GEZONDverstand

032014lijf leden

GEZONDHEIDHet placebo-effect is

eigenlijk een positieve

kracht in het brein.

INTERVIEWBreinprofessor Victor

Lamme weet wat het

hoofd wil.

ZORGDe AWBZ wordt Wlz.

Wat verandert er in de

langdurige zorg?

PROFIELDe roes van klimmen,

meditatie, drummen

en hardlopen.

2

| interview |

inhoudsopgaveHERFST 2014

| colofon |

Gezonde voornemens? Begin er niet aan, zegt breinprofessor Victor Lamme. ‘Het brein is altijd gericht op de korte termijn, op beloning en op straf. Ga daarmee experimenteren.’

Herfst 2014, jaargang 6

Met nieuws ná 15 september 2014 kon geen rekening meer worden gehouden. Artikelen uit deze uitgave mogen worden overgenomen mits expliciet de bron (Lijf & Leden van ONVZ) wordt vermeld.

LET OP!Voor veel artikelen is gebruikgemaakt van gegevens van derden. ONVZ heeft de betrouwbaarheid hiervan bezien. Ontwikkelingen in de zorg gaan echter snel, en over sommige zaken kan verschillend worden gedacht. Bij medische klachten verdient het altijd aanbeveling een arts te raadplegen.

UITGEVER ONVZ Ziektekostenverzekeraar N.V. (handelsregister Utrecht: 30135168, AFM-inschrijfnummer 12000633), gevestigd te Houten. Adres: Postbus 392, 3990 GD Houten. Telefoon: 030 639 62 22. www.onvz.nl. © ONVZ Ziektekostenverzekeraar N.V.

REDACTIE ONVZ: Pauline Hogeweg, Manon IJzerman, Karin Matton, Annerike van der Meer

LVB NETWORKS: Tim Jansma

VORMGEVING: Hanneke van der Meer, Ryanne Keja

CONCEPT & REALISATIELVB Networks, Amersfoort

FOTOGRAFIE: Erik van der Horst, Roelof Pot, Angeliek de Jonge, Janus van den Eijnden, Merlin Dageman, Thinkstock

DRUK: Rekafa, Venlo

ISSN: 1877-9115

Postbus 392, 3990 GD Houten030 639 62 22, lijfenleden@onvz.nl Het is heerlijk om in een roes te komen. Maar wat

gebeurt er dan eigenlijk? Een klimmer, drummer, hardloper en iemand die mediteert vertellen wat ze voelen tijdens hun roes.

12

22 18

| profiel |

Bij het placebo-effect denken we aan een medicijn dat niet werkt. Maar er gebeurt juist wél iets. Tijdens het placebo-effect werkt het brein actief aan herstel.

| gezondheid |

3 LIJF LEDEN

Gezond verstandMensen die bij ONVZ zijn verzekerd, zijn in het

bezit van gezond verstand. Dat kan niet anders,

want ONVZ’ers kiezen voor vrije keuze. Zij willen

zelf beslissen over de zorg die ze krijgen. Ze

willen daarin niet beperkt worden, hoe logisch de

keuzes van het kabinet of andere zorgverzekeraars

soms ook klinken. Vrije keuze is een principe dat

onafhankelijk maakt.

Door te vergelijken en door keuzes te maken,

trainen we ons brein. Hoe fitter het brein, des te

langer we in staat zijn om een bijdrage te leveren

in de wereld. Misschien zouden we kunnen

zeggen: als we ons nu onafhankelijk opstellen,

dan trainen we onszelf om later in het leven ook

onafhankelijk te zijn.

Zoals u in deze editie van Lijf & Leden zult lezen,

is het brein niet los te zien van de rest van ons

lichaam. Het staat bijvoorbeeld voortdurend

daarmee in verbinding. Als onze hersenen fit zijn,

werkt ons immuunsysteem beter.

Het is belangrijk dat we aan onze gezondheid

blijven werken. Omdat we met aandacht voor

onze fysieke gesteldheid ons geestelijke welzijn

vergroten, en andersom. We worden steeds

ouder, de pensioenleeftijd gaat omhoog en wij

willen actief blijven. Gelukkig hebben we daar

zelf voor een deel invloed op. Door steeds zelf de

keuzes te maken die het brein en de rest van ons

lichaam versterken.

Eigenlijk is dat ook iets waar ONVZ als organisatie

mee bezig is. Wij staan open voor vernieuwingen

in de zorg en in gezondheid. Wij gaan mee met

veranderingen en geven daar op een positieve

manier invulling aan. Zo blijven wij de verzekeraar

die bij u past.

Erno Kleijnenberg

Voorzitter raad van bestuur

ONVZ Zorgverzekeraar

31

Leuke en gezonde feiten, tips en

weetjes.

De veranderingen in de langdurige

zorg: AWBZ wordt Wmo, Wlz, Zvw

en Jeugdwet.

Wij zijn Denis, Tonny en Karin.

U komt ons tegen met extra

informatie. Wilt u meer weten?

Bij veel artikelen staan nuttige

websites of telefoonnummers!

4

26

| gezond |

Zó maakt verzekerde Jeroen

Groenveld zijn hoofd leeg.

29

| mensen |

| zorg |

Zes tips om meer te halen uit een

bezoek aan uw arts.

17

| onvz |

Vanaf haar huis loopt Lotte Harends zó landgoed Niënhof in. ‘‘s Ochtends in alle vroegte zie je hier konijntjes rondspringen.’

|natuur |

De hersenen zijn het meest mysterieuze orgaan

in ons lichaam. Met de hersenen sturen we

lichaamsdelen aan en lossen we dingen op.

Maar… soms ‘voel’ je ook dingen. Zijn dat

dan de hersenen? In technologiemuseum

Nemo ontdek je alles over het brein in

de tentoonstelling ‘Reis door de geest’.

Met informatie, testjes, onderzoeken en

hersenkrakers krijg je inzicht in wat er allemaal

tussen de oren gebeurt.

www.e-nemo.nl

OP BREINREIS

gezondFEITEN, TIPS, WEETJES

5 LIJF LEDEN

Hebben die appLuminosity

Luminosity is een

verslavende app

die het brein fit

traint. Versterk het geheugen en

de aandacht, stel een persoonlijk

trainingsprogramma op en houd

de vorderingen bij. Alle oefeningen

zijn ontwikkeld met de hulp van

hersenwetenschappers. Ze stimuleren

uiteenlopende delen van het brein

en vergroten zo verschillende

vaardigheden. De eerste vijf sessies

zijn helemaal gratis.

Luminosity,

gratis, app store

3X UITJES VOOR HET

BEESTENBOEKEN

Dikkie Dik, Rupsje Nooitgenoeg,

Nijntje. Kinderboeken staan

boordevol beesten. Op 4 oktober

Werelddierendag opent het

Kinderboekenmuseum in Den

Haag de tentoonstelling ABC met

de dieren mee. In deze speel- en

leertentoonstelling ontmoet je alle

leuke kinderboekenbeesten terwijl je

een alfabetparcours aflegt. Al lopend,

kruipend en klauterend ontdek je

letters, klanken en rijmwoorden.

www.kinderboekenmuseum.nl

SPROOKJESFESTIVAL

Een sprookjesfestival in een van

de mooiste parken van Nederland,

kan het beter? Het Arnhemse

park Sonsbeek en een deel van

de binnenstad zijn tijdens de

herfstvakantie (18-26 oktober) toneel

van sprookjesachtige voorstellingen,

theater, dans, muziek en

tentoonstellingen. Voor jong en oud is

er negen dagen lang iets te doen. Het

thema dit jaar: dierlijk.

www.sprookjesfestival.nl

VACATURE:

HULPBOSWACHTER

Altijd in het bos te vinden? Een

grote natuurvriend? Dan heeft

Staatsbosbeheer misschien wel een

geschikt baantje. Hulpboswachters

van Staatsbosbeheer maken een

ruige tocht rond één van de negen

buitencentra. Alle instructies staan in

het hulpboswachtershandboek en je

draagt een hulpboswachtersjas vol

gadgets.

www.staatsbosbeheer.nl/

hulpboswachter

hele gezin1.

2.

3.

Baby’s blijken na zeven maanden al te willen

praten. Toch duurt het vaak nog eens vijf

maanden voordat ze hun eerste woordje

zeggen. Hoe verkort je hun ‘wachttijd’?

Om uit te vinden hoe vroeg in hun leven mensen

reageren op taal, onderzochten Amerikaanse

wetenschappers van de University of Washington

de hersengolven van 57 baby’s. Uit dat onderzoek

bleek dat baby’s van zeven maanden oud al staan

te popelen om een woordje mee te praten. Hun

brein staat ‘open’ voor taal. Het was opvallend dat

baby’s van Engelstalige ouders op deze leeftijd even goed reageerden op Engels

als op Spaans. Pas na elf maanden werd de reactie op Engels groter.

Meer pratenVolgens de onderzoekers zijn er verschillende aanwijzingen die kunnen helpen om

baby’s eerder te laten praten. Volgens hen is de belangrijkste dat baby’s graag

iets ‘terug’ willen zeggen. Ze reageren op sociale situaties, vooral met hun ouders.

Kunstmatige gesprekken uit luidsprekers, zoals televisie, blijken weinig effect te

hebben. Hoe vaker je met je baby praat, hoe sneller je een reactie krijgt.

DAT EERSTE WOORDJE KAN EERDER

FEIT

Hoe meer slaap, hoe beter. Feit? Fabel! De

American Geriatrics Society vroeg 15.000

vrouwen van zeventig jaar en ouder in 1986

en in 2000 hoeveel uur ze sliepen. Wat bleek:

vrouwen die minder dan vijf uur of meer dan

negen uur per nacht sliepen, scoorden veel

slechter in geheugentests dan mensen die

zeven of acht uur per nacht pakten. Nog

iets: de mini- en maxislapers waren mentaal

gemiddeld twee jaar ouder dan mensen met

een gemiddeld slaappatroon.

of fabel?

6

De concurrentie in het stof laten bijten tijdens de

volgende Zevenheuvelenloop? Trek iets roods aan!

