmiddels bij de groep aangesloten. Na het eten was

het tijd voor de kroegentocht. Onder andere het Pand 48 en de

Rumba zijn aangedaan waarna de avond afgesloten werd in het

feest, waar menig ESTIEM-er helemaal los ging.

De volgende ochtend bij het schaatsen werd duidelijk dat niet

iedereen de afgelopen avond goed had doorstaan. Velen hadden

moeite op tijd uit bed te komen en enkelen hebben het schaatsen

maar helemaal overgeslagen. Maar desondanks vond iedereen

het schaatsen erg leuk en was het toch ook wel lekker om even te

bewegen.

Na het schaatsen gingen we weer naar Zernike om daar te

lunchen met aansluitend een discussie. De discussie ging

natuurlijk over CSR en hoe wij daar nu na deze week over

dachten. Het merendeel bleek echter lichtelijk brakjes en moe te

zijn waardoor dit niet een hele productieve middag werd.

Daarna had iedereen een paar uur vrij om een beetje bij te slapen

en om zich klaar te maken voor het galadiner! Dit vond plaats in

het Heerenhuis. Iedereen zag er op z’n best uit en na een heerlijk

driegangendiner zijn we naar de &zo geweest om nog één keer

lekker met z’n allen te feesten.

Vrijdag ging iedereen na een geslaagde, educatieve, gezellige en

vermoeiende ESTIEM-week weer op huis aan.

De buitenlandse studenten sliepen deze week bij hosts. Zonder

deze hosts was deze week dan ook niet mogelijk geweest en dus

willen wij van deze gelegenheid gebruik maken om alle hosts nog

eens extra te bedanken voor alle tijd en moeite die ze erin hebben

gestopt. Bedankt!

33

Wij van de lugograaf vroegen deze vraag aan een aantal mensen

die te vinden waren bij de verschillende studieverenigingen

verspreid over het Nijenborgh gebouw. Wij hoopten met deze

vrij algemene vraag een leuke reactie te ontlokken waar we

de ondervraagden vrij lieten hun mening te spuien. Wij van

de Lugograaf voelen ons dan ook niet verantwoordelijk voor

eventueel aanstootgevende opmerkingen.

Poll

Wat vindt men van de kwaliteit van de technische studies op de RuG in het algemeen?

Sandra, TFV Professor FranckenHet positieve wat je hierover zou kunnen zeggen is denk ik dat

er wel ontzettend veel vrijheid is. Je bent bezig, je voert niks uit

en voor je het weet zijn er al weer 10 jaar om. Ik heb het idee

dat iedereen een beetje loopt aan te modderen hier. Wel is er

trouwens ontzettend goed contact met de professoren die over

het algemeen heel vriendelijk zijn. Daarnaast vinden wij de brede

bachelor een beetje jammer.

Anonieme scheikundestudentIk geloof dat de technische studies erg goed zijn hier op de RuG

al doe ik er zelf geen. Maar ik hoor van veel mensen dat zij

overstappen naar technische scheikunde dus dat lijkt me een goed

teken.

Cees Draaijer, voorzitter FMFIk vind het moeilijk om hier een uitspraak over te doen aangezien

ik niet veel weet van de kwaliteit van de technische studies in

andere steden. Je hoort wel veel over politieke spelletjes die

technische universiteiten spelen om ervoor te zorgen dat de RuG

minder subsidie zou krijgen voor technische studies. Zelf merk ik

daar niet veel van. Daarnaast vind ik dat de brede bachelor ergens

omhoog moet gaan waar de zon niet schijnt.

34

Leendert-Jan NijstadVoorzitter TBV Lugus

Staan we stil?Zomaar even een paar headlines uit het

RTL-Z nieuws dat een AEX-verloop laat

zien waar menig ski-piste jaloers op zou

zijn. Donderwolk-profeten als Willem

Middelkoop doen daar graag een schepje

boven op. Met als resultaat: alles en

iedereen houdt de vinger op de knip en

zet de hand-, zo niet de noodrem erop.

Gelukkig weet Lugus precies wat te

doen: innoveren! In ons knallende nieuwe

ledenhok staat de vooruitstrevendheid

niet stil. Van grootmoeders oude stelletje

naar koffieautomaat, van streeplijst

naar streepcomputer en van een klein

verenigingskrantje naar een volwaardig

magazine. We hebben een lekker plekje

en zijn ontzettend blij met alle leden die

dagelijks langskomen.

