Deze PDF is gemaakt met behulp van de open source toolkit mwlib. Zie http://code.pediapress.com voor meer informatie.PDF generated at: Tue, 26 Jun 2012 02:55:18 UTC

Lijst van werken vanAristotelesWiki

InhoudArtikelen

Lijst van werken van Aristoteles 1Analytica posteriora 3Analytica priora 3Over de categorieën 5Corpus Aristotelicum 6Ethica Nicomachea 7Fysica (Aristoteles) 13Over de interpretatie 16Metafysica (Aristoteles) 16Meteorologica (Aristoteles) 20Organon (Aristoteles) 21Poetica (Aristoteles) 22Politika (Aristoteles) 24Retorica (Aristoteles) 26Sofistische weerleggingen 28Topica 28

ReferentiesPaginabronnen en auteurs 29Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragers 30

PaginalicentiesLicentie 31

Lijst van werken van Aristoteles 1

Lijst van werken van AristotelesDe overgeleverde werken van Aristoteles worden traditioneel opgedeeld in overeenstemming met de vijfcategorieën in het Corpus Aristotelicum. Niet alle werken in de lijst van het Corpus Aristotelicum worden echter alsauthentieke werken beschouwd. Sommige werken, onder andere de Athenaion Politeia (De Atheense Constitutie) ende bewaarde fragmenten van de andere constituties worden door de meeste geleerden toegeschreven aan Aristoteles'school, maar zouden wel onder toezicht van Aristoteles zelf geschreven zijn. Andere werken, zoals Over de kleurenzouden tevens het werk kunnen zijn van Aristoteles' opvolgers aan het Lykeion, bijvoorbeeld Theophrastus en Stratovan Lampsacus. Nog andere werken verwierven doorheen de geschiedenis de naam van Aristoteles omwille van degelijkenissen die ze bevatten op vlak van inhoud of doctrine, zoals het werk Over de planten, dat mogelijkgeschreven werd door Nicolaas van Damascus.Werken waarvan de authenticiteit sterk betwijfeld wordt, worden in onderstaande lijst met een asterisk aangeduid.

Geschriften over de Logica

Uitgave van Aristoteles' Logica uit 1570.

Middeleeuwse uitgave van Physica in hetLatijn.

• Categoriae (Over de Categorieën)• De Interpretatione (Over de Interpretatie)•• Analytica priora•• Analytica posteriora•• Topica• De Sophisticis Elenchis (Sofistische weerleggingen) zie

drogreden

Deze werken zijn na Aristoteles tot het Organon gebundeld.

Geschriften over Natuurkunde enWetenschappen

•• Physica• De Caelo (Over de Hemel)• De Generatione et Corruptione (Over wording en afbraak)• Meteorologica (over de aardwetenschappen en

astronomie)• De Mundo (Over het universum)• De Anima (Over de ziel)• Parva Naturalia (Kleine traktaten over de natuur)

• De Sensu et Sensibilibus (Over zintuiglijkheid en dezintuiglijkheid)

• De Memoria et Reminiscentia(Over het geheugen enherinneringen)

• De Somno et Vigilia (over slapen en slapeloosheid)• De Insomniis (over Dromen) *• De Divinatione per Somnum (Over visioenen bij

dromen)• De Longitudine et Brevitate Vitae (Over het lange en het korte leven)• De Juventute et Senectute, De Vita et Morte (Over jeugd en ouderdom, over leven en dood)• De Respiratione (Over de ademhaling)

Lijst van werken van Aristoteles 2

• De Spiritu (Over de adem)• Historia Animalium (Over de geschiedenis van de dieren / Over de beschrijving van dieren)• De Partibus Animalium (Over de (lichaams)delen van dieren)• De Motu Animalium (Over de (voort)beweging van dieren)•• De Incessu Animalium• De Generatione Animalium (Over het ontstaan van dieren)• De Coloribus (Over de kleuren)•• De Audibilibus•• Physiognomonica• De Plantis (Over de planten) *• Mirabilibus Auscultationibus (over fantastische dingen die verteld werden) *• Mechanica (Aristoteles) (Over de mechanica) *• Problemata (Problemen) *• De Lineis Insecabilibus (Over onzichtbare lijnen) *• Ventorum Situs (Omstandigheden en namen van de winden) *•• Over Melissus, Xenophanes en Gorgias

Geschriften over Metafysica• Metafysica (Metafysica)

Geschriften over Ethiek• Ethica Nicomachea (De Nicomachische Ethiek / De Ethica )• Magna Moralia (de grote ethiek)• Ethica Eudemia (De Eudemische Ethiek)• De Virtutibus et Vitiis Libellus, Libellus de Virtutibus (over deugden en ondeugden)• Politika (Over de politiek)• Oeconomica (Over de huishoudkunde / Over de Economie)

Geschriften over de Esthetica• Ars Rhetorica (Over de retoriek)• Rhetorica ad Alexandrum (Retoriek aan Alexander)• Ars Poetica (Over de Poëzie)

Geschriften die niet opgenomen zijn in het Corpus Aristotelicum• Athenaion Politeia (De Atheense Constitutie)

Analytica posteriora 3

Analytica posterioraAnalytica posteriora is de vierde tekst uit het Organon van Aristoteles. Het is een heel formele bespreking overonderwijzen en intellectueel leren, opgehangen aan de begrippen demonstratie, definitie en wetenschappelijkekennis. Dit werk bestaat uit twee boeken.In het eerste boek wordt demonstratie gepresenteerd als wetenschappelijke deductie (71b16-17). In dit boek wordtnagegaan hoe door middel van demonstratie kennis kan worden overgedragen. Hierbij maakt Aristoteles onderscheidin empirische en mathematische wetenschap (79a4-9). Veelbelovend hierbij is zijn gezegde, dat de empirischewetenschapper gaat om de feiten te weten en de mathematicus om de reden waarom!? In het tweede boek gaatAritoteles op zoek naar vier dingen: het feit, de reden waarom, of het is, wat het is (89b24).

Bronnen•• 1994, Jonathan Barnes (red.), The complete works of Aristotle, Princeton: Bollingen series LXXI.2.

Externe link• Posterior Analytics [1], G.R.G. Mure, The University of Adelaide, 2007 (in het Engels).

Referenties[1] http:/ / etext. library. adelaide. edu. au/ a/ aristotle/ a8poa/

Analytica prioraDe Analytica priora (Latijn: Analytica Priora) is het derde werk uit het Organon van Aristoteles, en gaat over deopbouw en structuur van redeneringen bestaande uit enige beweringen, onder andere de zogenaamde syllogismen.

Algemeen

Uitgave van Aristoteles' Logica uit 1570.

In de Analytica priora biedt Aristoteles zijn meestbekende bijdrage aan de logica, zijn theorie van degevolgtrekking, wat traditioneel het syllogisme genoemdwordt.[1] Deze theorie van syllogismen speelde eenbelangrijke rol in de Westerse en Nabij Oosterseintellectuele traditie. In de Antieke Oudheid was het éénsysteem tussen verschillende anderen. In deMiddeleeuwen werd het een dominant model voorrationele argumentatie en bewijsvoering.

Tot in de negentiende eeuw was de Aristotelische logica,waar de syllogistiek de technische inhoud van vormt, hetenige gehanteerde systeem. Sindsdien heeft George Boolede propositielogica en later rond 1879 Gottlob Frege depredicatenlogica ontwikkeld. De propositielogica heeft taalkundig een andere benadering dan de syllogistiek: zij gaatniet uit van termen, maar van proposities en kent geen predicaten, maar wel connectieven. De predicatenlogica is een

synthese van de mogelijkheden van beide: door in symbolische vorm proposities te interpreteren als een samenstelling van subject en predicaat, incorporeert zij feitelijk de mogelijkheden van de syllogistische logica in de

Analytica priora 4

systematiek van de propositielogica.

Syllogistiek

Zie Syllogisme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Deze theorie van gevolgtrekking gaat uit van de meest fundamentele vorm van deductie: de gevolgtrekking uit tweepremissen, waartoe in feite iedere samengestelde deductie ontleed kan worden. Een redenering bestaat zo uit drieproposities: een majorpremisse, een minorpremisse en een conclusie. De proposities bevatten een minor term ofsubject, een major term of predicaat en een middenterm. In syllogismen komen vier soorten proposities voor:•• Universeel bevestigend (A)•• Particulier bevestigend (I)•• Universeel ontkennend (E)•• Particulier ontkennend (O)Er zijn volgens Aristoteles vierentwintig verschillende geldige syllogismen, die te reduceren zijn tot viercategorische syllogismen: Barbara, Celarent, Darii en Ferio. Latere logici hebben een achttal syllogismen alsnog alsongeldig gekwalificeerd, waarmee het aantal werkelijk geldige syllogismen zestien bedraagt. Een redenering opbasis van deze syllogismen heet categorische deductie. Een bekend voorbeeld van een syllogisme is de volgendegeldige redenering:

Alle mensen zijn sterfelijk (majorpremisse) (A)Socrates is een mens (minorpremisse) (I)Socrates is sterfelijk (conclusie) (I)

RetoricaBij de toepassing van de syllogistiek in de retorica ontwikkelt Aristoteles een bijzondere variant van het syllogisme:het enthymeem. Bij het gebruik van deductieve redeneringen in redevoeringen, zo stelt hij, kan het beste één van depremissen worden 'verzwegen'. Hierdoor wordt de toehoorder gestimuleerd zich actief af te vragen, waar deconclusie op berust.

Externe links• (en) Analytica Priora [2], Engelse vertaling van de Electronic Text Center, University of Virginia Library• (en) Aristotle's Logic [3] artikel in de Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Bronnen, noten en/of referentiesBronnen, noten en/of referenties:

[1] Robin Smith, "Aristotle's Logic" (http:/ / plato. stanford. edu/ entries/ aristotle-logic/ ), in: The Stanford Encyclopedia of Philosophy,2001.

[2] http:/ / etext. virginia. edu/ toc/ modeng/ public/ AriPrio. html[3] http:/ / plato. stanford. edu/ entries/ aristotle-logic/

Over de categorieën 5

Over de categorieën

Eerste pagina uit de Categoriae in het Grieks

Over de Categorieën (Latijn: Categoriae) is de eerste tekst uit hetOrganon van Aristoteles. Deze tekst gaat over de mogelijkegrondvormen die het subject en predicaat van een propositiekunnen hebben. Aristoteles noemt deze grondvormen categorieën.

