Nr 27 Zomer 2013 e 5,50

voor vrouwen met ambitiesMaak jezelf

zichtbaar!

6 stappennaar

succes

GelukkiG uit elkaarZo voorkom je

een vechtscheiding

De vrouw in 2050

en wat gaat HIJ doen?

Zo doen Zij dathet Grote

nuMMer (...en hoe doe jij het?)

Minister jet busseMaker

'Mannen mogen best eens in actie komen'

liefDesretraite 5 tips voor een weekenDje saMen weG

BP

lof num

mer 2

7 Zom

err 2013w

ww

.lofonline.nl

Net toen ik dacht dat we diversiteitsmoe waren en de discussie

over het lastige carrièrepad van vrouwen, al dan niet in com-

binatie met kinderen, wel beu werden, stond daar opeens die

zin van minister Jet Bussemaker in Trouw: ‘Teveel vrouwen

teren op de zak van hun man.’ Al bleek die uitspraak nader-

hand uit z’n verband getrokken te zijn, heel Nederland was in

rep en roer. Emancipatie bleek opnieuw een open zenuw. Van

Marja van Bijsterveldt, onderwijsminister in Rutte I, moes-

ten we meer doen aan ouderparticipatie, nu werd vrouwen

juist verweten dat ze te veel zorgen en te weinig werken.

De media en sociale netwerken buitelden over elkaar heen.

Wij plaatsten een stelling in de Lof Linkedin-groep – ‘Vrouwen

zijn niet bereid de offers te brengen die de beklimming van

de carrièreladder vraagt’ – en kregen ongekend veel reac-

ties. De algemene opinie: vrouwen zijn inderdaad te slim

om domweg voor carrière te kiezen. We willen slim wer-

ken, ja, en ook hard. Maar we willen eerder voldoening en

zingeving in werk ervaren, dan dat we externe drijfveren

hebben als macht, status en geld. En naast een interes-

sante loopbaan willen we er een gezinsleven op na houden.

Het FD kwam met een verklaring. De keuze en zorgdrang van

veel vrouwen zou voortkomen uit ons eeuwenoude ‘reptie-

lenbrein’, dat ons nog altijd conditioneert en waardoor we al

snel in de parttime fuik zitten, terwijl manlief buiten de grot

op de volgende promotie jaagt. Een mooi, meer toekomstge-

richt inzicht las ik in NRC, over het besef van tragiek, de bot-

sing tussen onverenigbare waarden. Wat dan nog als meer

economische zelfstandigheid van vrouwen ten koste gaat van

het traditionele gezinsleven en vice versa? Daarmee hoeft

het één toch nog niet meer of minder te zijn dan het ander?

Hoe het ook zij, Lof zou Lof niet zijn als we de minister niet

onmiddellijk gebeld hadden. In het interview in dit nummer nuan-

ceert ze het een en ander. Zo legt Bussemaker de bal ook wel

degelijk bij mannen. Die kunnen wat haar betreft best wat meer

in actie komen, als luizenvader of oversteekhulp, bijvoorbeeld.

Daarbij houdt de minister een pleidooi voor zichtbare rolmodel-

len. Vrouwen komen verder als ze zich kunnen spiegelen aan

andere vrouwen, vindt ze. Dat vinden wij ook, en daarom doen

we zoveel mogelijk plekken aan met onze reizende tentoon-

stelling Moeders met Macht. Onlangs hingen de foto’s van 25

topvrouwen die werk en gezin combineren nog in de Tweede

Kamer. Voorzitter Anouchka van Miltenburg formuleerde het

openzenuw

prachtig: ‘Moeder zijn en macht hebben is balanceren tus-

sen twee uitersten. Het is niet makkelijk, maar wees blij met

een baan waar je invloed kunt uitoefenen op je omgeving.’