Maar ondanks deze gezelligheid en

ons onbezorgde studentenleventje zijn

het roerige tijden. Gelukkig is er in

tegenstelling tot de Bavaria commercial

aan het eind van deze tunnel wel licht.

De student die over 2 a 3 jaar klaar is

met zijn studie en klaar staat om de

arbeidsmarkt op te duiken, stapt op dat

moment in een gloednieuwe en razende

sneltrein die ‘booming economy’ heet.

De olie- en huizenprijs laag, het aantal

vacatures hoog en een overvloed aan

mogelijkheden en uitdagingen om als

kersverse ingenieur aan de slag te gaan.

De beruchte periode van 7 magere jaren

was maar 1 van de tien plagen; de enige

plaag die ons boven het hoofd hangt is de

harde knip van grijze muis Plasterk.

Nog even geduld en deze dip is achter de

rug, tot die tijd: Innoveren en spenderen!

En hoe eerder we daarmee beginnen, hoe

sneller het eind van de tunnel in zicht is.

Kom op small-spenders; gear up for

growth en ga ervoor!

Jeroen van der Veer, de CEO van Shell,

geeft in een interview eerlijk toe dat zijn

bedrijf in gebreke blijft als het gaat om

alternatieve energie en vernieuwende

uitvindingen. Voorlopig speelt men

vrolijk schone schijn, want eind januari

lanceerde Shell opnieuw een groene

campagne waar Obama jaloers op zou

zijn.

De koningsklasse van de

automobielindustrie, Formule 1,

gooit haar allerhoogste prioriteit

overboord en gaat drastisch besparen

op ontwikkelingen. Auto’s worden

gestandaardiseerd, motoren worden niet

meer verbeterd en innovatiebudgetten

worden verpulverd.

Southwest Airlines is voor zijn

binnenlandse vluchten drastisch aan

nieuwe toestellen toe. Maar in plaats van

lange termijn denken staat het ‘knallende’

plan om de 20 jaar oude 737-classics op

te knappen, of beter gezegd restaureren,

om ze nog 15 (!) jaar langer in dienst te

houden.

35

36

37

ActieLekker dineren, borrelen, een dagje skiën in Bottrop of

andere dingen doen met je gezellige studiegenoten? Wij, de

actiecommissie, regelen het!

Dit jaar bestaat Actie uit Ömer (voorzitter) , Suzanne, Daniël,

Jaring en Anja. Ook de sportco, Mart en Sjoerd, valt onder

deze commissie. Lugus is natuurlijk één en al gezelligheid en

gezelligheid is Actie! Daarom zullen wij dit jaar ons best doen om

leuke, orginele, maar vooral gezellige activiteiten te organiseren

voor alle Lugianen. Zo organiseren we de eindejaarsactiviteit,

kerstdiner, regelen we met andere studieverenigingen onder

andere het alfabethfeest en het valentijnsfeest (en ja, bij die

andere studieverenigingen is het percentage vrouwen aanzienlijk

hoger) en brainstormen we over andere activiteiten. Waar het kan,

zorgen we samen met het bestuur voor een mooi prijsje.

Dus hou je mailbox, de Lugusposters en de Lugussite in de gaten

en doe gezellig mee met activiteiten. Want hoe meer zielen, hoe

meer vreugd.

Wij hopen jullie te zien.

Even voorstellen...37

38

ExcursieDit jaar gaat de excursie naar de bakermat van de Europese

industrie: Duitsland. In Duitsland zullen we de transportindustrie

nader gaan bekijken. Duitsland is bij uitstek een land waarin de

grote auto-, luchtvaart- en treinindustrie voor indrukwekkende

fabriekslocaties zorgt. De excursiecommissie heeft zich tot doel

gesteld om in ieder geval een grote Duitse automaker en een

van de fabrieken van Airbus te gaan bezoeken. Uiteraard zal de

commissie er voor zorgen dat het aan echt Duits entertainment

niet ontbreekt. Zo zullen we een biercantus organiseren en gaan

we op kroegentocht. De excursie zal eind mei plaatsvinden, dus

haal je lederhosen uit het vet en schrijf je in!