In de tekst onderscheidt Aristoteles tien categorieën:1.1. Substantie (oudgr. ousia, lat. substantia) (man, paard)2.2. Kwantiteit (oudgr. posón; lat. quantitas) (vier voet, vijf voet)3.3. Kwaliteit (oudgr. poion lat. qualitas) (wit, grammaticaal)4.4. Relatie (oudgr. prós ti; lat. relatio) (dubbel, half, groter)5.5. Waar, plaats (oudgr. pou; lat. ubi) (in het Lyceum, op de

marktplaats)6.6. Wanneer, tijd (oudgr. pote; lat. quando)) (gisteren, vorig jaar)7.7. Toestand (oudgr. keîsthai; lat. situs) (liggen, zitten)8.8. Hebben (oudgr. échein; lat. habere) (heeft schoenen aan, heeft

armband om)9.9. Doen (oudgr. poieîn; lat. actio) (knippen, branden)10.10. Ondergaan (oudgr. páschein; lat. passio) (geknipt worden,

verbrand worden)Aristotels zegt hierover (Categorieën, 2a5-7), dat geen vanbovenstaande opzichzelf een propositie inhouden, maar dat alleendoor een combinatie proposities gemaakt kunnen worden. Zulke proposities kunnen waar of onwaar zijn, maar opzichzelf, zonder combinatie, zijn ze waar noch onwaar (bv. man, wit, rennen, winnen).

Bronnen• 1994, Jonathan Barnes (red.), The complete works of Aristotle, Princeton: Bollingen series LXXI.2.

Externe linksDit werk van Aristoteles is in het Engels vertaald en online beschikbaar:• Categories [1], vertaling door E. M. Edghill (in het Engels).• Categories [2], vertaling door E. M. Edghill (alternative site) (in het Engels).• Categories [3], Eerste twee pagina's met alinea's 1 t/m 5, vertaald door J. L. Ackrill (in het Engels).

Referenties[1] http:/ / etext. library. adelaide. edu. au/ a/ a8/ categori. html[2] http:/ / www. classicallibrary. org/ aristotle/ categories/ index. htm[3] http:/ / faculty. washington. edu/ smcohen/ 520/ Cats1-5. pdf

Corpus Aristotelicum 6

Corpus Aristotelicum

Aristoteles

Het Corpus Aristotelicum is de naam voor het verzamelde werkvan de bewaard gebleven teksten van Aristoteles. De naamverwijst naar de traditionele ordening en indeling die stamt uit de2e eeuw n.Chr.

Aanvankelijk werden alle werken als authentiek beschouwd, maarmeer recent onderzoek heeft de echtheid van een aanzienlijk aantalteksten in twijfel getrokken.Het enige belangrijke werk van Aristoteles dat niet opgenomen isin het Corpus Aristotelicum is de tekst Athenaion Politeia (DeAtheense constitutie).

Externe links

• The Peripatos after Aristotle: Origin of the CorpusAristotelicum [1]

Referenties[1] http:/ / www. ontology. co/ corpus-aristotelicum. htm

Ethica Nicomachea 7

Ethica Nicomachea

Aristoteles

De Ethica Nicomachea (soms ook gespeld als 'Nicomachaea') is één van dewerken van de Griekse filosoof Aristoteles. In dit werk lezen we overdeugdenethiek, het menselijk karakter en welke rol deze twee spelen bij hetvinden van geluk. Het werk bestaat uit tien boeken en neemt een prominenteplaats in binnen het oeuvre van Aristoteles. De naam 'Nicomachea' is teherleiden tot diens zoon, Nicomachos. Hij zou het werk, gebaseerd als het wasop aantekeningen van zijn vaders lezingen, voor uitgave geschikt hebbengemaakt. Een andere theorie verklaart de naam door Nicomachos eenvoudigaan te wijzen als degene aan wie het werk opgedragen werd.

Geluk (Boek I en X)

Het functie-argument

In boek I stelt Aristoteles dat iedereen het erover eens is dat geluk (Grieks:eudaimonia) het ultieme doel van het menselijk bestaan is, maar dat erdiscussie is over de vraag wat geluk nu precies inhoudt. Aristoteles probeert ditte achterhalen door op zoek te gaan naar de functie (Grieks: ergon) die uniek isvoor de menselijke soort (het zogenaamde ‘functie-argument’). Hij concludeertdat dit ergon, deze kenmerkende functie, het verstand is. Leven als een menskomt er dan op neer dat men zijn verstand gebruikt, en goed leven, dat wilzeggen gelukkig leven, betekent dat men zijn verstand op voortreffelijke wijzegebruikt. Geluk is voor Aristoteles dus nadrukkelijk een activiteit. Wiebijvoorbeeld slaapt kan op dat moment niet echt gelukkig zijn.

Theoria

Nu kan men echter zijn verstand op verschillende manieren gebruiken. Aristoteles onderscheidt het praktisch gebruikvan het verstand, bijvoorbeeld wanneer men aan politiek doet, van de zogenaamde theoria. In boek X identificeertAristoteles het ware, ultieme geluk met theoria. Theoria is een lastig begrip, dat grofweg ‘filosofisch onderzoek,filosofische beschouwing’ betekent. Over de precieze inhoud van theoria is Aristoteles niet duidelijk. Het zou om‘onderzoek’ kunnen gaan, waarbij iemand nieuwe kennis opdoet. Het zou echter ook het overdenken van kennis diemen al bezit kunnen inhouden.

Aristoteles (EN X 7) geeft een aantal argumenten waarom theoria het hoogste goed is:

Ethica Nicomachea 8

Eerste pagina van de Ethica Nicomachea in het Grieks

• Theoria is de activiteit van ons hoogste bestanddeel, namelijkons verstand.

• Theoria is de meest bestendige activiteit, omdat we het langerononderbroken kunnen beoefenen dan iedere andere activiteit.

• Theoria is het meest aangenaam en zuiver, omdat het niet met ongemakken gepaard gaat.• Theoria is het meest autarkisch, dat wil zeggen dat er geen materiële goederen of andere mensen voor nodig zijn

om te kunnen filosoferen.• Theoria is als enige activiteit slechts verkieslijk omwille van zichzelf en is het goddelijk.Kortom, de mens die zich aan de filosofie wijdt, leidt een goddelijk leven. Toch moet Aristoteles toegeven dat eenmens niet onafgebroken kan filosoferen; om als mens te blijven functioneren moet iedereen namelijk in denoodzakelijke levensbehoeften voorzien. Dit zijn dingen als eten, drinken en slaap.

Deugden (Boek II-VII)

Karakter (Boek II)Zoals hierboven beschreven is voor Aristoteles geluk een activiteit die op voortreffelijke wijze wordt uitgevoerd. Inboek I en X denkt hij hierbij primair aan intellectuele activiteiten. Echter ook andere vormen van voortreffelijkeactiviteit zijn van belang voor een goed, volwaardig leven, bijvoorbeeld moedig of rechtvaardig handelen. Om ditsoort handelingen mogelijk te maken is het noodzakelijk om de bijbehorende positieve karaktereigenschappen,deugden zoals moed en rechtvaardigheid, te ontwikkelen. In boek II tot en met VII van de Ethica Nicomachea gaatAristotles uitvoerig in op de voortreffelijkheid van karakter (Grieks: êthos) en de verschillende deugden (Grieks:aretai).Volgens Aristoteles ontwikkelen we een voortreffelijk karakter door gewoonte, door herhaald gedrag. Dit integenstelling tot een voortreffelijk verstand dat door onderwijs en scholing ontwikkeld wordt. De voortreffelijkheidvan karakter heeft betrekking op handelingen en gevoelens, bijvoorbeeld boos zijn. Genot en pijn zijn de toetssteenvoor de mate waarin iemand in het bezit is van bepaalde karaktereigenschappen. Zolang iets nog pijn en moeite kost,is het nog niet helemaal een karaktereigenschap. Een voorbeeld: iemand slaat iets lekkers maar ongezonds af enbeleeft daar genot aan; dan is zo iemand matig. Het genot bewijst dat zo iemand zich de deugd matigheid heeft eigengemaakt. Wie wel de traktatie afslaat, maar met tegenzin (pijn), doet wel iets matigs, maar heeft zich de deugd

Ethica Nicomachea 9

matigheid nog niet eigen gemaakt. Door het doen van voortreffelijke, dat wil zeggen deugdzame dingen word je zelfvoortreffelijk / deugdzaam. In het geval van de echt voortreffelijke persoon zijn zowel hijzelf als zijn handelinggoed. Hij weet goed wat hij doen moet, hij kiest er bewust voor dat te doen en doet het vervolgens vastberaden.

Het gulden midden (Boek II)Voor Aristoteles is een deugd het midden (Grieks: meson) tussen twee ondeugden in, het te weinig en het teveel.Moed is bijvoorbeeld het midden tussen lafheid (een gebrek aan moed) en overmoed (een teveel aan moed). Ditmidden is niet absoluut, maar hangt steeds van de persoon en de omstandigheden af. Aristoteles maakt dit puntduidelijk door een vergelijking met het dieet van sporters. Wat voor een worstelkampioen een goede portie eten is(niet te veel en niet te weinig) is voor iemand die begint met trainen al snel veel te veel. Overigens is er in sommigesituaties, bijvoorbeeld bij overspel, diefstal en moord geen sprake van een gulden midden. Dit soort dingen zijn altijdslecht.

De deugd rechtvaardigheid (Boek V)Het hele vijfde boek van de Ethica Nicomachea is gewijd aan de deugd van de rechtvaardigheid (Grieks:dikaiosunè). Aristoteles onderscheidt twee soorten rechtvaardigheid: de algemene of wettelijke rechtvaardigheid ende specifieke rechtvaardigheid. De algemene rechtvaardigheid komt er op neer dat men zich aan de wetten houdt.Aangezien de wetten bedoeld zijn om de burgers met oog op het algemeen belang aan te zetten tot allerlei vormenvan deugdzaam gedrag, kan men zeggen dat rechtvaardigheid alle andere deugden impliceert met inbegrip van despecifieke rechtvaardigheid. Deze vorm van rechtvaardigheid draait om gelijkheid. Aristoteles verdeelt de specifiekerechtvaardigheid weer in distributieve rechtvaardigheid en corrigerende rechtvaardigheid. In het geval vandistributieve rechtvaardigheid gaat het erom dat een ieder het deel krijgt dat gelijk is aan de door hem geleverdeinspanning. In het geval van corrigerende rechtvaardigheid gaat het erom dat iemand die door een ander benadeeld iseen compensatie ontvangt die gelijk is aan het geleden nadeel.

Verantwoordelijkheid (Boek III)Aristoteles onderzoekt in de eerste drie hoofdstukken van het derde boek de vrijwillige (Grieks: hekousios) enonvrijwillige handeling (Grieks: akousios). Dit onderscheid dient Aristoteles nauwkeurig te definiëren om in hetzevende hoofdstuk tot zijn definitieve stelling te komen: ieder mens, ongeacht of hij goed of slecht is, isverantwoordelijk voor zijn goede én slechte daden.

