mei 2020 • 98 • FarmaMagazine

Zelf produceren

en ijzeren voorraad

8 • FarmaMagazine

Ludwig Castelijns (Mosadex) over oplossen tekorten:

De coronacrisis drukt Nederland met de neus op de feiten: de levering van geneesmiddelen is te afhankelijk van Azië. Ook na de crisis blijven er grote tekorten aan geneesmiddelen. Europa moet meer medicijnen zelf produceren en een ijzeren voorraad aanleggen, stelt Ludwig Castelijns, top-man van Mosadex, marktleider in farmaceutische zorg. “De minister van VWS heeft toegezegd de problemen op te lossen.”

Portret

Tekst: Niels van Haarlem | Fotografie: Ektor Tsolodimos

mei 2020 • 1110 • FarmaMagazine

Het interview met Ludwig Castelijns vindt plaats op het

moment dat de eerste fase van COVID-19 achter de rug lijkt.

Lijkt, want de opnames in de ziekenhuizen en op de IC vlakken

voorzichtig af, de scholen gaan weer open en de horeca maakt

voorzichtig plannen om over een paar weken de klant weer te

bedienen. Het nieuwe normaal dient zich aan.

Bijna 25 jaar is Castelijns directeur van Mosadex, naar eigen

zeggen totaalleverancier en marktleider in de farmaceutische

zorg en retail. Een paar cijfers van de coöperatie Mosadex

Groep. De 1800 medewerkers leveren diensten en producten

via ruim 800 apotheken, 465 Service Apotheken, 410 drogiste-

rijen, 250 zorgorganisaties aan meer dan 11 miljoen patiënten

en consumenten in Nederland.

Castelijns is van oorsprong apotheker en al ruim twee decen-

nia verantwoordelijk voor de groep van bedrijven die vanuit

Limburg is gegroeid tot een omzet van ruim 1.7 miljard euro.

Tot die groep horen NControl (automatisering), Van Heek

Medical (wondverzorging en incontinentie), ApotheekZorg

(specialistische medicatie), Apotheek Voorzorg (weekmedi-

catie), Holland Pharma (zelfzorg), Fischer Farma en Medcor

(import), Service Apotheek, maar ook de DA-drogisterijen.

Mister TekortHet is inmiddels alweer een paar weken geleden dat de nazen-

dingen aan geneesmiddelen schrikbarend waren. Er werd

volop gehamsterd. Bij de drogist graaiden klanten naar het

laatste doosje paracetamol. Apothekers in de eerste lijn zetten

alle zeilen bij, voerden continu overleg met de voorschrijver.

Om medicatie uit te kunnen blijven leveren werd bijvoorbeeld,

onder voorwaarden, tijdelijk voorraden tussen apothekers

onderling uitgewisseld.

Ook ziekenhuisapothekers deden verwoede pogingen om

medicatie te verkrijgen voor coronapatiënten op

de Intensive Cares. Dan ging het om propofol en de

combinatie van midazolam met sufentanil, midde-

len om patiënten in slaap te brengen.

Ludwig Castelijns is uitgegroeid tot Mister Tekort

Nederland. In de media roert hij stevig zijn mond

over dit onderwerp, in tal van overleggen maant hij

de top van VWS - inclusief de minister - te stoppen

met praten en nu eens concreet actie te onderne-

men om zo definitief een einde te maken aan die

tekorten aan geneesmiddelen.

Altijd is hij bereid zijn mening te geven over het

probleem van de tekorten aan medicijnen die

ons land al zo lang teisteren. Maar in tijden dat de

wereldwijde crisis domineert houdt hij zich even stil.

“Ik heb de mensen van VWS beloofd dat ik mij ten tijde van de

corona-crisis rustig houd. Daarna wil ik wel weer los gaan”, vertelt

de hoogste man van Mosadex. Die tijd is nu weer aangebroken,

want de tekorten mogen niet van de agenda verdwijnen.