Die Exkursion Kommission,

Denise Tijsterman Führer

Stef van Grieken Schatzmeister

Woodrow Rullmann Erwerber

Maarten van der Vegte Sekretar

38

3939

IntrolugiIntrolugi gaat nu voor de zevende keer een super mooi

introductiekamp voor Lugus organiseren. De kersverse

eerstejaars kunnen elkaar overdag weer leren kennen tijdens

leuke activiteiten, en ’s avonds natuurlijk onder het genot van een

drankje. Naast een hoop lol zal er ook uitleg over de eerste weken

van de studie worden gegeven, net als over Lugus zelf. Net als

vorig jaar gaan we voor al deze gezelligheid naar Ameland. De

juiste fundamenten liggen dus al klaar om er dit jaar wederom

een spetterend feest van te maken!

Ben je ouderejaars maar wil je toch graag mee? Meld je aan

als mentor en wie weet krijg je ook de kans dit onvergetelijke

spektakel mee te maken.

Wij hopen dat het kamp ook dit jaar weer een groot succes wordt

en dat alle aankomende eerstejaars studenten mee gaan!

Voor meer informatie kun je terecht bij één van de Introlugi-

leden.

Reinier Renting Voorzitter

Lieuwe Cnossen

Hans Houtsma

Diederik Jan Lemkes

Tim Stoffelsma

4040

Lugograaf We willen het mooiste verenigingsblad van Groningen. Dat was,

wat wij als nieuwe redactie van de Lugograaf hoorden tijdens de

eerste bijeenkomst. Dat was natuurlijk makkelijker gezegd dan

gedaan, want waar moet je dan beginnen. We kwamen al snel tot

de conclusie dat we het concept van de 'oude' Lugograaf helemaal

van tafel moesten vegen om zo met een schone lei te kunnen

beginnen. Inmiddels waren er twee mensen met een creatieve

geest en verstand van grafische programma's opgetrommeld om

een compleet nieuwe lay-out te maken voor ons nieuwe blad.

Zij mochten alles uit de kast halen om een professioneel, maar

toch ook luchtige uitstraling te krijgen.

De redactie zat ondertussen ook niet stil; er werden in nauwe

samenwerking met het bestuur ideeën opgedaan, brainstorm

sessies gehouden en vooral veel vergaderd om ook voor de

inhoud van het blad een nieuw concept neer te zetten. Hier kwam

uiteindelijk het streven uit om technisch hoogstaande artikelen

af te wisselen met leuk verenigingsnieuws, onderzoeken en

interviews. Op deze manier willen wij een blad maken dat voor

elke TBK-er leuk, boeiend en interessant is.

De eerste Lugograaf is inmiddels alweer een feit en de commissie

heeft er erg veel zin in om de resterende drie keer ook een

prachtige blad voor jullie in elkaar te zetten. Wij zijn erg tevreden

met het behaalde resultaat van dit exemplaar. We zijn natuurlijk

een nieuwe weg ingeslagen en we hopen dat ook jullie tevreden

zijn met de nieuwe opzet en dat het lezen van de Lugograaf een

nog groter genot mag worden dan voorheen.

Scriptie TBKMax van Leeuwen, IT

Herman Balsters

41

Elke scriptie van TBK, zowel de

bachelor als de masterscriptie, begint met

het vaststellen van een bedrijfskundig

probleem (de analyse fase). Vervolgens

wordt, aan de hand van methodische

regels, op systematische wijze gezocht

naar een technische oplossing (de

ontwerpfase). Waar deze oplossing

(ontwerp) aan moet voldoen, waar

rekening gehouden mee dient te worden

en waarom precies deze oplossing de

juiste is, zijn allemaal vraagstukken waar

een passend antwoord op gezocht moet

worden. Nadat deze methodologische

fase is gepasseerd, gaat de TBK’er

daadwerkelijk aan de slag met het zoeken

van een technische oplossing. Het laten

zien van welke (technische) oplossing/

ontwerp voor welk (bedrijfskundig)

probleem geschikt is, is een essentieel

vraagstuk binnen elke TBK-opdracht, en

vormt de methodologische leidraad van

een TBK Masterscriptie. De eerste in de

nieuwe serie is de scriptie van Max van

Leeuwen. Een onderzoek of het mogelijk

is Object Role Modeling (ORM) toe te

passen om een ontologie neer te zetten.

Het bedrijfskundige probleemEen ontologie is “het product van een

poging een uitputtend en strikt

conceptueel schema te formuleren over

een bepaald domein”1 om Wikipedia

maar weer eens te quoten. In simpeler

Nederlands komt het erop neer dat een

ontologie een vocabulair definieert voor

gemeenschappelijk gebruik binnen een

zeker domein van expertise.