Onvrijwillige handelingAristoteles begint zijn onderzoek door eerst de negatieve kant van de kwestie, de onvrijwillige actie, te onderzoeken.Onvrijwillige handelingen verricht men (a) onder dwang of (b) uit onwetendheid.Het kenmerk van een gedwongen actie is dat de oorsprong van het handelen buiten de persoon ligt, in die zin dat depersoon niets bijdraagt aan de handeling en haar dus als het ware ondergaat. Zo handelt men onvrijwillig wanneermen meegenomen wordt door de wind.Men verricht een actie uit onwetendheid nooit met opzet. Een dergelijke actie kan opgedeeld worden in tweeverschillende categorieën. Enerzijds zijn er acties die men uit onwetendheid verricht, maar waar de actie achterafvoor misnoegen zorgt en medelijden wekt. Men is zich in dit geval niet bewust van specifieke omstandighedenomtrent de handeling. Als voorbeeld geeft Aristoteles iemand die een katapult demonstreert, maar die het apparaatper ongeluk laat afgaan. Anderzijds zijn er acties die men in onwetendheid verricht. Deze actie zal achteraf geenmisnoegen en medelijden wekken, aangezien de actie op zichzelf niet herkend is door de handelende persoon.Aristoteles haalt dronken of woedende personen aan als voorbeelden. Alleen wanneer men uit onwetendheid handeltwordt de actie vergeven en soms met medelijden aangezien, omdat deze actie onvrijwillig is.

Ethica Nicomachea 10

Gemengde handelingIn het geval van een handeling die door de omstandigheden afgedwongen wordt, maar waarbij de uiteindelijke keuzetot handelen bij de handelende persoon ligt, spreekt Aristoteles van een gemengde handeling. Hij geeft het voorbeeldvan een schipper die in een storm terechtkomt en de lading van het schip overboord gooit om zijn eigen leven en datvan zijn bemanning te redden. Hoewel men een handeling als deze onder normale omstandigheden niet zouverkiezen en men derhalve tegen zijn zin handelt, handelt men toch vrijwillig, omdat men zelf tot handelen overgaat.De oorsprong van het handelen ligt dus nog steeds in de persoon zelf.

Vrijwillige handelingDe nauwgezette uitwerking van de onvrijwillige handeling stelt Aristoteles nu in staat om de kwestie positief tebelichten door de vrijwillige handeling te definiëren. Een handeling is vrijwillig wanneer de oorsprong van hethandelen in de handelende persoon ligt en wanneer men zich bewust is van de specifieke omstandigheden waarinmen handelt.

Verantwoordelijkheid voor moreel slechte dadenIn hoofdstuk 7 van boek III behandelt Aristoteles de voor hem centrale stelling dat de mens niet alleenverantwoordelijk is voor zijn goede maar ook voor zijn slechte daden. Socrates had gesteld dat niemand vrijwillighet slechte doet: men doet het slechte uit onwetendheid. Aristoteles bestrijdt dit. Indien het in onze macht ligt ombewust het goede te doen, ligt het ook in onze macht bewust het slechte te doen. De mens is evident de vader vanzijn eigen handelingen. Aristoteles wijst erop dat de wetgevers de mensen door straf en beloning aansporen hetgoede te doen en het slechte na te laten. Het is echter zinloos om iemand aan te sporen te doen of te laten wat buitenzijn macht ligt.

Wijsheid en praktisch verstand (Boek VI)

InleidingBoek VI van de Ethica Nicomachea behandelt met name het onderscheid tussen het theoretische inzicht enerzijds(epistèmè/sophia) en het praktische verstand ofwel de prudentie (phronèsis) anderzijds. Dit boek kan o.a. gezienworden als de plaats waar wat betreft het kennen voor het eerst het onderscheid tussen ‘theorie’ en ‘praktijk’ gemaaktwordt (bij Plato is phronèsis nog iets wat beide omvat).

Het principe ‘het gelijke wordt door het gelijke gekend’ Na enkele recapitulerende opmerkingen over de inhoud van de vorige boeken schetst Aristoteles het raamwerk van boek VI door een onderscheid aan te brengen wat betreft de ‘ziel’ of het ‘bevattingsvermogen’ (psuchê) van de mens. Deze bestaat namelijk uit een rationeel (to logon echon) en een niet-rationeel deel (to alogon). Het logische deel bestaat wederom uit een deel dat betrokken is bij het echte kennen (‘epistemonisch’ – epistemonikon) en een berekenend ofwel overwegend deel (logistikon/bouleuesthai). De basis van dit onderscheid is het zogenaamde principe similia similibus cognoscuntur – ‘het gelijke wordt door het gelijke gekend’. Kortweg komt het hierop neer: wanneer er een wezenlijk verschil bestaat tussen de dingen die gekend worden, moet er ook een wezenlijk verschil zijn tussen de vermogens waarmee die wezenlijk verschillende dingen gekend worden. Dit principe mag vandaag de dag gezien de universaliteit van de wetenschappelijke methode vreemd in de oren klinken – niettemin staat het aan de basis van enkele prominente Grieks-filosofische gedachten (zie bijvoorbeeld het ‘bewijs’ van de onsterfelijkheid van de ziel in Plato’s Phaedo) en dus ook aan het bovengenoemde onderscheid van Aristoteles tussen de delen van de psuchê. Het epistemonische deel beschouwt immers dingen waarvan de beginselen niet anders kunnen zijn, het overwegende deel de dingen waarvan beginselen dat wel zijn (‘contingent’ zijn). Het maken van overwegingen betreft de contingente, concrete, afzonderlijke dingen en is dus een afzonderlijk deel van het logische deel van de

Ethica Nicomachea 11

ziel.

Vijf soorten kennisDe rode draad van het boek wordt vervolgens gevormd door Aristoteles’ als uitputtend gepresenteerde indeling vande vijf disposities waarmee de psuchê tot waarheid komt, namelijk: 1) vakbekwaamheid (technê), 2) echte kennis(epistèmè), 3) prudentie (phronèsis), 4) wijsheid (sophia) en 5) direct inzicht (nous). Vervolgens werkt Aristotelesuit wat de aard van deze disposities is, en op wat voor soort dingen ze betrekking hebben. Zo is echte kennis alleenkennis van hetgeen noodzakelijkerwijs, universeel en eeuwig het geval is, en wel kennis die door een deductiefbewijs is verkregen (denk o.a. aan wiskundige bewijzen). Vakbekwaamheid en prudentie hebben echter alleenbetrekking op het contingente. Waar vakbekwaamheid het maken of vervaardigen van dingen betreft (zoals in debouwkunde), betreft prudentie het handelen (praxis). Vervaardigen en handelen zijn verschillend, want bij hetvervaardigen is iets anders het uiteindelijke doel, terwijl dat bij het handelen niet zo is. Iemand heet prudent wanneerhij naar behoren kan delibereren over de dingen die voor hemzelf deugdelijk of voordelig zijn en daarop zijnhandelen kan afstemmen. Als voorbeeld geeft Aristoteles de staatsman Perikles, die immers niet alleen oog had voorwat deugdelijk is voor hemzelf, maar ook voor de andere Atheners. Direct inzicht is er van de eerste beginselen(zoals blijkens o.a. de Analytica Posteriora de Euclidische postulaten en de Wet van Non-Contradictie). Wijsheidblijkt tot slot een combinatie van echte kennis en direct inzicht te zijn. Wijs (sophos) zijn o.a. de filosofen Thales enAnaxagoras. Aristoteles maakt duidelijk dat er verschillende domeinen zijn van prudentie, zoals de stadstaat (zoals ersprake is van prudent handelen in wetgeving, politiek overleg en besluitvorming en rechtspraak) en het huishouden.Vervolgens wijst Aristoteles op de nuances in de betekenissen van enkele woorden die tot de sfeer van het prudentebehoren, zoals ‘verstand’ (sunesis) en goed overwegen (euboulia). Tot slot behandelt Aristoteles enkele vermeendproblematische vragen over wat nu het nut is van de twee genoemde deugden (wijsheid en prudentie).

Onbeheerstheid / akrasia (Boek VII)

Definitie van onbeheerstheidEr is sprake van onbeheerstheid (Gr. akrasia) wanneer een mens dingen doet, waarvan hij wéét dat ze slecht zijn.Onder normale omstandigheden zou hij deze dingen niet doen, maar hij voelt een sterk verlangen en wordt daar opde een of andere manier door overmeesterd. De beheerste mens voelt die verlangens ook, maar heeft ze ondercontrole. Het verschil tussen deze disposities en (on)deugd is duidelijk: de deugdzame mens kiest voor zijnhandelingen, de onbeheerste zou liever anders handelen, en bovendien wordt die eerste niet overmand door heftigeverlangens; en waar de beheerste mens zijn slechte verlangens onder controle heeft, voelt de deugdzame mens dieverlangens niet eens, want voor hem is alleen maar het goede aangenaam, en mensen verlangen naar wat zeaangenaam vinden.

Hoe is onbeheerstheid mogelijk?Bij het verschijnsel van onbeheerstheid doet zich een probleem voor. Hoe is het mogelijk dat iemand handelt tegenzijn kennis in? Socrates kaartte dit probleem aan; volgens hem was het onmogelijk. Aristoteles meent echter dat datwel kan; voordat de onbeheerste zijn slechte handeling verricht, weet hij namelijk heel goed dat de handeling, die hijonder invloed van verlangen verricht, fout is. Aristoteles lost het probleem op door een onderscheid te maken tussenaan de ene kant het hebben van kennis en tegelijkertijd het gebruiken/aanschouwen ervan, en aan de andere kantslechts het hebben van die kennis. Daarbij wordt het menselijk handelen gestuurd door syllogismen, bijvoorbeeld:

‘ik mag geen zoet eten’ (maior premisse)‘dit is zoet’ (minor premisse)conclusie: ‘ik mag dit niet eten’.

Ethica Nicomachea 12

Nu kan het heel goed zijn dat iemand wel de maior premisse in zich heeft en gebruikt/aanschouwt, maar de minorniet gebruikt of niet heeft. Tenslotte is er nog een onderscheid tussen enerzijds mensen die kennis niet gebruiken,maar deze wel op elk moment in hun herinnering kunnen roepen, en anderzijds mensen die kennis wel hebben maarin zekere zin ook niet, zoals dronken, slapende of razende mensen. Zij hebben tijdelijk geen toegang tot de kennis.Welnu, de onbeheerste mens handelt zoals hij handelt, omdat hij op het moment van zijn handeling de minorpremisse niet heeft, of wel heeft maar slechts zoals een dronken of slapend of razend persoon kennis heeft. Zo kan deonbeheerste mens het syllogisme, dat hem normaal zou behoeden voor een slechte daad, niet afmaken en kan hij nietde juiste conclusie trekken.

Genot (Boek VII en X)

InleidingOmdat genot (Grieks: hèdonè) voor Aristoteles nauw verbonden is met deugdelijk handelen, en bovendien ook lijktte passen binnen een gelukkig leven, kan een beschouwing over dit onderwerp binnen een ethisch werk nietontbreken. In de Ethica Nicomachea vinden we twee afzonderlijke verhandelingen over genot, één in boek VII(11-14), na de bespreking van bandeloosheid, en één in boek X (1-5), voorafgaand aan de uiteindelijke behandelingvan geluk. Uitgangspunt in beide verhandelingen is de vraag wat de morele waarde van genot is. Opmerkelijkgenoeg verschillen de definities van genot in boek VII en X. Voor veel geleerden is dit een reden om aan te nemendat de Ethica Nicomachea een verzameling losse traktaten is die pas na de dood van Aristoteles door een uitgever inéén boek zijn samengevoegd.