Onderzoekers van Durham University ontdekten

dat op het Olympische erepodium vaker sporters

zijn te vinden die in het rood strijden. Het geldt

ook voor teamsporten: rode teams winnen vaker

dan teams in een andere kleur. De reden: rood

brengt agressie over op de tegenstander. Dat

werkt intimiderend. Bovendien krijgen mensen

energie van het dragen van rood – en dat kan de

prestaties ten goede komen.

ROOD WINT VAKER

gezondFEITEN, TIPS, WEETJES

7 LIJF LEDEN

Tonny

We controleren de bronnen van

de berichten over gezondheid op

deze pagina’s zorgvuldig. Klopt er

volgens u iets niet? Laat ons dat

weten! Stuur uw e-mail aan

lijfenleden@onvz.nl

Heeft u vragen over het voorkomen

van ziektes, of wilt u advies of

informatie over bijvoorbeeld

preventiecursussen? Bel gerust naar

onze ZorgConsulent:

0800 022 14 50 (gratis, op

werkdagen van 8.30 – 17.30 uur)

www.onvz.nl/zorgconsulent

Vragen over uw gezondheid

BRANDSTOF VOOR HET

LACHEN, GIEREN, BRULLEN HOE WERKT DAT PRECIES?Lachen is een van de meest effectieve manieren om contact te maken met

anderen. En om gespannen situaties te verluchtigen. Wat gebeurt er als

iemand gaat lachen?

brein

Bessen, aardbeienDe antioxidanten

in bessen en

aardbeien vertragen

het oprukken van

ouderdomsziekten in

het hoofd.

Tomaten, broccoli en spinazieDe vaste superfood

drie-eenheid barst

van voedingsstoffen

die de concentratie

en cognitieve functies

van de hersenen

stimuleren.

1. De linkerkant van de hersenschors analyseert de woorden

van de grap.

2. Het deel van de hersenen dat zich bezighoudt met sociale

en emotionele zaken wordt actief (frontale kwab).

3. De rechterkant van de hersenschors verwerkt de

informatie om de grap te snappen.

4. Het deel van de hersenen dat zintuiglijke waarnemingen

verwerkt, wordt actief. Dit is de occipitale kwab.

5. Het deel van de hersenen dat de spieren aanstuurt, komt

in actie: het stuurt de grote en kleine jukspier aan, die je

mondhoek en bovenlip naar boven trekken. Het spant en

ontspant ook de ademspieren, terwijl we uitademen door

gesloten stembanden – het geluid van lachen.

Hebben die appThe Walk

Op het centraal

station is een nieuw

soort bom ontploft.

Treinen en auto’s vallen uit, terwijl je

een pakketje naar Schotland moet

brengen. Dat wordt dus lopen.

Welkom bij The Walk, een fitness

app met een audioverhaal op de

smartphone. The Walk zet speels aan

tot bewegen. Het aantal stappen dat

je per dag moet verzetten, hangt af

van hoe goed je in vorm bent.

The Walk,

€ 2,69, app store, google play

Is het druk op het werk? Komt er een belangrijk tentamen aan? Tank deze brandstoffen

voor een brein in topconditie:

Vis, zaden en notenVanwege de omega-

3-vetzuren. Wat blijkt:

mensen die veel

omega-3-vetzuren

binnenkrijgen, zijn

minder gevoelig voor

depressie, agressie

en psychoses.

Koffie en chocola Met mate geeft koffie

een energieboost.

Suikerarme pure

chocola zit vol met

antioxidanten.

1 2

34

5

8

Ga je ’s avonds later naar bed dan je

eigenlijk van plan was? Dan volgt er

nu een goede reden om dat niet te

doen. Wie minder dan vijf uur slaapt,

loopt een groot risico om dingen te

herinneren die nooit zijn gebeurd.

Daar kwamen onderzoekers van

Michigan State University achter.

Ook op de lange termijn liggen

problemen op de loer: mensen die te

weinig slapen, lopen het risico dat ze

structureel verkeerde herinneringen

aanmaken.

VANAVOND ECHT, ECHT, ECHT VROEG NAAR BED

gezondFEITEN, TIPS, WEETJES

9 LIJF LEDEN

Flora

Hebben die appHeadspace

Geen affiniteit met het zweverige

gedoe rond mediteren? Wel behoefte

aan rust? Mooi, dan is Headspace een

goed alternatief. De oprichters van

Headspace willen de hele wereld aan

het mediteren krijgen en doen dat op

een nuchtere manier. Koptelefoon op

en beginnen maar met de dagelijkse

geleide meditaties in audiobestanden.

Elke minuut volgt een nieuwe instructie

of motivatie, waarmee je het mediteren

op jouw manier onder de knie krijgt.

Headspace, gratis, app store

DRIE TIPS OM VAN HOOFDPIJN AF TE KOMEN ZONDER IETS IN TE NEMEN

1. Areca PalmEen tropisch plantje dat de lucht binnen sterk verbetert

door vocht af te geven. Eigenlijk is dit dus gewoon een

luchtbevochtiger.

2. SanseveriaDe sanseveria is een krachtige kamerplant die veel

zuurstof produceert. Daardoor zal het leefklimaat in huis

verbeteren.

3. TreurvijgDe treurvijg is helemaal niet zo treurig, maar een mooie

groene plant. Hij breekt effectief verontreinigende

stoffen af en is gemakkelijk te onderhouden.

4. Ficus AliiDit is een vrij uitbundige plant. Hij is altijd druk met

het filteren van formaldehyde. Die stof zit in bepaalde

materialen die ook in huis worden gebruikt, zoals

spaanplaten, MDF en textiel.

5. OrchideeDe orchidee is een plant met prachtige bloemen. Hij is

niet alleen goed in stilzitten en mooi zijn, maar ook in

het verwijderen van de giftige stof xyleen. Xyleen zit in

veel producten die in ons huis zijn verwerkt.

6. LidcactusDe lidcactus is een karakteristieke plant met een rijk

nachtleven. Het mooie van de plant is dat hij ’s nachts

koolstofdioxide opneemt en zuurstof afgeeft.

Planten en bloemen zijn natuurlijk enig als decoratie in huis. Wat je niet ziet,

is dat ze uitblinken in luchtfiltering. Deze planten en bloemen absorberen

verontreinigende stoffen en zorgen voor een fris binnenklimaat.

MET EEN FILTERTJE

1. Stretch!Veel hoofdpijn komt voort uit een stijve

nek. Een paar minuutjes stretchen kan

veel oplossen. Beweeg de nek richting

een schouder met een hand op je hoofd.

2. Masseer!Vooral bij hoofdpijn door spanningen

werkt masseren goed. Masseer met

vier of vijf vingertoppen in rondjes over

het achterhoofd, in de nek en tegen de

slapen.

3. Loop!Een simpele wandeling kan hoofdpijn

verlichten. Vooral op het werk is dit een

goede oplossing. Pak tien minuten en ga

een blokje om.

10

Vis is gezond. Dat wisten

we al. Het komt vooral door

de omega-3-vetzuren. Maar

er blijkt nu nóg een reden

te zijn waarom het goed

is om elke week een visje

te eten. Een gegrilde vis

is namelijk goed voor de

hersenen. Een onderzoek van

de University of Pittsburgh

School of Medicine toont aan

dat mensen die regelmatig

gebakken of gegrilde vis eten

– niet gefrituurd – grotere

hersenvolumes hebben in

gebieden die samenhangen

met kennis en geheugen.

Daarvoor bestudeerden

onderzoekers de gegevens

van 260 proefpersonen over

een periode van tien jaar. Het

meest opvallende was dat

gegrilde vis goed is voor de

hersenen, zelfs als daar het

effect van omega-3-vetzuren

van wordt afgetrokken. Er

zitten dus méér stoffen in vis

die een goede invloed hebben

op de hersenen.

LEG HEM OP DE GRILL

gezondFEITEN, TIPS, WEETJES

11 LIJF LEDEN

Herfstrecept

ZWARTE BONEN

De zwarte boon wordt

in Nederland niet veel

gegeten. Dat is jammer!

Zwarte bonen hebben een

vleesachtige textuur en

een champignonachtige

smaak. Ze zitten

bovendien boordevol

eiwitten en bevatten

belangrijke antioxidanten.

Lekker in bijvoorbeeld een

rijstsalade.

LINZEN

Zwarte linzen, groene

linzen, rode linzen, gele

linzen, witte linzen. De

lijst van linzensoorten is

bijna oneindig, maar alle

linzen hebben gemeen

dat ze enorm gezond zijn.

Behalve eiwitten en vezels,

bevatten linzen ook veel

mineralen, foliumzuur en

fosfor. Van linzen kun je

goed soepen maken en ze

zijn lekker in salades.

TUINBONEN

In tuinbonen zit dopamine.

Dat stofje werkt als

neurotransmitter in de

hersenen en zorgt er dus

voor dat we lekker snel

denken. Wat ook opvalt

aan tuinbonen, is dat

honderd gram al goed

is voor 108 procent van

de aanbevolen dagelijkse

hoeveelheid vitamine B11

(oftewel foliumzuur).

Bonen geven een boost aan de hersenen. Ze zijn rijk aan plantaardige eiwitten,

koolhydraten en vezels. Doe ze in een salade of maak er een Indiase curry mee.

3X heiligeBOONTJES

2. 3.

Cranberryparfait met krokante kastanjes

1.

0800 022 14 50 (gratis, op werkdagen van 8.30 – 17.30 uur)

www.onvz.nl/zorgconsulent

ADVIES VAN DE ZORGCONSULENT SCHONE HANDEN

Karin

Virussen en bacteriën worden voor een groot deel met de hand overgedragen.

Letterlijk. De meeste ziekteverwekkers komen via onze handen ons lichaam

binnen. Wie goed wast, kan dus een hoop ellende voorkomen.

Bedenk eens hoe vaak we per dag iets aanraken met onze handen. Een deurknop,

een toetsenbord, een autodeur, een andere hand. De hand is verreweg de meest

effectieve drager van virussen, bacteriën en andere ziekteverwekkers. Gevaarlijk,

want die hand grijpt vervolgens naar bestek, een boterham of misschien een stukje

spinazie op een tand.

Regelmatig handen wassen is dus geen overbodige luxe. Wanneer dan wel?

Voor het klaarmaken van het eten, na toiletbezoek, na het buitenspelen, na het

schoonmaken en na het aaien van een huisdier.