“De eerste stap tot het ontwerp van een complex informatiesysteem”

Een ontologie bevat tevens machine-

interpreteerbare definities van

basisconcepten (en de relaties tussen die

concepten) binnen zo’n expertisedomein.

Ontologieën hebben vooral nut wanneer

er gestreefd wordt naar het expliciet

categoriseren van begrippen en het

structureren van informatie binnen een

bedrijf. En laat dat nou precies een

onderwerp zijn waar Heineken Nederland

(NHL) problemen mee had. NHL had een

probleem op het vlak van het ontwerpen

1 http://nl.wikipedia.org/wiki/

Ontologie_(informatica)

van een ontologie voor

documentenopslag. Er zweven niet alleen

veel documenten rond in een grote

organisatie als Heineken, maar er is ook

een groot aantal documentcategorieën en

relaties tussen die documentcategorieën.

Het inrichten van een informatiesysteem

om de complexiteit te beteugelen van al

deze soorten documentinformatie is geen

eenvoudige zaak, en het bedenken van

een geschikte ontologie is de eerste stap

op weg naar het ontwerp van zo’n

systeem. Kortom, een mooi probleem

voor een TBK-IT er: de constructie van

een efficiënt classificatiesysteem voor

documentenopslag.

42

De technische oplossing

Het begint met het opstellen van de

designspecificaties. In deze stage bleken

dat de volgende te zijn:

• The ontology is based on a renowned

standard that best fits the needs of

HNL.

• The ontology provides a single

solution for the use and retrieval of

unstructured data.

• The ontology is as simple as possible,

containing just enough elements to be

useful for HNL.2

Welke ontologie kan nu gebruikt

worden om het probleem op te lossen

en tegelijkertijd te voldoen aan de

randvoorwaarden? En: wat is de beste

representatiewijze voor deze ontologie?

Bijvoorbeeld, Welke modelleringstaal

voor de ontologie is het eenvoudigste

om mee te werken, Welke is het meest

expressief, en Welke geeft uiteindelijk

de beste implementatiemogelijkheden?

Hier ligt het ware onderzoek van

Max van Leeuwen in besloten. De

meest gangbare representatietaal voor

ontologieën is de taal OWL. Deze taal

(een modelleringstaal) is echter niet

eenvoudig om mee te werken. Het

heeft bijvoorbeeld een ingewikkelde

wiskundige semantiek (soms nodig om

kennis van te nemen als je de modellen

echt goed wilt begrijpen). Ook de

koppeling van OWL naar een kennisbank

(knowledge base) is geen eenvoudige

implementatiestap. Daar komt nog bij dat

OWL weliswaar expressief is, maar dat

de constructies die men in OWL bezigt

soms nogal gekunsteld (non-intuïtief)

over komen.

2 Aangehouden in het engels,

voor betere kwaliteit citaat alsmede

‘onmogelijke’ vertaling.

Kortom, de OWL-standaard laat soms

nogal wat te wensen over.

Max heeft nu gekeken naar een

alternatief voor OWL, in de vorm van

de data-modelleringstaal ORM (Object

Role Modeling). ORM is “een krachtige

methode voor het ontwerpen en het

bevragen van conceptuele datamodellen,

waarin de toepassing is beschreven in

makkelijk te begrijpen termen door

niet-technische gebruikers.”3 Met dank

aan Wikipedia. Een geniaal idee om met

behulp van een dergelijk systeem het

probleem van Heineken Nederland op

te lossen. Maar is het ook een realistisch

idee?

Is ORM geschikt om geschikt om ontologieën te modelleren?In de huidige wereld wordt vooral

gebruik gemaakt van OWL en UML-

varianten om ontologieën te ontwerpen.

Veel onderzoekers zijn het er over eens

dat ORM grote voordelen heeft ten

opzichte van UML4 in de wereld van

conceptueel modelleren.

“ORM voldoet met gemak aan

alle eisen”Zou ORM ook beter zijn dan UML (en

OWL) als het gaat om het ontwerpen

van ontologiën? In het onderzoek wordt

aangetoond dat ORM met gemak voldoet

3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Object_

Role_Modeling

4 UML is de de facto standaard voor

het modelleren van software constructies,

zowel voor data als processen.