Genot in Boek VIIIn boek VII zet Aristoteles eerst opvattingen uiteen volgens welke genot in meer of mindere mate slecht zou zijn. Hijgaat met name in op de opvatting dat genot ‘een waarneembaar wordingsproces naar een natuurlijke staat’ is: genotontstaat doordat een verlangen wordt ingewilligd of een gebrek wordt opgevuld. Met het bereiken van de natuurlijkestaat en het verdwijnen van het gebrek, verdwijnt ook het genot. Genot is dan een vorm van worden, een proces vaneen gemankeerde staat, dat leidt naar een doel waaraan het zelf ondergeschikt is.Aristoteles verzet zich tegen deze opvatting van genot als een proces. Voor hem is genot geen proces, maar ‘deongehinderde activiteit van een natuurlijke dispositie’. Er zijn immers ook genietingen die niet met pijn of gebrekgepaard gaan, zoals het genot van studeren. Als activiteit en ontplooiing van de natuurlijke staat kan genot tot hetgoede behoren. En daar bovendien ook geluk een ongehinderde activiteit is van een natuurlijke dispositie, is ookgeluk – het hoogste goed – een vorm van genot.

Genot in boek XOok in boek X verzet Aristoteles zich tegen het idee dat genot een vorm van beweging of een wordingsproces zouzijn. Zo wijst hij erop dat genieten niet aan noties als ‘snel’ of ‘langzaam’ onderhevig is (zoals dit voor bewegingenwel geldt) en dat het in tegenstelling tot een proces op elk willekeurig moment volledig en heel is. Voor Aristotelesis genot onlosmakelijk verbonden met de activiteit, en treedt het op als de activiteit optimaal ontplooid kan worden.Genot vervolmaakt dan de activiteit, ‘niet zoals de inherente dispositie, maar als een soort bijkomende vervolmaking,als de bloei aan hen die in de kracht van hun leven zijn’. Het zorgt ervoor dat een activiteit wordt ‘aangescherpt,langer volgehouden en verbeterd’. Elke activiteit kent haar eigen genot, en het genot van verschillende activiteitenverschilt onderling. Genot ontleent zijn morele waarde aan de bijbehorende activiteit, waar het onlosmakelijk meeverbonden is. In tegenstelling tot de definitie in boek VII is geluk zelf dus geen genot, maar gaat gepaard met genot.

Ethica Nicomachea 13

Vriendschap (Boek VIII-IX)De boeken VIII en IX die als een geheel kunnen worden gezien, behandelen vriendschap (philia). Vriendschapbestaat tussen twee mensen die elkaar bewust welwillend gezind zijn. Aristoteles onderscheidt drie redenen waarommensen vriendschap sluiten: het goede, het aangename en het nuttige. Aan deze 3 motieven corresponderen 3 soortenvriendschap: karaktervriendschap, genotvriendschap, voordeelvriendschap. Bij genotvriendschap envoordeelvriendschap gaat het vooral om het genot, resp. het voordeel dat iemand uit de vriendschap kan verkrijgen.Bij het wegvallen van het genot, resp. het voordeel houdt ook de vriendschap op. Daarentegen gaat het bijkaraktervriendschap om het voortreffelijke karakter van de vriend. De perfecte vriendschap bestaat tussen mensendie goed zijn en elkaars gelijke in deugd. Deze mensen zijn ook nuttig voor elkaar en geven elkaar plezier.Aristoteles beschouwt alleen de laatste vorm van vriendschap als echte vriendschap.In het geval van echte vriendschap zijn de gevoelens voor een vriend een afgeleide van de gevoelens die men voorzichzelf heeft. Iemand verhoudt zich dan ook op dezelfde wijze tot zijn vriend als tot zichzelf, temeer daar menelkaars gelijke in deugd is. De vriend is kortom een “tweede ik” (allos autos).

Literatuur• Charles Hupperts en Bartel Poortman: Aristoteles Ethica Nicomachea. Budel, 2005. Bevat de Griekse tekst plus

Nederlandse vertaling.• Pannier, C. en J. Verhaeghe (1999) Aristoteles: Ethica Nicomachea. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen

voorzien. Groningen: Historische Uitgeverij.

Fysica (Aristoteles)In zijn Fysica bestudeert Aristoteles op theoretische wijze de levende natuur. Het werk bestaat uit acht boeken, dieniet alle uit dezelfde periode van Aristoteles' activiteit stammen, maar die samen zijn uitgegeven onder de titelVoordracht over de Natuur, waarschijnlijk door Andronicus van Rhodos. De eerste paragraaf van het eerste boek isdoor Martin Heidegger als de klassieke inleiding tot de filosofie bestempeld[1].

Onderwerp van de FysicaHet onderwerp wordt gevormd door de studie van alles wat leeft, en de veranderingen die hierbij plaatsvinden. Of, ineen andere formulering: deze wetenschap bestudeert de natuurlijke lichamen die in zichzelf een beginsel vanbeweging en stilstand hebben, en datgene waaruit zij zijn opgebouwd.In de loop van zijn bespiegelingen komen begrippen en verschijnselen aan de orde als: ontstaan en vergaan,beweging, continuïteit, tijd, plaats, leegte (die volgens Aristoteles niet bestaat), tijd, oorzaken van verandering,toeval, teleologie en de eerste onbewogen beweger.De fysica (natuurkunde) behoort zowel de vorm als de materie te bestuderen. Dit zijn immers relativa (dat wilzeggen ze komen nooit gescheiden voor in de natuur). Aristoteles lijkt van mening, dat de presocratischenatuurfilosofen eigenlijk alleen de materie bestudeerden. Hun mechanistische wereldopvatting veronachtzaamde hetdoel waarmee alles tot stand komt, ze keken niet naar het geheel, maar naar de onderdelen waaruit het geheelsamengesteld, gevormd, wordt. Dit geheel is de structuur, de vorm, die tegelijk ook vaak de doeloorzaak is, datgenewaarnaar de natuur streeft.

Fysica (Aristoteles) 14

Plaats van de FysicaAristoteles deelt de wetenschappen in drie soorten in: de praktische (bv. de ethiek), de voortbrengende (bv. dearchitectuur), en de theoretische. De fysica behoort tot de laatste, hoogste, soort, waarbij het alleen gaat om hetverwerven van inzicht en kennis, zonder praktische bijbedoelingen. Als zodanig is de fysica deel van de filosofie.Als theoretische wetenschap bestudeert de fysica het algemene geval, de soort, niet de verschillen tussen individuelevoorkomens. Van deze laatste is geen wetenschap mogelijk. Aristoteles' Fysica verschilt dan ook sterk van zijnbiologische werken.

BewegingHet begrip beweging (Gr. kinèsis) speelt een centrale rol in de Fysica omdat Aristoteles hieronder ook alleverandering, vergaan en ontstaan verstaat. Een andere theoretische wetenschap, de wiskunde bijvoorbeeld, bestudeerthaar onderwerpen: even/oneven, gelijkzijdigheid, rechte lijn, cirkel, etc., juist zonder de beweging erbij te betrekken.Maar bij het bestuderen van levende wezens kan men niet om het begrip beweging (verandering) heen. DatAristoteles de wiskunde expliciet zo onderscheidt van de natuurkunde zou zijn oorsprong kunnen vinden in het feitdat Plato in zijn Timaeus een wiskundige grondslag had ontworpen voor zijn natuurfilosofie.Het feit dat verandering/beweging bestaat is ook te zien als een axioma binnen Aristoteles' fysica. Wie het fenomeenverandering ontkent, zoals Parmenides, ontkent ook de mogelijkheid van iedere fysica.Er is altijd beweging geweest en er zal altijd beweging zijn volgens Aristoteles. Beweging wordt door hem gezien alseen continu proces, een overgang van iets wat potentieel aanwezig was naar het verwerkelijken ervan (zie hiervoorverder het artikel over Aristoteles' Metafysica). Verandering geschiedt altijd met betrekking tot plaats, hoeveelheid,of secundaire kwaliteiten. (Als primaire kwaliteiten veranderen dan spreken we niet van verandering, maar vanontstaan en vergaan: als een driehoek er een zijde bij krijgt vergaat de driehoek en ontstaat een rechthoek.)

VeranderingVerandering vindt volgens Aristoteles altijd plaats tussen twee tegengestelden, twee tegendelen, of tussen eentegendeel en iets wat halfweg tussen twee tegendelen ligt. Bv. een deur was open en is nu dicht; een kamer wordtvan koud heet, of zwart haar wordt grijs. Maar men zal nooit zeggen dat een kamer van koud driehoekig wordt, wantkoud en driehoekig zijn geen tegendelen of tegengestelden.

Ontstaan en VergaanDatgene wat men ontstaan en vergaan noemt is ook een verandering, beweging. Verschil hierbij is, dat de definitieverandert, omdat de vorm verandert, en daarmee de naamgeving. Wanneer er een blok brons is, dat vormgegevenwordt, spreken we na de vormgeving van (bv.) een standbeeld, en niet langer van een blok brons. Het enige verschiltussen het blok brons en het standbeeld is dat er aan het brons vorm gegeven is. Daarmee is het standbeeld ontstaan.Wanneer het standbeeld neergehaald wordt en aan gruzelementen wordt geslagen, vergaat het, doordat het zijn vormverliest.

OneindigheidAristoteles maakt een onderscheid tussen twee soorten oneindigheid: oneindig voor wat betreft optelling en deling.Getallen en tijd zijn oneindig v.w.b. optelling (men kan er altijd iets bij blijven optellen). Ruimte en tijd zijnoneindig v.w.b. deling (men kan altijd door blijven delen; als dat niet zo was, dan zou men op een gegeven momentstuiten op een grootte die opgedeeld wordt in iets wat geen grootte meer is.) Ruimte heeft dus geen minimum.Hiermee gaat Aristoteles in tegen de Atomisten. Maar ruimte heeft wel een maximum: er bestaat niet iets werkelijkbestaands dat oneindig groot is, dit bestaat hoogstens potentieel. Getallen zijn voor Aristoteles discrete eenheden, dieniet oneindig kunnen worden opgedeeld, maar we kunnen wel altijd door blijven tellen.

Fysica (Aristoteles) 15

TijdIn boek IV, 10-14, bespreekt Aristoteles de tijd. Dit is volgens Aristoteles niet iets wat op zich bestaat, maar eenbegeleidingsverschijnsel van beweging: het is het (voor mensen) meetbare aspect ervan. Verder geldt dat iets alsnoodzakelijke waarheden niet in de tijd zijn. Dingen die altijd zijn, zijn niet in de tijd, omdat tijd altijd groter moetzijn dan hetgeen ze bevat, en voor eeuwige waarheden zou er dus een tijd moeten bestaan die groter is dan eeuwig.