Werken draagt bij aan je levensgeluk, daarvan ben ik van over-

tuigd. Dat het in combinatie met de zorg voor kleine kinderen

soms spitsroeden lopen is, weten we allemaal. Zeker zolang de

overheid een jojo-beleid voert ten aanzien van kinderopvang. Dat

de bezuinigen aldaar niet bepaald bijdragen aan de arbeidspar-

ticipatie, moge ook duidelijk zijn. Al met al is de hele construc-

tie van werk, gezin, relatie en loopbaanontwikkeling een lastige

puzzel die je samen met het thuisfront moet oplossen. Het zet

menige relatie onder druk, hoe je de taken ook verdeelt. Voor je

het weet wissel je alleen nog maar huishoudelijke mededelingen

uit met degene waar je ooit zo verliefd op was. Maar het kan ook

anders. Hoe, dat lees je in dit Zo Doen Zij Dat-nummer. Altijd

leuk om te gluren bij de buren. Hoe doen zij dat nou? Hoe rege-

len zij het thuis, hoe zorgen ze dat de boel blijft draaien en dat ze

ook nog aan elkaar toekomen? En hoe doe jij het eigenlijk? Laat

het ons weten op de Lof Linkedin-groep!

Lof 9

Jolanda Holwerda, oprichter en hoofdredacteur Lof

Twitter: @JolandaHolwerda

Lof 11Lof 11

AgendAtips• 19 september Lof Female

Leadership Journey,

Lofacademy.nl Lofonline.nl/loflist

• 18 augustus Vrouwentriathlon,

Beesd, Vrouwentriathlon.nl

Labyrint De eerste Lof Female Leadership

Journey was een groot succes.

Fantastisch om een groep vrouwen

te begeleiden op hun weg door

het labyrint. Onderweg hebben we

veel geleerd: over het delen van je

levensverhaal, over belemmerende

overtuigingen, over het managen van

je energiebelans en het met de eigen-

schappen van jouw rolmodel Het

resultaa: vjftien vrouwen in hun kracht.

Ook jouw eigen leiderschapstijl verder

ontwikkelen? Op 19 september start

de volgende ‘reis’. Lofacademy.nl

moeder met machtDit voorjaar hing de tentoonstelling

Moeders met Macht bij de Tweede

Kamer. Voorzitter Anouchka van

Miltenburg herkent zich in het thema:

‘Ook ik voel die tweestrijd. Aan de ene

kant echtgenote en moeder zijn, aan

de andere kant de macht hebben een

vergadering te leiden. Ik zie het vooral

als voordeel; dat ik bij machte ben om

aan elke Nederlander uit te leggen

hoe het parlementaire proces werkt.’

Lofonline.nl/moedersmetmacht

WebshopDe shop op Lofonline.nl is tot de

nok toe bijgevuld met artikelen voor

vrouwen met ambities in werk, gezin

en maatschappij. Zelf een webshop

die past bij Lof en wil je meer bezoek

trekken? Lofonline.nl/webshop

Als het tegenzitVoor velen vervult het ondernemerschap

een lang gekoesterde droom: de vrijheid

te doen wat je leuk vindt. Maar er is ook

een andere kant: het financiële risico is

groot en in de eerste jaren stopt meer

dan de helft van de startende bedrijven

er al mee. Jacqueline Zuidweg en

Josette Dijkhuizen deden onderzoek en

interviewden ondernemers en deskun-

digen over ondernemen als het tegenzit.

Vallen, opstaan en weer doorgaan

(J. Zuidweg en J. dijkhuizen, €14,95,

ten Have)

Qinqo e-book is een mooi vormgege-

ven pasje met de afbeelding van een

zelf te kiezen (e-)boek. Zo wordt het

cadeau geven van een e-book iets

tastbaars. Lof mag vijf keer Terugkeer

Ongewenst van Charles Lewinsky

weggeven. In dit deels waargebeurde

verhaal wordt de Joodse acteur en

regisseur Kurt Gerron gevraagd een

film te maken waarin het vernede-

rende gettobestaan in een concen-

tratiekamp wordt voorgesteld als een

paradijs. Een duivels dilemma. Bestel

een cadeaukaart op Qinqo.com

E-book winactiE Ga naar www.lofonline.nl/aanbieding

E-book cadEau

2013Van Moeders met Macht naar Vrouwen met Kracht

Houd de nieuwsbrief in de gaten voor

de datum en locatie!