Techniek is even belangrijk. Gebruik altijd stromend water en vloeibare zeep. Wrijf

de zeep uit over de hele hand, tussen de vingers en onder de nagels. Spoel de

handen vervolgens grondig af en droog ze af met een schone handdoek of een

papieren wegwerphanddoek. Geef deze tips door, met een gewassen hand.

Wat is er leuker dan een recept maken met

de meest herfstwaardige ingrediënten uit

het bos: kastanjes?

WAT HEB JE NODIG?

› 100 g tamme kastanjes

› 125 g suiker

› 2 el water

› 5 dl slagroom

› 3 el honing

› 3 el cranberryjam

› 2 el crème de cassis

› een handjevol cranberry’s ter garnering

EN HOE MAAK JE HET KLAAR?

Was de kastanjes, kruis ze in met een mesje.

Pof ze een kwartier in een oven (200 C˚). Laat

de kastanjes afkoelen, pel en hak ze in kleine

stukjes.

Meng de suiker met het water in een

pannetje en laat het op een laag vuur iets

karamelliseren. Roer de kastanjes erdoor en

laat ze afkoelen op een bord. Hou een aantal

kastanjes achter voor de garnering, hak de

rest fijn.

Klop de slagroom lobbig en roer er

de honing, jam, crème de cassis en de

fijngehakte kastanjes door. Giet het

mengel in een grote of meerdere kleine

puddingvormen en plaats ze in de vriezer.

Na ongeveer zes uur is de parfait klaar.

Server op een bord en garneer met verse

cranberry’s of cranberryjam en de gepofte

kastanjes die je hebt bewaard.

12interviewVICTOR LAMME

Victor LammeProf. dr. Victor Lamme studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Nadat hij onder andere hoofdonderzoeker was aan het Nederlands Instituut voor Neurowetenschap, is hij sinds 2002 hoogleraar Cognitieve Neurowetenschap aan de UvA. In 2010 verscheen zijn boek ‘De vrije wil bestaat niet’, in 2012 ‘Het brein van Beatrix; Over hoe je wordt gehersenspoeld door het nieuws.’

13 LIJF LEDEN

‘Beloon jezelf als je gezond

bezig bent’Gezonder leven? Volgens Victor Lamme begint het bij het brein. Zijn conclusie:

overwogen keuzes en goede voornemens werken niet. ‘Het brein is altijd gericht

op de korte termijn, op beloning en op straffen. Als je echt je gezondheid wilt

aanpassen, moet je dáármee gaan experimenteren.’

Hersenprofessor Victor Lamme over de werking van ons brein

Het brein is altijd een populair onderwerp geweest. Een mysterie, want wat gaat er nou echt in om? Hebben we een ziel of zit alles in de hersenen, zoals veel wetenschappers beweren? Door de uitvinding van de MRI-scan, die activiteit in de hersenen kan weergeven, heeft het hersenonderzoek een enorme stimulans gekregen. Boeken van hersenwetenschappers worden vaak bestsellers en al een paar jaar is er een kleine rage rondom alle breinspelletjes op smartphones en spelcomputers. Het brein wordt ontgonnen alsof het een nieuw werelddeel is. ‘In de biologie en psychologie kunnen we niet meer om de scans heen’, vertelt Victor Lamme, hoogleraar Cognitieve Neurowetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Maar ondanks een

ruim decennium van MRI-scans is de werking van het brein nog steeds een mysterie, en dan voornamelijk ons bewustzijn.’

Op scherpMysterie of niet, Lamme heeft een duidelijke mening over de werking van het brein. Hij weet de media vaak te halen met uitspraken die een tikkeltje controversieel zijn. Over de vrije wil bijvoorbeeld, die volgens hem niet bestaat. ‘Ontoerekeningsvatbaar kan uit het wetboek worden geschrapt’, zei hij al eens. Lang niet elke collega is het met hem eens, maar hij weet de discussie over de rol van de hersenen wel steeds op scherp te zetten. Van de Europese Unie heeft hij een subsidie van 2,3 miljoen

‘Als je minder stress ervaart en je lekker in je vel zit, dan werkt je im-muunsysteem ook beter.’

14interviewVICTOR LAMME

euro gekregen voor hersenonderzoek. Daarnaast werkt hij momenteel aan een nieuw boek.

HersenscansZijn vorige boek heet ‘De vrije wil bestaat niet; Over wie echt de baas is in ons brein’. ‘Hersenscans voorspellen beter ons gedrag dan dat we zelf kunnen doen’, meent Lamme. Handelen op basis van rationele, weloverwogen beslissingen sluit hij pertinent uit. ‘In dat idee hebben we lange tijd geloofd, maar er zijn talloze voorbeelden waaruit blijkt dat we handelen op basis van onze emoties, gevoed door onze waarnemingen. Iets in ons brein heeft het voor het zeggen, maar het is zeker niet de rationele denker zoals we zouden willen of vaak denken. Die komt pas om de hoek kijken wanneer we een handeling hebben verricht. De rationele denker is een commentator in ons hoofd. Onze eigen Mart Smeets.’ Goede voornemensEen van de voorbeelden zien we in goede voornemens. Duizenden mensen zeggen gezonder te gaan leven, pondjes te verliezen of te stoppen met roken. Vaak komt er niets van. ‘Kijk naar de werking van het brein’, zegt Lamme. ‘Dan is dat niet zo vreemd. Goede voornemens zijn vaak langetermijndoelen, terwijl ons brein is getraind voor de korte termijn. Ons brein is een leermachine. Doen we iets goed, dan wordt een stimulerend signaal vanuit het beloningssysteem verzonden. Dat signaal zet ons aan tot nieuw gedrag. Dreigen we iets verkeerds te doen, dan wordt ons angstsysteem aangewakkerd. Iets als ‘gezond leven’ is voor veel mensen een heel abstract thema. Nemen we ons dus voor om gezond te leven, dan wakkeren we niet direct ons angst- of beloningscentrum aan. Goede voornemens zien we dus nauwelijks terug in veranderd gedrag.’

Hippe buurvrouwMaar hoe stimuleren we dan wel gezond gedrag? ‘Wie gezond gedrag wil stimuleren moet drie dingen doen’, vertelt Lamme. ‘Inspelen op beloning, inspelen op angst en sociaal bewijs leveren. Alle drie zo concreet mogelijk.’ Neem de hype rond superfoods. ‘Feitelijk doen goji-bessen en quinoa niet zo heel veel anders dan hun “gewone” soortgenoten. Omdat we denken dat we daarmee supergezond eten, en daar direct profijt van

De voedsel-industrie kan onze ratio prikkelen met honderden pagina’s wetenschap-pelijk bewijs, maar als onze hippe buurvrouw superfoods koopt, is dat veel overtui-gender.

15 LIJF LEDEN

hebben, kopen we die producten. En, heel belangrijk: we zien en horen dat anderen dat ook doen. Mensen imiteren alom. Ik ken bijna niemand die in een leeg restaurant gaat zitten. Zo werkt het ook met de aanschaf van gezonde producten. De voedselindustrie kan onze ratio prikkelen met honderden pagina’s wetenschappelijk bewijs, maar als onze hippe buurvrouw superfoods koopt, is dat veel overtuigender. Het eten van superfoods is ineens spannend, leuk en sexy.’

Genetisch bepaald‘Toch is dat geen wet’, weet Lamme. Het ene brein handelt anders dan het andere brein. Dat geldt ook voor hoe we omgaan met gezondheid en ziekte. ‘Soms wordt er tegen een kankerpatiënt gezegd: wanneer je positief denkt, is er een grotere kans op het aanslaan van een chemokuur. Dat is echt onzin, want iets als “positief denken” is juist grotendeels genetisch bepaald. Je kunt niet uit jezelf ineens positief gaan denken. Het is zelfs aanmatigend om zo’n opmerking te maken. Alsof iemand die niet positief genoeg denkt, onvoldoende tegen zijn ziekte vecht.’ De genetische bepaling ziet Lamme ook in andere problemen die met gezondheid te maken hebben. Bijvoorbeeld hoe mensen omgaan met kleine kwaaltjes, maar ook in de gevoeligheid voor stress. ‘Als je minder stress ervaart en je lekker in je vel zit, dan werkt je immuunsysteem ook beter. Daardoor ben je minder vatbaar voor ziektes.’

HersenscansWil je weten of gedragsverandering mogelijk is? Of je je voldoende wapent tegen ziektebeelden? Er is maar één manier om daar een sluitend antwoord op te geven, meent Lamme. Dat is de hersenscan. ‘Uit hersenonderzoek weten we nu al wie kan stoppen met roken en wie niet. Het zou heel zinvol zijn wanneer de mensen bij Stivoro hun campagnes onder de MRI-scan zouden testen. We kunnen dan zien of en welk effect er zal volgen.’ Een hersenscan meet de activiteit van diverse centra in het brein bij het zien van verschillende plaatjes. In Amsterdam scande Lamme de hersenen van minister Plasterk. Die bleek een stuk positiever te denken over Obama dan over Wim Kok. Dit soort onderzoeken zijn ook mogelijk door bijvoorbeeld afbeeldingen van ongezond eten te tonen. Lamme: ‘De ene persoon zal daar veel negatiever op reageren dan de andere. Dat zou handig zijn voor mensen met obesitas: je

weet dan direct welk dieet kan aanslaan en welk niet.’

ToekomstLamme durft zich niet te wagen aan toekomstvoorspellingen op het gebied van hersenonderzoek. Hij weet alleen zeker dat ons brein veel meer vermag dan we ooit hadden gedacht. ‘De opvatting dat ons bewustzijn alleen uit gedachten bestaat, klopt gewoonweg niet. We zijn zoveel meer dan de Mart Smeets die ons leven becommentarieert. Er gaat zoveel om in het brein. De wetenschap zal dus nog veel meer ontdekken – het is elke keer als het ware een uitbreiding van ons ik.’

Het brein en vrije keuze?

‘Ik geloof niet in pure vrije keuze, want het karakter

van iemand is wat mij betreft de optelsom van alle

reflexen in de hersenen. Sommige zijn genetisch,

sommige ontstaan door ingesleten ervaringen.

Zijn alle keuzes dus rationeel? Nee, dat niet. Maar

je maakt wel keuzes die bij jouw eigen persoon

passen en goed voelen. Uiteindelijk maakt het

mensen gelukkig als ze zelf beschikken over hun lot.