Eerste onbewogen bewegerAan de rand van ons universum zit de zogeheten eerste onbewogen beweger, een constructie van Aristoteles om deoorsprong van alle beweging te verklaren. Hiermee gaat hij in tegen Plato voor wie de (Wereld-)ziel de bron vanbeweging was. Deze onbewogen beweger geeft zijn beweging door, de snelste beweging die bestaat, en die afneemtnaarmate ze doorgegeven wordt. (We zien bv. dat sterren veel sneller bewegen dan alles wat wij hier op aardekennen.) Alle andere beweging is afgeleide beweging. Een en ander wordt behandeld in Boek VIII.

OorzakenIn boek II heeft Aristoteles het over de vier typen oorzaak die hij onderkent. Zie hiervoor het artikel over Aristoteles'Metafysica. Ingemar Düring[2] merkt op, dat het eigenlijk opvallend is, dat Aristoteles niet als vijfde soort oorzaakiets als noodzaak onderkent, omdat hij in zijn biologische werken sommige processen als noodzakelijk beschouwt(naturnotwendig), en die daarmee geen nadere verklaring behoeven. Van Düring is ook de formulering datAristoteles' oorzaken een soort vragenformulier zijn waarmee de wetenschapper de natuur te lijf dient te gaan bij zijnonderzoek[3].Dat de processen binnen de natuur doelgericht zijn, en dat er dus een doeloorzaak bestaat, is voor Aristoteles eenervaringsfeit.

Voetnoten[1] Der Satz vom Grund, 112: '... das 1. Kapitel des 1. Buches der Physik des Aristoteles. Dieses kurze Kapitel ist die klassische Einführung in

die Philosophie. Es macht auch heute noch ganze Bibliotheken philosophischer Literatur überflüssig. Wer dieses Kapitel verstanden hat, kanndie ersten Schritte im Denken wagen.'

[2] Aristoteles. Darstellung und interpretation seines Denkens, blz. 236.[3][3] Idem, blz. 238.

Biografie• Een Engelse vertaling van Aristoteles' Fysica is online (http:/ / people. bu. edu/ wwildman/ WeirdWildWeb/

courses/ wphil/ readings/ wphil_rdg07_physics_entire. htm) beschikbaar.• Sir W.D. Ross: Aristotle's Physics. A revised text with intoduction and commentary. Oxford, 1936.• Ingemar Düring: Aristoteles. Darstellung und interpretation seines Denkens. Heidelberg, 1966.•• Hans Günther Zekl: Aristoteles' Physik. Vorlesung über die Natur. Griekse tekst met Duitse vertaling. Hamburg,

1987.

Over de interpretatie 16

Over de interpretatieOver de Interpretatie (Latijn: De interpretatione), ook wel vertaald als Over de uitlegging, is de tweede tekst uithet Organon van Aristoteles, en heeft betrekking op het concept van de propositie en de beoordeling hiervan.

Geplaatst

op:

20-02-2006

Dit artikel is een beginnetje over filosofie. U wordt uitgenodigd op de interpretatie bewerken [1] te klikken om uw kennisaan dit artikel toe te voegen.

Referenties[1] http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ :Over

Metafysica (Aristoteles)Onder de Metafysica van Aristoteles kan men twee dingen verstaan:•• a) Dat deel van zijn filosofie dat zich met metafysica bezighoudt.• b) Aristoteles' werk dat de titel draagt: Metafysica.Hierbij dient het volgende opgemerkt te worden:• De titel metafysica is niet afkomstig van Aristoteles, en het desbetreffende werk is als zodanig niet door hem

samengesteld. Voor beide is waarschijnlijk Andronicus van Rhodos verantwoordelijk, die in de 1e eeuw voor Chr.een uitgave van Aristoteles' werken het licht deed zien. Het woord metafysica heeft hij vermoedelijk gekozen alsaanduiding van hetgeen (binnen de verzameling teksten van Andronicus) na de fysica (Gr. meta ta physica)kwam. Het werk dat wij nu onder deze naam kennen is een samenstel van geschriften uit verschillende periodenvan Aristoteles' activiteit.

• Niet alleen in deze Metafysica behandelt Aristoteles metafysische onderwerpen; hij doet dat ook bv. in zijnFysica.

Interpretatie-probleemEén van de belangrijkste interpretatie-problemen van Aristoteles' metafysica is de vraag of we het over één of tweewetenschappen hebben. In het begin van boek Gamma zegt hij: Er bestaat een wetenschap van wat is in zoverre hetis. Hiermee wil hij deze wetenschap scheiden van alle bijzondere wetenschappen, die slechts een deel van wat isbestrijken. Anderzijds heeft Aristoteles het ook over de Eerste filosofie, die zich met het hoogste zijnde bezighoudt,het zijnde bestaande uit pure vormen. Aristoteles lijkt probleemloos van de ene opvatting naar de andere over tegaan. In de oudheid zag men hier - voor zover wij weten - geen probleem in[1].

Inhoud

Boek GammaIedere wetenschap heeft haar eigen afgebakende gebied, en de hierbij behorende onbewijsbare axioma's.Volgens Aristoteles moeten er op een gegeven moment onbewijsbare axioma's zijn binnen een wetenschap, anders komt er geen eind aan het bewijzen. Voor de Eerste filosofie is dit gebied wat is in zoverre het is. Daarmee staat deze wetenschap als het ware dwars op de andere wetenschappen, die alle een deelgebied van het zijnde bestrijken[2]. Een bij deze wetenschap behorend axioma is het principium contradictionis, inhoudende dat een eigenschap niet tegelijkertijd, in hetzelfde opzicht, wel en niet aan hetzelfde voorwerp toegeschreven kan worden. Voor Aristoteles

Metafysica (Aristoteles) 17

is dit principe dus een ontologische wet, en geen logische. Ook dit axioma is onbewijsbaar, maar Aristoteles maakthet wel aannemelijk: iemand die ontkent dat dit principe geldig is, gebruikt het zelf namelijk al om dit aan te tonen.Bij enig nadenken ziet men in dat het onmogelijk is te redeneren zonder dit principe te respecteren.Verder gaat Aristoteles in op het relativisme (van bijv. Protagoras): men kan zeggen dat één voorwerp in de loop vande tijd tegengestelde eigenschappen vertoont, en dat die dus op één bepaald moment allebei toegeschreven kondenworden aan dit voorwerp. Immers het is onmogelijk dat iets (in dit geval de later vertoonde tegengesteldeeigenschap) uit niets is ontstaan. Hierop reageert Aristoteles met zijn bekende onderscheid van de potentialiteit en deverwerkelijking[3]: de later vertoonde eigenschap was potentieel al wel aanwezig, maar was toen nog nietverwerkelijkt.

Verdere UitsplitsingVragen we naar de 'inhoud' van deze eerste wetenschap, dan is het traditionele antwoord dat ze de attributen van hetzijnde bestudeert. Wat houdt dat in? Alles wat is vertoont volgens Aristoteles bepaalde karakteristieken, uitsluitendop grond van het feit dat het is. Deze karakteristieken worden bestudeerd door de eerste wetenschap. Het gaat hierdan om begrippen als Potentialiteit en Verwerkelijking, Vorm en Materie, Substantie en Attributen. Deze wordengebruikt voor een indeling van al wat is. Men kan bijvoorbeeld van een eikel zeggen dat het potentieel een eik is, ofvan de eik dat het de verwerkelijking is van de potentialiteit bevat in de eikel, of van een boek dat het de vorm isbehorende bij een bepaalde hoeveelheid papier (de materie), of en van de kleur wit dat het een attribuut van desubstantie sneeuw is.Maar tot de bestudeerde karakteristieken worden ook begrippen gerekend die niet onder enige andere wetenschapressorteren, begrippen als identiteit en verschil, eenheid en veelheid, of tegengesteldheid. En ook de vraag: wat issubstantie? komt hier aan de orde. Andere wetenschappen hanteren sommige van deze begrippen wel, maardefiniëren ze niet. De wiskunde kan bijvoorbeeld bewijzen dat de oppervlakte van twee figuren gelijk is, maar devraag wat identiteit betekent, kan zij niet, en hoeft zij ook niet, te beantwoorden. Dit begrip overstijgt de wiskundenamelijk omdat het ook elders voorkomt, te weten in alles wat is.• Het begrippenpaar Potentialiteit - Verwerkelijking wordt besproken in boek Thèta.• Wat is substantie? Dit vraagstuk komt uitvoerig aan de orde in boek Zèta.• Wat is vorm? Met name binnen de waarneembare substanties: hierover handelt boek Èta.• Identiteit - Verschil: onderwerp van boek Iota, alwaar ook het begrippenpaar Eenheid - Veelheid, en het begrip

Tegengesteldheid worden behandeld.• De reden waarom twee attributen van het zijnde niet bestudeerd worden door de eerste wetenschap (zijn als waar

zijn en als incidenteel het geval zijn) wordt besproken in boek Epsilon.

Boek BètaBoek Bèta is een opsomming van 14 vraagstukken waar iemand die de eerste wetenschap beoefent zich mee bezigdient te houden, en die (grotendeels) elders in de Metafysica aan bod komen .

Boek AlphaIn boek Alpha (uit een eerdere periode) heeft Aristoteles het over een wetenschap van de eerste principes enoorzaken. Hij geeft een uiteenzetting van de vier soorten oorzaak die hij onderkent, en een kritisch onderzoek naarhet hanteren hiervan bij zijn voorgangers, Thales tot en met Plato. Hierbij dient men zich te realiseren dat wij dezevoorgangers nu zo noemen omdat Aristoteles hen hier zo neerzet[4]; hij geeft hier namelijk een geschiedenis van defilosofie, zoals wij die hebben overgenomen.Onder oorzaak verstaat Aristoteles alles wat nodig is ter verklaring van iets, of alles wat bepalend is voor de totstandkoming van iets[5]. Zodoende kan hij conceptueel de volgende oorzaken onderscheiden (al kunnen deze in de praktijk soms samenvallen): het 'wezen' van iets, de materie of het ten grondslag liggende, het beginsel van

Metafysica (Aristoteles) 18

verandering, en als de vierde dat omwille van wat, dat wil zeggen het goede. Bijvoorbeeld:• wezen: de vorm van het standbeeld (Aristoteles gebruikt voor wezen ook de term vorm).•• materie: het brons van het standbeeld.•• bron van verandering: de beeldhouwer van het standbeeld.• omwille van: de verering van de uitgebeelde figuur[6].Volgens Ingemar Düring[7] is Aristoteles in dit boek Alpha nog vooral bezig met vragen omtrent het ontstaan enveranderen, en niet zozeer met de vraag naar het 'wezen' der dingen, zoals in boek Gamma.