Ontologie-onderzoekers hebben UML

ingezet om te kjken of UML geschikt is

voor ontologie-ontwerp.

aan alle eisen. Ook een vergelijking met

DOGMA (een aan ORM-gerelateerde

methode voor ontologie-ontwerp)

geeft verder aan dat ORM op zich

al voldoende is om op efficiënte en

effectieve wijze ontologiën te ontwerpen.

Kortom, het theoretisch onderzoek van

Max is zeer geslaagd: de algemene

conceptuele modelleringstaal ORM (met

al zijn voordelen) verslaat met gemak de

gangbare talen UML, OWL en DOGMA

als het gaat om ontologie-ontwerp.

De praktijkDe theorie staat toe dat ORM gebruikt

wordt voor zowel een analyse van het

bedrijfskundige probleem, als voor

de generatie (middels specifieke aan

ORM gekoppelde software) van een

technische oplossing (in de vorm van

een implementatie van een uit ORM

afgeleide data/kennisbank). Dus kan

Heineken Nederland gebruik maken

van de mooie concepttheorie van Max?

Absoluut. Maar eerst moest er gezocht

worden naar een geschikte zogenaamde

metadata-standaard als essentiële stap.

Uiteraard worden eerst klanteisen

opgesteld, randvoorwaarden etc., maar

al deze eisen moesten ook in één of

andere document-ontologie passen. Het

onderzoek van Max toonde aan dat de

Dublin Core (DC) meta-standaard een

goede kandidaat was, na allerlei analyses

en simulaties, om als vertrekpunt te

nemen voor het definiëren van zo’n

ontologie. Tot dusverre leek alles bijna

vlekkeloos te verlopen. De problemen

en details kwamen pas aan het licht

als geprobeerd werd de DC-standaard

aan te passen aan de specifieke NHL-

vereisten. Nu bleek dat dit weliswaar

nog behoorlijk veel werk met zich

mee bracht, maar wel binnen adequate

grenzen. De combinatie van ORM met

de Dublin Core meta-standaard blijkt een

succesvolle combinatie te zijn.

Vergelijkend onderzoek

In navolging van de beroemde Michelin gaan wij in dit onderzoek sterren uitdelen aan de verenigingshokken gevestigd in gebouw X,

voor de meesten waarschijnlijk beter bekend als het Natuur-/Scheikunde gebouw. We hebben alle studieverenigingen in dit gebouw, met

een hok voor de leden, bezocht en aan de hand van vijf criteria beoordeeld. Op elk punt is een maximale score van vijf punten haalbaar.

Hieruit komt dan een gemiddelde en dat is dan het aantal sterren dat wij toekennen aan het desbetreffende hok. De punten waar wij naar

hebben gekeken zijn: de kwaliteit van de koffie, het percentage dames aanwezig in het hok (omdat de technische studies graag zouden

zien dat het percentage vrouwen dat een technische studie groter wordt), gezelligheid, diversiteit van de hapjes en drankjes die verkocht

worden en gastvrijheid.

43

Koffie

Dames

Gezelligheid

Diversiteit

Gastvrijheid

0 1 2 3 4 5

T.F.V. Francken

Wat ons als eerste opviel aan het hok van T.F.V. Francken was dat het heel groot

is. Verder was het ook redelijk gezellig ingericht, maar het was wel een aardige

bende. Verder hebben we geen koffie gekregen, vandaar de middelmatige

score voor gastvrijheid. Over muzieksmaak valt natuurlijk te twisten,

maar wij vonden de klassieke muziek die hier gedraaid werd toch niet echt

sfeerverhogend. Het aantal sterren dat Francken van ons krijgt is 3.

De eerste indruk van het hok van G.T.D. Bernoulli was goed, we keken recht

tegen een lcd-tv aan van minstens een vierkante meter. Maar toen we nog

eens goed keken bleek dat er geen enkele student te vinden was in het vertrek.

De gezelligheid was evenals de dames ver te zoeken. Verder viel het ons op

dat er geen koffie verkrijgbaar is. De diversiteit was wel oke en de heren van

Bernoulli hebben ook wat punten gescoord op gastvrijheid, omdat de deur van

het hok wel open stond. Het eindoordeel van dit hok is één schamele ster voor

de moeite.