Rolmodellenestafette

lezing door internationale expert op het gebied van rolmodellen

mini masteRclasses gebaseerd op het Lof Labyrint

speeddating met Moeders met Macht

UitReiking loflist aan de beste werkgevers voor werkende ouders

28 Lof28 Lof

Lof 29

harlotte Fielmich is cateraar,

foodstylist, receptenschrijver,

culinair adviseur, eigenaar

van een culinaire webshop en

uitbater van het restaurantje

Mokum aan Zee aan de

Sloterplas. Dat allemaal, én

alleenstaand moeder van twee dochters, Lola (11) en Zazi (10).

Mensen laten genieten van nieuw en lekker eten, dat is haar

missie. Dat doet ze door heerlijk te koken, maar ook door de

boel eromheen fraai aan te kleden. ‘Met het goeie servies, een

mooi kleed, een bos bloemen en de juiste muziek wordt het

nog een stuk lekkerder’, zegt ze. ‘Styling en smaak zijn allebei

minstens even belangrijk. Dat merk ik ook thuis, bij mijn eigen

kinderen. Als ik het eten een beetje leuk presenteer, eten ze het

met meer plezier op.’

Vlaggetje

Met ‘leuk presenteren’ bedoelt Charlotte niet dat je het voedsel

in de vorm van poppetjes of konijntjes moet snijden, zoals je

vaak in kinderrecepten ziet. Sterker nog: daar is ze op tegen.

‘Een kind moet dingen in hun natuurlijke vorm leren herkennen

en eten’, vindt ze. ‘Laat de tomaat gewoon de tomaat, al kun je

er natuurlijk wel een grappig vlaggetje in prikken.’ Een andere

StyLing en Smaak zijn allebei even belangrijk

Koken met kinderen

Culinare must-haves

In Madame Charlotte, zo heet de webshop van Char-

lotte Fielmich, vind je talloze culinaire hebbedingetjes.

Van eetbare bloemetjes, zilveren taartglitters en Japan-

se koekjes met pruimensmaak tot vintage theeservies,

kanten servetten en koekvormpjes in alle soorten en

maten. Spuletjes waar je foodie-hart sneller van gaat

kloppen en die je graag cadeau krijgt of geeft.

Meer weten over Mme. Charlotte en havenrestaurantje

Mokum aan Zee? Kijk op www.madame-charlotte.nl

manier om je kind aan de groente te krijgen, is het pureren

voor een pastasaus of soep, aldus Charlotte. Of verstoppen

in een omelet of gehaktbal. ‘Dan is de groente ook onherken-

baar, maar zo werkt dat nu eenmaal met een saus of soep. Mijn

dochters zijn er in elk geval gek op, en over vitamines hoef ik

me geen zorgen meer te maken.’

Driegangenmenu

Een ontspannen sfeer aan tafel helpt ook om kinderen goed te

laten eten. Charlotte: ‘Ik vind het niet erg als ze iets niet lusten,

kook gerust twee soorten groenten als ze daarom

vragen en maak er geen punt van als ze niet zo

netjes eten. Maar ze moeten wel altijd overal

een hapje van proeven!’ Lola en Zazi kij-

ken de kunst van het koken graag af bij

hun moeder. Zazi denkt er zelfs over kok

te worden. ‘Ze heeft al eens een drie-

gangenmenu uit een kinderkookboek

gemaakt. Ze begon om 3 uur ’s mid-

dags en om half 10 ’s avonds konden

we aan tafel’, lacht Charlotte. ‘Maakt

niet uit, als ze er maar lol in heeft.’

tek

st

pam

Va

n D

er

Ve

en

Fo

tog

ra

Fie

He

rm

an

Va

n H

eu

sD

en

34 Lof

Tek

sT

Re

na

te

tR

om

pIneens stond daar die quote van minister Jet Bussemaker,

minister van Emancipatie, in de krant. Een zin die niemand kon ontgaan: ‘Teveel vrouwen teren op de zak van hun man.’ Mede omdat dagblad Trouw de boodschap nogal radicaal samenvatte, brak de hel los, of beter gezegd:

Twitter ontplofte. Tijd voor een goed gesprek.