Boek EpsilonIn het kleine boek Epsilon is Aristoteles' benadering anders. Zijn wordt in de meest strikte betekenis toegepast op decategorie substantie. Daarvan bestaan drie soorten: de werkelijk bestaande substanties die aan veranderingonderhevig zijn (onderwerp van de fysica, die al wat zijn bron van beweging in zichzelf heeft bestudeert); deabstracte, onveranderlijke substanties (onderwerp van de wiskunde), en de onafhankelijk bestaande, niet aanverandering onderhevig zijnde substanties; deze laatste vallen onder de Eerste filosofie. Deze substanties zijn hetmeest verheven, het verst van onze waarneming verwijderd, en goddelijk. Daarom noemt Aristoteles dezewetenschap hier ook theologie.Deze benadering heeft wel aanleiding gegeven tot de interpretatie van de titel Metafysica als betekenend: datgenewat men bestudeert na de fysica.

Kritiek op Plato's Ideeën

Binnen de academie van Plato werden al tegenwerpingen geformuleerd tegen het bestaan van de Ideeën. Het is dusniet verwonderlijk dat we deze ook tegenkomen in Aristoteles' werk. Ook in zijn Metafysica wordt hier opverschillende plaatsen aandacht aan besteed. In boek Alpha spreekt hij nog van wij, als hij het heeft over hen die hetbestaan van deze Ideeën aannemen. In later werk doet hij dat niet meer.Deze her en der aangedragen bezwaren en argumenten zijn dus niet allemaal afkomstig van Aristoteles zelf, maarworden door hem wel onderschreven. Eén van die argumenten is het zogeheten Argument van de derde man, dat ookin Plato's dialoog Parmenides[8] voorkomt: als een man man is omdat hij deelheeft aan de Idee Man, dan moet er eenderde Idee bestaan om te verklaren hoe het kan dat zowel man als de Idee Man beide man zijn.Het fundamentele bezwaar is voor Aristoteles de verdubbeling die inherent is aan het apart laten bestaan van Ideeënbuiten de 'gewone' bestaande voorwerpen. Dit vergroot eerder het aantal problemen dan dat het problemen oplost.Men zou misschien kunnen zeggen dat Aristoteles in dit opzicht iets verder ging dan Plato op de weg van deabstractie: hij erkent net als Plato gemeenschappelijke kenmerken, datgene waardoor voorwerpen bepaald, genoemd,gevormd worden, maar deze vorm heeft niet weer een eigen bestaan los van de voorwerpen.Naast kritiek op de Ideeën zoals wij deze kennen uit Plato's werk, bekritiseert Aristoteles ook de zgn. IdeeGetallen,een mogelijk latere opvatting van Plato waarbij de Ideeën geïdentificeerd werden met (ideële) getallen. Zie hiervoorhet artikel Plato's ongeschreven leer.

Metafysica (Aristoteles) 19

Vertalingen en invloedDe vroegste onderzoekers van Aristoteles' metafysica waren Arabieren, die steunden op eerdere Syrische vertalingenuit het Grieks. Aristoteles' metafysica was verder onbekend in het Latijnse westen tot aan de 12e eeuw. Voor eentijdje vertrouwden de geleerden op Latijnse vertalingen uit het Arabisch, maar die vertalingen waren door de velebewerkingen in de loop der tijden niet erg betrouwbaar en weinig accuraat.In de 13e eeuw, volgend op de vierde kruistocht, werden de oorspronkelijke Griekse manuscripten beschikbaar. Eenvan de eerste Latijnse vertalingen werd door Willem van Moerbeke gemaakt. Diens letterlijke vertalingen blevendicht bij de originele tekst, met de bedoeling om getrouw de Griekse stijl na te volgen. Zijn werk zou de basisvormen voor latere commentaren door Albertus Magnus, Thomas van Aquino en Duns Scotus.

Voetnoten[1] Het is opmerkelijk dat men gedurende de verdere oudheid, ondanks deze 'nieuwe' wetenschap van Aristoteles, de filosofie bleef indelen in

logica, ethica en natuurfilosofie. Nergens werd gerefereerd aan Aristoteles' eerste filosofie of de wetenschap van wat is in zoverre het is, alsdeel van de filosofie. Dit hangt deels samen met het niet beschikbaar zijn van Aristoteles' werk gedurende enkele eeuwen.

[2] De logica is dan ook geen aparte wetenschap, want ze heeft geen eigen zijnsgebied tot onderwerp. De logica is slechts een noodzakelijkevoorstudie voor het bedrijven van filosofie, het is geen onderdeel van de filosofie. Ook in deze opvatting is de latere klassieke filosofieAristoteles niet gevolgd.

[3] Traditioneel vaak actualiteit genoemd, maar dat woord heeft in het Nederlands al een andere betekenis.[4] Dus dat wij nu zulke totaal verschillende figuren als Heraclitus, Pythagoras, Parmenides, Zeno, Socrates en Plato voornamelijk zien als

hoofdstukken uit de ontwikkelingsgang van één discipline, te weten de filosofie.[5] Zie J. Mansfeld: De metafysica van Aristoteles, p. 33.[6] Ook genaamd vormoorzaak, materiële oorzaak, bewegingsoorzaak en doeloorzaak, of, in de traditionele terminologie van de middeleeuwse

scholastische filosofen: causa formalis, causa materialis, causa efficiens en causa finalis. Als voorbeeld van doeloorzaak geeft Aristoteles inde Fysica (II, 3) ook gezondheid als doel behorende bij iemands wandelen.

[7] Aristoteles, Darstellung und Interpretation seines Denkens, p.266/7: 'Für die in eigentlichem Sinne ontologische Problematik, hat er alsjunger Mann wenig Interesse'.

[8][8] 132a-b

Biografie• Een Engelse vertaling van Aristoteles' Metafysica is online (http:/ / www. classicallibrary. org/ aristotle/

metaphysics/ index. htm) beschikbaar.•• Sir W.D. Ross: Aristotle's metaphysics. A revised text with intoduction and commentary. Oxford, 1924.•• J. Tricot: La métaphysique d'Aristote. Parijs, 1962. (Heldere vertaling en commentaar, maar enigszins

traditioneel, dat wil zeggen vaak de scholastiek erbij halend.)• J. Mansfeld: De metafysica van Aristoteles. In: Metafysica. De geschiedenis van een begrip. (Ed. C.A. van

Peursen en E.J. Petersma.) Meppel, 1981.• Ingemar Düring: Aristoteles. Darstellung und interpretation seines Denkens. Heidelberg, 1966.• Pierre Aubenque: Le problème de l'être chez Aristote. Parijs, 1962.•• J. Annas: Aristotle's metaphysics Books M and N. Oxford 1976.• Henri Oosthout: De getallen en de dingen. De boeken M en N van de Metafysica. Kampen, 2006.• Werner Jaeger: Studien zur entstehungsgeschichte der Metaphysik des Aristoteles (http:/ / www. archive. org/

details/ studienzurentste00jaeguoft) 1912.• Werner Jaeger: Aristoteles; Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung (http:/ / www. archive. org/ details/

aristotelesgrund00jaeguoft) 1923.• Artikel uit de Stanford Encyclopedia (http:/ / plato. stanford. edu/ entries/ aristotle-metaphysics/ )

Meteorologica (Aristoteles) 20

Meteorologica (Aristoteles)

Aristoteles

Eerste pagina van de Meteorologica in het Grieks

De Meteorologica is een werk over aardwetenschappen,astronomie en meteorologie, geschreven omstreeks 350 v.Chr.door Aristoteles. Het werk bestaat uit vier delen waarin niet alleenmeteorologie, maar biedt tevens verklaringen voor aardbevingen,de Melkweg en vallende sterren en verdamping van water. Tot inde middeleeuwen gold het als een standaardwerk.

Belang

Het werk is van groot belang omdat het een heel vroeg stadiumvormt van het denken over natuurwetenschappen. In dit werkworden de vier elementen gepostuleerd, worden voor de eerstekeer meteorologische, geologische en hydrologischeverschijnselen onderzocht alsmede wolkenvorming metverdamping van water. Ook beschrijft Aristoteles de aarde als eenbolvormig lichaam en noemt hij concepten als lithosfeer,hydrosfeer, atmosfeer en de ruimte, die hij sfeer van vuur noemt.

Externe links

Engelse vertaling [1]

Referenties[1] http:/ / classics. mit. edu/ Aristotle/ meteorology. html

Organon (Aristoteles) 21

Organon (Aristoteles)

Uitgave van Aristoteles' Logica uit 1570.

Het Organon (Grieks voor "werktuig", "methode") is debenaming van de verzameling logische geschriften vanAristoteles. Dit werk bestaat uit de zes delen, waarbij hetderde, vierde en vijfde deel uit meerdere boeken bestaat.Deze zes delen zijn:

• Over de Categorieën, over de mogelijke vormen diehet subject en predicaat van een propositie kunnenhebben

• Over de Interpretatie, over propositie• Analytica priora, over opbouw en structuur van

redeneringen• Analytica posteriora, over kennisverwerving• Topica, over dialectiek• Sofistische weerleggingen, over drogredeneren.Het logische systeem dat beschreven wordt in Over de Interpretatie en Analytica priora, en de latere toevoegingenworden vaak geschaard onder de klassieke logica.

AlgemeenDe naam Organon is niet van Aristoteles zelf maar is aan deze collectie geschriften gegeven door volgelingen vanAristoteles: de Peripatetici.Dit werk werd in de Middeleeuwen beschouwd als het logische en methodologische werktuig voor de beoefenaarvan de filosofie en de wetenschappen. Pas in de Renaissance begint de twijfel aan de bruikbaarheid van ditinstrument en worden alternatieven geformuleerd.[1] Een voorbeeld is het Novum organum van de Francis Bacon uit1620 en de Discours de la Méthode van René Descartes uit 1637.

Externe links• (en) Aristotle's Logic [3] artikel in de Stanford Encyclopedia of Philosophy.• (nl) Het Rhetoricadispuut Tau over de Logica van Aristoteles [2]

Bronnen, noten en/of referenties

Poetica (Aristoteles) 22

Poetica (Aristoteles)

Eerste pagina van de Poetica in hetoorspronkelijke Grieks

Poetica (oorspronkelijk Περι ποιητικής, ca. 335 v.Chr.) is een werkvan de Griekse filosoof Aristoteles, dat bekend staat onder zijnvertaalde Latijnse naam. In het werk geeft Aristoteles zijn opvattingweer over “poëzie”, waar ook lyriek, epos en drama onder begrepenwaren. Hij tracht “poëzie” uit te leggen aan de hand van deverschillende genres en onderdelen. Zijn analyse van de tragedie vormtde kern van zijn betoog. Het boek is ook op te vatten als Aristoteles'antwoord op Plato's denigrerende opvatting over kunst.[1]

Inhoud

Aristoteles verdeelde poëzie in drie genres: tragedie, komedie en epiek.In het eerste boek van zijn Poetica houdt hij zich bezig met het epos envooral met de tragedie, terwijl een tweede boek waarin hij de komediebehandelde verloren is gegaan. Een uiteenzetting over de Grieksetheorie van de komedie is ook te vinden in de Tractatus Coisslinianus,een 10e-eeuws manuscript uit de verzameling van Henri Charles deCambout de Coislin. De behandeling van de komedie in de Tractatustoont invloed van Aristoteles, wat doet vermoeden dat het wel eens omeen kopie kan gaan van een verloren werk van Aristoteles. Volgensdeze bron zou ook komedie, net zoals de tragedie, een catharsis teweeg moeten brengen, dit keer echter door de lachen het plezier.[2]

Wat ons overgeleverd is als de Poetica is waarschijnlijk niet de volledige tekst. Zoals heel wat van Aristoteles’andere teksten werd immers ook de Poetica door zijn leerlingen gekopieerd. In elk geval beschikken we overaanwijzingen dat van de Poetica een uitgebreidere versie bestond. Veel van Aristoteles’ teksten zijn ons trouwensovergeleverd dankzij kopieën van zijn leerlingen.[3]

Aristoteles' Poetica gaat hoofdzakelijk over zijn onderzoek van de tragedie, die hij als volgt definieert.