Maatschappelijk probleem“De tekorten zijn uitgegroeid tot een groot maatschappe-

lijk probleem. Tien jaar geleden al gaf ik op verzoek van hun

leidinggevenden een minicollege aan de inkopers van zorgver-

zekeraar Menzis. Toen voorspelde ik dat als prijs leidend wordt

dit onherroepelijk leidt tot problemen met betrekking tot de

beschikbaarheid van geneesmiddelen én de kwaliteit van

farmaceutische zorg. Mijn voorspelling was kennelijk aan dove-

mans oren gericht want zorgverzekeraars en overheid werden

dronken van geluk door de besparingen gerealiseerd door het

preferentiebeleid, waren doof voor het belang van kwaliteit en

beschikbaarheid. Het gevolg: de patiënt, de apotheek en de

huisarts zijn de dupe van de houding van zorgverzekeraar en

overheidsbeleid. Dit maakt me zo verdrietig, want de proble-

matiek van de tekorten kunnen we oplossen.”

Vanuit zijn positie is het te verwachten dat Castelijns zijn

mondje roert als het om tekorten gaat. Want geneesmidde-

len en de diensten daaromheen zijn corebusiness. En als die

producten niet voorradig zijn dan heeft dat direct effect op zijn

dienstverlening. Maar bovenal is Castelijns een ondernemer

met een apothekershart die patiënten de beste zorg wil geven.

Wat is de stand als het gaat om de tekorten?“Vorig jaar zagen we een grote stijging in tekorten en waren

1500 medicijnen lange tijd niet leverbaar. Dat hebben apothe-

kers en huisartsen dagelijks gemerkt. Net voor de coronacrisis

uitbrak was vijf procent van de bestelregels uit de apotheek

niet direct leverbaar. Tijdens de piek van crisis is dat percen-

tage bijna verdrievoudigd naar zo’n dertien procent. De eerste

weken van maart werd veel gehamsterd in de apotheek waar-

door onze systemen en logistiek de voorraad niet konden

bijhouden. De tekorten waren groot, niet alleen in ons land

maar iedereen in Europa werd geraakt door deze crisis en

had moeite met leveren van een groot aantal verschillende

geneesmiddelen. Zoals het er nu uitziet was deze piek in

maart eenmalig maar die duurde wel een paar weken. Inmid-

dels heeft de farmaceut de aanvoer op orde, kunnen we leve-

ren. We staan er beter voor. Nou ja, we zitten op iets meer dan

vijf procent dat niet leverbaar is en begeven ons weer op het

niveau van voor crisis. Terug bij af dus.”

Aangenaam verrastVolgens Castelijns wordt er in crisistijd goed samengewerkt om

de problemen het hoofd te bieden. “Het landelijk crisisteam

dat de tekorten van geneesmiddelen die direct gerelateerd

zijn aan de zorg van corona-patiënten in het ziekenhuis te lijf

gaat is voortvarend gestart. Er is centrale inkoop en een sterke

toename van activiteit in landelijke bereidingsapotheken. Daar-

naast hebben alle partijen afgesproken om de beschikbaarheid

van medicijnen in de eerste lijn goed te monitoren zodat poten-

tiele tekorten snel worden gesignaleerd. Ik ben dan ook aange-

naam verrast door de voortvarendheid van VWS. Had ik eerlijk

gezegd niet verwacht. Het besef om in een crisissituatie niet te

blijven praten maar vooral snel te handelen was bij iedereen

aanwezig. Partijen komen in beweging. Die urgentie zie ik helaas

niet als het gaat om het oplossen van de structurele tekorten.”

Castelijns erkent dat de coronacrisis alle aandacht vraagt. Ook

van het ministerie van VWS. “Minister Bruins heeft toegezegd

dat hij de structurele problemen gaat oplossen. Maar door zijn

vertrek ligt het dossier tekorten op het bureau van zijn opvolger.

“Italië, Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland produceren nog volop geneesmiddelen. Als de politieke bereidheid er is volgt private finan-ciële bijstand vanzelf. Als we nu de handen ineen slaan draait binnen een jaar de eerste fabriek.”

12 • FarmaMagazine

Ik kijk reikhalzend uit naar het moment dat die oplossing er ligt.”

Productie in eigen handWant oplossingen zijn er stelt Castelijns. Hij ziet twee richtin-

gen uit het moeras: de productie weer in eigen hand nemen

of grote voorraden in huis halen. “Corona drukt ons met de

neus op de feiten: Nederland moet minder afhankelijk zijn van

China en India als belangrijkste producent. De productie van

grondstoffen en geneesmiddelen moet dichter bij huis plaats-

vinden, binnen Europa en in Nederland. Laten we beginnen

om geneesmiddelen zonder patent die onmisbaar zijn bij een

crisis zelf te maken en zo minder afhankelijk te worden van

Azië. Als de politieke wil er is duurt het misschien nog wel vijf

jaar voordat die fabrieken volop produceren. We moeten dus

snel handelen. Ook ons land kan hierin een rol spelen. Of we

de fabrieken van het voormalige Organon in Oss weer moeten

opstarten? Of die van Aurobindo in Katwijk dat is overgenomen

door India en inmiddels is gesloten? Daar ga ik niet over. Het

zou goed zijn als ons land weer chemische productiecapaciteit

heeft, maar voordat ieder land zelfstandig een fabriek opent

lijkt me enige afstemming binnen Europa wel zo efficiënt.