Minister Jet Bussemaker:

verwacht’

‘Ik hadmeerbijval

Interview

Lof 35

36 Lof

Dat de gebrekkige arbeidsparticipatie van

Nederlandse vrouwen dankzij Bussemakers

quote weer hoog op de agenda staat, is wat

Lof betreft goed nieuws. Niettemin hadden

ook wij onze vraagtekens bij de manier

waarop. Op de zak teren? Dat klinkt wel erg negatief. Natuurlijk,

de cijfers liegen er niet om. Nederlandse vrouwen, ook vrouwen

zonder kinderen, werken zelden tot nooit fulltime, terwijl dat in

veel Europese landen wel gebeurt. Maar de minister is toch

niet blind voor de obstakels die je als Nederlandse vrouw

tegenkomt in je werkende leven? Wanneer je een fatsoenlijke

baan wilt behouden, bijvoorbeeld, terwijl je moeder wordt? Wie

werkelijk gelooft dat de hoogopgeleide vrouw droomt van die

baan onder haar niveau van drie dagen – ‘Want manlief kan

écht niet minder en de crèche is ongeschikt voor meer’ – moet

zich nog eens goed achter de oren krabben. Hoe staat Jet

Bussemaker daar inmiddels tegenover?

Bent u geschrokken van alle commotie of dacht u: ha,

missie geslaagd?

Lachend: ‘Nee, dat laatste niet. Natuurlijk had ik wel verwacht

dat er een discussie op gang zou komen. Maar ik was echt

verrast over de heftigheid van de reacties en over het feit dat

economische zelfstandigheid blijkbaar nog steeds niet als

randvoorwaarde wordt gezien. Ik verwachtte bijval voor dit

onderwerp, aangezien we al in de jaren tachtig afspraken dat

alle vrouwen die vanaf 1990 achttien jaar zijn, economische

zelfstandigheid zouden hebben. Nou, daar zijn we nog ver van

verwijderd, maar vrouwen wijzen op de gevaren is kennelijk

nog altijd een taboe.’

In haar Emancipatienota staat het precies: ‘Anno 2013 is

48 procent van de vrouwen in Nederland niet economisch

zelfstandig en zijn bijna een miljoen laagopgeleide vrouwen

financieel afhankelijk van het inkomen van hun partner.’

Tja, dat wisten we eigenlijk al. Het is al decennialang één van

de belangrijkste argumenten van de emancipatiebeweging

om een consequent overheidsbeleid af te dwingen voor

bijvoorbeeld betaalbare kinderopvang. Overigens zonder

al teveel succes. Maar de gemiddelde Nederlandse vrouw

ligt er niet wakker van. Die maakt toch zeker zelf wel uit of

ze werkt of niet? En dat verklaart dan weer het gebrek aan

politieke wil om prioriteit te geven aan meer gelijkheid

tussen man en vrouw in ons oh zo moderne kikkerlandje.

Hoe dan ook, het moeten dat doorsijpelde in de boodschap

van de minister raakte duidelijk een teer punt. Veel vrouwen

voelden zich aangevallen: alsof hun keuze ongepast is en ze

zich daarvoor zouden moeten schamen. Maar zo heeft ze het

niet bedoeld, aldus Bussemaker. De formulering ‘op de zak

teren’ komt van de Trouw-journaliste die haar interviewde over

de Emancipatienota.

De soep wordt niet zo heet gegeten als ie is opgediend?

‘De boosheid duidt er volgens mij op dat veel vrouwen

zich persoonlijk aangesproken voelen, terwijl ik vooral een

maatschappelijk probleem aan de orde wilde stellen. Het

doel van mijn oproep was nooit om vrouwen voor te schrijven

hoe ze moeten leven. Natuurlijk begrijp ik dat individuele

situaties waarin bijvoorbeeld kinderen of ouders meer zorg

behoeven, vragen om een eigen invulling. Natuurlijk vind ik dat

mannen meer verantwoordelijkheid in de opvoeding moeten

nemen. Voor die aanvullingen biedt de Emancipatienota ook

alle ruimte. Helaas is die ruimte in de media weggevallen

en is er een verkeerd beeld ontstaan van one size fits all.’