De tragedie is een nabootsing van een nobele actie. De taal van de verschillende delen van het toneelstuk is verfraaid met ritme,melodie en zang. Deze imitatie wordt getoond door middel van de acties van de personages, niet door een vertelling.[4] Het dramabevat voorvallen die door medelijden en vrees tot een catharsis van deze emoties leiden[5]

De Poetica maakt samen met de Retorica deel uit van Aristoteles’ studie van de esthetiek.

Terminologie in de Poetica• Mimesis of 'imitatie’, ‘voorstelling’• Catharsis of ‘zuivering’, ‘verheldering’• Peripeteia of ‘omkering’• Anagnorisis of ‘herkenning’• Hamartia of ‘misrekening’ (in de Romantiek als ‘tragische fout’ begrepen), vaak veroorzaakt door atè• Mythos of 'plot'• Ethos of '’karakter'• Dianoia of 'idee', 'thema'• Lexis of 'uitspraak', 'spraak'

Poetica (Aristoteles) 23

• Melos of 'melodie'• Opsis of 'spektakel'

ReceptieDe Poetica was in zijn tijd niet erg invloedrijk en werd meer als een geheel gezien samen met de meer bekende"Retorica". Retorica en poëzie werden toen immers nog niet als afzonderlijk beschouwd zoals later wel gebruikelijkwerd. In latere tijden zou de Poetica wel heel invloedrijk worden. Vooral de opvatting van tragedie tijdens deVerlichting is schatplichtig aan de Poetica.In de Middeleeuwen circuleerde er een Arabische vertaling van de Poetica op basis van een Grieks manuscript datvan vóór het jaar 700 dateerde. Dit manuscript was uit het Grieks naar het Syrisch vertaald en verschilt van detegenwoordig geaccepteerde elfde-eeuwse bron, aangeduid als manuscript "Parijs 1741". De Syrische bron die voorde Arabische vertaling was gebruikt, verschilde in woordenschat aanzienlijk van de originele Poetica en leidde toteen verkeerde interpretatie van de ideeën van Aristoteles die de gehele Middeleeuwen duurde.Van Aristoteles’ Poetica bestaan er twee verschillende Arabische interpretaties; een van Abu Nasr al-Farabi en eenvan Averroes. Al-Farabi spant zich in zijn verhandeling in om poëzie tot het logische vermogen van de expressie temaken, waarmee hij het geldigheid verleende in de islamitische wereld. Averroes’ commentaar poogt zijnbeoordeling van de Poetica te laten harmoniëren met die van al-Farabi, maar slaagt er uiteindelijk niet in om hetmorele doel dat hij aan poëzie toeschrijft met al-Farabi’s logische interpretatie te verzoenen. Hoe dan ook werdAverroes versie van de Poetica in het westen aanvaard doordat het vanuit westers humanistisch gezichtspunt relevantwas. Af en toe gaven de middeleeuwse filosofen zelfs de voorkeur aan Averroes' interpretatie boven de betekenis dieAristoteles oorspronkelijk had bedoeld. Het is hoe dan ook dankzij de Arabische literaire cultuur dat Aristoteles’Poetica aan ons is overgeleverd.

Culturele referenties• Zowel het overgeleverde eerste boek als het verloren tweede boek van de Poetica speelt een belangrijke rol in

Umberto Eco's roman De naam van de roos.

Tekst• Engelse vertaling van I. Bywater (1909) in het Gutenberg project [6]

Bronnen, noten en/of referenties

•• Engelstalige Wikipedia•• 'Rhetoric and On Poetics' - The Franklin Library (1981)•• Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite

Politika (Aristoteles) 24

Politika (Aristoteles)

Aristoteles

Eerste pagina van de Politika in het Grieks

Politika is afgeleid van het Griekse woord polis (πόλις: stad-staat).Het geschrift Politika (Gr.: Πολιτικα) van Aristoteles is het tweededeel van een boek. Het eerste deel is getiteld Ethika (over ethiek)en beide geschriften hebben het zelfde thema: Aristoteles noemtdit zelf soms de "filosofie van menselijke zaken" maar vakerpolitieke of sociale wetenschappen. Voordat hij dit werk schreef,bestudeerde hij de staatsinrichting of constitutie van meer dan 150steden in het oude Griekenland.

Classificatie van staatsvormen

In Boek 2, hoofdstuk 6 tot 7, poneert Aristoteles een beroemdeclassificatie van zes typen van regeringsvormen. Hij verdeelt dezein "goede" en "corrupte" (of slechte) regeringsvormen enerzijds enhet aantal regeerders die het wetgevend orgaan vormen anderzijds.In het laatste geval gaat het over één, een beperkt aantal en velen.De goede regeringsvormen die hij onderscheidt zijn de monarchie,de aristocratie en de constitutionele democratie, de corrupteregeringsvormen zijn tirannie, oligarchie en volksdemocratie (of:volksbestuur). Goede regeringsvormen regeren in het algemeenbelang terwijl corrupte regeringsvormen slechts regeren in hetbelang van degenen die regeren. Overigens bestaat er eenmisverstand over deze classificatie. Corrupte of slechteregeringsvormen zijn slechts "doorgeschoten vormen van degoede, waarin het belang van allen niet meer gediend wordt en hetbelang van enkelen centraal komt te staan.

Overzicht van hoofdstukken

Boek I

•• Oorsprong van de staat•• Slavernij•• Staatshuishoudkunde en -economie•• Natuurlijke en onnatuurlijke manieren om goederen te

verkrijgen

Boek II

• Kritiek op Plato's Politeia en andere voorgestelde en bestaandeconstituties

Politika (Aristoteles) 25

Boek III•• Wie is een burger?•• Classificatie van constituties• Juiste verdeling van politieke macht• Verschillende types van monarchie

Boek IV•• Doelstellingen van een politieke theorie•• Waarom zijn er verschillende typen constituties?• Typen van democratie• Typen van oligarchie•• Constitutionele democratie als de optimale regeringsvorm•• Regeringsambten

Boek V•• Constitutionele verandering•• Revoluties in diverse types van regeringsvormen en manieren om regeringsvormen te behouden• Instabiliteit van de tirannie

Boek VI•• Democratische regeringsvormen•• Oligarchische regeringsvormen

Boek VII•• De beste staat en het goede leven•• De ideale staat: zijn bevolking, territorium, positie e.d.•• Burgers binnen de ideale staat•• Huwelijk en kinderen

Boek VIII•• Onderwijs in de ideale staat

Externe links• De complete tekst van Politica (Engels) [1]

• De tekst in .pdf-formaat (Engels) [2]

Referenties[1] http:/ / classics. mit. edu/ Aristotle/ politics. html[2] http:/ / socserv2. mcmaster. ca/ ~econ/ ugcm/ 3ll3/ aristotle/ Politics. pdf

Retorica (Aristoteles) 26

Retorica (Aristoteles)

Aristoteles: acryl op hout

Aristoteles: kop naar origineel bronsbeeld door Lysippos, Louvre

Retorica is een Oud-Griekse verhandeling, in de 4e eeuw v.Chr. geschrevendoor Aristoteles, over de kunst van het overtuigen. In het Grieks is hetgetiteld "Ἡ Τέχνη Ῥητορική", de Latijnse vertaling luidt "Ars Rhetorica".Het staat ook bekend onder andere namen, waaronder de Kunst van Retoricaof Verhandeling over Retorica.

Algemeen

Aristoteles' systeem van retorica wordt algemeen beschouwd als het eerstebelangrijke werk dat over retorica verscheen. Het bleef ook lange tijd detoetssteen voor latere werken over de retorische theorie. De Retorica wordtzelfs door de meeste retorici genoemd als het meest toonaangevende dat ooitover overtuigingstechnieken geschreven werd. Gross & Walzer drukken hetzo uit:

Net zoals Whitehead opmerkte dat alle filosofie na Plato slechts voetnoten bij Plato zijn, kunnen we alle retorische theorieën naAristoteles’ Retorica beschouwen als niet meer dan antwoorden op vragen die reeds door Aristoteles opgeworpen waren.

Nochtans hadden filosofen de neiging om de Retorica te negeren, onder het voorwendsel dat het slechts marginaleinvloed had. Deze reactie is een verre echo van Ramus’ 16e-eeuwse opvattingen over hoe filosofie ingedeeld moestworden. Zijn aanvallen op Aristoteles' Retorica vinden zelfs nu nog weerklank bij hedendaagse filosofen.Zoals met andere werken die ons van Aristoteles zijn overgeleverd uit de oudheid het geval is, lijkt het er op dat de Retorica niet bedoeld was ter publicatie. Het is eigenlijk meer een verzameling nota’s die studenten tijdens zijn colleges maakten. De verhandeling toont de evolutie van Aristoteles’ ideeën in twee verschillende periodes dat hij in Athene verbleef. Zij illustreert hoe Aristoteles Plato’s studie van de retorica heeft uitgebreid, die niet verder ging dan (in de Gorgias) een voorstelling van retorica te geven als immoreel, gevaarlijk en onwaardig als studieobject. Plato zou in zijn laatste dialoog over retorica, de Phaedrus, (ca. 370 v.Chr.) wel een meer gematigde visie van retorica geven door haar waarde in handen van een echte filosoof (“de vroedvrouw van de ziel”) te erkennen. Retorica kon

Retorica (Aristoteles) 27

dan immers aangewend worden om de “ziel te overtuigen door discussie”. Deze dialoog bood Aristoteles, die eerststudent was aan Plato’s Academie, een positiever uitgangspunt om retorica als een kunst, geschikt voorsystematische wetenschappelijke studie, aan te prijzen.

InhoudDe Retorica plaatst de discipline van het publieke spreken in de context van alle andere intellectuele verhandelingenuit die tijd. Bovendien zet Aristoteles de reputatie van retorica in een ander licht dan de aanvallen van Plato op dekunst, namelijk een herstel tot slechts een vaardigheid en geen kunst. Aristoteles wil demonstreren dat voorbeeldenalleen met betrekking tot de kunst gemaakt kunnen worden. Hoewel wij "gemakkelijker kunnen overtuigen doorretorisch spreken", is de functie van de retorica niet alleen om mensen te overtuigen.In deze leer worden onder andere de middelen van overtuiging behandeld.