Het helpt niet als een ander keuzes voor jou maakt

of je beperkt. Daarin is vrije keuze dus belangrijk.

Het ene ziekenhuis is niet per definitie beter dan

het andere, maar kan gevoelsmatig beter bij je

passen. Je wilt dus kunnen kiezen. In de zorg is dat

gevoelsaspect erg belangrijk.’

16rubriekTITELAls het gaat vriezen loopt één van deze meiden nog steeds in haar zomerjas

Helaas groeien bijna 400.000 kinderen in ons land op in armoede. Zij staan langs de zijlijn en kunnen niet meedoen met leeftijdsgenoten. Nationaal Fonds Kinderhulp vindt dat alle kinderen recht hebben op geluk. Daarom helpen wij hen met alledaagse dingen zoals een dagje uit, een fi ets of bijvoorbeeld een winterjas.

Kijk op kinderhulp.nl hoe u kinderen in armoede kunt helpen.

Maakt u een winterjas mogelijk?

NFK0110 Adv_ZIN_210x280.indd 1 22-07-14 09:50

17 LIJF LEDEN

Na een bezoek aan uw arts herinnert u zich ineens alle vragen die u had willen stellen. Herkenbaar? Alles uit een consult halen is een ware kunst. Daarom heeft ONVZ voor u een checklist opgesteld.

ZES TIPS

OM HET MEESTE UIT UW ARTSENBEZOEK TE HALEN

Bereid het voorEen goede voorbereiding kan u helpen om meer controle te krijgen over het gesprek.

Bedenk eerst wat u uit het gesprek wilt halen. Noteer ook wat u wilt vertellen en doe dat zo

volledig mogelijk. Noteer uw klachten, eventuele pijn en de aanleiding voor uw bezoek. Zo weet u zeker dat u alles

vertelt wat er te vertellen valt.

Neem iemand meeHet is belangrijk dat u zich op uw gemak voelt tijdens het gesprek. Soms helpt het als een

bekende meegaat. Twee horen bovendien meer dan één. Het is ook mogelijk om een gesprek op te

nemen. Tenminste: als u dat overlegt met uw arts. Als u een telefoon heeft, zit daar meestal een dictafoon op.

Schrijf het op Als u het gesprek met uw arts liever niet opneemt, is het aan te raden om notities te

maken. Noteer tijdens het gesprek aan welke diagnose de arts denkt, welke onderzoeken/

behandelingen deze overweegt, wat het doel hiervan is, wat de risico’s zijn, welke alternatieven voorhanden zijn en wat het vervolgtraject is. 

Neem de tijdU hoeft bijna nooit meteen een beslissing te nemen als het gaat om een behandeling

of een vervolgtraject. Vooral als het een moeilijke beslissing betreft, is het goed om de

tijd te nemen en alles goed te overdenken. Uw arts zal dat zeker begrijpen.

Maak een vervolgafspraakOok als u zich goed voorbereidt, kan het voorkomen dat u vergeet om een vraag

te stellen. Dat is heel normaal. U kunt dan gerust een vervolgafspraak maken om

aanvullende vragen te stellen aan uw arts.

Bel de ZorgConsulentOnthoud dat u voor aanvullende vragen, die niet direct bij een arts thuishoren,

ook bij de ONVZ ZorgConsulenten terechtkunt. Ze zijn er voor u en weten alles over

wachtlijstbemiddeling, begeleidingstrajecten, nazorg, gezond leven, bewegen en voeding.

DE ZORGCONSULENT

1VOOR-

BEREIDEN

4NEEM DE

TIJD

2SAMEN

5VERVOLG-AFSPRAAK

3OPSCHRIJVEN

6ZORG-

CONSULENT

18

Het brein als medicijn

Bij het placebo-effect denken we altijd aan een medicijn

dat niet blijkt te werken. We vergeten dat er tegelijkertijd

wél iets gebeurt. Door alle positieve verwachtingen en

aandacht start het brein zelf chemische processen die

kunnen bijdragen aan herstel.

Het placebo-effect bewijst dat ons brein actief werkt aan herstel

Mensen die een hoge verwachting hebben van een pijnstiller, maken meer dopamine aan dan mensen met een lagere verwachting.

het lichaam maakt daadwerkelijk stoffen aan die pijn verzachten.

VerwachtingBij de verwachting dat een middel pijn zal onderdrukken, maakt het lichaam endorfine aan. De werking van endorfine is gelijk aan morfine. Het is dezelfde stof die vrouwen aanmaken bij de geboorte van een kind. Een andere verdovende stof die het lichaam zelf produceert, is cannaboïden – vergelijkbaar met cannabis. Daarnaast produceert het brein tijdens het placebo-effect dopamine, belangrijk voor het transport van geluksstofjes in het beloningssysteem van de hersenen. Het lichaam maakt dus stoffen aan die pijn onderdrukken. De verwachting speelt daarin een sturende rol. Mensen die een hoge verwachting hebben van een pijnstiller, maken meer dopamine aan dan

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moet een piloot in een veldhospitaal in Italië een beenamputatie ondergaan. De morfine blijkt op. Een verpleegster dient water met een zoutoplossing toe. ‘Het is een pijnstiller’, zegt ze erbij. De behandeling, die normaal gesproken met helse pijnen gepaard gaat, verloopt relatief gemakkelijk. Het is voor zover we weten de eerste keer dat het placebo-effect wordt geregistreerd. Een mysterie is geboren. Die genezende verbeeldingskracht – is het alleen maar inbeelding? Om die vraag te beantwoorden gaat neuropsycholoog Fabrizio Benedetti in de jaren negentig een stap verder. Hij dient niet alleen een placebo toe bij de proefpersonen, maar ook een middel dat de pijnstillende werking blokkeert (Nalaxon). Met een placebo maakt het brein zelf stoffen aan om pijn te onderdrukken. En de Nalaxon blokkeerde ook die processen. Een placebo is dus meer dan inbeelding:

gezondheidHET BREIN ALS MEDICIJN

19 LIJF LEDEN

mensen met een lagere verwachting. Wie veel verwacht van een pijnstiller, helpt die pijnstiller in feite bij het sorteren van effect. IngeburgerdIn januari van dit jaar toonden Amerikaanse wetenschappers het placebo-effect aan bij pijnbestrijding bij migraine. De werking van pijnstillers blijkt voor de helft te ontstaan door de aanmaak van stofjes in de hersenen. Bij rugpijn blijkt een placebo net zo veel effect te hebben als een paracetamol. Parkinsonpatiënten, die een gebrek hebben aan dopamine, maakten na het slikken van placebo’s evenveel dopamine aan als het medicijn dat zij normaal gesproken innemen – en dat werkende bestanddelen heeft. Het zijn verbazingwekkende resultaten waar we al aan gewend zijn geraakt. Het placebo-effect is

ingeburgerd en betekent voor veel mensen bedrog van medicatie en van onze eigen geest. We zien vooral een middel dat niet werkt en vergeten te kijken naar wat er wél werkt. Tijdens het placebo-effect werkt het brein actief aan ons herstel. Soms op eigen kracht, als het toegediende middel zelf geen effect heeft. Soms versterkt het een middel dat zelf een goede werking heeft. Soms overvleugelt het een werkzaam middel.

Drie mechanismen Er zijn drie mechanismen die bijdragen aan het placebo-effect. Het eerste mechanisme is de creatie van positieve verwachtingen. Het tweede mechanisme is het belonen van bekend bedrag. Wanneer een patiënt gewend is aan een bepaald resultaat, gaat hij of zij ervan uit dat dit ook in de toekomst zal gebeuren. Krijgt iemand hetzelfde medicijn van een ander merk, dan kan dit niet of minder

Wat vindt ONVZ?

ONVZ vindt het belangrijk dat er meer onderzoek

komt naar het placebo-effect. Wat in ieder geval

blijkt uit het placebo-effect, is hoe belangrijk het

is dat mensen een keuze kunnen maken. Kiezen

we zelf voor een arts, dan zijn we sneller op ons

gemak en dat kan alleen maar positief bijdragen

aan herstel. Mensen moeten zelf kunnen kiezen

voor de behandeling waarvan zij denken dat deze

het beste past. En we moeten blijven kijken naar de

wetenschappelijke resultaten van medicijnen, die

levensreddend kunnen zijn. Gevoel en wetenschap

zijn beide belangrijke fundamenten waarop mensen

zelfstandig hun keuzes kunnen maken.

pijnbestrijding

maak endorf ne aan

dopaminestimulatieherst

el besc

hadiging

Bronnen

Dit artikel is tot stand gekomen op basis van diverse

bronnen. Sommige worden in de tekst genoemd

- zoals Jozien Bensing en Fabrizio Benedetti. De

passage over het placebo-effect bij depressie verwijst

naar een studie van University of California uit 2012,

die aantoont dat de hersenen een placebo aanzien

voor een antidepressivum. Het onderzoek naar het

placebo-effect bij Parkinson-patiënten werd door de

University of British Columbia gedaan in 2001.

20gezondheidHET BREIN ALS MEDICIJN

berekende dat we in 2013 4,1 miljard euro uitgaven aan medicijnen in de basisverzekering. Kan een arts in bepaalde gevallen niet een leugentje om bestwil vertellen en een placebo voorschrijven? Die vraag is ook gesteld aan Benedetti. ‘Nee’, luidde zijn antwoord. Een arts moet altijd vertellen wat hij of zij toedient. Het is onethisch om een neppil voor te schrijven – ook als dat gunstig kan uitpakken voor de patiënt. Een arts moet volgens hem wel het verwachtingspatroon van de werking van medicijnen versterken. Eigenlijk zegt hij daarmee: we moeten uitzoeken wat de voorwaarden zijn om de kracht van het brein optimaal te benutten. Dat kan de werking van bestaande middelen vergroten. Maar hoe moet dat in de praktijk werken?