Koffie

Dames

Gezelligheid

Diversiteit

Gastvrijheid

0 1 2 3 4 5

G.T.D. Bernoulli

G.T.D. Bernoulli

T.F.V. Francken

44

Het volgende hok waar we aandeden was het hok van de FMF. Het percentage

dames was hier dusdanig hoog (drie van de vijf!) dat we ze op dit onderdeel

vier punten hebben gegeven. Ook was het gezellig in het hok en de diversiteit

was ook ruim voldoende. Minpuntjes waren dat op één flesje na al het bier op

was en dat de aanwezigen niet wilden meewerken aan de foto. Al met al komen

we hier tot een eindoordeel van drieënhalve ster.

Koffie

Dames

Gezelligheid

Diversiteit

Gastvrijheid

0 1 2 3 4 5

FMF

We vervolgden onze reis naar de studievereniging

CB. Zij moeten het duidelijk met veel minder

ruimte doen dan de andere studies, hun hok

was wel erg klein en tevens erg rommelig. De

gastvrijheid was wel goed, maar dat is meteen het

enige puntje waar ze goed op weten te scoren. De

diversiteit was laag en erg gezellig was het er ook

niet. Ons eindoordeel is tweeënhalve ster.

FMF

Koffie

Dames

Gezelligheid

Diversiteit

Gastvrijheid

0 1 2 3 4 5

De CB

Koffie

Dames

Gezelligheid

Diversiteit

Gastvrijheid

0 1 2 3 4 5

T.B.V. Lugus

Als laatste zijn we natuurlijk ons eigen Lugushok, al dan niet objectief, gaan

checken. Bij binnenkomst was het hier direct gezellig, dit kwam mede door de

goede muziek die gedraaid werd. Een koffieautomaat waren we ook nog niet

eerder tegengekomen, dus ook hier een hoge score. Verder zit het hier met de

gastvrijheid ook goed, er werd direct veel contact gelegd met de aanwezigen in

het hok. De enige lage score die wij konden toe kennen was op de dames, deze

waren op het moment van bezoek niet aanwezig. Het aantal sterren dat we het

Lugushok hebben toegekend is vier!

TBV Lugus

Visionary MarketingMacedonië

45

Joris Kuipers en Ramon Zeilstra 23 t/m 29 april 2008

Van 23 tot 29 april hebben we deelgenomen aan de Vision in Skopje, Macedonië.

Als technische bedrijfskunde student aan de RUG kun je deelnemen aan de

activiteiten van ESTIEM: European Students of Industrial Engineering and

Management. Omdat we anders mogelijk toch nooit van ons leven in Macedonië

terecht zouden komen besloten we maar eens mee te gaan. De insteek van deze

activiteiten zijn: Beetje educatief, beetje cultureel, maar vooral veel feesten. Het

educatieve gedeelte van de Vision viel voor een groot gedeelte buiten de boot.

We kregen twee lezingen en een case. Verder hield het in dat we de hele nacht

doorgingen maar er ‘s ochtends toch vroeg uit moesten.

Best zwaar, maar supergaaf: 5 daagjes 24 uur per dag actief zijn.

Maargoed, Macedonië... Best vreemd

land. Mensen spreken geen normale

talen, enkel Macedonisch, af en toe een

beetje Turks. Gelukkig waren we met

een paar Macedonische studenten die

alles een beetje konden fixen. In de taxi

konden we ook prima de weg uitleggen

met de 4 woorden die we kenden:

levo, bravo, desna en dobra.(links,

rechtdoor, rechts en oke!) Maar liefst

33% van de mensen heeft er een baan en

waarschijnlijk is de meerderheid hiervan

taxichauffeur; in auto’s waarvan het na

elke kilometer knap is dat ze nog rijden.

Eenmaal in de stad kunnen we stappen,

hoewel het eerst nog een uitdaging is

om ergens binnen te komen. Als je de

portiers kent heb je geluk, eventjes praten

en je kunt doorlopen. Als je ze niet

kent wordt het al moeilijk, dan ben je

meestal zo rond de 5 á 10 euro kwijt om

ze om te kopen zodat hij je binnenlaat.

Gelukkig hebben we dit maar één keer

hoeven doen, de andere keren kon

onze Macedonische vriend Jovan ons

binnenpraten.