De Retorica in onze tijdIn onze moderne samenleving heeft de "Retorica" nog niet veel van haar relevantie verloren. Zo wordt er in heel watmoderne opleidingen in communicatiewetenschap, journalistiek en bedrijfsliteratuur naar verwezen. Vooral in hetbedrijfsleven kent de belangstelling voor de Retorica een echte revival. Garry Cosnett schrijft in het Amerikaansebusinessblad SalesDoctors: (geparafraseerd:) "Een goede verkoopsstrategie steunt nog steeds op een combinatie van"logos", "ethos" en "pathos", de drie overtuigingsmiddelen uit Aristoteles' Retorica." Hij onderbouwt dit verder nogmet concrete voorbeelden. Zijn conclusie luidt dat er iedere maand wel bestsellers verschijnen die beweren eenrevolutionaire verkoopstechniek gevonden te hebben, maar dat ze over het algemeen weer even snel uit de modezijn. Er bestaat echter een haast 24 eeuwen oud boek waarin alles staat wat je nodig hebt... de "Retorica". [1]

Referenties[1] Aristoteles Retorica door Marc Huys (http:/ / perswww. kuleuven. be/ ~u0013314/ retorica/ inhoud. htm)

Titel: Retorica (Aristoteles) - ISBN 9065540075

Sofistische weerleggingen 28

Sofistische weerleggingenSofistische weerleggingen (Grieks: sophistikoi elenchoi; Latijn: De sophisticis elenchis) is het zesde standaardwerkvan Aristoteles' serie over logica, gezamenlijk bekend als het Organon. De andere vijf zijn Over de Categorieën,Over de Interpretatie, Analytica priora, Analytica posteriora en Topica. Sofistische weerleggingen is geschreven alseen collegedictaat over drogreden, en bestaat uit één boek met 33 hoofdstukken. Dit werk is nauw verbonden metTopica over argumentatie.Sofistische weerleggingen zijn volgens Aristoteles schijnbare weerleggingen, die in werkelijkheid drogredeneringenzijn. (Sophistical refulations: 164a20-21). Een indeling van drogredenen volgens Aristoteles is:•• Formele drogredenen

•• drogredenen waarbij er een fout in de logica van de redenering zit•• Informele drogredenen

•• drogredenen waarbij in de premissen verkeerde aannames worden gedaan en dus onjuiste premissen wordengebruikt

•• drogredenen waarbij de conclusie bereikt wordt door een onjuist gebruik van woorden

Externe links• (en) Sophistical Refutations [1], vertaald in het Engels door W. A. Pickard-Cambridge.

Referenties[1] http:/ / etext. library. adelaide. edu. au/ a/ a8/ sophist. html

TopicaTopica is een van de zes standaardwerken van Aristoteles over logica, gezamenlijk bekend als het Organon. Deandere vijf zijn Over de Categorieën, Over de Interpretatie, Analytica priora, Analytica posteriora en Sofistischeweerleggingen. Topica is geschreven als een collegedictaat over succesvol argumenteren. Dit werk is opgebouwd uitacht boeken.Aristoteles beschrijft de bedoeling van dit werk als "het vinden van een methode, waardoor we, uitgaande van hetplausibele, over elk voorgesteld probleem kunnen redeneren en vermijden dat we, een stelling verdedigend, onszelftegenspreken".(Topics 1:100a20-a23)In een argumentatie kun je dus gebruikmaken van topoi ofwel gemeenplaatsen. Dit zijn regels waardoorredeneerfouten kunnen worden ontdekt en vermeden. Aristoteles definieerde topoi als "Predicaten die aan alleonderwerpen gemeen zijn".

Externe links• (en) Topics [1], Engelse vertaling, door: W. A. Pickard-Cambridge.

Referenties[1] http:/ / etext. library. adelaide. edu. au/ a/ a8t/

Paginabronnen en auteurs 29

Paginabronnen en auteursLijst van werken van Aristoteles  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30743918  Auteurs: Donjanssen, Hajo, JRB, Karel Anthonissen, Kleuske, Mdd, Phidias, Rcoo, Wesoparius, 3anonieme bewerkingen

Analytica posteriora  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=27858104  Auteurs: Brimz, Den Hieperboree, Handige Harrie, Karel Anthonissen, Mdd, 1 anonieme bewerkingen

Analytica priora  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=28393266  Auteurs: Grayburn, Ilse(a), JRB, Karel Anthonissen, Maurits, Mdd, Mexicano, 2 anonieme bewerkingen

Over de categorieën  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=29736556  Auteurs: Aleichem, Bjankuloski06nl, Brimz, Donjanssen, Evil berry, Grayburn, Ilse(a), Jarune, KarelAnthonissen, Maiella, Maurits, Mdd, Nosferat, Phidias, Woudpiek, 1 anonieme bewerkingen

Corpus Aristotelicum  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30743928  Auteurs: Advance, Grayburn, Karel Anthonissen, Milliped, Ontoraul, Phidias, 2 anonieme bewerkingen

Ethica Nicomachea  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=29984813  Auteurs: 3wisemen, AWBA3, Beachcomber, Donjanssen, Evil berry, Grayburn, JRB, Jeanske, KarelAnthonissen, Maurits, Phidias, Pjetter, Rakingsima, Simeon, Teentje, 2 anonieme bewerkingen

Fysica (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31031631  Auteurs: Advance, Beachcomber, Donjanssen, JvanEmmeloord, Maurits

Over de interpretatie  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31199107  Auteurs: BKannen, Bjankuloski06nl, Grayburn, Ilse(a), Karel Anthonissen, Maiella, Mdd

Metafysica (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31014160  Auteurs: 3wisemen, Advance, Algont, Beachcomber, Bean 19, Donjanssen, Faust, JRB, Maurits,Pompidom, 1 anonieme bewerkingen

Meteorologica (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30597263  Auteurs: 3wisemen, BoH, Grayburn, Hjvannes, Ilse(a), Karel Anthonissen, Kleuske, Maurits, Meneer,Phidias

Organon (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31391529  Auteurs: Bjankuloski06nl, Bobda, Brimz, Grayburn, Ilse(a), Karel Anthonissen, Maurits, Mdd, Otto ter Haar,Phidias, Smile4ever, Woudpiek, Zanaq, 1 anonieme bewerkingen

Poetica (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31279090  Auteurs: Advance, Beachcomber, Groucho NL, Hansmuller, Karel Anthonissen, Maurits, Mdd, MrBlueSky,Phidias, R. Veenman, Tjako, 5 anonieme bewerkingen

Politika (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=29592817  Auteurs: Advance, Aleichem, Apdency, Bjankuloski06nl, Dartelaar, Dolfy, Evil berry, Hans Egtberts, KarelAnthonissen, Maurits, Phidias, 2 anonieme bewerkingen

Retorica (Aristoteles)  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30570976  Auteurs: Beachcomber, Bertrand77, Hajo, Hansmuller, Karel Anthonissen, Maurits, Phidias

Sofistische weerleggingen  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=31554511  Auteurs: 3wisemen, Karel Anthonissen, Marrakech, Mdd, Toth, 1 anonieme bewerkingen

Topica  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=30556814  Auteurs: 3wisemen, Bjankuloski06nl, Hajo, Karel Anthonissen, Maurits, Mdd, Phidias, Stijnvanderstichele, 1 anoniemebewerkingen

Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragers 30

Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragersAfbeelding:Aristoteles Logica 1570 Biblioteca Huelva.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristoteles_Logica_1570_Biblioteca_Huelva.jpg  Licentie: CreativeCommons Attribution-Sharealike 3.0,2.5,2.0,1.0  Auteurs: Biblioteca HuelvaFile:Aristotle latin manuscript.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_latin_manuscript.jpg  Licentie: Public Domain  Auteurs: Aristeas, Bibi Saint-Pol, Man vyi,Shakko, TomistiBestand:Aristoteles Logica 1570 Biblioteca Huelva.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristoteles_Logica_1570_Biblioteca_Huelva.jpg  Licentie: Creative CommonsAttribution-Sharealike 3.0,2.5,2.0,1.0  Auteurs: Biblioteca HuelvaAfbeelding:1rightarrow.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:1rightarrow.png  Licentie: GNU Lesser General Public License  Auteurs: David VignoniAfbeelding:Aristotle Categoriae page 1.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_Categoriae_page_1.png  Licentie: Public Domain  Auteurs: Saibo, TomistiImage:Aristotelesarp.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotelesarp.jpg  Licentie: GNU Free Documentation License  Auteurs: Anton, Joolz, TomistiBestand:Aristotle by Raphael.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_by_Raphael.jpg  Licentie: Public Domain  Auteurs: ALE!, Dencey, Pe-Jo, TomistiBestand:Aristotle Ethica Nicomachea page 1.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_Ethica_Nicomachea_page_1.png  Licentie: Public Domain  Auteurs:TomistiImage:Crystal txt.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Crystal_txt.png  Licentie: onbekend  Auteurs: Dake, DieBuche, Rocket000, Túrelio, 1 anonieme bewerkingenAfbeelding:Busto di Aristotele conservato a Palazzo Altaemps, Roma. Foto di Giovanni Dall'Orto.jpg  Bron:http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Busto_di_Aristotele_conservato_a_Palazzo_Altaemps,_Roma._Foto_di_Giovanni_Dall'Orto.jpg  Licentie: Attribution  Auteurs: User:g.dallortoAfbeelding:Aristotle Meteorologica page 1.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_Meteorologica_page_1.png  Licentie: Public Domain  Auteurs: TomistiAfbeelding:Aristotle Poetica page 1.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_Poetica_page_1.png  Licentie: Public Domain  Auteurs: TomistiBestand:cquote1.svg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Cquote1.svg  Licentie: Public Domain  Auteurs: Adambro, Editor at Large, Infrogmation, P 96glin, 1 anoniemebewerkingenBestand:cquote2.svg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Cquote2.svg  Licentie: Public Domain  Auteurs: Editor at Large, InfrogmationAfbeelding:Aristoteles Louvre.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristoteles_Louvre.jpg  Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5  Auteurs:User:Sting, User:StingAfbeelding:Aristotle Politica page 1.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristotle_Politica_page_1.png  Licentie: Public Domain  Auteurs: TomistiAfbeelding:Aristoteles.png  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristoteles.png  Licentie: Public Domain  Auteurs: BeachcomberFile:Aristoteles Louvre.jpg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Aristoteles_Louvre.jpg  Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5  Auteurs: User:Sting,User:StingBestand:Nuvola apps bookcase.svg  Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Nuvola_apps_bookcase.svg  Licentie: GNU Lesser General Public License  Auteurs: Peter Kemp

Licentie 31

LicentieCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/