‘Ik zal behagen’Jozien Bensing, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit Utrecht, is de Nederlandse expert op het gebied van het placebo-effect. Zij heeft veel onderzoek gedaan naar de communicatie tussen artsen en patiënten. Ze analyseert al tientallen jaren een indrukwekkend videoarchief van spreekkamergesprekken op non-verbale communicatie, zoals oogcontact. Volgens Bensing moeten artsen en specialisten het placebo-effect omarmen en toepassen in hun spreekkamer. De Latijnse vertaling van placebo is ‘ik zal behagen’. Eeuwen geleden dienden artsen niet-werkzame middelen toe met het idee iets te kunnen betekenen voor de patiënt. Bensing steekt dat ‘behagen’ in een modern jasje. Na analyse van haar videomateriaal is haar conclusie onvermijdelijk: patiënten vinden het belangrijk dat een arts empathie toont, hen serieus neemt, positieve verwachtingen schept bij een medicijn en ze de mogelijkheid geeft hun verhaal te vertellen. In zo’n ‘behaaglijke’ situatie maken we volgens haar optimaal gebruik van het placebo-effect. Het brein is dan volledig voorbereid om chemische reacties te starten die herstel bevorderen. Er is sprake van positieve verwachtingen en van positieve aandacht.

AandachtBensing vindt natuurlijk dat het placebo-effect een belangrijke plek moet krijgen in een zorgconsult. De arts die de patiënt op zijn of haar gemak stelt, vergroot de kans op herstel. Bensing pleit er dan ook voor dat er in de zorg ruimte blijft voor aandacht. Onder tijdsdruk kan de aandacht voor de patiënt in een consult ondergesneeuwd raken. Als een arts naar de klok of op zijn horloge kijkt, vallen veel patiënten volgens Bensing

Zijn de ver-wachtingen negatief, dan kan het zo zijn dat een medi-cijn niet werkt. Ondanks alle werkzame stoffen die verschillende chemische reacties in het brein stimuleren en daarmee hun werk doen.

Dronken van alcoholvrij bier?

Zuid-Europa: placebo als antibiotica

Beschonken gedrag na een glas met

0,0 procent alcohol - dat kan. Ook

hier treedt het placebo-effect

in werking. De verwachting om

dronken te worden, blijkt soms

voldoende om in ieder geval een

‘gezellige’ avond te beleven. Zo

kregen tweehonderd studenten

in Leuven in 2012 een hele

avond, zonder het te weten,

alcoholvrij bier geserveerd.

De dansvloer stond vol en er werd gelald en

gezongen alsof de glazen gevuld waren met een

normaal alcoholpercentage.

Sommige Zuid-Europese

landen werken actief

met placebo’s in de

gezondheidszorg. Een

patiënt met griep krijgt soms

antibiotica voorgeschreven,

terwijl het antibioticum op

basis van de bestanddelen

niets kan doen tegen een

virus. Een antibioticum

werkt alleen bij bacteriële

infecties. Het is de verwachting van de patiënt

die de chemische stoffen in het brein start en

de genezing bevordert. In Nederland is het niet

toegestaan om een placebo voor te schrijven.

goed aanslaan – ondanks een gelijke samenstelling. Het derde mechanisme is de aandacht van de zorgverlener. Ook bij positieve aandacht maakt het brein meer dopamine en serotonine aan, stoffen die zorgen voor een algemeen welbevinden.

Een besparing van vier miljard?De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK)

21 LIJF LEDEN

stil, krijgen zij een hogere hartslag en beginnen ze te zweten. Dat is een statistisch feit. Zoveel mogelijk patiënten in zo weinig mogelijk tijd behandelen, kan dus averechts werken. Het placebo-effect gaat volgens Bensing niet om het voorschrijven van een neppil, maar om het geven van aandacht en het wekken van vertrouwen. Uiteindelijk wint de zorg daar meer mee, dan op kosten te besparen door tijdwinst.

Nocebo-effectPositieve verwachtingen, een goede sfeer – het is duidelijk hoe het placebo-effect positief kan uitpakken. Maar ook deze medaille heeft een keerzijde. Want zijn de verwachtingen negatief, dan kan het zo zijn dat een medicijn niet werkt. Ondanks alle werkzame stoffen die verschillende chemische reacties in het brein stimuleren en daarmee hun werk doen. Naast een placebo-effect is er dus ook een ‘nocebo-effect’. Andrea Evers van de Radboud Universiteit toonde dit aan met een proef: deelnemers kregen op hun onderarm een elektrode met een jeukende stof, vergelijkbaar met die van een muggenbeet. Alle personen kregen dezelfde hoeveelheid stof toegediend, maar wel met een andere toelichting. De ene persoon kreeg een zeer negatieve omschrijving van de jeuk (‘95 procent van de gezonde mensen krijgt last van jeuk’), terwijl de ander juist hoorde dat de jeuk niet zo heftig zou zijn. Bij de proefpersonen die een negatieve werking was ingefluisterd, bleek de jeukervaring erger.

SymptoombestrijdingKun je een gebroken been genezen met een beetje extra empathie? Diabetes door extra aandacht? Nee, erkennen ook de wetenschappers. Voor vele ziektebeelden zijn effectieve en bewezen therapieën nodig. Volgens Bensing komt het placebo-effect vooral voor bij symptoombestrijding van een ziekte, maar kan het de ontwikkeling van de ziekte niet wezenlijk beïnvloeden. Het geneest geen gebroken been, maar kan wel de pijn rond het genezingsproces verminderen. Het placebo-effect is aangetoond bij depressie, maar niet bij de obsessieve compulsieve stoornis (eerder ook wel genoemd als dwangneurose). De wetenschap buigt zich nog steeds intensief over het placebo-effect. Over de kracht van het brein zullen nog vele hersens kraken. Hopelijk levert die kennis meer mogelijkheden op voor de toepassing van misschien wel het wonderlijkste medicijn uit de geschiedenis: het menselijk brein.

De arts die de patiënt op zijn of haar gemak stelt vergroot de kans op herstel. Ben-sing pleit er dan ook voor dat er in de zorg ruimte blijft voor aan-dacht.

Rood werkt

beter als

stimulerend

medicijn

1GROOT VS

KLEIN

2TEGELIJK VS

GESPREID

3CAPSULE VS

PIL

4DUUR VS

GOEDKOOP

5BLAUW VS

ROOD 1

6BLAUW VS

ROOD 2

Welke placebo werkt het best?

Grotere pil

heeft meer

effect dan

kleinere pil

Twee pillen

tegelijk

werkt beter

dan twee

gespreid

Capsule heeft

meer effect

dan pil

Dure pil/

capsule heeft

meer effect

Blauw werkt

beter als on-

derdrukkend

medicijn/

placebo

€€ BESTE MEDICIJN

GOED MEDICIJN

22profiel4 X IN EEN ROES

‘Het begint al tijdens het klimmen. Ik ben dan extreem geconcentreerd. Alleen maar bezig met waar ik mijn hand neerzet, hoe ik mijn voet plaats. Ik voel dat ik mijn buikspieren aanspan. De stemmen van mijn medeklimmers verdwijnen naar de achtergrond. Het is als een roes, maar niet zoals na een goed glas wijn. Misschien is “waas” een betere omschrijving. Ik geef mijn lichaam niet bewust opdracht, maar heb toch optimale controle. Als ik boven aankom, dan volgt de ontlading. Het gevoel van euforie. Die euforie is onlosmakelijk verbonden met het gevoel dat ik heb voordat ik ga klimmen: dat het onmogelijk is. Na een klim ben ik al snel met de volgende bezig. Het gevoel dat ik mogelijk heb gemaakt wat onmogelijk leek, is verslavend. Ik ga zo vaak mogelijk. In de klimhal kom ik minder gemakkelijk in een waas dan buiten in de natuur. Maar zelfs op een rotsblok lukt het niet altijd. Het hangt het af van mijn energie, concentratie en focus. Van mijn commitment én de weersomstandigheden.’

‘Eenmaal boven volgt de ontlading’

Ron Berends

Doet aan boulderen

(klimmen op een

rotsblok).4X in een roes

23 LIJF LEDEN

‘Als ik optreed en alle omstandigheden zijn goed, dan kan ik in een staat komen waarin ik me niet meer bewust ben van mijn omgeving. Van mijn medemuzikanten, het publiek en zelfs de muziek. Ik weet op dat moment niet wat er om me heen gebeurt en welk nummer ik aan het spelen ben. Alles gaat vanzelf. Het is voor mij het ultieme moment. Na zo’n optreden blijkt vaak dat andere muzikanten ook in de flow zijn geraakt, maar ik kan net zo goed de enige zijn. Ik heb het niet door. Tijdens repetities kan ik niet in die flow komen. Dan zijn er te veel onderbrekingen, dan is er te veel afleiding. Ook is het niet elk optreden raak. Muziek maken is een complex proces en als muzikant ben je voortdurend aan het denken. Is het geluid goed? Is het publiek wel enthousiast? Daarop moet je anticiperen en soms moet je ook seinen naar je medemuzikanten of de geluidstechnici. Ik ben een perfectionist. Als het niet lekker gaat, blijf ik nadenken. In het verleden kreeg ik wel eens kramp, al komt dat steeds minder vaak voor. Maar soms zijn er van die optredens, waarin alles op rolletjes loopt. Het geluid, de belichting, het publiek; alles klopt. De eerste keer dat ik die flow voelde aankomen, raakte ik in paniek. Gaat alles wel goed komen?, dacht ik toen. Inmiddels weet ik dat ik het gewoon kan laten gaan.’

‘Ik ben me niet meer bewust van mijn omgeving’

Rick Strik

Drummer bij The Tiger

Lovemachine

24

‘Hoe vlak Rotterdam ook is, de marathon daar lopen voelt als heuvelop gaan. Toch heb ik ook stukken gelopen zonder dat ik het gevoel had dat ik me inspande. Er zijn zelfs momenten geweest tussen de 15 en 21 kilometer, waar ik nog weinig bewust van weet. Dat terwijl ik bij kilometer veertien nog dacht: hoe ga ik dit volhouden? Zonder de “runner’s high” had ik de marathon van Rotterdam niet zo snel kunnen lopen. De runner’s high is een flow, waardoor bepaalde kilometers eigenlijk vanzelf gaan. Misschien komt dit doordat hardlopen zo’n eentonige en repeterende bezigheid is. In elk geval kennen de meeste hardlopers die ik spreek het gevoel. Bij korte afstanden kom ik niet in een flow, tien kilometer is mij bijvoorbeeld te kort. Maar bij een langere training van bijvoorbeeld 21 tot 30 kilometer, komt het wel regelmatig voor. Ook kan ik het gevoel opwekken door de juiste omstandigheden te creëren. Wat ik nodig heb? Druk om een bepaalde prestatie te leveren en focus. De runner’s high is meer dan een bepaalde grens overgaan. Voor mij is het ook nodig om mentaal de ruimte te hebben en ontspannen te zijn.’