In de clubs lijkt het best normaal uitgaan,

maar er is toch iets bijzonders aan de

hand. Bijna overal is er in een deel

van de club een zitgedeelte, luxe leren

banken waar je kunt zitten. Deze plekken

zijn zeer moeilijk te bemachtigen,

wederom via connnecties of door veel te

betalen. Deze plekken hebben dan ook

een bepaalde uitstraling, vooral richting

de dames die vanaf jongs af aan al met

de gedachte leven dat ze een rijke vent

moeten trouwen. Eenmaal beland op deze

banken hadden we ook eindelijk genoeg

vrouwen om ons heen, alleen jammer dat

dit nét de wat laag opgeleide vrouwen

waren die dan nét geen Engels konden...

Too bad. Gelukkig was het drinken er

redelijk goedkoop, zodat we ons hier op

konden focussen: 100 denars voor een

flesje Heineken of een glaasje Vodka

(€1,60)!

Verder zijn de Macedoniërs nog aardig

‘bang’. De recente oorlog heeft er bij

de meeste mensen aardig ingehakt en

ze waarschuwen ons daarom ook om

uit de buurt te blijven van de Albanezen

en vooral niet als het donker is de rivier

over te steken naar het paupergedeelte,

waar de inkomstenbron voornamelijk

criminaliteit schijnt te zijn. Uiteraard

hebben we het overdag wel eventjes

gewaagd om de rivier over te steken,

maar met 5-jarige jongetjes die aan je

been hangen, smekend om wat geld, ben

je het er al wel vrij snel zat. Toen we

uit medelijden toch wat gaven rende hij

naar de cafetaria om een bakje patat te

halen en deze als een dolle naar binnen

te werken. Dit is toch heel wat heftiger

om te zien dan de gemiddelde Groningse

zwerver die met een joint op zijn lip om

een euro vraagt... Verder zijn de helft

van de grappen die ze maken over de

46

Grieken. (Deze relatie lijkt op die van

Nederland-België, alleen met iets meer

haat) Overigens waren de militairen ook

nog op elke hoek van de straat zichtbaar.

Op de mooiste plekken - waar de oude

forten stonden en het uitzicht heel erg

mooi was - stonden ook continu soldaten

met hun geweer paraat op wacht.

Omdat we pas een dag nadat het

programma was afgelopen vertrokken,

hadden we nog een dagje voor onszelf.

We besloten - na aanraden van iedereen

die we spraken - om een dagje naar

Ohrid te gaan met Dennis (Estland),

Cem (Turkije) en Joris & Ramon

(Groningen). Zaterdagnacht om 6 uur in

bed, ‘s zondags er om 8 uur uit om de

bus richting Ohrid te pakken (afstand

Groningen-Maastricht). Eenmaal in

Ohrid aangekomen vermaakten wij ons

prima, als cultuurbarbaren zijnde. Het is

een heel erg mooi gebied en de recente

oorlog was hier nog duidelijk zichtbaar.

Oude kerkjes, een groot fort en het hele

dorp dat tegen de berg op was gebouwd

was heel erg mooi. Daarnaast was het

meer prachtig, schoon water en alle

terrasjes waren op steigers gebouwd,

zodat je in feite op het water zat. Ohrid

wordt steeds toeristischer… en terecht!

Na een beetje goed zoeken heb je al een

appartementje voor 10 tot 15 euro per

nacht, een zeer luxe etentje inclusief

drinken kost je nog geen 10 euro en je

drinkt voor € 1,60 al een flesje Heineken.

Een boot huren zal ook wel niet zo

veel kosten en de dames zijn er best

mooi (als je met je geld zwaait). Prima

studentenvakantiebestemming dus.

Al met al was het een super week,

veel nieuwe dingen gezien, gegeten

en vooral gedronken. Ook nieuwe

vriendjes gemaakt uit heel Europa: Onze

kamergenootjes uit Estland, Servië,

Turkije en Finland. En natuurlijk niet te

vergeten de gastheren de Macedoniërs...

Super!

47

Misschien heb je wel eens wat van Estiem gehoord of ergens een poster zien hangen. Maar wat is Estiem nou precies? ESTIEM (European Students of Industrial Engineering and Management) is een soort Europese studievereniging voor Technische Bedrijfskunde studenten. Sinds enkele jaren maakt ook TBV Lugus deel uit van dit Europese netwerk van Local Groups (LG) van 63 universiteiten in 24 verschillende landen. Het voornaamste doel is het vergroten van de communicatie en samenwerking tussen studenten, universiteiten en bedrijven in het domein van TBK. Dat gebeurt doordat LG´s verschillende activiteiten organiseren. Er zijn binnen Estiem meerdere projecten, bijvoorbeeld de Europe3D, de Vision, activity weeks en TIMES.