‘Alle gezinnen die van één inkomen leven, bevinden zich in crisistijd in de gevarenzone’

48 Lof

uit elkaarGelukkig

Lof 49

uit elkaarGelukkig

Ze bestaan: gescheiden ouders die nog altijd elke week gezellig samen met de kinderen eten. Prachtig. Maar ook als je je ex stiekem dood wenst, moet je na je relatiebreuk de sfeer er een beetje in zien te houden. Voor je kinderen.

Niet vechtscheiden, maar overlegscheiden dus.tekst Ella MaE WEstEr illustratie MirEillE schaap

50 Lof

D e scheiding van vriendin M. was een

absolute nachtmerrie. Er was een tijd dat

haar ex-man een goedzak was. Maar toen

M. hem drie jaar geleden vertelde dat ze bij

hem weg wilde, draaide hij om als een blad

aan een boom en werd hij opeens vijandig.

Als ze weg wilde, was daar het gat van de

deur en zocht ze het verder maar uit. Of ze de kinderen – toen

4 en 6 – zou meenemen of niet, kon hem niets schelen. M, die

liever niet met haar naam in Lof wil: ‘Ik snapte zijn woede wel.

Ik had lang nagedacht voordat ik wegging, wel een jaar, maar ik

was niet gelukkig met hem. Hij vond dat heel moeilijk, hij was

gekwetst en verdrietig. En natuurlijk ben je boos als je vrouw

je verlaat. Maar ik vond het wel lastig dat iemand van wie ik

ooit veel had gehouden opeens zo kwaadaardig deed. Omdat

ik hem anders kende, ging ik ervan uit dat dit zijn eerste reactie

was en dat hij wel bij zou draaien. Maar dat gebeurde niet. Hij

heeft me serieus samen met de kinderen op straat gezet. Dat

vond ik op zijn zachtst gezegd nogal onmannelijk.’

Machtsmiddel

De huwelijksbreuk van M. is slechts een van de vele ‘vechtschei-

dingen’ die jaarlijks in Nederland plaatsvinden. In 29 procent

van de gevallen loopt een scheiding uit op een drama dat één

tot twee jaar kan duren. Gideon de Haan weet daar alles van;

als coach begeleidt hij volwassenen en kinderen die ermee te

maken hebben. ‘Jammer genoeg worden veel scheidingen heel

zuur’, zegt hij. ‘Dat is ook wel begrijpelijk: je hebt met iemand

in liefde samengeleefd, en dan moet je op een verschrikkelijke

manier uit elkaar. Je wereld staat op z’n kop en dat zorgt voor

heftige emoties.’

De Haan kent stellen voor wie de scheiding nog vervelender

verliep dan bij vriendin M. ‘Vooral als er ongelijkheid is, komt

dat voor. Twee gelijkwaardige partners kunnen meestal wel toe

met mediation, zeker als ze geen kinderen hebben. Maar als

een man zoiets zegt als: “Ik neem het huis en de boot”, dan

kan de vrouw de kinderen gaan inzetten als machtsmiddel.

Ze kan dreigen dat hij ze nooit meer te zien krijgt. Als zij dat

ook echt uitvoert, kunnen dat heel nare scheidingen worden,

met veel schade tot gevolg.” Vechtscheidingen leveren risico-

kinderen op, weet De Haan. ‘Schooluitval, spijbelen, alcohol-

misbruik en lastig gedrag – ik noem maar een paar voorbeelden.

Dat zouden ouders zich weleens mogen realiseren.’ De coach

gaat vrij ver in zijn oordeel: ‘Ouders die hun kinderen tijdens

een vechtscheiding als pionnen inzetten, moeten aangesproken

worden op dit misbruik van hun ouderlijke macht.’