‘Het is meer dan een bepaalde grens overgaan’

Jaap Jan Verbree

Liep de marathon van

Rotterdam.

profiel4 X IN EEN ROES

25 LIJF LEDEN

‘Je ligt in het gras en kijkt naar de wolken. Alles is goed. Je denkt aan niets. Het gevoel van tijdloosheid. Je kent het misschien nog van je kindertijd. Meditatie kan dit gevoel ook oproepen. Je gaat op in het moment: een vogel zingt naast het raam, je hoort het, maar denkt er niks bij. Ergens op weg naar volwassenheid verdwijnt bij de meeste mensen het vermogen om in het moment op te gaan. Op het werk denken ze aan thuis. Zijn ze thuis, dan denken ze aan werk. Meditatie helpt om op het gewenste moment “in en uit te checken”. De sleutel van meditatie is dat je je geest traint om juist in het moment te zijn of te ontsnappen. We hebben beide nodig; soms is het fijn om pijn niet aan te hoeven gaan. Maar als we pijnlijke ervaringen willen verwerken, moeten we hiervoor open kunnen staan. Dagelijks mediteren is vooral stilstaan bij het moment; bij hoe je leven nu is. In lange meditatiesessies leer je ook uit te checken. Wie lange tijd in dezelfde houding zit, voelt de uitdaging in zijn knieën, rug en billen. Hierdoor maak je endorfine aan en volgt een soort roes. Je komt los van je pijn en zorgen. Een getrainde geest kan deze toestand bewust oproepen: dus ook voor een spannende vergadering. Als je zit, hoef je alleen nog rustig tot tien te tellen. Het lichaam denkt dat je gaat mediteren en maakt endorfine aan.’

‘Het gevoel van tijdloosheid’

DaiDo Maas

Zenleraar, Zen.nl

Hilversum.

26zorgAWBZ WORDT WMO, WLZ, ZVW EN JEUGDWET

De veranderingen in de langdurige zorg

Nieuwe wetten en nieuwe geldpotjes vanaf 2015

Wat, wie, waarom en wanneer?Alle langdurige zorg wordt nu nog georganiseerd en

betaald uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

(AWBZ). Deze wet is er voor iedereen die een beroep

doet op langdurige zorg, zoals ouderen, mensen

met een handicap en mensen met een psychische

stoornis. Volgens het kabinet sluiten de afspraken

in de AWBZ niet meer aan bij onze tijd. Ouderen

willen zo lang mogelijk thuis wonen, mensen met een

beperking willen zelfstandig blijven en de zorg moet

dichtbij in de buurt georganiseerd zijn. Tegelijkertijd

moeten de zorgkosten omlaag en willen we hogere

kwaliteit van zorg. De oplossing is volgens het

kabinet om mensen zo zelfstandig mogelijk te laten

zijn en om mantelzorg te stimuleren. Waar nodig

kan ondersteuning worden geboden op medisch en

maatschappelijk gebied. De langdurige zorg wordt

op basis van die uitgangspunten opnieuw ingericht.

De AWBZ verdwijnt na bijna vijftig jaar en wordt

naar verwachting per 1 januari 2015 vervangen

door de nieuwe Wet langdurige zorg (Wlz). Ook

komt er een vernieuwde Wet maatschappelijke

ondersteuning (Wmo), met taken voor gemeenten.

Enkele onderdelen worden overgeheveld naar de

Zorgverzekeringswet (Zvw). Jeugdzorg wordt bij

elkaar gebracht in de nieuwe Jeugdwet.

Zorg uit vier potjes: Zvw, Wmo, Wlz en JeugdwetDoordat de AWBZ verdwijnt, komt de langdurige zorg

straks uit drie potjes. Verpleging en verzorging (ook

wel wijkverpleging genoemd) wordt gefinancieerd uit

de Zorgverzekeringswet (Zvw). Dat geldt ook voor op

behandeling gerichte langdurige ggz en zintuiglijke

gehandicaptenzorg. De Zvw wordt uitgevoerd door

zorgverzekeraars, dus ook door ONVZ. Begeleiding

en andere ondersteuning bij zelfstandig wonen

gaan gemeenten regelen via de Wmo. Dit gaat

aansluiten op de huishoudelijke verzorging die al

via de gemeente loopt. Jeugdhulp en jeugd-ggz

gaan gemeenten regelen via de nieuwe Jeugdwet.

Intensieve vormen van zorg en ondersteuning worden

geregeld via de nieuwe Wlz. Deze wet blijft uitgevoerd

worden door zorgkantoren. Als er begeleiding,

dagbesteding of jeugdhulp nodig is, dan regelt de

gemeente die via de Wmo of de nieuwe Jeugdwet.

Alle intramurale 24-uurszorg voor kwetsbare mensen

wordt georganiseerd en betaald uit de Wlz. Wie

relatief lichte vormen van zorg en ondersteuning

nodig heeft, krijgt dus mogelijk te maken met de

Zorgverzekeringswet én de Wmo. Dat wil dus zeggen:

met de zorgverzekeraar en de gemeente. Wie een

beroep doet op intensieve zorg en ondersteuning,

krijgt alleen te maken met de Wet langdurige zorg.

De langdurige zorg wordt drastisch hervormd. Voor wie er gebruik van

maakt, kan er per 1 januari 2015 iets veranderen. De zorg zelf verandert

voor de meesten niet, maar wel de wijze waarop deze wordt betaald.

27 LIJF LEDEN

U kunt vanaf 1 januari 2015

bij ONVZ terecht voor

wijkverpleging (ook via een PGB),

behandeling van een zintuiglijke

handicap en op behandeling

gerichte langdurige ggz. Wat

kan onder wijkverpleging

worden verstaan? Verpleging en

verzorging die niet zo zwaar is dat

u daarvoor in een verzorgings- of

verpleeghuis wordt opgenomen

en aanspraak moet maken op

de Wet langdurige zorg. Op

hoeverandertmijnzorg.nl kunt

u op basis van uw indicatie

alvast nagaan of uw zorg valt

onder de Zorgverzekeringswet

– en dus door ONVZ wordt

vergoed. Ook kunt u zelf contact

opnemen als uw indicatie onder

de Zorgverzekeringswet komt

te vallen of als u een PGB met

overgangsrecht heeft.

WAT verandert ER ALS U…

Dat ligt aan de vorm van zorg en ondersteuning. Als u een hoog zorgzwaartepakket heeft, dan houdt u recht op zorg via de Wlz. Deze zorg wordt geïndiceerd door het Centrum Indicatiestelling Zorg. Als u gebruik maakt van zorg thuis, kunt u voor wijkverpleging een beroep doen op de Zorgverzekeringswet. Voor begeleiding en dagbesteding kunt u aanspraak maken op de Wmo.

Gemeenten krijgen vanaf 2015 meer verantwoordelijkheden binnen de Wmo. Als er gevolgen zijn voor uw situatie, dan zal uw gemeente met u contact opnemen. U kunt in een keukentafelgesprek overleggen welke ondersteuning u nodig heeft.

U kunt onveranderd blijven kiezen voor een PGB in plaats van zorg in natura. De voorwaarden voor toekenning veranderen wel en er komen drie soorten PGB’s (Wlz, Zvw en Wmo). Voor wijkverpleging gaan zorgverzekeraars PGB’s toekennen. Als u nu al een PGB heeft, is er een overgangsrecht. Als u nog geen PGB heeft, kan de zorgverzekeraar er net als de gemeente voorwaarden aan verbinden. Ook verandert de uitbetaling. De Sociale Verzekeringsbank betaalt namens de gemeente rechtstreeks aan de zorgaanbieder. In de Zvw dient u zelf achteraf declaraties van uw zorgverleners in.

U houdt uw recht op het verblijf in een instelling.

Per 1 januari 2015 zal de vergoeding van dyslexiezorg vanuit de Jeugdwet worden geregeld. De Jeugdwet wordt uitgevoerd door uw gemeente.

...THUIS ZORG ONTVANGT?

...EEN PERSOONS-GEBONDEN BUDGET (PGB) HEEFT?

...WOONT IN EEN VERZOR G INGSHUIS OF VERPLEEGHUIS?

...EEN KIND HEEFT MET DYSLEXIE?

...ONDERSTEUNING KRIJGT VANUIT DE WMO?

Sommige mensen hebben voor 2015 al een AWBZ-indicatie, terwijl de AWBZ per 1 januari verdwijnt. Voor deze mensen is er een overgangsregeling. Welke regeling er geldt, is afhankelijk van de soort zorg en/ of begeleiding die u ontvangt. In elk geval houdt u hiermee recht op zorg zolang uw indicatie geldig is in 2015.

...AL EEN AWBZ- INDICATIE VOOR 2015 HEBT?

Wat kan ONVZ voor u betekenen?

De Rijksoverheid start 29

september een landelijke

campagne om de veranderingen

uit te leggen. Houd de website

hoeverandertmijnzorg.nl goed

in de gaten. Op deze website

kunt u aan de hand van uw

zorgindicatie nagaan wat er

voor u verandert. Ook zal het

zorgkantoor, uw gemeente en/ of

uw zorgverzekeraar u uiterlijk in

november laten weten of en wat

er voor u verandert.

Wat kunt u zelf doen?

28zorgAWBZ WORDT WMO, WLZ, ZVW EN JEUGDWET

Nog niet alle informatie over de hervorming van de

langdurige zorg is bekend. Dit artikel biedt daarom

informatie op hoofdlijnen. Voor meer informatie

verwijzen wij u naar de overheids-site.

www.hoeverandertmijnzorg.nl

Let op!