Wat kan Estiem voor jou betekenen?Wij, als LG Groningen, hebben dit jaar een Vision of Responsibility en een TIMES Local Qualifi cation georganiseerd. Ook orga-niseren wij samen met LG Eindhoven en LG Enschede een Europe3D. Niet alleen wij organiseren Estiem evenementen. In heel Europa worden deze evenementen georganiseerd en jij kan daar ook aan meedoen. Dus wil jij ook op reis, medestudenten uit andere landen leren kennen en gewoon een mooie week beleven?Dan hebben wij alvast een paar upcoming events voor je geselecteerd:

Vision of Responsibility, Luleå (Zweden) April 29th–May 3rd“Product Cycles - The responsibility of the industry to keep our environment clean and healthy”

Vision of Responsibility, Braunschweig (Duitsland) 2nd–6th May“Assessing industrial fl ows”

Vision of Responsibility, Warsaw (Polen) 8th–12th April“Corporate Social Responsibility as a way to success”

Wil je ook op de hoogte gehouden worden over Estiem en de activiteiten? Meld je dan nu aan op www.tbvlugus.nl voor de reislijst. Meer weten over Estiem? Kijk dan op www.estiem.org en www.estiem.tbvlugus.nl voor verslagen van studenten die jullie voorgingen op onvergetelijke reizen!

49

PuzzelpaginaEerst een kleine wiskundige breinkraker. Bij deze

eerste puzzel is het de bedoeling om de getallen 1, 2,

3, 4, 5, 6, 7, 8 en 9 zo in te vullen in de hokjes dat de

som uiteindelijk 100 is:

Hierbij de puzzelpagina, wie de onderste puzzel weet op te

lossen en deze mailt naar: lugograaf@tbvlugus.nl maakt kans

op een bioscoopbon ter waarde van € 15.

En dan nu een klassieke puzzel. Het schijnt dat bij een groot onderzoek slechts 2,5 % van alle mensen deze puzzel wist op te lossen. Maar

denk aan die grandioze prijs! En vergeet niet dat elke aanwijzing belangrijk is. Succes!

Op een trein werken de Groot, de Vries en Nijstad als brandweerman, conducteur en machinist, maar NIET respectievelijk. Ook zijn er

aan boord op die trein drie zakenmannen met dezelfde achternamen: Dhr. De Groot, Dhr. De Vries en Dhr. Nijstad.

1. Dhr. De Vries woont in Groningen

2. De conducteur woont precies halverwege Groningen en Amsterdam

3. Dhr. Nijstad verdient exact 20,000 euro p/jaar.

4. De buurman van de conducteur, ook een passagier op de trein, verdient exact 3x zoveel als de conducteur

5. De Groot verslaat de brandweerman met poolen.

6. De zakenman die dezelfde naam heeft als de conducteur woont in Amsterdam

De vraag is: wie is de machinist? En waarom? Stuur het antwoord in naar lugograaf@tbvlugus.nl en maak kans op een bioscoopbon ter

waarde van € 15!

Agenda

Februari

Maart

April

19 25 27-8 mrt t t t

10+11 t 13 17 7 719 24

26

13-3 mei ii t t i t 28

AfgestudeerdenWij feliciteren de volgende personen met hun afstuderen:

Afstudeerrichting DTMevr. Natasha Koedelka

Mevr. Guo Yuna

Afstudeerrichting PTDhr. Jelte Douwsma

Dhr. Bart Bouter

Dhr. Bart Rietveld

Dhr. Lennart Wingelaar

Afstudeerrichting ITDhr. Marvin de Haan

Dhr. Christian Kramer

Dhr. Michiel van Dam

51

SCHRIJF JE IN OP: WWW.BETA-BEDRIJVENDAGEN.NL

Trainingen | Bedrijfspresentaties | Bedrijvenmarkt | Individuele gesprekken | Workshops

ß BÈT

A BEDRIJVENDAGEN

| 10 & 11 maart 2009 | Gro

ning

en|

All OptionsBain

Force Vision

QompazSchut Meettechniek

Tebodin

GuptaHeineken

Oracle

Teijin AramidWetsus

YER

10 en 11 maart in ‘Het Kasteel’