Voor de rechter gesleept

M. vond gelukkig tijdelijk onderdak bij haar zus. Maar daarmee

was de ellende niet voorbij. Sterker nog: die begon toen pas. ‘Ik

wilde er samen met hem uitkomen. We hebben kinderen, dus

er moest van alles worden geregeld. Wie er in het huis bleef

wonen, bijvoorbeeld. Maar hij blééf met zijn hakken in het zand.

Hij wilde dit niet, dus hij ging dit zo lang mogelijk rekken om mij

financieel helemaal uit te kleden. Dat heeft hij letterlijk gezegd.

En dus nam hij een advocaat in de arm. Want als de ene partij

een advocaat neemt, is de ander verplicht om dat ook te doen.

Dat heeft me handenvol geld gekost. We zijn twee jaar aan het

scheiden geweest en ik heb overal om moeten vechten in de

rechtbank. Hoe vaak hij de kinderen bij zich zou hebben, was

een van die strijdpunten. Nu ben ik echt niet iemand die de

kinderen hun vader ontzegt, ik vind het juist belangrijk dat ze

contact houden. Maar dan wilde hij ze een halve dag langer dan

50 Lof

‘Hij heeft me met de kinderen op straat gezet. Dat vond ik nogal onmannelijk’

iLofbalanceTips voor het creëren van rust.

Want in een vol leven is balans het toverwoord.

Tip van Sigrid Boelens (29) oprichtster Bureau Boel:

‘Bedenk dat wanneer je ‘ja’ zegt tegen het één,

je ook altijd ‘nee’ zegt tegen het ander. Ik had

net het besluit genomen een eigen praktijk in

coaching en workshops te beginnen, toen ik

een heel mooie en creatieve opdracht vanuit

mijn oude vakgebied aangeboden kreeg.

Echt zo eentje die je niet kunt weigeren. Toch

heb ik dat gedaan, want met ‘ja’ zeggen

tegen de opdracht zei ik automatisch ‘nee’

tegen tijd en ruimte voor mijn praktijk. En

nooit spijt van gehad, integendeel! Aarzel dus

niet om ook eens hardop te zeggen wat je

niet wilt doen. Maak er eventueel een lijstje

van. Het helpt je de juiste keuze te maken.’

inspiratietaart.nl/janee

Lof 65

YOGA, FITNESS & DANSLES

Yes!‘Ja’ zeggen tegen leuke dingen

zorgt voor meer plezier in je

leven. Deze verrassingskaarten

helpen daarbij. Op elke kaart

een tip of suggestie,

zoals ‘Try something new’

en ‘Give compliments’.

De spelregels bepaal je zelf.

Via de webshop van

lofonline.nl

Blij & mooiVoel je je mooi, dan ben je het ook. Met deze slimme

tips voor een passend kapsel, kleding en make-up

heb je jezelf in no-time opgewaardeerd. Een compleet

boek, over binnen- én buitenkant. (Happy go beauty!

Tom Sebastian, € 25 Spectrum)

PauzeBehoefte aan rust &

resetten, maar weinig

tijd? Dan is deze app

de oplossing. Met

meditaties, tips en

een waarschuwing

wanneer het weer

tijd is voor ‘even

pauzeren’. prijs

€ 1,79 apple.com

tek

st

IRIS

SP

IER

EN

BU

RG

Alles begint bij vrienden

worden met jezelf. En deze

vrolijke mok is daarbij

een goede reminder. Om

je dagelijkse me-myself-

and-I-momentje mee

te beleven. prijs € 9,53

bloomsburystore.com

Schrijf opAltijd op zak: een persoonlijk notebookje.

Voor creatieve ideeën, mooie quotes of

nu eens een things not-to-do-lijstje.

prijs € 11,53 bloomsburystore.com

tea-timeBlote

voetenGeen tijd voor én yoga

én fitness én dansles?

Doe dan een alles-in-1

Nia-workout. Met als

uitgangspunt dat je er blij

van wordt. nianederland.nl