Vergeet niet dat Italië, Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland nog

volop geneesmiddelen produceren. Als de politieke bereid-

heid er is volgt (private) financiële bijstand vanzelf. Als we nu

de handen ineen slaan draait binnen een jaar de eerste fabriek.”

IJzeren voorraadEen ander spoor om de tekorten op te lossen is het aanleg-

gen van een zogenaamde ijzeren voorraad. Een hoeveelheid

geneesmiddelen groot genoeg om bij problemen toch een

aantal maanden uit te kunnen leveren. Minister Bruno Bruins

heeft dit idee geopperd en ook zijn opvolgers Van Rijn en De

Jonge zijn voorstander stelt Castelijns. “Maar we praten nu al

jaren over het aanleggen van die ijzeren voorraad die er nog

steeds niet is. De minister heeft de stakeholders en de Tweede

Kamer beloofd onderzoek te laten doen naar de beste weg

naar die voorraad, ook als het om de financiering gaat. Voor de

zomer verwacht ik de resultaten.”

De ijzeren voorraad is volgens Castelijns te realiseren als ieder-

een meewerkt. “Begin met een voorraad merkloze genees-

middelen voor bijvoorbeeld vier tot vijf maanden, daar zijn de

tekorten het grootst. Fabrikanten en groothandelaren willen

onder voorwaarden meewerken. De eerste voorwaarde is

dat als huisartsen plotseling andere geneesmiddelen voor-

schrijven wij niet met een onverkoopbare voorraad blijven

zitten. Hetzelfde geldt voor zorgverzekeraars: als die een ander

geneesmiddel als preferent aanwijzen moeten ze deze ‘switch’

bijvoorbeeld zes maanden vooraf aankondigen. En besluit

een fabrikant om niet langer in te schrijven op het preferen-

tiebeleid dan moet hij dat niet te laat melden. Ook moet de

apotheek de tijd krijgen om de voorraad uit te verkopen.

Kortom, voorkom abrupte overgangsmomenten zodat fabri-

kant, groothandel en apotheek hierop kunnen acteren.”

Wie betaalt?Heikele punt is wie die voorraad gaat betalen. Volgens Caste-

lijns gaat het om zo’n 50 miljoen euro op jaarbasis. “De groot-

handel of de apotheek kunnen dat niet betalen. Als het gaat

om distributie van merkloze geneesmiddelen is er geen enkele

marge meer. Je mag van ons niet verwachten dat we verlies

maken op de distributie, onze corebusiness. De minister gaf

ook aan dat patiënt niet extra gaat betalen. Wie dan wel? Een

kinderachtige discussie. 50 miljoen euro betekent dat iedere

Nederlander slechts een paar euro betaalt. Waar gaat het over.”

Als de ijzeren voorraad en de productie in eigen land niet van

de grond komen ziet Castelijns nog een uitweg: het op voor-

raad houden van geneesmiddelen en ‘groothandelen‘ wordt

een publieke activiteit. De overheid stelt in een wet eisen

aan de voorraad en handhaaft als het nodig is. Dat gebeurt

volgens de apotheker al in een aantal landen. “Nu is wettelijk

wel vastgelegd dat een vergunninghouder voldoende voor-

raad moet hebben voor groothandel en apotheek. Hoeveel

en hoe snel een groothandel de geneesmiddelen moet leve-

ren staat echter niet in de wet. Nog niet. Deze uitweg om

de tekorten op te lossen heeft echter niet mijn voorkeur. Ik

geloof meer om samen met alle partijen het maatschappelijke

probleem van de tekorten structureel op te lossen.”

Wanneer zijn de problemen definitief opgelost?“Dat gaat nog jaren duren. En stel nu dat er ondertussen een

tweede coronagolf op ons afkomt. We houden ons hart vast,

want dan worden de tekorten weer enorm groot.” ❦