HERVORMING LANGDURIGE ZORG

24-uurs zorg in deWet langdurige zorg

> Recht op zorg met verblijf in een instelling> Permanent toezicht en 24 uurs zorg nabij> Integraal pakket aan zorg> Zorg voor de meest kwestbaren

Ondersteuning bij zelfredzaamheidOndersteuning bij participatieBeschermd wonen en opvangOndersteuning mantelzorgCliëntondersteuning

Nieuwe ondersteuning inWet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

Wijkverpleging (verzorging en verpleging)Langdurige ggz met behandelingExtramurale behandeling (zintuiglijk gehandicaptenzorg)Extramurale palliatieve zorg Intensieve kindzorg

Nieuwe zorg in deZorgverzekeringswet (Zvw)

Bijna alle zorg aan kinderen tot en met achttien jaar over opgroei- en opvoedproblemen

Nieuw in deJeugdzorg

Naar de Wet langdurige zorg

60%

18%

17%

5%

LZ**

* Deze infographic is een vereenvoudigde weergave van de hervorming langdurige zorg.

** De uitgaven van de langdurige zorg (lz) in 2013 bedragen ca. € 28,5 miljard (AWBZ en Wmo-Huishoudelijke hulp).

Bron: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

29 LIJF LEDEN

lekker levenJEROEN GROENVELD

Zo maakt Jeroen Groenveld zijn hoofd leeg

Hoe vol zit je hoofd na een drukke werkweek?‘Behoorlijk vol. Het hoort bij mijn werk als projectmanager bij KLM. Daarvoor voer ik veel overleg en mijn mailbox blijft vollopen. Vaak loopt alles door elkaar heen, ook omdat je in de luchtvaart met tijdzones te maken hebt. Mijn werk houdt na vijf uur niet op.’

Wat is voor jou de ultieme ontspanning?‘In de zomer fiets ik veel in het Amsterdamse Bos. In de winter

doe ik aan cardio in de sportschool en zo’n sportsessie sluit ik graag af met een sauna. Daarna ben ik helemaal ontspannen. Verder probeer ik drie keer per dag twintig minuten te mediteren. Ik ben een denker, meditatie helpt me mijn gedachtestroom tot rust te brengen.’

Hoe maak je tijd met zo’n drukke baan?‘Door bewust te kiezen. Ik heb 28 jaar fanatiek aan zweefvliegen gedaan, maar daar ben ik mee gestopt omdat het me te veel tijd kostte. Dat ging me tegenstaan.

Mijn nieuwe passie is cultuur. Klassieke muziek luisteren en musea bezoeken geeft ook rust.’

Jeroen Groenveld (48)

Is: Projectmanager bij KLM

Woont: In Amstelveen, heeft

twee dochters.

Bij ONVZ: Sinds 2004

Vanwege zijn drukke baan als

projectmanager bij KLM heeft

Jeroen Groenveld geen tijd

meer voor tijdrovende passies

als zweefvliegen. Sporten en

mediteren helpen hem net zo

goed te ontspannen.

30

Fotografie: xxx

Weidse weide & lieflijk loofbos

Ontdek de ´Parel

van Bunnik´ tijdens

een natuurbelevings-

tocht. Een gids leidt

u op 18 oktober in

twee uur langs alle

verrassende land-

schapselementen.

Aanmelden kan op

www.utrechtsland-

schap.nl. U kunt zich

daar ook aanmelden

voor de digitale

nieuwsbrief.

ONVZ +natuurVoor elke

verzekerde die

zich aansluit bij het

Landschapscollectief

doneert ONVZ

jaarlijks 24 euro

aan Utrechts

Landschap. De

verzekerde profiteert

bovendien van

een aantrekkelijke

premiekorting.

www.onvz.nl/

landschaps

collectief

natuurLANDGOED NIËNHOF

Landgoed Niënhof

Excursie

| natuur |

31 LIJF LEDEN

Weidse weide & lieflijk loofbos

Diverse diersoortenLandgoed Niënhof, gesitueerd langs de Kromme Rijn, is een fijne thuisbasis voor verschillende diersoorten. De ringslang, smaragdlibel en ijsvogel verblijven hier graag in het hooggroeiende essenbos. Op het landgoed liggen akkers die aantrekkingskracht hebben op de patrijs. Voor waterliefhebbers zijn er vaarexcursies die vanaf het landgoed vertrekken over de Kromme Rijn.

KloosterbezitIn de middeleeuwen behoorde het landgoed tot het naastgelegen klooster Oostbroek. De kloosterlingen bouwden een nieuwe boerderij: een ‘nien hof’. En ook al ging het klooster ten onder en wisselde de boerderij vele malen van eigenaar, het gebied bleef altijd dezelfde naam houden.

RiviereilandenTwintig jaar geleden werd een riviereilandenreservaat aangelegd met vijf riviereilanden. In korte tijd zijn de riviereilanden begroeid met wilgen en elzen, en op de glooiende oevers heeft zich een weelderige vegetatie ontwikkeld. Voor wandelaars is er een uitgezette route van 2,5 kilometer die voert over het landgoed de Niënhof.

UTRECHT

BUNNIK

LOCATIE Grotelaan 15

3981 HC Bunnik

www.utrechtslandschap.nl

Landgoed Niënhof

32

CVWie? Lotte

Harends (29)

Beschermer? Ik

was nog niet op de

hoogte dat ik met

mijn verzekering

ook het Utrechts

Landschap kan

steunen. Leuk

initiatief!

Favoriete plek?

Landgoed Niënhof

Meer gebieden:

www.utrechts

landschap.nl

Lotte Harends loopt hard op landgoed Niënhof, een parel in het Utrechts Landschap

Ontwakende natuur‘Twee à drie keer per week trek ik eropuit om te gaan hardlopen. Ik woon aan de rand van Niënhof en ren hier graag in de mooie natuur. Bij voorkeur in de ochtend, als de zon nog laag door de bomen schijnt. Een prachtig gezicht vind ik dat. Momenteel train ik de 10 kilometer voor de Utrechtse Singelloop en in oktober doe ik mee aan een Trailrun, een loop van 21 kilometer in Engeland.’

Uitlaatklep‘Dat hardlopen zo verslavend kan zijn, had ik tot een jaar geleden niet kunnen bedenken. Het leek mij verschrikkelijk, maar ik wilde graag iets fysieks doen. Het voordeel van hardlopen is dat je het op elk moment van de dag kunt doen. Sinds ik met een hardloop-app loop, ben ik fanatiek. Ik merk ook het verschil: ik slaap beter en voel me fit. Als psychologe gebruik ik hardlopen als uitlaatklep. Door fysiek bezig te zijn, kan ik alles beter loslaten. Daar helpt de natuur enorm bij.’

Konijntjes‘Vanaf mijn huis loop ik zo naar landgoed Niënhof. Het landgoed is erg afwisselend met water en akkertjes. Ik begin meestal op het fietspad en daarna ren ik het bredere pad op, zo het wandelgebied in. ’s Ochtends in alle vroegte zie je hier vaak konijntjes rondspringen, heel idyllisch allemaal. Ik loop bij voorkeur alleen. Het is de combinatie van stilte en het hardlopen die mijn hoofd leegmaakt.’

natuurLANDGOED NIËNHOF

33 LIJF LEDEN

OVER ONVZNIEUWE ZORGNOTA OP MIJNONVZDe zorgnota die u ontvangt na een

behandeling in een ziekenhuis, heeft

sinds augustus een nieuw gezicht.

Tot voor kort stonden op zorgnota’s

ingewikkelde codes en was het

niet duidelijk hoe de rekening was

opgebouwd. Nu wel. Op de zorgnota

vindt u tegenwoordig het specialisme

van de behandelaar, de diagnose,

de naam van de zorgaanbieder, de

kosten en de behandelingen die

zijn uitgevoerd. U vindt de nieuwe

zorgnota op MijnONVZ.

Om de nieuwe zorgnota goed uit

te leggen, hebben de Nederlandse

Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ)

en Zorgverzekeraars Nederland (ZN)

een website ontwikkeld waar u uitleg

kunt vinden over de inhoud van de

nota: www.dezorgnota.nl. Er is daarin

veel uitleg over de zogenoemde

‘DBC Zorgproducten’. Een DBC is een

‘diagnose behandeling combinatie’.

In het DBC-systeem is er geen directe

relatie tussen de prijs van de zorg en

de geleverde zorg. Het DBC-systeem

is namelijk gebaseerd op gemiddelde

kostprijzen per type behandeling.

De zorgnota kan daardoor als hoog

overkomen op u, als u vindt dat

er relatief weinig zorg is geleverd

voor een bepaalde prijs. Ook het

omgekeerde kan zich voordoen. Op

de nieuwe website www.dezorgnota.nl

staat veel uitleg over dit systeem.

WINT UW BESTE ZORGIDEE?Wie heeft het beste zorgidee van 2014?

Voor de zevende keer daagt ONVZ heel

Nederland uit om mee te denken over

hoe de zorg beter kan. De inschrijving

voor de zorginnovatiewedstrijd is

sinds begin september geopend. De

winnaar ontvangt 10.000 euro. Het

Beste Zorgidee is een bijzondere

wedstrijd omdat ONVZ aan patiënten,

zorgverleners én consumenten vraagt

mee te denken over hoe de zorg beter

kan. Afgelopen jaren is gebleken dat niet

alleen wetenschappers en deskundigen

goede ideeën hebben, maar ook mensen

die zelf geregeld met zorg in aanraking

komen. Zoals patiënten en mensen

die in de zorg werken. De inschrijving

sluit op 19 oktober, waarna de vakjury

de vijf meest innovatieve ideeën

kiest. Het Nederlandse publiek kan

daarna stemmen via de website www.

hetbestezorgidee.nl. De winnaar krijgt

een startkapitaal van 10.000 euro om zijn

of haar idee te realiseren.

Diverse ideeen worden intussen in de

praktijk gebracht. Zoals Zorgtelevisie,

waarmee een beeldverbinding met een

hulpverlener tot stand wordt gebracht.

Ook de thermometerchip, die met

geneesmiddelen wordt meegeseald, is

een succes. Met die chip kan worden

bepaald of niet-gebruikte medicijnen die

naar de apotheek worden teruggebracht

op de juiste manier zijn bewaard. Als dat

het geval is, kunnen ze opnieuw worden

uitgegeven. Dat moet ervoor zorgen dat

niet meer elk jaar honderd miljoen euro

aan medicijnen ongebruikt moet worden

weggegooid.

Heeft u zelf een idee dat de zorg beter

kan maken? Deel het met Nederland

en maak kans om het in de praktijk te

brengen. Stuur uw idee in op

www.hetbestezorgidee.nl.

EINDE AAN UW PAPIERWINKEL!U kunt er bij ONVZ altijd op rekenen

dat we uw zorgkosten zo snel mogelijk

vergoeden.

Wilt u het proces versnellen? Dat kan

als u in het vervolg MijnONVZ gebruikt

voor al uw declaraties. Declareren

kunt u in MijnONVZ en met de ONVZ

Zorgpas App. Maak met uw telefoon

een foto van uw originele nota en stuur

deze naar ons toe. Binnen enkele dagen

verwerken wij uw declaratie. U vindt de

ONVZ Zorgpas app in de App Store en

Google Play, maar u kunt de app ook

downloaden via www.onvz.nl/app. Wilt

u van de gelegenheid gebruikmaken en

meteen maar alles digitaal ontvangen?

Van polissen tot declaratieoverzichten,

ONVZ heeft alle dienstverlening volledig

digitaal voor u ingericht. Papier is dus

eigenlijk niet langer nodig, tenzij u daar

prijs op stelt. Wilt u de verzending van

papieren berichten stopzetten? Dan kunt

u dat aangeven via www.onvz.nl/digitaal.

OOK LEKKER AAN HET LEVEN?Deel het met anderen in de rubriek

Lekker Leven van Lijf & Leden. In

Lekker Leven laten jong en oud zien

op welke manier zij bewust leven.

Voorbeelden kunt u vinden op pagina

29 en 36 van deze Lijf & Leden. Vindt u

het leuk om uw passie voor de natuur

in het Utrechtse Landschap te delen

met verzekerden? Dat kan in onze

rubriek ‘Natuur’ op pagina 31. Voor

beide rubrieken geldt dat u wordt

geïnterviewd en geportretteerd door

een professionele fotograaf. De foto’s

krijgt u natuurlijk als aandenken. Vindt

u het leuk om mee te doen? Stuur een

e-mail naar lijfenleden@onvz.nl onder

vermelding van ‘Lekker Leven’.

serviceOVER ONVZ

34ONVZHET BESTE ZORGIDEE VAN NEDERLAND

Het klinkt alsof eHealth heel rommelig wordt ingezet in de zorg‘Dat is ook zo, want talloze zorgverleners ontwikkelen verschillende niche-systemen. Ziekenhuizen, artsen, tandartsen, fysiotherapeuten, gezondheidsorganisaties: ze willen allemaal het wiel uitvinden. Overal zie je ‘pilots’ die niet altijd wat toevoegen, omdat op andere plekken precies hetzelfde wordt gedaan. Tegelijkertijd is het ook juist goed dat niet alles centraal wordt geregeld. Niemand zit te wachten op enorm logge overheidsprojecten waarin geen ruimte is voor vernieuwing is. Het is dus goed dat er verschillen zijn, maar we moeten er een goede balans in vinden.’

Hoe zien jullie dat dan voor je?‘Er moet ruimte zijn voor vernieuwing in de zorg, dat is zeker. Maar de patiënt, zorgconsument of hoe je hem ook wilt noemen, moet in het middelpunt staan. eHealth betekent niet veel anders dan het toepassen van online mogelijkheden voor communicatie en interactie met zorgverleners. Het is enorm onhandig om bij elke zorgverlener je zaken op een andere manier te moeten regelen. Met PAZIO willen we één omgeving creëren dat alle eHealth-toepassingen samenbrengt en hetzelfde gebruiksgemak biedt als

Die zorg kan makkelijker

eHealth is niet meer weg te denken uit het zorglandschap. Artsen geven patiënten de mogelijkheid om bijvoorbeeld online afspraken te maken. Ggz-klinieken ontwikkelen online behandelprogramma’s voor lichte psychische klachten. Sommige ziekenhuizen zijn al bezig om hartproblemen op afstand te monitoren. Dat is mooi én zonde tegelijk, vindt Leone Flikweert. Mooi, omdat al die eHealth-initiatieven de zorg gebruiksvriendelijker en laagdrempeliger kunnen maken. Zonde omdat die wirwar aan systemen inefficiënt is en het voor de patient onoverzichtelijk maakt. Om die reden ontstond vijf jaar geleden het idee voor PAZIO: één ‘digitale voordeur’ voor alle zorgzaken. Met andere woorden: zorgverleners koppelen hun systemen aan PAZIO, dat ze met elkaar en met patiënten laat communiceren. Eén plek voor alle zorgzaken dus. Je zou het bijvoorbeeld kunnen omschrijven als een ‘desktop’ voor eHealth programmagebruikers. Achter de schermen worden verschillende eHealth-toepassingen verbonden, zodat de gebruiker samenhang en overzicht heeft. Die gaat dus uiteindelijk door de bomen het bos weer zien. ONVZ sponsort PAZIO omdat PAZIO de zorg efficiënter en patiëntvriendelijker maakt.

Met een beetje gezond verstand kunnen we veel zorgzaken en

–taken zelf regelen. En dankzij eHealth gaan we dat de komende

tien jaar ook daadwerkelijk doen, weet Leone Flikweert,

commercieel directeur van gezondheidsplatform PAZIO.

35 LIJF LEDEN

internetbankieren. Zodat je al je gezondheidszaken vanaf één punt kunt regelen en dus een persoonlijk overzicht hebt, als patiënt en als zorgverlener. Je huisartsenconsult, therapie, medicijnen aanvragen: allemaal op één plek.’

Hoe heeft eHealth de zorg veranderd in 2025?‘Door onder andere eHealth worden mensen volwaardige partners in de zorg. De meeste mensen zijn prima in staat om bepaalde zorgtaken zelf uit te voeren. eHealth maakt het mogelijk. Van bloedprikken tot zelf een chronische ziekte “managen”. De arts wordt veel meer een coach die aan de zijlijn tips geeft en ingrijpt waar nodig. Bovendien kan eHealth gezondheid en zorg met elkaar verbinden. We zullen in de toekomst zelf data verzamelen en zorgverleners daarmee “voeden” om voortijdig problemen te signaleren. Met gegevens over bloeddruk, sportprestaties, gewicht en ga zo maar door. Door goed te letten op gezondheid, kunnen we zorg in een eerder stadium voorkomen of beperkt houden. We krijgen meer vrijheid en regie over ons leven en de zorg.’

Welke ideeën hebben we nodig om dat mogelijk te maken?‘Ik denk dat het vooral belangrijk is dat ideeën van mensen zelf komen. Als het gaat om gezondheidsmanagement, weet iemand met bijvoorbeeld een chronische aandoening zelf ook wat mogelijk en wenselijk is. Verder ligt er denk ik een kans om lifestyle-informatie te combineren met zorggegevens. Zodat we preventieve zorg ook daadwerkelijk mogelijk kunnen gaan maken.’

Maak net als PAZIO de zorg van 2025 mogelijk!

Geïnspireerd geraakt

door het verhaal van

PAZIO? Bedenk zelf

een goed idee om de

zorg beter te maken!

Het Beste Zorgidee

van Nederland

beloont het beste

idee met 10.000

euro. ‘De zorg kan

door eHealth een stuk patiëntvriendelijker worden

gemaakt’, zegt Paul Schnabel, jurylid van Het

Beste Zorgidee van Nederland en oud-directeur

van het Sociaal en Cultureel Planbureau. ‘Maar er

zijn nog veel meer terreinen waarop we de frisse

ideeën kunnen gebruiken.’ Benieuwd welke? Op

de website van Het Beste Zorgidee van Nederland

vertelt Paul Schnabel voor welke uitdagingen u

kunt meedenken over oplossingen. Daar kunt u

ook uw idee inzenden. De inschrijving sluit op 19

oktober.

www.hetbestezorgidee.nl

PAZIO kwam vijf jaar geleden voort uit het UMC

Utrecht. Het gezondheidsportaal brengt

bestaande eHealth-diensten samen in een

digitaal platform. Patiënten en cliënten krijgen zo

gemakkelijk toegang tot al hun online zorg- en

welzijnsdiensten. ONVZ sponsort PAZIO omdat

het de zorg gebruiksvriendelijker en efficiënter

maakt en de patiënt in zijn kracht zet.

www.pazio.nl

Over PAZIO

36

Zo maakt Rogier Braakman zijn hoofd leeg

Met twee keer in de week

hardlopen en een avondje

tennissen kan Rogier

Braakman, eigenaar van

Sandton Hotels, de hele

wereld aan. ‘Een avondje

languit op de bank is

heerlijk, maar zeldzaam.’

Hoe vol zit je hoofd na een drukke werkweek?‘Dat valt mee. Ik denk dat ik een redelijk hoog stressniveau aankan. Druk is het wel. Ik werk in een vierentwintiguursbusiness, dus ook ’s avonds en in het weekend zijn er vaak afspraken. Thuis is het ook hectisch, want we hebben drie jonge kinderen en willen onze sociale contacten onderhouden. Een avondje film kijken op de bank vind ik best lekker, maar het komt weinig voor.’

Wat is voor jou de ultieme ontspanning?‘Vooral hardlopen. Minimaal twee keer in de week loop ik tien tot vijftien

kilometer. Ik ben competitief ingesteld, dus ik probeer mijn tijd steeds te verbeteren. Eén avond per week tennis ik. Daarnaast gaan we regelmatig op vakantie of een weekendje weg, heel af en toe ook zonder kinderen. Mét kinderen vind ik kamperen geweldig, maar een hotel is ook fijn. Ja hoor, ook in mijn eigen hotels kan ik prima ontspannen. Ik registreer altijd wel dingen die anders kunnen, maar maak me er op dat moment niet druk over. Gras groeit niet harder door eraan te trekken.’

Hoe maak je tijd voor spor-ten met zo’n drukke baan?‘Hardlopen kost niet zo heel veel tijd, dat

scheelt. Soms ga ik ’s ochtends. Zo heb ik deze week een afspraak in ons hotel in Rheden, aan de voet van de Posbank. Een geweldige plek, dus dan kom ik wat vroeger. Na een uurtje rennen begin ik fris aan mijn werkdag.’

Rogier Braakman (38)

Is: Eigenaar Sandton

Hotels

Woont: Met zijn vrouw en drie

kinderen (9, 7 en 3)

Bij ONVZ: Sinds 2004

lekker levenROGIER BRAAKMAN